Qadimgi Rimda ilm-fan - Tarix - Slaydlar

Qadimgi Rimda ilm-fan

Yuklangan vaqt:

29.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

16510.130859375 KB

Ko'chirib olish

QADIMGI RIMDA ILM FAN REJA 1. QADIMGI RIMDA ILM-FAN NAMOYONDALARI 2. QADIMGI RIM KASHFIYOTLARI

Qadimgi Rim deganda, albatta ilk qal’a-qurg’on yoki qadimiy shahar tushuniladi. Shu bilan birga Qadimgi Rim deganda qadimgi Italiyadagi urug’ jamoasi, keyinchalik butun Apennin yarim orolidagi yerlarni o’ziga biriktirgan shaxar davlat (polis)lar, yanada keyinroq esa –Yevropaning bir qismini O’rtayerdengizi qirg’oqlari bo’ylab cho’zilgan butun shimoliy Afrikani o’z ichga olgan quldorlik davlati tushiniladi. Antik mu’lumotlarga kura Rim shaxriga er.avv. 754 yoki753 yildan asoa solingan. Uning asoschilari usha afsonaviy ona bo’ri sut berib boqqan va chupon tarbiyalagan aka-uka egizaklar Romul va Rem hisoblanadi. Biroq arxeologik ma’lumotlar Rim shahriga taxminan er.avv. X asrlarda asos solingaligini ko’rsatadi.01 24 08 23 28 23 24 28 02 29 18 22 2B 2A2B 23

Rimliklar falsafasi bilan ham tanilgan, bu dunyoga bu fanning ustunlarini bergan. Tsitseron va Titus Lucretius Kara, Seneca va Mark Aureliuslarning ismlari nima. Bu olimlarning ishlari tufayli birinchi falsafiy muammolar paydo bo'ldi, ularning ko'plari hozirgacha hal qilinmagan. Ilm -fan sohasida, rimliklar ham juda yuqori darajaga yetishdi, ayniqsa, ko'plab sanoat tarmoqlari boshlanganda. Tibbiyotda Sels va Klavdiy Galen alohida yutuqlarga erishdilar; tarixda - Sallust, Pliniy, Tatsit, Tit Livi; adabiyotda - Livi Andronik, Plaut, Gay Valeriy Katull, Virjil, Gay Petroniy, Horas, Ovid Nazon, Plutarx. Shuningdek, butun Evropada qo'llaniladigan Rim qonuni haqida ham eslash kerak. Va bu bejiz emas, chunki o'n ikki jadval qonunlari Rimda yozilgan.

Rimliklar falsafasi bilan ham tanilgan, bu dunyoga bu fanning ustunlarini bergan. Tsitseron va Titus Lucretius Kara, Seneca va Mark Aureliuslarning ismlari nima. Bu olimlarning ishlari tufayli birinchi falsafiy muammolar paydo bo'ldi, ularning ko'plari hozirgacha hal qilinmagan. Ilm -fan sohasida, rimliklar ham juda yuqori darajaga yetishdi, ayniqsa, ko'plab sanoat tarmoqlari boshlanganda. Tibbiyotda Sels va Klavdiy Galen alohida yutuqlarga erishdilar; tarixda - Sallust, Pliniy, Tatsit, Tit Livi; adabiyotda - Livi Andronik, Plaut, Gay Valeriy Katull, Virjil, Gay Petroniy, Horas, Ovid Nazon, Plutarx. Shuningdek, butun Evropada qo'llaniladigan Rim qonuni haqida ham eslash kerak. Va bu bejiz emas, chunki o'n ikki jadval qonunlari Rimda yozilgan.

Huquq fani. Qadimgi R.da miloddan avvalgi 3-asr va milodiy 3-asrlarda huquq keng rivoj topib, qonunlar yaratishda yuristlar katta rol oʻynadilar. 1—3-asrlarda turli ijtimoiy tabaqalarning qarashlarini aks ettirgan 2 huquq maktabi — respublika tuzumi tarafdorlari bilan prinsipat tarafdorlari oʻrtasida kurash davom etdi, bu noahillik sud ishlariga ham oʻz taʼsirini koʻrsatdi. Avgustdan boshlab imperatorlar yirik yuristlarni hal qiluvchi ovozga ega qilib, yuridik konsultatsiyalarni ularga topshirdilar. Imperator xizmatida boʻlgan bu yuristlar oʻz navbatida imperatorlarning cheksiz huquklarini himoya qildilar

Tarix fani rivoji yilningmuhim voqealari tavsiflangan annallardan boshlanadi. Miloddan avvalgi taxminan 130-yilda annallar 80 kitobdan iborat boʻlib „Katta annallar“ nomi bilan tayyorlangan. Ilk tarixchilar annalchilar deb atalgan. Dastlabki yetuk tarixchi Polibiy (miloddan avvalgi 2-asr) Yunoniston, Makedoniya, Kichik Osiyo, Suriya, Karfagen va Rimning 40 kitobdan iborat tarixini yaratdi. Tit Liviyning „Rim tarixi“, Yuliy Sezarning Galliya urushlari, fuqarolar urushi haqidagi kitoblari, Sallyustiy, Korneliy Nepot (miloddan avvalgi 1-asr) kabi sarkardalarning koʻp sonli biografik asarlari maʼlum.

Rimning eng qad. namunalari (miloddan avvalgi 5—4-asrlar) saqlanmagan. Keyingi maʼlumotlarga qaraganda u davrlarda sheʼriyat (ibodat, nikoh qoʻshiqlari, marsiyalar) asosiy oʻrin egallagan. Miloddan avvalgi 2-asr oxirlaridan R. lirikasining ilk asarlari maydonga keldi. Shu davrlarda yaratilgan asarlardan Plavt va Terentiy komediyalari toʻla saqlangan. Sitseron faoliyati R. adabiyoti uslubining shakllanishida muhim rol oʻynadi. Lukretsiy, Katull muhabbat va doʻstlik mavzularidagi sheʼrlari bilan tanildilar. Imperiyaning ravnaqi va inqirozi davri (1—3- asr)da Rim madaniyati Yunon madaniyati bilan parallel, lekin mustaqil rivojlandi. Bu davrda Ovidiy „Muhabbat ilmi“, „Metamorfozalar“ kabi oʻlmas asarlari bilan R. adabiyoti rivojiga salmokli hissa qoʻshdi. Adabiyot yangi uslublar bilan boyidi. 4—5- asrlarda xristian adabiyoti rivojlandi.

Rimliklar falsafasi bilan ham tanilgan, bu dunyoga bu fanning ustunlarini bergan. Tsitseron va Titus Lucretius Kara, Seneca va Mark Aureliuslarning ismlari nima. Bu olimlarning ishlari tufayli birinchi falsafiy muammolar paydo bo'ldi, ularning ko'plari hozirgacha hal qilinmagan. Ilm -fan sohasida, rimliklar ham juda yuqori darajaga yetishdi, ayniqsa, ko'plab sanoat tarmoqlari boshlanganda. Tibbiyotda Sels va Klavdiy Galen alohida yutuqlarga erishdilar; tarixda - Sallust, Pliniy, Tatsit, Tit Livi; adabiyotda - Livi Andronik , Plaut, Gay Valeriy Katull, Virjil, Gay Petroniy, Horas, Ovid Nazon, Plutarx. Shuningdek , butun Evropada qo'llaniladigan Rim qonuni haqida ham eslash kerak. Va bu bejiz emas, chunki o'n ikki jadval qonunlari Rimda yozilgan.

Galen Klavdiy yoki Claudius Galenus (grekcha Grek_tili): Κλαύδιος Γαληνός; sentyabr 129, Pergam — taxminan 216, Rim) — qad. rim Qadimgi_Rim) vrachi Vrach) va tabiatshunosi Tabiatshunoslik). Sharkda Jolinus hakim nomi bilan mashhur. Tibbiyot va falsafaga oid koʻplab asarlar muallifi. "Inson tanasining qismlari haqida"gi mumtoz asarida birinchi marta bir butun organizmni anatomikfiziologik jihatdan tasvir-lab bergan. Hay- vonlarda oʻtkazil-gan viviseksiya tajribalarini tibbiyotga joriy qilgan. Galen shifobaxsh dorilar (qarang Galen preparatlari Galen_preparatlari)) deb ataluvchi dori-darmonlarni hayvon va oʻsimlik xom ashyolaridan tayyorlagan.KLAVDIY GALEN

Titus Livius (lotincha Lotin_tili): Titus Livius er. av. 59-yil, 17-yil, Patavium) — mashhur rimlik Qadimgi_Rim) tarixchilardan biri, „Shaharning borpo etilganidan boshlab tarixi“ (lotinchaLotin_tili): Ab urbe condita) asari, tarixiy- falsafiy dialoglar va oʻgʻliga yozgan epistolyar janrdagi ritorik asarlar muallifi hozirgi kunda saqlanib qolmagan.

Plutarx (Plutarchos) (taxminan 46, Xeroneya, Beotiya — taxminan 127) — qad. yunon tarixchisi, faylasuf va yozuvchi. Afinada Afina_(shahar)) tahsil olgan. Umrining koʻp qismini ona shahrida jamoat va maʼrifatparvarlik ishlari bilan oʻtkazgan. Platon akademiyasining koʻzga koʻringan aʼzolaridan biri sifatida platonizm gʻoyalarini targʻib qilgan.Ayni paytda muayyan darajada stoitsizm, peripatetizm va, jumladan, pifagoreizm taʼsiri ostida ham qolgan.PLUTARX

Rimliklar sharofati bilan odamlar foydalanayotgan narsalar haqida. Rimliklar sharofati bilan odamlar foydalanayotgan narsalar haqida.

Qadimgi Rim odamzod tarihidagi globalizatsiyani eng birinchi va shuning bilan eng yorqin misoli bo’la oladi. Rim davlatini merosi rostdan ham juda ulkan. U shunchalik ulkan va sezilarliki, biz o’zimizni ozgina bo’lsa ham rimlik deb hisoblasak bo’ladi. Hozi ham gap eng muhim narsalar haqida ketadi, ular Rimda ihtiro qilinmagan bo’lsa ham, lekin aynan ularni deb ommalashgan. LOTINCHA ALIFBO TARQALGAN HUDUDLARLOTINCHA ALIFBO

Faqatgina rimliklar bu mahsulotni to’g’ri baholay oldilar. Beton odamlar tomonidan rimliklardan ancha avval kashf etilgan. Lekin baribir, aynan rimliklar bu mahsulotni to’laqon ma’noda uning barcha afzalliklarini baholay oldilar. Imperiyani markaziy va g’arbiy qismlarida, betondan deyarli barcha inshootlar qurilgan, ustahona va hovli joylardan, ibodatxona, akveduk, davlat va san’at binolarigacha. Bundan tashqari, rimliklar o’zgacha beton qilishgan, aql bovar qilmas mustaxkam va chidamli! Uning sirini olimlar yaqindagina topishdi. Hamma gap shundaki, rimliklar mahsulotni mustahkamlash uchun dengiz suvini va vulqon qurumini ishlatgan. BETON

Rimliklar birinchi bo’lib toshdan qilingan ko’priklarni keng ko’lamda qura boshlashdi. Huddi betonday, yo’l va ko’priklarni rimliklargacha ham butun dunyo bo’ylab qurishgan. Lekin sayoramizni “g’arbiy” tomonida, aynan ular shu fikrga kelganki, yollarni chidamli, ko’priklarni esa mustaxkam qilishni. Natijada shu ikkita infratizilmali obyektlarni qurilishida tosh va beton faol qo’llanila boshlandi. Yahshi yo’llarga talab yaqqol edi, “pax romana” davrida (rim gullab yashnashi davrida), Rim Imperiyasi deyarli butun ma’lum jahonni egallagan va sayoramizda eng yirik mamlakat bo’lgan. Rimlik toshdan yasalgan yo’llar saqlanib qolgan, hozirgi kungacha.TOSH YO`L VA KO`PRIKLAR

Rim yo’llari bizning kunlargacha ham yetib kelgan. Rim yo’llari hozirgi kunda mavjud bo’lgan joyda albatta ishlatilmaydi. Lekin, rimliklar bizga boshqa sovg’a qoldirgan. Yevropa va kichik Osiyoni transport to’ri hali ham rim yo’llari o’tgan joy bilan aniqlanadi. Ko’plab zamonaviy magistral va shosselar bugunda qadimrimliklar bilan to’g’ri keladi.

Rimliklar san’at va ilmga homiylikni ommalashtirgan. Bu hodisani o’zi jamiyatda Gay Tsilniy Metsenat sharafiga nomlangan, Rim hukmdorini Oktavian Avgustni eng yaqin do’stiga. Zamonaviy tilda aytilsa, Metsenatni odamzod tarihidagi birinchi san’at vaziri deb atasa bo’ladi. Aslida, Gay Tsilniy hech qanday rasmiy lavozimni egallamagan, lekin san’at arboblarini faol homiylagan, ular davlat boyliklari va Oktavian Avgustni o’zini dong’ini taratgan.

Kanalizatsiya tizimi Shahar kanalizatsiyasi oqib o'tadigan kanalizatsiya qurish g'oyasi Bobilda paydo bo'ldi. Biroq, Qadimgi Rim bu g'oyani shu qadar samarali amalga oshirgan birinchi shahar bo'ldiki, biz hozir ham undan foydalanamiz. Buyuk Kloaka tosh bilan qoplangan va shahar ostida 4 metr chuqurlikda ko'milgan kanal edi. Bundan tashqari, qadimgi Rimliklarning qurilishi shu qadar mohirona bajarilganki, u hali ham bo'ronli kanalizatsiya vazifasini bajaradi.

Yo'l harakati qoidalari va belgilari Miloddan avvalgi V asrdan boshlab. e. Rimliklar yo'llarni faol ravishda qurishdi, bu esa yo'l atlaslarini chizish va yo'l harakati qoidalarini ixtiro qilish bilan birga edi. Aytgancha, ularning barchasi masofani, imperatorning nomini va sayohatchilar uchun eng yaqin dam olish joyini ko'rsatadigan zamonaviy yo'l belgilarining prototiplari - milepostlar bilan jihozlangan.

Internet ilgari mavjud bo'lmagan bo'lishi mumkin, ammo gazetalarning birinchi prototiplari dolzarb mavzulardagi matnlar bilan qo'lda to'ldirilgan pergament varaqlarini ifodalovchi juda ko'p ishlatilgan. Bunday dastur "Rim xalqining ishlari" deb nomlangan, u ko'pincha maydonlarga osib qo'yilgan yoki to'g'ridan-to'g'ri olijanob fuqarolarning qo'liga topshirilgan. Ular nima haqida yozishgan? Yangi qonunlar, shahar ko'chalaridagi g'ayrioddiy hodisalar, mish- mishlar, tabiat hodisalari va nihoyat, qadimgi Rimliklarning taniqli hayoti haqida. Vaqt o'tishi bilan Yuliy Tsezar dunyodagi birinchi gazetaga asos solib, ushbu formatni majburiy qilib qo'ydi. GAZETA

E'TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Qadimgi Rimda fan

Ashtarxoniylar davrida ilm-fan taraqqiyoti

Qadimgi Xitoyda fan

Qadimgi Rimda xalqaro munosabatlar va diplomatiya

Qadimgi Xitoyda fan 2