Qadimgi Rimda xalqaro munosabatlar va diplomatiya - Tarix - Slaydlar

Qadimgi Rimda xalqaro munosabatlar va diplomatiya

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9611 KB

Ko'chirib olish

Qadimgi Rimda xalqaro munosabatlar va diplomatiya Reja: 1. Rimdagi xalqaro aloqalarning shakllari. 2. Dastlabki diplomatik tashkilotlar. 3. Imperiya davridagi diplomatlar. 4. Rim bilan Karfagenning raqobati. www.arxiv.uz

Rimdagi qadimgi davrlardan boshlab birodarlik, hamdo`stlik huquqlari (jushospiti) mavjud bo`lib, u yunonlarning prokseniyasiga o`xshab ketardi. Fesallar kollegiyasiyasi mavjud bo`lib, u qabila va qabilalararo uyushmalar orasidagi nizo va kelishmovchiliklarni barham toptirar edi. Fesallar sanksiyasiz biror bir muhim tashqi siyosiy tadbir va boshlanishi va tugatilishi mumkin emas edi. Ularning bajarayotgan ishlar tarkibiga xalqaro kelishuvlarini himoya qilish, saqlash, urush va yarashuv bitimlarini rasmiy e`lon qilish odatlari qilar edi. Rim jamoalarini va alohida shaxslar, qabilalararo kelishuvlar va bitimlarini mansabdor shaxs rekuperatorlar (recuperatores) imzolar edilar. Ular 3 dan to 5 tanlab olingan sudyalar bo`lib rimliklar, qo`shni shahar vakillari va qabilalar orasidagi kelishmovchiliklar mulkka oid davogarlik bahslarini hal qilar edilar. www.arxiv.uz

Oqibatda eradan avvalgi II – I asrlarda rekuperatorlar sudi, Rim provensiyalari aholisidan tushgan ariza va arznomalarni ham ko`rib chiqdi. Xalqaro aloqalarning taraqqiyoti natijasida Rimda dastlabki xalqaro huquq shakllari paydo bo`ldi. Ular fesial huquq (jus cuvile) faqat Rim fuqarolari orasida tarqalib, “xalqaro huquqi” (jus dendentium) sifatida rimliklar va chet elliklar munosabatini boshqarib turar edi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Antik Rim diplomatik organlarini (uyushmalarini) tashkil etilishi va strukturasi; harbiy sohaga o`z ahamiyatini ko`rsatdi. Rimda klassik davrda xalq kengashi urush e`loni va tinchlik bitimlarini hal qilar edi; tashqi siyosatning harbiy boshqaruvi bu Senat edi. Rim tarixida qadimiy (shohlar) davrida elchilarni yuborish huquqiga faqat shoh ega bo`lib, elchilik esa Fesiallar deb atalardi. Respublika davrida esa bu huquq senatga o`tdi. Elchilar legatalar va oratorlar deb atalar edilar. Elchi shaxsi urf – odatlar va qonun tomonidan himoya qilinar edi. Elchixonlarning maqsadlari har xil edi, urush e`lon qilish va tinchlik bitimlarini imzolash, tobe etilgan provensiyalar bilan shartnomalar tuzish, to`qnashuv va ziddiyatlarni tretey usuli bilan barham toptirish va diniy qarama – qarshiliklarga barham berishdan iborat edi. www.arxiv.uz

Sentda faqat elchilar yuborish huquqi wmas balki, ularni qabul qilish huquqi ham berilgan edi. Rimga kelgan chet el davlatlarining elchilari 2 kategoriyaga bo`linar edi: o`zaro dushman davlatlar elchixonalari va hamdo`st davlat elchixonalari. Rimda davlatni boshqarish huquqi nuqtai nazarida har bir shahar (munisiliy) va mayday bo`laklar ham mustaqil sioyisy gavda sifatida namoyon bo`lib, huddi davlat ichidan ya`ni bir davlat sifatida mavjud edi. Bu mustaqillikning elchixona huquqi bo`lib (juslegationis) ifodalanar edi. Kech antik davr xalqaro munosabatlar sistemasida ichki diplomatiya o`ziga xos xususiyatga ega edi. Rim imperiyasi davrida ichki diplomatiya eng yuqori rivojlangan cho`qqisiga chiqdi. Rim imperiyasining alohida qismlari va markazidagi noaniq munosabatlarda tashqi siyosat bilan ichki va tashqi diplomatiyani aniq chegaralab bo`lmaydi. Rimda davlatni boshqarish huquqi nuqtai nazarida har bir shahar (munisiliy) va mayday bo`lakchalar ham mustaqil siyosiy gavda sifatida namoyon bo`lib, huddi davlat ichidan ya`ni bir davlat sifatida mavjud edi. Bu mustaqillikning elchixona huquqi bo`lib (juslegationis) ifodalanar edi. www.arxiv.uz

Aytib o`tilgan har bir tashkilotlar (provensiya, munisiliy, uyushmalar, korporatsiya) markazga elchi yuborishi, qo`shinlar bilan shartnomalar tuzishi, bir so`z bilan aytganda (yuridik) huquqiy jihatdan mustaqil bo`lak yoki tomon bo`lib faoliyat olib borish huquqiga ega edi. Huddi shu zaminda (asosda) yuqorida aytib o`tilgan xalqalr huquqiga asos solingan. Imperiya davrida davlatni boshqarish imperator qo`lida edi. Senat faoliyati davom etib, faqat u respublika davrida rahbar organlardan iborat bo`lgan bo`lsa, endi imperator kengashiga aylandi. Bunga munosib tarzida tashqi siyosat va diplomatiyani boshqarish ham o`zgardi. Imperator davrida barcha tashqi siyosiy masalalari imperator ko`rsatmasi (prinsepsaya) bo`yicha hal qilinar edi. www.arxiv.uz

Diplomatiya imperator amaldorlari vazifasiga aylandi. Imperiya davrida elchilar saylov orqali tanlab olinmasdan, prinsepsom amaldorlaridan tayinlanar edi. Klavdiy davrida (eramizning I asr o`rtalari) elchilar ishlari bo`yicha imperatorning shaxsiy devonxonasi (kanselyariya) bo`li, imperatorning kotibi boshqarar edi. Shu bilan bir qatorda bu kanselyariya butun imperiyaning adminstrativ organi hisoblanar edi. Imperiya davrida chet el davlatlari elchilar munosabatlaridagi qonunchilik, Respublika davrida qanday bo`lsa, shundayligicha saqlanib qoldi. Qadimgi Rim xalqaro munosabatlari tarixida Rim bilan Karfagen orasidagi raqobat diqqatga sazovordir. Eradan avvalgi 264 yilgacha Rim va Karfagen munosabatlarida tinchlik xukumron edi, savdo sotiq va dengizda suzish haqida shartnomalar mavjud edi. Eradan avvalgi 280 yilgacha nafaqat savdo munosabatlarida siyosiy sohada ham yaxshi yo`lga qo`yilgan edi. Rim Appenin yarim orollari bilan band, Karfogen esa Shimoliy Afrikani bosib olish bilan band bo`lgan davrgacha, ularning manfaatlarida kelishmovchiliklari yo`q edi. www.arxiv.uz

Rimliklarni Janubiy Italiyaga bostirib kirish bilan vaziyat o`zgardi. Rim respublikasi qudratli davlatga aylanib, nafaqat Appaniya yarim orollariga, balki kuchli davlatlar hududlariga, birinchi navbatda Urtayerdengizidagi ko`plab orollarga va boy Sisiliyaga davogar bo`lib chiqdi. Bularning hammasi, Rim ekspansiyasining ko`chayishidan bezovta bo`lgan Karfagen bilan nizolar kelib chiqiqshiga sabab bo`ladi. Ikki davlatni uzoq vaqt davom etgan qonli urushlari Puni deb nom oldi. Uchta Puni urushlari davomida 1 - eramizdan avvalgi 264 – 241 yil. Ikkinchi puni urushi eramizdan avvalgi 218 – 2011 yiol. Uchunchi Puni urushi eramizdan avvalgi 149 – 146 yillarda bo`lib o`tib Korfogen butunlay mag`lub etildi va tugatildi. www.arxiv.uz

Adabiyotlar: 1. Istoriya Drevney Gresii./ Pod. Red. V.I.Nuzishina. M., 1986. 2. Istoriya Diplomatiya. M., 1959. y.1. 3. Bokshanin A.G. Istoriya mejdunarodnix otnosheniy I diplomatii v drevnem mire. M., 1948. 4. Istoriya drevnego Rima./ Pod. Red. A.G.Bokshanin. 5. Kavalyov S.I. Istoriya Rima. L., 1986. 6. Bokshanin A.G. Leksiya po istorii Drevniy Gresii I Rimu. M., 1952. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Feodal tarqoqlik davrida xalqaro munosabatlar va diplomatiya

XVII –XIX asr boshlarida xalqaro munosabatlar va diplomatiya

Qadimgi Rimda xalqaro aloqalar ko’rinishlari va diplomatik organlari

Qadimgi Rimda fan

Qadimgi Rimda ilm-fan