Ashtarxoniylar davrida ilm-fan taraqqiyoti - Tarix - Slaydlar

Ashtarxoniylar davrida ilm-fan taraqqiyoti

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1498.5 KB

Ko'chirib olish

Ashtarxoniylar davrida ilm-Ashtarxoniylar davrida ilm- fan taraqqiyotifan taraqqiyoti

Reja:Reja:  Kirish. Kirish.  Buxoro ilm-fani rivojida Buxoro ilm-fani rivojida Ashtarxoniylar sulolasining Ashtarxoniylar sulolasining o’rni.o’rni.  Asosiy qism.Asosiy qism.  Ashtarxoniylar davrida Ashtarxoniylar davrida maktab va madrasa ta’limi.maktab va madrasa ta’limi.  Ashtarxoniylar davrida Ashtarxoniylar davrida adabiy muhit.adabiy muhit.  Davlat boshqaruvida ilm-Davlat boshqaruvida ilm- fanga bo’lgan e’tibor.fanga bo’lgan e’tibor.  Xulosa. Xulosa.  Foydalanilgan adabiyotlarFoydalanilgan adabiyotlar 

Buxoro ilm-fani rivojida Ashtarxoniylar sulolasining Buxoro ilm-fani rivojida Ashtarxoniylar sulolasining o’rni.o’rni.  XVII - XVIII asrlarda shahar va qishloqlarda koplab XVII - XVIII asrlarda shahar va qishloqlarda koplab maktab (maktabxona)lar faoliyat korsatgan. Ogil va qiz maktab (maktabxona)lar faoliyat korsatgan. Ogil va qiz bolalar alohida abolalar alohida a lohida maktablarda oqitilgan. Ogil lohida maktablarda oqitilgan. Ogil bolalar maktablari masjidlar, madrasalar, korxonalar bolalar maktablari masjidlar, madrasalar, korxonalar qoshida yoki xususiy maktabdorlar xonadonlarida tashkil qoshida yoki xususiy maktabdorlar xonadonlarida tashkil etilgan bolib, masjid imomi yoki madrasani tugatgan etilgan bolib, masjid imomi yoki madrasani tugatgan ziyoli kishilar oqituvchilik qilgan. Ularni domla deyishgan. ziyoli kishilar oqituvchilik qilgan. Ularni domla deyishgan. Qiz bolalar maktablari badavlat kishilar yoki oqituvchi Qiz bolalar maktablari badavlat kishilar yoki oqituvchi ayollar uylarida tashkil etilgan, qizlarni otinoyi, otinbibi, ayollar uylarida tashkil etilgan, qizlarni otinoyi, otinbibi, bibixalifa, bibiotin deb atalgan ayol oqituvchilar bibixalifa, bibiotin deb atalgan ayol oqituvchilar oqitishgan.oqitishgan.

 Madrasa orta va oliy oquv yurti hisoblangan. Madrasaga maktabxonalarni tugatganlar qabul qilingan. Madrasa talimi talabalar iqtidoriga qarab 7 - 12 yil davom etgan. Buxoro xonligi shaharlarida 150 dan ortiq madrasa bolgan. Madrasada arab, fors tilida yozilgan kitoblar oqitilgan, ular talabalarga mudarris tomonidan turkiy tilda sharhlab berilgan. Oqish „Avvali ilm” deb nomlangan fors tilidagi oquv qollanmasini ozlashtirishdan boshlangan. Keyin arab tili grammatikasi oqitilgan. Fiqh (huquq) kursi majburiy kurs hisoblangan. Nodir devonbegi madrasasi.

Ilm-fanIlm-fan  Diniy mutaassiblik, xalq ommasidan diniy aqidalarga sozsiz itoat etish talablarining kuchayishi ilm-fan ravnaqiga salbiy tasir etdi. Shunga qaramasdan ilm-ahllari ijodi batamom toxtab qolmadi. XVII asrning taniqli olimi, Mir Arab madrasasi mudarrisi Muhammad Sharif Buxoriy (1609-1697) falsafa, tasavvur, tarix, fiqh, tilshunoslik, astronomiya sohasida 20 dan ortiq asarlar yozgan. Uning „Davriylik haqida risola” asari makon va zamon masalalariga bagishlangan. Uning „Xoqonga foydali maslahatlar” kitobi 25 bob 32 fasldan iborat bolib, unda shariat qonun-qoidalari, ijtimoiy hayot va axloqiy muammolarga oid malumotlar, hukmdorlar togrisida qiziqarli lavhalar oz ifodasini topgan.

Adabiyot va sanat  XVII - XVIII asr birinchi yarmida adabiyot ancha rivoj topdi. Adabiy muhitda Bedil (asli ismi Mirzo Abdulqodir, 1644 - 1721) ning orni katta. U kesh (Shahrisabz)lik, turkiy barlos urugidan, Hindistonga kop marta safar qilgan, Dehlida vafot etgan. Bedil inson erkinligi, tafakkuri haqida falsafiy, axloqiy qarashlarini sheriy va nasriy asarlarida bayon etgan. Bedil 120 ming misradan ortiq sheriy va nasriy asarlar yozgan. Uning yirik asari „Tort unsur” nasrda yozilgan bolib, havo, suv, yer, olov , haqida, shuningdek, osimliklar, hayvonlar va odamning kelib с hiqishi haqida oz qarashlarini bayon etadi.

 1652- yilda Buxoro shahrida 1652- yilda Buxoro shahrida Abdulazizxon qurdirgan qosh Abdulazizxon qurdirgan qosh imoratli madrasa mustahkamligi, imoratli madrasa mustahkamligi, nans naqshli koshinlarga boyligi nans naqshli koshinlarga boyligi bilan ajralib turadigan, oz bilan ajralib turadigan, oz zamonasi memorchiligining yetuk zamonasi memorchiligining yetuk namunasi hisoblanadi. namunasi hisoblanadi. Imomqulixon Madina shahrida Imomqulixon Madina shahrida Chorbog, Makkadagi Kabaga Chorbog, Makkadagi Kabaga kiraverish darvozalaridan biri kiraverish darvozalaridan biri ostonasi uchun oltin va kumush ostonasi uchun oltin va kumush tutqichli yogoch zina qurdiradi. tutqichli yogoch zina qurdiradi. XVIII asr boshlarida Qarshida XVIII asr boshlarida Qarshida Shermuhammadbiy, Xoja Shermuhammadbiy, Xoja Qurbonbiy madrasalari, savdo Qurbonbiy madrasalari, savdo yollarida hashamatli rabotlar yollarida hashamatli rabotlar barpo etiladi.barpo etiladi.

Samarqandda xam Shayboniylar nomi bilan boqliq binoiy xayirlar anchagina. Ilm-fan. Shayboniylar davrida fan va madaniyat sezilarli darajada rivojlangan. Bunga — ushbu suiola hukmdorlari orasidan oz davrining yetuk ilm-fan arboblari yetishib chiqqanligi ham tasii korsatgan. Chunonchi, Muhammad Shayboniyxon, Kochkun- chixon va Ubaydullaxonlar oz davrii-ing nihoyatda oqimishli kishilari bolganlar. Shuningdek, Muhammad Shayboniyxon, Abdulazizxon va Abdullaxonlar kutubxonalarida oz zamonasming ajoyib kiiob xazinalari bolgan. Bundan tashqari, Movarounnahrda Mirzo Ulugbek akademiyasi ananalarini davom ettiruvchi fidokor olimlar yetishib chiqdi Masalan, Samarqand va Buxoro madrasalarida mudarrislik qilgan mavlono Kamoliddin Ibrohim, Abdullaxonning mualhmi Xoja Muhammad, yulduzshunos Qiyomiddin Shaydo, lftixor ul-atibbo (tabiblar irtixori) unvonini ohshga sazovor bolgan Muhammad Mazid, Hakim Shahrisabziy, jarroh mavlono Baqo, mavlono Rafe, 1541- yilda ilmi tibb va dori-darmonlar haqida asar yozgan Muhammad Husayn ibn Shiroq Samarqandiy, koz kasalhklarini davolashda nom chiqargan Shohali ibn Sulaymon, Xoja Hakim (vafoti 1585), natijat-ul-atibbo unvonini olgan Abdulhakim ibn Sulton Mahmud kabilar shular jumlasidandir. Xoja Hasan Nisoriy „ Muzakkiri ahbob“ asariaa matematika va astronomiya ilmida shuhrat topgan mavlono Kavkabivni alohida qayd etadi.

 Memoriy obida Abdullaxon II tomonidan bunyod etilgan. U (toliq ismi: Abdulla ibn Iskandarxon ibn Jonibek sulton ibn Xoja Muhammad ibn Abdulxayrxon) (1534, Miyonqol, Ofarinkent qishlogi – 1598, Samarqand, Buxoro yaqinidagi Bahouddin majmuasiga dafn etilgan) ozbek davlatchiligi tizimidagi Buxoro xonligining shayboniylar sulolasidan chiqqan eng yirik hukmdori (1583-1598), davlat arbobi, sarkarda, ilm-fan, marifat, madaniyat homiysi. Bobosi Jonibek sulton Karmana va Miyonqol hokimi bolgan. Otasi Iskandar sulton ogli tugilgan paytda Ofarinkentni, keyinchalik Karmanani boshqargan. Abdullaxon II Shayboniyxon vafotidan keyin parchalanib ketgan mamlakat hududini qayta birlashtirish, markaziy davlat hokimiyatini mustahkamlash uchun yoshlik chogidan qattiq kurash olib borgan. Uning hukmronligi davrida Buxoroda ilm-fan, sanat, shaharsozlik, adabiyot va shu kabi sohalar gullab-yashnadi.

XulosaXulosa Abdullaxonning butun hukmronlik davri tinimsiz urushlarda kechdi. 1574- yil Balxni, 1578-yili Samarqandni, 1583-yil Toshkent va Fargonani, 1584-yili Badaxshonni, 1595-yili Xorazmni zabt etadi va oz davlati tarkibiga qoshib oldi. Abdullaxon II davrida mamlakat hududi Qashqardan Orol va Kaspiy dengizlari sohillarigacha, Turkiston va Sayramdan Xurosonning sharqiy qismigacha bolgan yerlardan iborat edi. Markazlashgan davlat tashkil etilgach, mamlakatda ilm-fan va madaniyat rivojlandi.

O'xshashlar

Qadimgi Rimda ilm-fan

Markaziy Osiyoda Temur va temuriylar davrida fan va texnika taraqqiyoti

Kushoniylar davrida O’rta Osiyo xalqlari taraqqiyoti

Musulmon uygʻonish davrida fan va uning xususiyatlari

18 asr ohiri 19 asr boshlarida taʼlim, ilm-fan sohasidagi oqim