Orkestrga rahbarlik qilgan dirijorlarning cholg‘u ijrochiligi san’atiga qo‘shgan hissalari - Musiqa - Slaydlar

Orkestrga rahbarlik qilgan dirijorlarning cholg‘u ijrochiligi san’atiga qo‘shgan hissalari

Yuklangan vaqt:

10.02.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1823.517578125 KB

Ko'chirib olish

ORKESTRGA RAHBARLIK QILGAN DIRIJORLARNING CHOLG‘U IJROCHILIGI SAN’ATIGA QO‘SHGAN HISSALARI

• Reja: • Kirish • 1. Dirijorlik san’atining tarixi • 2. O‘zbekistonlik mashhur dirijorlar • 3. Dirijorlarning ijrochilik uslublari • Xulosa • Foydanalingan adabiyotlar

SO‘NGGI YILLARDA MADANIYAT VA SAN’AT SOHASINI TUBDAN ISLOH QILISH VA TAKOMILLASHTIRISH, MADANIYAT VA SAN’AT MUASSASALARINI DAVLAT TOMONIDAN QO‘LLAB-QUVVATLASHNING SAMARALI TIZIMINI YARATISH MAQSADIDA TIZIMLI ISHLAR OLIB BORILMOQDA. SHU BILAN BIRGA, O‘TKAZILGAN TAHLILLAR SHUNI KO‘RSATMOQDAKI, MADANIYAT VA SAN’AT MUASSASALARI BINOLARINI QURISH VA TA’MIRLASH, ULARNING MODDIY- TEXNIK BAZASINI MUSTAHKAMLASH, HUDUDLARINI OBODONLASHTIRISH, AHOLINING MADANIY EHTIYOJLARINI QONDIRISH BORASIDAGI ISHLAR TALAB DARAJASIGA OLIB CHIQISH UCHUN HARAKAT QILINMOQDA. Kirish

1. DIRIJORLIK SAN’ATINING TARIXI Dirijorlik san’ati, ya’ni orkestr yoki xor ansamblini boshqarish san’ati, asrlar davomida rivojlanib kelgan va murakkab tarixga ega. Ushbu san’at va hunar musiqiy ifodaning muhim qismi bo'lib, musiqiy ijroning silliq va unisonligini ta’minlaydi. Dirijorlikning ilk shakllari antik davrlarga borib taqaladi. O'rta asrlarda cherkov musiqasida oddiy ishora bilan cherkov xorlari boshqarilgan. Ammo zamonaviy dirijorlik san'ati XVIII asrda shakllana boshlagan. Johann Sebastian Bach davrida orkestrlarni ko'pincha kompozitorlar yoki ko'rsatma beruvchi shaxslar boshqarar edi. Cardinal Ottoboni va Georg Philipp Telemann kabi shaxslar ham boshqaruv vazifalarini bajargan. O'sha davrda takomillashtirilgan orkestr ko’targichi va turli xil ko’rsatmalar kiritilgan.Bugungi kunda dirijor – musiqa jamoasining markaziy figuralaridan biri bo'lib, uning vazifasi musiqachilarga murakkab musiqiy asarlarni birgalikda va muvofiqlikda ijro etishni ta’minlashdan iborat. Dirijorlar orkestr, xor yoki boshqa musiqiy ansambllarni boshqaradilar, musiqiy qismlarni belgilaydilar, temponi saqlaydilar va tug'yularni chiroyli yoritadilar. Dirijorlik san’ati nafaqat texnik ko'nikmalar, balki musiqiy ifoda va hissiyotni talab qiladi. Ko'plab mashhur dirijorlar umumbashariy musiqiy sahnaga katta hissa qo'shganlar.

• "Dirijorning sahnada roli" mavzusi muhim va qiziqarli mavzulardan biri hisoblanadi. Dirijor shunchaki orkestrni boshqarib turuvchi inson emas, balki u butun ansamblning yurak urishi, musiqiy asarning jonli ifodachisi hisoblanadi. Dirijor orkestr yoki xorning ijrosini tashkil qiladi va boshqaradi, musiqiy asarlarni talqin qilib, ularni sahnada hal qiluvchi kuchga aylantiradi. Dirijorlik kasbi o'z-o'zidan vujudga kelmagan. Orkestrga dirijorlik dastlab XVIII asrda, maksimal asarlar repertuariga ega bo'lganida paydo bo'lgan. 1720-yillarga kelib esa dirijorlar hozirgi zamonaviy ko'rinishida shakllana boshladi. Maqbul ifodaning muhimligi musiqada har doim dolzarb bo'lgan, ammo orkestr hajmi va murakkabligi oshgan sayin, dirijorlik san'ati texnikasi ham rivojlanib borgan. Yuqorida keltirilgan raqamlar va faktlar "dirijorning sahnada roli"ni tushunishda yordam beradi. Bu malakali yetakchilik nafaqat musiqa jamoasi o'rtasidagi muvofiqlikni ta'minlaydi, balki tinglovchilarga ham unikallik va ifodalilik keltiradi. Shu sababli, dirijorlik ansambl va musiqaning muhim qismidir. • Orkestr musiqasining rivojlanishida dirijorlarning hissasi katta ahamiyatga ega bo'lgan. Dirijorlar orkestr repertuarini tanlash, musiqani tayyorlash va ijro etish jarayonlarini boshqarish orqali orkestrning umumiy ovozini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi.

Dirijorning orkestrdagi roli, asosan, quyidagi statistik ma'lumotlar bilan aniqlanadi: 1.Orkestr raqamli ma'lumotlari: - Hajmi: Orkestrlar odatda 70 dan 100 gacha musiqachilarni o’z ichiga olishi mumkin. Bunga turli xil cholg'u asboblari jarayonida ishtirok etadigan mohirlar kiradi. - Konsertlar: Har bir orkestr yilda o'rtacha 50 dan 100 gacha konsert berishi mumkin. Bu konsertlar maxsus mavzular va turli xil janrlarga bo'lingan bo'lishi mumkin. 2.Dirijorlar haqidagi statistikalar: - Ta'lim: Dirijorlarning 90% dan ko'prog'i rasmiy musiqa ta'limi olishadi va buning uchun musiqa kollejlarida yoki konservatoriyalarida tahsil olishadi. - Yosh: O'rtacha dirijorlik faoliyati boshlanish yoshi 25-30 oralig'ida, ammo ma'lum darajadagi tajriba va bilim 40 yoshlardan keyin shakllanadi. 3.Mavjud repertuar: - Repertuar uzunligi: Zamonaviy professional orkestrlar repertuarlari odatda 1500 dan 3000 gacha asardan iborat bo'lishi mumkin. - Asar turi: 20% klassik, 30% romantik va 15-20% zamonaviy asarlar ijro etiladi. Shuningdek, 10-15% xalq musiqalari yoki an'anaviy uslublar ham bor. 4.Jahon orkestrlarining roli: - Moliyalashtirish: Jahon miqyosidagi orkestrlar odatda yillik budjetga ega, masalan, Nyu-York Filarmonik orkestri yillik xavfsizlik uchun 80-100 million dollarlik daromadga ega bo'lishi mumkin. - Tomoshabinlar: Jahon orkestrlari yilda milliondan ortiq tomoshabinni jalb qilishi mumkin va har bir konsert uchun tomoshabinlarning 60-80% joylari to'ldirilgan bo'ladi. Birinchi navbatda, dirijorlar musiqalarni tanlashda va orkestr repertuarini belgilashda muhim rol o'ynashadi. Dirijorlar, shuningdek, musiqiy ta'lim va orkestr madaniyatini rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. Ular yosh musiqachilarni tarbiyalash va tajriba almashish orqali yangi avlod orkestr musiqachilarini yetishtirishga katta hissa qo'shishadi. Orkestrning har bir a'zosi o'z partiyasini chaladi va dirijor ularni birlashtiradi. Bu jarayonda dirijorlar dinamikani, tempni va ijro uslubini boshqarish orqali yakuniy chiqishning sifatli bo'lishini ta'minlaydi.

MA’LUMKI, SHARQ MUSIQASI AZALDAN, ASRLAR DAVOMIDA USTOZDANSHOGIRDGA OG‘ZAKI TARZDA O‘TIB KELGAN, YA’NI USTOZ BIROR BIR KUYNI IJRO ETADI, SHOGIRD ESA UNI YAXSHILAB TINGLAB, USTOZIDAN SO‘NG XUDDI USTOZI CHALGANDEK QAYTARISHGA HARAKAT QILADI, TOKI KUYNI USTOZIDEK CHALA OLGUNGA QADAR. BUNING UCHUN BIR NECHA YILLAR TALAB ETILADI. UNDAN KEYINGINA U USTOZ HISOBLANIB, O‘ZIGA SHOGIRD OLIB, O‘ZIDAGI IJRO SAN’ATINI SHOGIRDLAR KEYINGI AVLODGA O‘RGATA BOSHLAYDI. SHU TARIQA XALQ KUY- QO‘SHIQLARI VA MAQOMLAR USTOZDAN-SHOGIRDGA O‘TIB, HOZIRGI KUNGA QADAR YETIB KELDI. O‘ZBEK XALQ CHOLG‘U IJROCHILIGI AMALIYOTIDA ANSAMBLLARNING TARKIBI VA IJRO REPERTUARLARI TURLICHA BO‘LIB, ULARDAN BIRI 1936 YILI O‘ZBEK DAVLAT FILARMONIYASI QOSHIDA TO‘XTASIN JALILOV RAHBARLIGIDA TASHKIL ETILGAN 98 KISHIDAN IBORAT O‘ZBEK XALQ CHOLG‘ULARI ANSAMBLI EDI. ANSAMBL SHAKL JIHATDAN ORKESTRGA O‘XSHASA-DA, SIFAT JIHATDAN, YA’NI IJRO YO‘NALISHI BO‘YICHA AN’ANAVIY BIR OVOZLI MUSIQANI IJRO ETARDI. SHU SABABLI, USHBU JAMOA HAQIDAGI MA’LUMOTLAR BA’ZI BIR MANBALARDA ANSAMBL, BA’ZILARIDA ESA “UNISON ORKESTR” DEB BERILGAN. QIZIG‘I SHUNDAKI, O‘SHA PAYTDAYOQ T.JALILOVDA BAS OVOZ TARANNUMIGA EGA BO‘LGAN CHOLG‘ULARNI UNISON ANSAMBL TARKIBIGA KIRITISH FIKRI PAYDO BO‘LADI VA SHU MAQSADDA USTA USMON ZUFAROV TOMONIDAN YASALGAN “KATTA G‘IJJAK”, “KATTA TANBUR” VA “KATA DUTOR”LAR QO‘LLANILADI ANSAMBL T.JALILOV RAHBARLIGIDA KONSERT FAOLIYATINI QIZG‘IN TARZDA OLIB BORADI. ULAR O‘ZBEK XALQ MUSIQASINI KATTA MUVAFFAQIYAT BILAN NAFAQAT O‘ZBEKISTONDA, BALKI UNDAN TASHQARIDA HAM KENG TARG‘IB ETADI. ANSAMBL TARKIBIDA ABDUQODIR ISMOILOV, AHMADJON UMRZOQOV, ASHURALI YUSUPOV KABI MASHHUR XALQ SOZANDALARI BILAN BIR QATORDA RESPUBLIKADA FAOLIYAT OLIB BORAYOTGAN BADIIY HAVASKORLIK TO‘GARAKLARIDAN KELGAN IQTIDORLI YOSHLAR HAM BOR EDI. 2.O‘zbekistonlik mashhur dirijorlar

Jamoa o‘z konzert ijrochiligini nafaqat O‘zbekistonda, balki undan tashqarida ham keng targ‘ib etadi. 1936 yili unison orkestr Xalgaro festivalda qatnashib, birinchi o‘rinni egallaydi va shu bois 1937 yilda ilk bor respublikamizdan tashqarida, ya’ni Moskvada o‘zbek san’ati dekadasida ishtirok etadi. Keng qamrovli tinglovchilar ularning chiqishlarini qo‘llab-quvvatlaydilar. Xalq sozandalarining o‘ziga xos yorqin ijrolari Moskvalik tinglovchilarning olqishlariga sazovor bo‘ladi. O‘sha davrdagi asosiy masalalardan biri sozandalarning nota savodini o‘stirish hamda ularning ongiga ko‘p ovozli ijrochilikni singdirishdan iborat edi. Filarmoniya o‘z faoliyatining boshlang‘ich davridanoq o‘quv ishlariga katta urg‘u beradi. Taniqli musiqa arbobi N.Mironov, pianinochi A.I.Podgorniy va yosh kompozitor Mutal Burxonovlar filarmoniya badiiy jamoalari artistlariga muntazam ravishda musiqa nazariyasidan dars bera boshlaydi.

O‘ZBEK XALQ CHOLG‘ULARI ORKESTRI OLDIDA TURGAN DOLZARB VAZIFALARDAN BIRI XALQ SOZANDALARINI IJROCHILIKNING YANGI TURI BO‘LMISH KO‘P OVOZLI JAMOAVIY IJROGA JALB ETISHDAN IBORAT EDI. USHBU JARAYONDA O‘ZBEK XALQ KUY VA QO‘SHIQLARI, QARDOSH XALQLAR MUSIQASINING QAYTA ISHLASHLANGAN NAMUNALARI, O‘ZBEKISTON KOMPOZITORLARINING KICHIK SHAKLDAGI MARSH VA RAQS KABI MAXSUS ASARLARI AS QOTADI. 1937-YILNING OXIRIDA N.MIRONOV T.JALILOV RAHBARLIGIDAGI UNISON ANSAMBL ISHTIROKCHILARIDAN 24 NAFAR YOSH IQTIDORLI SOZANDALARNI TANLAB OLIB, ULARNI NOTA ORQALI IJRO ETADIGAN ORKESTR DEB NOMLAYDI VA ULAR BILAN AYNAN SHU TARKIB UCHUN YOZILGAN MURAKKAB BO‘LMAGAN, ORKESTR UCHUN MOSLASHTIRILGAN VA QAYTA ISHLANGAN XALQ KUYLARINI NOTA ORQALI IJRO ETA BOSHLAYDI. JAMOA TARKIBI AN’ANAVIY O‘ZBEK XALQ CHOLG‘ULARI HAMDA FORTEPIANO, TRUBA, TROMBONDAN IBORAT EDI. BUNDAY ORKESTRLARDA BAS CHOLG‘ULARI YO‘QLIGI TUFAYLI, JAMOA RAHBARLARI SIMFONIK ORKESTR CHOLG‘ULARIDAN: FORTEPIANO, FAGOT VA TROMBONLARNI QO‘SHISHGA MAJBUR BO‘LISHARDI. N.MIRONOV RAHBARLIGIDAGI “NOTALI” ORKESTR ALOHIDA BIR KONSERT JAMOASI BO‘LMAY, BALKI T.JALILOV ANSAMBLI TARKIBIDA BO‘LIB, KONSERTLARDA FAQATGINA BIR NECHA ASARLARNI ALOHIDA IJRO ETARDI XOLOS.

O‘ZBEK XALQ KUY VA QO‘SHIQLARINING KATTA BILIMDONI D.ZOKIROVQAYSI NAMUNANI ORKESTR UCHUN MOSLASHTIRMASIN, ALBATTA ASOSIY KUY VA OVOZ UYG‘UNLIGIGA ALOHIDA E’TIBOR BERGAN HAMDA ASARNING SIFATINI BELGILOVCHI O‘ZIGA XOS BEZAK VA BUYOQLARNI BO‘RTTIRIB KO‘RSATISHGA INTILAR EDI. SHU BOIS HAM ORKESTR IJODIY USLUBINING ILK SHAKLLANISHIDA D.ZOKIROVNING HISSASI CHEKSIZDIR. SHUBHASIZ, U BIRINCHILARDAN BO‘LIB XALQ QO‘SHIQ- KUYLARI VA MUMTOZ MUSIQA NAMUNALARINI ORKESTRGA MOSLASHTIRISH BILAN BIR QATORDA JAMOA UCHUN MAXSUS ASARLAR HAM YARATISHGA ASTOYDIL KIRISHGAN EDI. ORKESTRNING BADIIY RAHBARI VA BOSH DIRIJYOR D.ZOKIROV JAMOAGA 1980-YILGACHA RAHNAMOLIK QILIB, O‘ZBEK AN’ANAVIY TALQINIGA XOS IJRONI RIVOJLANTIRDI. ORKESTR BILAN OLIB BORILGAN KO‘P YILLIK AMALIY FAOLIYATI VA XALQ CHOLG‘ULARINING IJROCHILIK IMKONIYATLARINI YAXSHI BILGANLIGI TUFAYLI U ORKESTRNING YANGI IJROCHILIK QIRRALARINI OCHISHGA MUYASSAR BO‘LDI. 1980- YILI ORKESTRGA RAHBAR ETIB SAYLANGAN T.HASANOV JAMOA TARKIBIGA AYRIM O‘ZGARTIRISHLAR KIRITA BOSHLAYDI. D.ZOKIROV NOMIDAGI ORKESTRNING IJODIY FAOLIYATI 1986-YILI YANGI BADIIY RAHBAR VA BOSH DIRIJYOR M.BAFOYEV KELISHI BILAN YANGICHA TUS OLDI. ISTE’DODLI KOMPOZITOR VA MOHIR DIRIJYOR M.BAFOYEV 15 YIL DAVOMIDA ORKESTRGA MUNOSIB RAVISHDA RAHBARLIK QILDI. ORKESTR O‘ZINING BOSHLANG‘ICH DAVRIDA QAYTA ISHLANGAN O‘ZBEK XALQ KUYLARI, O‘ZBEKISTON KOMPOZITORLARINING QO‘SHIQLARI VA KICHIK SHAKLDAGI ASARLARNI IJRO ETGAN BO‘LSA, KEYINGI DAVR, YA’NI 1970-80-YILLARDA ESA YIRIK SHAKLDA VA TURLI JANRDA YOZILGAN MUSIQIY ASARLARNI MUVAFFAQIYAT BILAN IJRO ETISH SAVIYASIGA ERISHDI. SHU YILLAR DAVOMIDA JAMOA SERMAHSUL VA SAMARALI FAOLIYAT KO‘RSATDI.

Qadimiy an’analarni qayta tiklab, ularga zamonaviy ruh bag‘ishlashga intilayotgan, musiqa orqali turli xalqlar o‘rtasida do‘stona aloqalarni mustahkamlashga bel bog‘lagan ushbu jamoa qariyb 25 yillik ijodiy faoliyati davomida turli festivallar, ko‘riktanlovlar va anjumanlarda faol ishtirok etib, milliy musiqa san’atining yangi davrdagi rivoji hamda uni jahon uzra keng targ‘ibiga katta ulush qo‘shib kelmoqda. Bugungi kunda ko‘plab Yevropa mamlakatlari xalqlarining o‘zbek milliy cholg‘ulari, shu asosdagi orkestr ijrochiligi va umuman, musiqa madaniyatimizga nisbatan tobora ortib borayotgan diqqat-e’tiborida “So‘g‘diyona” jamoasining ham ozmi- ko‘pmi hissasi bor, albatta. H.Rahimov o‘zining “XX asr sadosi” nomli asarina “So‘g‘-diyona” orkestri uchun maxsus yaratdi. Ushbu yumoristik xarakterga ega bo‘lgan asar yozuv mashinkasi va kamer orkestri uchun yozilgan bo‘lib, 2007-yilda sahna yuzini ko‘rdi. Asar badiiy rahbar va bosh dirijyor Feruza Abdurahimova buyurtmasiga asosan yuzaga keldi. Asarda o‘zbek xalq cholg‘ulari yozuv mashinkasi bilan musobaqalashayotganday aks ettirilgan. Ushbu asar teatrlashtirilgan bo‘lib, unda tomoshabinlar nafaqat musiqani tinglaydilar, balki ko‘z o‘ngida sodir bo‘layotgan voqealardan xabardor bo‘lganliklari sababli, asarni o‘zgacha tarzda qabul qiladilar. Вставка рисунка

Dirijorlar ijrochilik san'atining ajralmas qismi bo'lib, ularning ijrochilik uslublari musiqiy asarning talqiniga katta ta'sir ko'rsatadi. Har bir dirijor o'ziga xos uslub va texnikaga ega bo'lib, ularning ijrochilik uslublarini bir necha omillar belgilaydi: shaxsiy tajriba, musiqa bilimlari, tanlagan repertoar, musiqiy ansambl bilan ishlash va pedagogik yondashuv. Dirijorlarning ijrochilik uslublarini tavsiflash uchun ularning qo'llash usullari, orkestrlari bilan o'zaro munosabatlari va musiqa asarlarini o'qishi qanday bo'lishini ko'rib chiqish juda muhimdir. Qo'l harakatlari va jestika: Dirijorlar orkestrni boshqarishda turli qo'l harakatlari va jestikalardan foydalanadilar. Har bir dirijorning qo'l harakatlari o'ziga xos bo'lib, uning shaxsiy uslubini shakllantiradi. Ba'zi dirijorlar keskin va aniq qo'l harakatlarini afzal ko'rsalar, boshqalari esa nozik va yumshoq harakatlar bilan orkestrni boshqaradilar. Qo'l harakatlarining tezligi, dinamikasi va amplitudasi orkestr tomonidan qanday qabul qilinishi va ijro etilishi uchun muhimdir. 3. DIRIJORLARNING IJROCHILIK USLUBLARI

TEMP VA RITM: DIRIJORLAR TEMP VA RITMNI BOSHQARISH ORQALI MUSIQIY ASARNING UMUMIY XARAKTERINI BELGILAYDILAR. ULAR MUSIQA QISMLARINING TEMPINI ANIQLASHDA ORKESTRNING IMKONIYATLARINI, ZALNING AKUSTIKASINI VA ASARNING XUSUSIYATLARINI HISOBGA OLISHADI. BA'ZI DIRIJORLAR O'ZLARINING ORIGINAL TALQINLARI BILAN TANILGAN BO'LIB, ASARLARNI ODATDAGI TEMPDAN KO'PROQ SEKIN YOKI TEZ IJRO ETADILAR. DINAMIKA VA IFODA: DINAMIKA, YA'NI TOVUSH KUCHI, DIRIJORNING ORKESTR BILAN ISHIDA MUHIM ROL O'YNAYDI. DIRIJORLAR MUSIQA ASARIDAGI TURLI QISMLARNI QANDAY IFODA ETISHNI BELGILASH UCHUN DINAMIKANI BOSHQARADILAR. BU JARAYONDA ORKESTRNING TOVUSH BALANDLIGINI OSHIRISH YOKI PASAYTIRISH ORQALI ASARNING DRAMATIK NUQTALARINI YARATISH MUMKIN. TOVUSH BALANSI: DIRIJORLAR ORKESTRNI BOSHQARISHDA TURLI CHOLG U ʻ GURUHLARI O'RTASIDA TOVUSH BALANSINI SAQLASHGA E'TIBOR BERADILAR. TOVUSH BALANSI MUSIQA ASARINING TO'LIQ VA IFODALI CHIQISHI UCHUN ZARURDIR. DIRIJORLAR ORKESTRNING HAR BIR QISMINI ESHITILISHI KERAK BO'LGAN JOYDA JOYLASHTIRISH UCHUN KO'P VAQT SARFLAYDILAR. TALABALIK VA TAJRIBA: DIRIJORLIK USLUBLARI SHAKLLANISHIDA SHAXSIY TA'LIM VA TAJRIBA MUHIM ROL O'YNAYDI. MUSIQIY TA'LIM, TAJRIBALI DIRIJORLARNING DARSLARI VA ANSAMBLLARDA ISHLASH BAROBARIDA DIRIJORNING IJROCHILIK USLUBI RIVOJLANADI. DIRIJORLAR O'Z BILIMLARINI KENGAYTIRIB, YANGI ASARLAR VA USLUBLARNI O'RGANIB BORADILAR.

YUQORIDAGI MA’LUMOTLAR ORQALI, DIRIJORLIK TEXNIKASI VA NAZARIYASI MUSIQIY JARAYONNI BOSHQARISH VA IJRO SAN'ATINING MUHIM QISMLARIDAN BIRI EKANLIGI KO‘RINADI. BU TEXNIKA VA NAZARIYALARNING MUVAFFAQIYATLI AMALGA OSHIRILISHI MUSIQACHILARNI BIR BUTUN QILIB, ULAR ORQALI TINGLOVCHILARGA MUHIM HISSIYOTLARNI ETKAZISHGA IMKON BERADI. DIRIJORLIK SAN'ATI MUSIQIY IJRO ETISH JARAYONIDA MUHIM ROL O'YNAYDI. DIRIJORNING ASOSIY VAZIFASI ORKESTR YOKI XORNING MUSIQIY ASARLARNI IJRO ETISHINI BOSHQARISH VA YO'NALTIRISHDAN IBORAT. USHBU MAHORAT ASOSAN, TUSHUNISH, ANALITIK QOBILIYAT, TEXNIK BILIM VA IJRO ETUVCHILAR BILAN SAMARALI MULOQOT QILISH IMKONIYATLARI ORQALI NAMOYON BO'LADI. DIRIJORNING VAZAIFALARI: MUSIQIY ASARNI TUZMOQ VA TANISHMOQ. BU YERDA HAR BIR NOTA, TAKT VA TUZILMANI CHUQUR O'RGANISH ZARUR. - ORKESTR YOKI XORGA RAHBARLIK QILIB, ULARNING UYUSHGAN HOLDA IJRO ETISHLARINI TA'MINLASH. - REPETITSIYALARNI TASHKIL QILISH VA OLIB BORISH. USHBU JARAYONDA DIRIJOR NOTALARNI VA ASAR BO'LIMLARINI TAKRORAN IJRO ETTIRISH ORQALI ORKESTRNI TAYYORLAYDI. TA'LIM VA MALAKA OSHIRISH: DIRIJORLIK SAN'ATINI O'RGANISH UCHUN ODATDA OLIY MUSIQIY TA'LIM MUASSASALARIDA TAHSIL OLINADI. BU JARAYON 4-6 YIL DAVOM ETISHI MUMKIN. - DIRIJORLIK BO'YICHA MAXSUS KURSLAR VA USTAXONALAR MAVJUD BO’LIB, BU YERDA TAJRIBALI USTOZLAR TOMONIDAN AMALIY MAHORAT OSHIRILADI. DIRIJORLIK HARAKATLARI: HARAKATLAR "TEMBR", "YUKSASH", "PASAYISH", "TO'XTATISH" VA BOSHQA MUSIQIY BELGILARNI IFODALASHI MUMKIN. - METRONOMIK VA RITMIK ANIQ HARAKATLAR ORKESTRNING TEMPO VA DINAMIKASINI BOSHQARADI. - YAGONA QO'L BILAN YOKI IKKI QO'LDA TURLI XIL SIGNALLAR ORQALI ORKESTRGA YO'NALTIRUVCHI BELGILAR BERILADI. ORKESTRNING KATTALIGI VA TURINING TA'SIRI: SIMFONIK ORKESTRLAR KO'P HOLLARDA 70 DAN 100 GACHA MUSIQACHI TALAB QILADI. - KAMER ORKESTRLAR ESA ODATDA 15-30 IJROCHI SAFIGA EGA. - DIRIJORLIK BAJARILISHI ORKESTRNING TURI VA O'LCHAMIGA QARAB FARQLANISHI MUMKIN. MASHHUR DIRIJORLIK USLUBLARI: HAR BIR DIRIJOR O'ZINING USLUBIGA EGA VA BU USLUBLAR ORKESTRNING OVOZI VA MUSIQIY IFODASIGA KATTA TA'SIR KO'RSATADI. - BA'ZI DIRIJORLAR O'Z HARAKATLARIDA KUCHLI ENERGIYA VA DINAMIKA BILAN AJRALIB TURSA, BOSHQALARI YOSHLAR BILAN ISHLASHNI AFZAL BILADI. BARCHA JARAYONNING TIZIMLASHUVI: REPETITSIYA DAVOMIDA HAR BIR SEKSIYANING MUHIM JOYLARI QAYTA-QAYTA IJRO ETIB, MASALANING KERAKLI NUQTALARIGA ANIQLIK KIRITILADI VA BU MAHORAT JARAYONI BO'LIB, ORKESTR IJROSINI YANADA YAXSHILASHGA QARATILADI.

XULOSA XULOSA O’RNIDA SHUNI AYTIB O’TISH LOZIMKI HAR BIR XALQNING, MILLATNING O’ZINI SAN’ATI BOLGANI KABI BIZNING O’ZBEK XALQ SAN’ATIMIZNING DIRIJORLARI, BASTAKORLARI VA KOMPAZITORLARI HAQIDA QANCHA GAPIRSAK HAM KAM CHUNKI ULARNING O’ZBEK SAN’ATIGA VA BUTUNJAHON SAN’ATIGA QO’SHGAN HISSALARI JUDA KATA. O’ZBEK XALQ ORKESTRINING TAKOMILLASHIB VA RIVOJLANIB KELGANI BU BIZ UCHUN JUDA KATA YUTUQ DEB HISOBLASAK HAM BO’LADI, CHUNKI HAR BIR CHOLG’UNING REKONSTRUKSIYA BO’LISHIDAN TORTIB TO TRANSPAZITSIYA BOLISHIGACHA VA RIVOJLANISHIGACHA KATA MASHAQQAT VA KOPLAP IZLANISHLAR OLIB BORILGAN. VA HOZIRDA KOPLAB DAVLATLARDA XALQLAR ARO FESTEVALLARDA O’ZBEK DIRIJORLARI VA ORKESTRLARI FAOL QATNASHIB YUQORI NATIJALARNI QAYD ETMOQDALAR.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI: 1. MIRZIYOYEV SH.M. “YANGI O’ZBEKISTON STRATEGIYASI” 2. MIRZIYOYEV SH.M. “TANQIDIY TAHLIL, QAT’IY TARTIB – INTIZOM VA SHAXSIY JAVOBGARLIK – HAR BIR RAHBAR FAOLIYATINING KUNDALIK QOIDASI BO’LISHI KERAK” 3. MIRZIYOYEV SH.M “MILLIY IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH” 4. DAVLAT QONUN VA HUJJATLARI. 5.ABDULLAYEVA O. “BASTAKORLIK SAN’ATI” - T., “MUSIQA” 2008 6.ALIMOV F. “O‘ZBEK XALQ CHOLG‘U ORKESTRI” - T., “MUSIQA” 2008 7.JABBOROV A. “O‘ZBEKISTON BASTAKORLARI” – T., 2015

O'xshashlar

Petrosyans rahbarligida xalq cholg’ularini tizimli ravishda modernizatsiyalashtirish

O’zbek xalq cholg’ularida ijro imkoniyatlari, tovush hosil qilish vositalari

Tanbur va Dutor cholg’ulari haqida

Musiqa darslarida o’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari va ularni o’qitish metodikasi

Modernizatsiyalashtirilgan cholg‘ular va ularning tasnifi