Musiqa darslarida o’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari va ularni o’qitish metodikasi - Musiqa - Slaydlar

Musiqa darslarida o’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari va ularni o’qitish metodikasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

956 KB

Ko'chirib olish

Musiqa darslarida o’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari va ularni o’qitish metodikasi. www.arxiv.uz

• Kirish • I. Bob • I.1. Musiqaning tarbiyadagi ahamiyati • I.2. O’zbek musiqasining ommaviy janrlani tasnifi • II. Bob • II.1. Ommaviy janrlar va ishlarni o’quvchilar bilan tashkil qilish. • II.2. Cholg’u ijrochiligi ansamblini tashkil etish talablari va uslubi. • Xulosa. • Foydalanilgan adabiyotlar. ReJa: www.arxiv.uz

• O’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari xalqning ulkan ma’naviy byligi hisoblanadi. Uning tarkibidagi eng ommaviy tarbiyaviy ta’sirchan xalq qo’shiqlari o’zining g’oyaviy-badiiy mazmuni, xalq hayotining barcha qirralarini ifoda etishi kabi xususiyatlari bilan yosh avlodni ma’naviy-ahloqiy, ma’rifiy va estetik dunyoqarashini shakllantirishda muhim vosita hisoblanadi. Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov haqli ravishda ta’kidlaganlaridek, “Har qanday xalq yoki millatning ma’naviyatini, uning tarixi, o’ziga xo surf-odatlari, an’analari, hayotiy qadriyatlaridan ayri holda tasavvur etib bo’lmaydi. Kirish. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Bu borada tabiiyki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna tarixiy yodgorliklar eng muhim omillardan bo’lib xizmat qiladi” ta’kidlab o’tilgan ma’naviy meros madaniy boyliklar bunday qadriyatlar tizimida xalq qo’shiqchilik ijodiyoti alohida mavqega ega bo’lib ular xalqimizning milliy urf-odatlari, an’analari, bayram marosimlari, tarixiy, diniy, falsafiy qarashlari bilan chambarchas bog’liq holda, o’zida ma’naviy-ma’rifiy g’oyalarni mujassam etadi. Ilm o’rganish, insoniy fazilatlar, odob, ahloq, to’g’rilik, rostgo’ylik, halollik, imon-e’tiqod, vatanni sevish, uni qadrlash, ota-onani hurmat qilish, ona tabiatni e’zozlash kabi umuminsoniy fazilatlarni madh etuvchi qo’shiqlarni o’rganish va kuylash o’z-o’zidan yoshlar qalbida ezgu his tuyg’ular uyg’otishi, ularda insoniy fazilatlarni shakllantirishga badiiy emotsional ta’sir etishi shubhasiz. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Chunki, badiiy yetuk avloddan avlodga o’tib kelayotgan juda ko’plab xalq ijodiyotiga mansub kuy-qo’shiqlar, mumtoz va maqom ashulalari bevosita xalqning yaratuvchilik qudratini mahsuli bo’lib, ularning tarbiyaviy ta’siri, kuchi eng avvalo ular mazmunidagi go’zallik, ulug’vorlik, jo’shqinlik, tushkunliik, g’amginlik, ma’yuslik his tuyg’ularini uyg’otuvchi xususiyatlarga ega ekanligidir. Bunday asarlarni tinglash, tahlil qilish, yaratish tarixi mohir ijrochilari g’oyaviy-badiiy mazmuni haqidagi suhbatlar o’quvchi yoshlar qalbida ezgu his-tuyg’ular uyg’otadi. Ideal obrazlar timsolidagi olijanob fazilatlarni egallashga ilhomlantiradi. www.arxiv.uz

• Xalq qo’shiqlari o’zining shakl va janr xususiyatlariga ko’ra sertarmoqli bo’lib, ular orasida alla, qo’shiq, ashula, yalla, lapar va bolalar o’zbek musiqasining janrlari, qo’shiqlari ommaviyligi bilan ajralib turadi. Masalan, inson hayotida birinchi bo’lib eshitgan qo’shiq bu – alladir. Alla onalarning dil tubidan sizib chiqqan ezgu- umidlari, farzandining kelajagi haqidagi shirin orzulari ifodasidir. Allaning sehrli qudrati haqida buyuk alloma Abu Ali Ibn Sino shunday yozadi: “Bolani mijozini kuchaytirmoq uchun unga ikki narsani qo’llamoq kerak. Biri, bolani asta-sekin tebratish, ikkinchisi uni uxlatish uchun zarur musiqali alladir. Bu ikki narsani qabul miqdoriga qarab, bolaning tanasi bilan badantarbiyaga va ruhi bilan musiqaga bo’lgan iste’dodini hosil qilinadi”. www.arxiv.uz

• Qo’shiq barmoq vaznidagi to’rtlik she’rli misralar bilan aytiladigan qo’shiqchilik ijodiyotidagi wng keng tarqalgan sermahsul va samarali janrdir. O’zbek xalq qo’shiqlari o’zining uzoq tarixiga egadir. Buning yaqqol misolini esa Muhammad Qoshg’ariy “Devoni lug’otit turk” asarida keltirgan. Ko’plab qo’shiqlar (arabcha “she’r”, “qasida”, “ramas” deb tarjima qilingan) misolida ham ko’rish mumkin. Olim tomonidan to’plangan qo’shiqlar o’zbek yozma adabiyotini yuzaga kelishi va taraqqiy etilishi zamin bo’lib xizmat qilganligini tasdiqlaydi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Musiqa madaniy hayotimizda keng o’rin tutgan. Inson shaxsini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadigan san’at turidir. Musiqa tarbiyasi esa nafosat tarbiyasining asosiy va murakkab qurollaridan biridir. Inson musiqa bilan ona allasi orqali tanishib, umrbod musiqadan zavq topadi. Musiqadan zavq olish uchun esa inson yuksak madaniyatli sof qalb egasi, go’zallikni his eta oladigan bo’lishi kerak. Olimlardan biri odam shaxs bo’lishi uchun u ruhiy tomonidan rivojlanishi, o’zini bir butun inson deb his qilmog’i kerak degan edi. Mavzuning dolzarbligi www.arxiv.uz

• Bitiuruv malakaviy ishidan ko’zlangan maqsad: o’zbekiston yoshlarining ma’naviy kamolotida milliy musiqa san’atining rivojlantirishning o’rni va ahamiyatini aniqlash, o’quv muassasalarida bu borada amalga oshirilayotgan ishlar jumladan, musiqa madaniyati va san’ati darslari doirasida milliy o’zlikni anglash hamda yangi pedagogik texnologiyalar asosida qo’shiq ijro etishni o’rganish masalalari hisoblanadi. Biriruv malakaviy ishining maqsadi va vazifalari. www.arxiv.uz

Ushbu maqsadni amalga oshirish quyidagi vazifalar hal etilishi ko’zda tutilgan: O’zbekistonda amalga oshirilayotgan ishlarga baho berish; Musiqiy ta’limning yoshlarni ma’naviy yetuk shaxs sifatida tarbiyalashdagi o’rni va ahamiyatini aniqlash; Musiqiy tarbiya sohasida kadrlar yangi avlodni tarbiyalashning dolzarb vazifalari, huquqiy asoslarini belgilash; Musiqa madaniyat va san’ati darslarining mazmun-mohiyati va o’ziga xos xususiyatlarini aniqlash; Musiqa o’qitish metodikasining samaradorligini oshirish yo’llarini tadqiq etish; Ommaviy janrlar o’rgatishning yangi pedagogik texnologiyalarini qo’llash va muammolarini tadqiq etish; Ommaviy janrlar yordamida musiqiy idrokni takomillashtirish masalalarini o’rgatish; Ommaviy janrlar yordamida musiqiy idrokni oshirishga va ijodiy fikrlashga o’rgatishning muhim jihatlarini tadqiq etish; O’quvchi yoshlarning musiqaning ommaviy shakllari yordamida dunyoqarashin o’stirish masalalarini tadqiq etish. www.arxiv.uz

• Bitiruv malakali ishning ob’ekti musiqa madaniyati va san’ati darslari hamda ularni tashkil etish va metodikasi bo’lib, uning predmeti mazkur darslar doirasida ommaviy janrlar, xususan, milliy qo’shiqchilik cholg’u ansamblini tashkil etishni o’rgatishning uslublari hamda tarixiga nazar va ommaviy janrlarning yangi texnologiyalari bilan qo’llashning ahamiyatini aniqlash hisoblanadi. Biriuv malakali ishning ob’ekti va predmeti. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Bitiruv malakali ishning metodik asoslari bo’lib, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Abdug’aniyevich Karimovning asarlari, san’atshunos olimlarning tadqiqot natijalari xizmat qiladi. Shuningdek, bitiruv malakali ishni tayyorlashda davlat ta’lim standarti hamda ta’lim sohasidagi O’zbekiston Respublikasi Qonunlari, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari va qarorlari Vazirlar Mahkamasining qaror va farmonlaridan keng foydalanilgan. Bitiruv malakali ishning metodik asoslari www.arxiv.uz

• Mustaqil rivojlanish yo’lida dadil odimlayotgan Respublikamizni jahondagi eng ilg’or mamlakatlar darajasida ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy rivojlanishiga ko’p jihatdan yosh avlodni ta’lim tarbiyasiga bog’liqdir. Shuning uchun ham mustaqillikning dastlabki yillaridan eng avvalo ta’lim tizimini isloh qilish, uni milliy ma’naviy qadriyatlar negizida shakllantirish jismoniy sog’lom, ma’naviy yetuk, aqliy barkamol insonlarni tarbiyalashga asosiy e’tibor qaratildi. • Resbublikamiz Prezidentining bu boradagi sa’yi- harakatlari natijasida ta’lim-tarbiya masalasi jamiyatni ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va ma’rifiy rivojlantirishda ustuvor yo’nalishi darajasiga ko’tardi. I.1. Musiqaning tarbiyadagi ahamiyati www.arxiv.uz

• O’zbek xalqining o’z ildizlari qadim-qadim zamonlarga borib taqaladigan musiqa merosi bizning hozirgi kuylarimizda ham yangramoqda. U o’zining xalq ijodi (ya’ni, o’zbek musiqasining ommaviy janrlari) hamda kuy tuzilishi jihatidan rivojlangan ashula va cholg’u asarlari, dostonlari va maqom musiqasini birlashtiradi. Qahramonlik hamda qahramonona lirik mazmundagi epik asarlar, dostonlar ham muhim o’rin egallaydi. O’zbek cholg’u asboblari hamda musiqa amaliyot va ijrochiligi uslublari bilan bog’liq bo’lgan cholg’u musiqa janrlari bilan ham g’oyat rangbarangligi va boyligi bilan xarakterlanadi. I.2. O’zbek musiqasining ommaviy janrlari tasnifi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• O’zbek musiqasining ommaviy janrlar har qanday xalq ijodi kabi mehnatkashlarni orzu-umidlari, ularni turmushi ca ahloqi sotsial va milliy ozodlik kurashining ifodasi sifatida gavdalanadi. O’zbek xalq musiqasining mavzu jihatdan serqirraligi janrlarga boyligi va hayotda tutgan o’rninining xilma-xilligi ham ana shu bilan bog’liqdir. www.arxiv.uz

• Ommaviy janrlarni o’quvchilar bilan tashkil qilsih musiqiy tarbiyaning asosiy maqsadi o’quvchilarni iloji boricha ko’proq ommaviy va to’garak ishlariga jalb etib, ularni dunyoqarashini har tomonlama rivojlantirish badiiy didini o’stirish va mehr-muhabbatni oshirishdir. Sinfdan tashqari musiqa tarbiyasini ikki shakli mavjud: • 1) musiqa tarbiyasining ommaviy shakli • 2) musiqa tarbiyasining to’garak shakliII.1. Ommaviy janrlar va ishlarni o’quvchilar bilan tashkil qilish. www.arxiv.uz

• Sinfdan tashqari musiqa tarbiyasining ommaviy shaklida bolalarning musiqiy o’quvini tekshirishuvdan o’tkazmaydi. Yalpi tarzda jalb etishni taqozo etadi. Bularga qo’shiq bayramlar “Musiqa haftaligi”, “O’zbekiston Vatanim manim”. “Ilhom chashmalari” ko’rik tanlovlarida ijodiy uchrashuvlar teatr va konsertlarga sayohat, “Alifbe” bayramlariga shoir va bastakorlar bilan uchrashuvlar kiradi. www.arxiv.uz

• Ansambl ijrochiligi san’ati an’anaviy ijrochilikning muhim qirralaridan biridir. Ijrochilikning bu uslubi qadimdan turli ko’rinishlarda davom etib kelmoqda. Ana shunday an’anaviy ansambllarni tuzish jarayonida ustozning soz tovushlarning eshituv jihatidan bir-biriga yaqinligi, ularning o’zaro bir-birini boyitish xususiyatlarini alohida e’tiborga olganlar. • Ilgarigi an’anaviy ansambl ijrochiligining xarakterli xususiyati shundaki uning tarkibi katta yoki kichikligidan qat’iy nazar ulardagi ijrochi sozandalar barcha kuy-qo’shiqlar va laparlarni ustozu-shogird yo’lida og’zaki uslub bilan o’rganib, ijro etib, avloddan avlodga meros qilib qoldirgan. II.2. Cholg’u ijrochiligi ansamblini tashkil etish talablari va usullari. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Xulosa qilin aytganda, xalq qo’shiqchiligi ijodiyotidan barkamol avlod tarbiyasida keng foydalanish yo’lida ta’kidlab o’tilgan muammolarni ijobiy hal qilsih. Jamiyatimizning ma’naviy-ma’rifiy poydevorini mustahkamlash yo’lida qo’yilayotgan vazifalarni samaraliroq amalga oshirishda yangi ufqlar ochadi. Xulosa www.arxiv.uz

• Ommaviy musiqiy tadbirlar orqali bo’lajak barkamol avlodlarimizni badiiy-estetik tarbiyalash ta’lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan musiqa o’qituvchilarni maktabgacha, maktabdan tashqari muassasalar rahbari, tarbiyachilarning muqaddas burchlaridan biridir. O’quvchi ongining musaffoligi jamiyatning yetukligi shaxs ma’naviyat dunyosining boyligini ta’minlashda o’zbek musiqasining ommaviy janrlari ahamiyat juda kattadir. Shuning uchun ham o’zbek musiqasining ommaviy janrlari o’rganish talablarida milliy qadriyatlar hisoblanmish ming yillik tarixga ega bo’lgan urf-odatlar, udumlar, marosimlarimizga nisbatan mehr-muhabbat va hurmat uyg’otadi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

O’zbek xalq qo’shiqlari va ularning xususiyatlari

Yunus Rajabiy hayoti va ijodi, o’zbek xalq cholg’u asboblari

Orkestrga rahbarlik qilgan dirijorlarning cholg‘u ijrochiligi san’atiga qo‘shgan hissalari

Yevropa klassik kompozitorlarining asarlari orqali o`quvchilarning musiqiy idrokini shakllantirish

Miliy Aleksandrovich Balakirevning simfonik ijodidan namunalar tinglash va tahlil qilish