Musiqa san’atida milliy cholg’ularning o’rni - Musiqa - Slaydlar

Musiqa san’atida milliy cholg’ularning o’rni

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3455.5 KB

Ko'chirib olish

MUSIQA SAN’ATIDA MUSIQA SAN’ATIDA MILLIY CHOLG’ULARNING MILLIY CHOLG’ULARNING O’RNIO’RNI

Bizning eramizda yashab ijod etgan ko'pgina allomalar fanning turli sohalarida. ijod etish bilan birga musiqa ilmiga ham alohida e'tibor berganlar.

Дойра - аниқ товуш баландлигига эга бўлмаган ва ызбек халқ Дойра - аниқ товуш баландлигига эга бўлмаган ва ызбек халқ чолғулари ичида энг кенг тарқалган зарбли чолғулардан чолғулари ичида энг кенг тарқалган зарбли чолғулардан биридир. Дойранинг гардиши (бук, тут, ўрик, ёнғоқ, ток биридир. Дойранинг гардиши (бук, тут, ўрик, ёнғоқ, ток дарахтлари)ёғочларидан айлана шаклида тайёрланади ва бир дарахтлари)ёғочларидан айлана шаклида тайёрланади ва бир томонига ёш молни териси қопланади. Дойра ритмик ва томонига ёш молни териси қопланади. Дойра ритмик ва динамик усул имкониятларига жуда бойдинамик усул имкониятларига жуда бой

Сафойил - зарблилар ичида ўзига хос чолғу Сафойил - зарблилар ичида ўзига хос чолғу бўлиб, шаққилдоқлар турига киради. У бўлиб, шаққилдоқлар турига киради. У юқори томонига иккита катта темир ҳалқа юқори томонига иккита катта темир ҳалқа ўрнатилган жуфт таёқча бўлиб, катта темир ўрнатилган жуфт таёқча бўлиб, катта темир ҳалқаларнинг ҳар бирига ўн олтита темир ҳалқаларнинг ҳар бирига ўн олтита темир ҳалқачалар кийгизилган. ҳалқачалар кийгизилган. Қайроқ - тўртта силлиқланган узунчоқ қайроқ Қайроқ - тўртта силлиқланган узунчоқ қайроқ - тошчалардан иборат. У зарбли чолғулар - тошчалардан иборат. У зарбли чолғулар таркибига киради ва турли ритмик-таркибига киради ва турли ритмик- усулларни чалиш учун қўлланилади. Хоразм усулларни чалиш учун қўлланилади. Хоразм қайроқларининг иккитаси темирдан ва қайроқларининг иккитаси темирдан ва иккитаси тош-қайроқдан ясалади.иккитаси тош-қайроқдан ясалади.

Қўшнай - ғаров қамишдан ясалган 220 – 250 м.м., узунликдаги Қўшнай - ғаров қамишдан ясалган 220 – 250 м.м., узунликдаги жуфт найлардан ташкил топган чолғу бўлиб, найларининг бош жуфт найлардан ташкил топган чолғу бўлиб, найларининг бош томони ёпиқ ва учларидан 5 см., узунликда тилчалар кесиб томони ёпиқ ва учларидан 5 см., узунликда тилчалар кесиб очилган. Тилчалар ип билан хомут қилиб юқорига ва пастга очилган. Тилчалар ип билан хомут қилиб юқорига ва пастга (созлаш учун) суриладиган қилиб боғланган. Қўшнайда бармоқ (созлаш учун) суриладиган қилиб боғланган. Қўшнайда бармоқ билан босиладиган 7 (баъзан 8) тешик очилган.билан босиладиган 7 (баъзан 8) тешик очилган.

Сурнай - (форс. Сур – тўй, байрам, най - қамиш, Сурнай - (форс. Сур – тўй, байрам, най - қамиш, тўйда чалинадиган най деган маънони билдиради) тўйда чалинадиган най деган маънони билдиради) Сурнай чолғусининг келиб чиқиши жуда қадимий Сурнай чолғусининг келиб чиқиши жуда қадимий бўлиб, бу ҳақдаги маълумотлар милоддан олдинги бўлиб, бу ҳақдаги маълумотлар милоддан олдинги қалъалар деворларидаги тасвирлар ва ўрта аср қалъалар деворларидаги тасвирлар ва ўрта аср миниатюраларида акс этган. Сурнай ҳарбий миниатюраларида акс этган. Сурнай ҳарбий юришлар, тўй, сайл ва байрамларда асосий чолғу юришлар, тўй, сайл ва байрамларда асосий чолғу сифатида карнай, ноғора ва доиралар сифатида карнай, ноғора ва доиралар иштирокидаги чолғулариштирокидаги чолғулар ансамблида қўлланилган. ансамблида қўлланилган.

ҒҒ ижжак – ўзбек анъанавий ижжак – ўзбек анъанавий чолғуларидан бири бўлиб, мураккаб чолғуларидан бири бўлиб, мураккаб ижро услубига эга. Ўтмиш ижро услубига эга. Ўтмиш рисолаларида ғижжак хусусида рисолаларида ғижжак хусусида турли маълумотлар мавжуд. Ўзининг турли маълумотлар мавжуд. Ўзининг ривожланиш жараёнида 2 торли ва ривожланиш жараёнида 2 торли ва 3 торли ҳамда косасининг турли 3 торли ҳамда косасининг турли жиҳоз ва дарахтдан ясалганлиги жиҳоз ва дарахтдан ясалганлиги баён этилади. баён этилади. Замонавий ғижжак тут, ёнғоқ, ўрик Замонавий ғижжак тут, ёнғоқ, ўрик дарахтларидан ўйилиб ясалади.дарахтларидан ўйилиб ясалади.

Рубоб - ўзбек анъанавий чертиб Рубоб - ўзбек анъанавий чертиб чалинадиган чолғу созларидан. Ўзбек чалинадиган чолғу созларидан. Ўзбек ижрочилик амалиётида ру-бобнинг ижрочилик амалиётида ру-бобнинг икки тури мавжуд –афғон рубоби ва икки тури мавжуд –афғон рубоби ва қашқар рубоби. Афғон рубоби кўпроқ қашқар рубоби. Афғон рубоби кўпроқ академик ижро-чилик амалиётида академик ижро-чилик амалиётида қўлланилади. Анъанавий рубоб эса қўлланилади. Анъанавий рубоб эса қашқаррубоби номи билан машҳур қашқаррубоби номи билан машҳур чолғудир. ХХ асрни нг бошларида чолғудир. ХХ асрни нг бошларида Қашқардан келтирилган рубобнинг Қашқардан келтирилган рубобнинг такомиллашган варианти сифатида такомиллашган варианти сифатида ижро амалиётида оммалашган.ижро амалиётида оммалашган.

Танбур – мусиқий чолғулар орасида Танбур – мусиқий чолғулар орасида қадимийси ва энг забардасти ҳисобланади. қадимийси ва энг забардасти ҳисобланади. Тарихий манбаъларда ҳам қадим Тарихий манбаъларда ҳам қадим замонлардан халқлар орасида танбур, замонлардан халқлар орасида танбур, тампура номли чолғулар кенг тампура номли чолғулар кенг оммалашганлиги хусусида кўп оммалашганлиги хусусида кўп маълумотлар баён этилган. Фаробий, Ибн маълумотлар баён этилган. Фаробий, Ибн Сино, Дарвиш Али Чангий, Фитрат Сино, Дарвиш Али Чангий, Фитрат рисолаларида танбурнинг турли (тарихий, рисолаларида танбурнинг турли (тарихий, шаклий, таркибий, намуналари ва шаклий, таркибий, намуналари ва ижрочилик) хусусиятлари ифодаланган.ижрочилик) хусусиятлари ифодаланган.

Дутор – ўзбек анъанавий чертим чолғу Дутор – ўзбек анъанавий чертим чолғу созларидан бири. Узоқ ўтмишдан халқ созларидан бири. Узоқ ўтмишдан халқ ижрочилик амалиётидан муносиб ўрин ижрочилик амалиётидан муносиб ўрин эгаллаб келаётган дутор, айни пайтга келиб эгаллаб келаётган дутор, айни пайтга келиб анъанавий ижро услубига хос барча гуруҳлар анъанавий ижро услубига хос барча гуруҳлар таркибидан жой олди. Анъанавий якканавоз таркибидан жой олди. Анъанавий якканавоз чолғу сифатида шаклланди ва етакчи чолғулар чолғу сифатида шаклланди ва етакчи чолғулар қаторига кирадиқаторига киради

Уд- анъанавий чолғуларнинг энг Уд- анъанавий чолғуларнинг энг қадимийсидир. Ижрочилик амалиётида қадимийсидир. Ижрочилик амалиётида машҳур бўлган уд, турли халқларда мавжуд машҳур бўлган уд, турли халқларда мавжуд бўлган. Ажам халқлари-уд, Хитойда-пипа, бўлган. Ажам халқлари-уд, Хитойда-пипа, Оврупада-лютия, Арабларда эса ал-уд Оврупада-лютия, Арабларда эса ал-уд номлари билан аталиб келинган. Чолғу номлари билан аталиб келинган. Чолғу араблар мамлакатида ўсадиган уд араблар мамлакатида ўсадиган уд дарахтидан ясалган. Дарахт хушбўй ҳид дарахтидан ясалган. Дарахт хушбўй ҳид таратувчилик хус усиятига эга бўлган. таратувчилик хус усиятига эга бўлган.

.“Т. Жалилов номидаги Ўзбекистон .“Т. Жалилов номидаги Ўзбекистон давлат академик халқ чолғулари давлат академик халқ чолғулари оркестри”оркестри” Дирижёр Дирижёр Дилшод МуталовДилшод Муталов билан билан

Эътиборингиз учун Эътиборингиз учун рахматрахмат

O'xshashlar

Musiqa darslarida o’zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari va ularni o’qitish metodikasi

Shashmaqom-mumtoz musiqamiz asosi

Yevropa klassik kompozitorlarining asarlari orqali o`quvchilarning musiqiy idrokini shakllantirish

Yunus Rajabiy hayoti va ijodi, o’zbek xalq cholg’u asboblari

Miliy Aleksandrovich Balakirevning simfonik ijodidan namunalar tinglash va tahlil qilish