V guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tafsifi. Atomlarning tuzilishi. Guruhda atom radiuslarining va ionlaranish potensiallarining o’zgarishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

362 KB

Ko'chirib olish

REJAREJA 1.1. V guruhning d-elementlariV guruhning d-elementlari 2.2. Vanadii – VVanadii – V 3.3. Olinishi.Olinishi. 4.4. Xossalari.Xossalari. V guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tafsifi. Atomlarning V guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tafsifi. Atomlarning tuzilishi. Guruhda atom radiuslarining va ionlaranish potensiallarining tuzilishi. Guruhda atom radiuslarining va ionlaranish potensiallarining o’zgarishio’zgarishi

V guruhning d-elementlariV guruhning d-elementlari  Vanadiy, niobiy va tantal uzgaruvchan valentlik na-moyon kiladi: vanadiy Vanadiy, niobiy va tantal uzgaruvchan valentlik na-moyon kiladi: vanadiy 2, 3, 4 va 5 valentli; niobiyda 2, 4 va 5 valentli; tantalda 2, 3, 4 va 5 2, 3, 4 va 5 valentli; niobiyda 2, 4 va 5 valentli; tantalda 2, 3, 4 va 5 valentli xrlatlar ku-zatiladi. Demak, bu elementlarning uz birikmalaridagi valentli xrlatlar ku-zatiladi. Demak, bu elementlarning uz birikmalaridagi maksimal valentligi beshga teng. Bu xrlatga muvofik ke-ladigan maksimal valentligi beshga teng. Bu xrlatga muvofik ke-ladigan oksillarning umumiy formulasi E305 b??lib, bu oksidlar kislotali angidrid oksillarning umumiy formulasi E305 b??lib, bu oksidlar kislotali angidrid xossalarini namoyon kila di. Bu uchchala elementning besh valentli xossalarini namoyon kila di. Bu uchchala elementning besh valentli xrlatlariga mu vofik keladigan barcha tuz va okeldlari ularning eng ba-xrlatlariga mu vofik keladigan barcha tuz va okeldlari ularning eng ba- rkaror birikmalari x.isoblanadi.rkaror birikmalari x.isoblanadi.  V— Nb—Ta katorida tartib rakami ortgan sari past va lentlik xrlatga V— Nb—Ta katorida tartib rakami ortgan sari past va lentlik xrlatga muvofik keladigan birikmalarning bar- karorligi kamayadi; vax.olanki R—muvofik keladigan birikmalarning bar- karorligi kamayadi; vax.olanki R— As—Sb— Bi katorida chap-dan ungga utgan sari past valentlik As—Sb— Bi katorida chap-dan ungga utgan sari past valentlik birikmalarining bar-karorligi ortadi.birikmalarining bar-karorligi ortadi.  Agar besh valentli xrlatlarga muvofik keladigan va nadiy, niobiy va tantal Agar besh valentli xrlatlarga muvofik keladigan va nadiy, niobiy va tantal tuzlari eritmalarining xar kay-sinisiga kislotali mux.itda rux solinsa, tuzlari eritmalarining xar kay-sinisiga kislotali mux.itda rux solinsa, vanadiyning valentligi 5 dan 2 ga, niobiy n i ki 5 dan 3 ga kadar kryta-vanadiyning valentligi 5 dan 2 ga, niobiy n i ki 5 dan 3 ga kadar kryta- riladi; lekin bu sharoitda tantalning valentligi 5 li-gicha koladi.riladi; lekin bu sharoitda tantalning valentligi 5 li-gicha koladi.

Vanadii – VVanadii – V  D. I. Mendeleyev davriy sistemasining V D. I. Mendeleyev davriy sistemasining V gruppa gruppa d-d- elementi, tartib razami 23. Barsaror elementi, tartib razami 23. Barsaror izotoplari i0V tabiiy vanadiyning 0,24% ni va izotoplari i0V tabiiy vanadiyning 0,24% ni va SIV tabiiy vanadiy ning 99,76% ni tashkil SIV tabiiy vanadiy ning 99,76% ni tashkil kiladi. Uning elektron kon-figuratsiyasi:kiladi. Uning elektron kon-figuratsiyasi:  KL KL 3s4^3tP4^3s4^3tP4^  Vanadiy 1830 yilda skandinaviyalik olim Vanadiy 1830 yilda skandinaviyalik olim Zefshtrem tomonidan kashf etilgan. Vanadiy Zefshtrem tomonidan kashf etilgan. Vanadiy nomi guzallik xudosi Vanadis nomidan kelib nomi guzallik xudosi Vanadis nomidan kelib chikadi. 1834 yilda vanadiy Ural-da kdzib chikadi. 1834 yilda vanadiy Ural-da kdzib chikariladigan rudalar tarkibida topilgan.chikariladigan rudalar tarkibida topilgan.

$ Vanadiy Yer kobig-ining 1,5.10~g-2% ni tashkil kila di. Lekin Vanadiy Yer kobig-ining 1,5.10~g-2% ni tashkil kila di. Lekin vanadiy juda tarkrk. element bulganidan uning birikmalariga boy vanadiy juda tarkrk. element bulganidan uning birikmalariga boy Yirik konlar uchramaydi. Vanadiyning 50 dan ortik menerallari Yirik konlar uchramaydi. Vanadiyning 50 dan ortik menerallari ma’lum. Ulardan eng muximla-ri kuyidagilar: Peru va Argentinada ma’lum. Ulardan eng muximla-ri kuyidagilar: Peru va Argentinada uchraydigan patro-nit VS.,; Janubiy-sharkiy Afrika va uchraydigan patro-nit VS.,; Janubiy-sharkiy Afrika va Avstraliyada uchray digan vanadinit 3Pbj(V04)2PbCl2 minerali, Avstraliyada uchray digan vanadinit 3Pbj(V04)2PbCl2 minerali, Kolorado (AKD1) da uchraydigan karnotit K,<iO;)g[U04];-ZN;O Kolorado (AKD1) da uchraydigan karnotit K,<iO;)g[U04];-ZN;O minerallaridir. Vanadiyning anchagina mikdori titan — minerallaridir. Vanadiyning anchagina mikdori titan — magnetitlarda ni\oyatda kichik konsentratsiyalarda uchraydi. Ural magnetitlarda ni\oyatda kichik konsentratsiyalarda uchraydi. Ural va Kerchda temir rudalarida xam vanadiy mineral-lari buladi. Urta va Kerchda temir rudalarida xam vanadiy mineral-lari buladi. Urta Osiye'da uchraydigan tuyamuyunnt minera li Ca(U03)j- (V04)2- Osiye'da uchraydigan tuyamuyunnt minera li Ca(U03)j- (V04)2- N;0 da xam vanadiy bor. Kariotitdan uran va radiy olishda vanadiy N;0 da xam vanadiy bor. Kariotitdan uran va radiy olishda vanadiy k^shimcha maxsulot sifati-da \osil buladi.k^shimcha maxsulot sifati-da \osil buladi.  K,ora va rangli metallurgiya shlaklaridan V205 yeki FeV04 K,ora va rangli metallurgiya shlaklaridan V205 yeki FeV04 xrlatida anchagina miklorda vanadiy olinadi.xrlatida anchagina miklorda vanadiy olinadi.$

Olinishi.Olinishi.  Xozirgi vaktda vanadiy uning oksidlarini Xozirgi vaktda vanadiy uning oksidlarini k,aytarish yuli bilan ferrovanadiini xlorlash orkali k,aytarish yuli bilan ferrovanadiini xlorlash orkali olinadi. Kaytaruvchi sifatnda kalsiy, magniy, olinadi. Kaytaruvchi sifatnda kalsiy, magniy, alyumi niy metallari ishlatildi.alyumi niy metallari ishlatildi.  Temir oksid bilan vanadiy(U) oksid aralashmasini Temir oksid bilan vanadiy(U) oksid aralashmasini Kaytarish orkali ferrovanadiy olinadi; uning Kaytarish orkali ferrovanadiy olinadi; uning tarkibi da 30—40% vanadiy buladi (kolshni temir tarkibi da 30—40% vanadiy buladi (kolshni temir va ugleroddan iborat). Ferrovanadiy texnikada va ugleroddan iborat). Ferrovanadiy texnikada maxsus pulatlar olish uchun ishlatiladi. Toza maxsus pulatlar olish uchun ishlatiladi. Toza vanadiy olish uchun vanadiyning vanadiy olish uchun vanadiyning (Ill) (Ill) oksidi inert oksidi inert gaz atmosferasida kalsiy bilan yoki gaz atmosferasida kalsiy bilan yoki vanadiyning(U) oksidi alyuminiy bilan kdytariladi;vanadiyning(U) oksidi alyuminiy bilan kdytariladi;  V203 + 2Sa -» 2V + ZSaO; 3V205 + 10AI -» 6V + V203 + 2Sa -» 2V + ZSaO; 3V205 + 10AI -» 6V + 5A12035A1203

 Birinchi reaksiyani Birinchi reaksiyani vanadiy x.osil kilishning kalsiy teriik vanadiy x.osil kilishning kalsiy teriik usuli usuli deb ataladi. Reaksiyada kup mikdor issiklik chikali. Bu deb ataladi. Reaksiyada kup mikdor issiklik chikali. Bu issikdik vanadiyni suyukdantirish uchun yetar-li bulganidan issikdik vanadiyni suyukdantirish uchun yetar-li bulganidan vanadiy erib, sungra dona-donachalar shak-lida yigiladi. vanadiy erib, sungra dona-donachalar shak-lida yigiladi. Reakiiyani germetik berk pulat bombalar-da olib boriladi. Bu Reakiiyani germetik berk pulat bombalar-da olib boriladi. Bu usulda xrsil kilingan vanadiyning tozalik darajasi 99,5% ga usulda xrsil kilingan vanadiyning tozalik darajasi 99,5% ga yetadi.yetadi.  Nixryatda toza VJ2 ni vakuumda elektr toki ta’sirida Nixryatda toza VJ2 ni vakuumda elektr toki ta’sirida kizdirilgan volfram simda parchalash orkali olinadi (900 °S kizdirilgan volfram simda parchalash orkali olinadi (900 °S da).da).  Xlorlash usulida ferrovanadiyga xlor ta’sir ettirib avval VC14 Xlorlash usulida ferrovanadiyga xlor ta’sir ettirib avval VC14 olinadi; u VC13 bilan S12 ga parchalanali.olinadi; u VC13 bilan S12 ga parchalanali.  VC13 ni pulat retortada argon atmosferasida magniy bilan VC13 ni pulat retortada argon atmosferasida magniy bilan k,aytarib vanadiy olinadi.k,aytarib vanadiy olinadi.

$Xossalari.Xossalari. Sof xrlatdagi vanadiy kulrang (kumushsi-mon) yukrri Sof xrlatdagi vanadiy kulrang (kumushsi-mon) yukrri temperaturada suyuklanadigan ogir metall. Vanadiy \temperaturada suyuklanadigan ogir metall. Vanadiy \ ajmiy markazlashgan kub shaklida kristalla-nadi. ajmiy markazlashgan kub shaklida kristalla-nadi. Vanadiy yaxshi mexanik xossalarga ega; vanadiyning Vanadiy yaxshi mexanik xossalarga ega; vanadiyning fizik va mexanik xossalari uning tozalik darajasiga fizik va mexanik xossalari uning tozalik darajasiga 6ofjihk.. Vanadiyda vodorod, kislorod, uglerod, azot 6ofjihk.. Vanadiyda vodorod, kislorod, uglerod, azot kabi moddalardan juda oz mikdorda bulsa xam, kabi moddalardan juda oz mikdorda bulsa xam, vanadiyning kattikligi oshib, plastikligi kamayib, metall vanadiyning kattikligi oshib, plastikligi kamayib, metall m^rt bulib krladi. Vanadiy odatdagi temperaturada m^rt bulib krladi. Vanadiy odatdagi temperaturada xavoda uzgar-maydi; kukun xrlatidagi vanadiy xavoda uzgar-maydi; kukun xrlatidagi vanadiy kislorodda ravshan alan-ga berib yonadi. Vanadiy fakat kislorodda ravshan alan-ga berib yonadi. Vanadiy fakat yuk.ori temperaturada kis lorod, azot, uglerod va yuk.ori temperaturada kis lorod, azot, uglerod va galogenlar bilan bevosita biri-kadi, chunki vanadiy galogenlar bilan bevosita biri-kadi, chunki vanadiy sirtidagi himoya parda 300 °S dan yukrrida yemiriladi.sirtidagi himoya parda 300 °S dan yukrrida yemiriladi.$

 Vanadiy ftorid va nitrat kislotada, xamda zar suvida eriydi. Vanadiy ftorid va nitrat kislotada, xamda zar suvida eriydi. Vanadiy uz birikmalarida 2, 3, 4 va 5 valentli buladi. Vanadiy uz birikmalarida 2, 3, 4 va 5 valentli buladi. Vanadiyning turtta oksidi — VO, V203, V02 va VjO, Vanadiyning turtta oksidi — VO, V203, V02 va VjO, ma’lum.ma’lum.  Vanadiy(P) oksid UO kora rangli, asos tabiatiga ega bulgan Vanadiy(P) oksid UO kora rangli, asos tabiatiga ega bulgan kattik modda. Vanadiy(P) oksidni olish uchun V2Os 1700 °S kattik modda. Vanadiy(P) oksidni olish uchun V2Os 1700 °S da vodorod bilan kaytariladi. VO kislotalarda eriganda 2 da vodorod bilan kaytariladi. VO kislotalarda eriganda 2 valentli vanadiy tuzlari xosil buladi. Uning gidroksidi V(OH)2 valentli vanadiy tuzlari xosil buladi. Uning gidroksidi V(OH)2 k^hfhp va 2 valentli tuzi, masalan, VS04-7H20 binafsha k^hfhp va 2 valentli tuzi, masalan, VS04-7H20 binafsha rangli. Lekin uning kompleks tuzlari, masalan, Ke[V(CN)6]-rangli. Lekin uning kompleks tuzlari, masalan, Ke[V(CN)6]- 3H20 sarik tusli bulib, te-mirning ana shu xildagi tuzlari bilan 3H20 sarik tusli bulib, te-mirning ana shu xildagi tuzlari bilan izomorfdir. Ikki valentli vanadiy birikmalari xavoda juda tez izomorfdir. Ikki valentli vanadiy birikmalari xavoda juda tez oksidla-nib ketadi.oksidla-nib ketadi.

 Vanadiy(SH) oksid U;0, kora rangli kattik modda, Vanadiy(SH) oksid U;0, kora rangli kattik modda, kuchsiz asos tabiatiga ega. Uni ham V;Os ni vodorod kuchsiz asos tabiatiga ega. Uni ham V;Os ni vodorod yoki ko’mir ta’sirida kaytarish orkali olinadi. Uning yoki ko’mir ta’sirida kaytarish orkali olinadi. Uning gidrok sidi V(OH)3 yashil rangli ipir-ipir cho’kma holida gidrok sidi V(OH)3 yashil rangli ipir-ipir cho’kma holida buladi. Uch valentli vanadiy sulfat V;(S04)3 sarik buladi. Uch valentli vanadiy sulfat V;(S04)3 sarik rangli ku kun; u suvda erimaydi; ishkoriy metallar rangli ku kun; u suvda erimaydi; ishkoriy metallar sulfatlari bilan kush tuzlar xrsil kiladi. Uch valentli sulfatlari bilan kush tuzlar xrsil kiladi. Uch valentli vanadiy bi rikmalari ham juda tez oksidlanib ketadi.vanadiy bi rikmalari ham juda tez oksidlanib ketadi.  Vanadiy(1U) oksid V02 t<?k-binafsha rangli, amfoter Vanadiy(1U) oksid V02 t<?k-binafsha rangli, amfoter tabiatiga ega kattik jism. Uni olish uchun V205 oksalat tabiatiga ega kattik jism. Uni olish uchun V205 oksalat kislota bilan kaytariladi.kislota bilan kaytariladi.  Vanadiy(U) oksid V2Os 660 "S da suyuklanadigan Vanadiy(U) oksid V2Os 660 "S da suyuklanadigan kovok rang kattik jism. Uni olish uchun ammoniy kovok rang kattik jism. Uni olish uchun ammoniy metavanadat Kattik kizdiriladi:metavanadat Kattik kizdiriladi:  2NH4V03-^ V2Os + 2NH3 + N202NH4V03-^ V2Os + 2NH3 + N20

 V2Os kuchli kislotali muxitda oksidlanish xossalari-ni V2Os kuchli kislotali muxitda oksidlanish xossalari-ni namoyon kiladi; masalan, u vodorod xloridni xlorga Kadar namoyon kiladi; masalan, u vodorod xloridni xlorga Kadar oksidlaydi:oksidlaydi:  V205 + 6HC1 -> V205 + 6HC1 -> +2 +2 VOC12 + CI J + 3H 20VOC12 + CI J + 3H 20  V2Oj kontakt usulida sulfat kislota olishda katali zator V2Oj kontakt usulida sulfat kislota olishda katali zator sifatida ishlatiladi. Vanadat angidrid V2Os ish-korlarning sifatida ishlatiladi. Vanadat angidrid V2Os ish-korlarning suvdagi eritmalarida erib vanadat kislota tuzlarini xrsil suvdagi eritmalarida erib vanadat kislota tuzlarini xrsil kiladi.kiladi.  Vanadiy galogenidlar VF5, VC12, VC13, VCI4 tuzlar ta Vanadiy galogenidlar VF5, VC12, VC13, VCI4 tuzlar ta biatiga ega (XP.7-jadval). Vanadiy birikmalari zaxarli.biatiga ega (XP.7-jadval). Vanadiy birikmalari zaxarli.  Odatdagi temperaturada vanadiyga suv, sugoltirilgan Odatdagi temperaturada vanadiyga suv, sugoltirilgan kislotalar va ishsor eritmalari ta’sir etmaydi. Suyul-tirilgan kislotalar va ishsor eritmalari ta’sir etmaydi. Suyul-tirilgan vodorod xlorid 300 °S dan yukorida vanadiy bilan vodorod xlorid 300 °S dan yukorida vanadiy bilan reaksiyaga kirishib VC12 va VC13 birikmalarni xrsil Kiladi.reaksiyaga kirishib VC12 va VC13 birikmalarni xrsil Kiladi.

$ Nitrat kislota vanadiyni oksidlab metavanadat kis lota HVOj ga Nitrat kislota vanadiyni oksidlab metavanadat kis lota HVOj ga aylantiradi. Xrsil bu\lgan metavanadat kis lota V305 • xN20 tarkibli aylantiradi. Xrsil bu\lgan metavanadat kis lota V305 • xN20 tarkibli suvda suvda e^Yshaydigan e^Yshaydigan moddaga ay-lanib krladi. Umuman, V2Os ga moddaga ay-lanib krladi. Umuman, V2Os ga muvofik keladigan vana dat kislotalar erkin xolatda ajratib olingan muvofik keladigan vana dat kislotalar erkin xolatda ajratib olingan emas. Ular fakat eritmalarda mavjud. Ularningtarkibi eritmadagi emas. Ular fakat eritmalarda mavjud. Ularningtarkibi eritmadagi vodorod kursatkich (rN) ga boglik- Bu kislota tuzlari — vodorod kursatkich (rN) ga boglik- Bu kislota tuzlari — vanadatlar vanadatlar ma’lum sharoitda xrsil buladi. Masalan, ortovanadatlar ma’lum sharoitda xrsil buladi. Masalan, ortovanadatlar (Meu04)rN 11,8—12,2 da, pirovanadatlar(Meu04)rN 11,8—12,2 da, pirovanadatlar  (Me4V20j)>H 10—11,8 da va metavanadatlar (MeV03) rN 7,5—(Me4V20j)>H 10—11,8 da va metavanadatlar (MeV03) rN 7,5— 10 da xrsil buladi. Eritmada vodorod ionlari kon-sentratsiyasi 10 da xrsil buladi. Eritmada vodorod ionlari kon-sentratsiyasi oshganda, ya’ni rN kamayganda, vanadatlar polimerlanish va oshganda, ya’ni rN kamayganda, vanadatlar polimerlanish va kondensatlanish reaksiyalari natija-sida tarkibi murakkablashib kondensatlanish reaksiyalari natija-sida tarkibi murakkablashib koladi.koladi.  Vanadatlarga kuchli ishkoriy muxitda N202 ta’sir et-ganda Vanadatlarga kuchli ishkoriy muxitda N202 ta’sir et-ganda peroksobirikmalar \osil buladi:peroksobirikmalar \osil buladi:$

 Kuchsiz ishkrriy muxltda esa Me3V06 tarkibli perok-Kuchsiz ishkrriy muxltda esa Me3V06 tarkibli perok- sovanadatlar xrsil buladi. V03 ga ishkrr ta’sir ettiril-sovanadatlar xrsil buladi. V03 ga ishkrr ta’sir ettiril- ganda vanadatlar (masalan, Na2V,09-7H20) xrsil ganda vanadatlar (masalan, Na2V,09-7H20) xrsil buladi. V02 ning kislotalar bilan xrsil kilgan tuzlari buladi. V02 ning kislotalar bilan xrsil kilgan tuzlari v v a n a a n a -- dillar dillar deb ataladi, masalan, VOSO, —vanadil deb ataladi, masalan, VOSO, —vanadil sulfat, VOCi; — vanadil xlorid va xrkazo (X11.7-sulfat, VOCi; — vanadil xlorid va xrkazo (X11.7- jadval).jadval).  Vanadiyning azotli birikmasi vanadiy nitrid VN Vanadiyning azotli birikmasi vanadiy nitrid VN issikka va kimyoviy moddalar ta’siriga chidamli, u issikka va kimyoviy moddalar ta’siriga chidamli, u 2360 °S da suyuklanadigan katgak jism. Vanadiyning 2360 °S da suyuklanadigan katgak jism. Vanadiyning karbidla-ri (VjC, V4C3, V2C, VC) elektr tokini karbidla-ri (VjC, V4C3, V2C, VC) elektr tokini utkazish va me-tallarda erish xossasiga ega. Ularning utkazish va me-tallarda erish xossasiga ega. Ularning pulatlarda eruv-chanliti krtishma sovutilganda pulatlarda eruv-chanliti krtishma sovutilganda kamayadi, natijada yaxshi sifatli pulat xrsil buladi.kamayadi, natijada yaxshi sifatli pulat xrsil buladi.

$ Vanadiyning silitsid va boridlari VSiJN VB, VB2 utta chidamli Vanadiyning silitsid va boridlari VSiJN VB, VB2 utta chidamli materiallar olishda ishlatiladi. Vanadiy metal-lurgiyada Kup materiallar olishda ishlatiladi. Vanadiy metal-lurgiyada Kup kullaniladi, pulatga 0,15—0,25% vanadiy K?shilganda uning kullaniladi, pulatga 0,15—0,25% vanadiy K?shilganda uning elastikligi va k,attikligi ortadi. Ishlab chikariladigan vanadiyning elastikligi va k,attikligi ortadi. Ishlab chikariladigan vanadiyning 95% mikdori pulat olish uchun sarf buladi. VanadiYdan, 95% mikdori pulat olish uchun sarf buladi. VanadiYdan, ayniksa, asbob va dastgoxlar yasashga ishlatiladigan pulat ayniksa, asbob va dastgoxlar yasashga ishlatiladigan pulat olishda Kup foy-dalaniladi.olishda Kup foy-dalaniladi.  Vanadiy ch?yanga \am kushiladi. Undan tashkari, doi-miy Vanadiy ch?yanga \am kushiladi. Undan tashkari, doi-miy magnit taiyerlanadigan kotishmalarga x.am vanadiy kushiladi. magnit taiyerlanadigan kotishmalarga x.am vanadiy kushiladi. Yadro reaktorlarini kurish uchun ishlatiladi gan materiallar Yadro reaktorlarini kurish uchun ishlatiladi gan materiallar tarkibiga xam ozgina vanadiy kushiladi.tarkibiga xam ozgina vanadiy kushiladi.  Kime sanoatida (sulfat kislota olish, organik sin-tezda) vanadiy Kime sanoatida (sulfat kislota olish, organik sin-tezda) vanadiy birikmalari katalizator sifatida ishla tiladi. Ular kishlok xujalik, birikmalari katalizator sifatida ishla tiladi. Ular kishlok xujalik, tibbiyot, tuXimachilik, lak, buyok, rezina, shisha, keramika va tibbiyot, tuXimachilik, lak, buyok, rezina, shisha, keramika va foto-kino soxasida xam ishlatiladi.foto-kino soxasida xam ishlatiladi.$ E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun rahmat!rahmat!

E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun rahmat!rahmat!

O'xshashlar

VII guruhning d-elementlari atomlarining tuzilishi. elementlarning atom radiuslari va ionlanish potensiallarining o’zgarishi

IV guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tavsifi. atomlarning tuzilishi

Ikkinchi guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tavsifi. gurugda atom radiuslarining va ionlanish potensialarining o’zgarishi. rux va uning birikmalari

Kimyoviy bog’lanish nazariyasi kimoviy bojlanish hosil bo’lish mexanizmlari. Valent bog’lar nazariyasi

VIII guruxning D-elementlari