VII guruhning d-elementlari atomlarining tuzilishi. elementlarning atom radiuslari va ionlanish potensiallarining o’zgarishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

368.5 KB

Ko'chirib olish

REJA:REJA: 1.1. Marganets va reniy birikmalari.Marganets va reniy birikmalari. 2.2. Marganets birikmalari.Marganets birikmalari. 3.3. Permanganat kislota va uning tuzlari.Permanganat kislota va uning tuzlari. 4.4. Kaliy permanganat.Kaliy permanganat. 5.5. Natriy permanganat.Natriy permanganat. 6.6. Reniy-Ke va texnetsiy —TsReniy-Ke va texnetsiy —Ts VII guruhning d-elementlari atomlarining tuzilishi. elementlarning atom radiuslari va ionlanish potensiallarining o’zgarishi

 Mp 2=25, nisbiy atom massasi 54,9380; K 35^3/3^452Mp 2=25, nisbiy atom massasi 54,9380; K 35^3/3^452  Ts 2=43, nisbiy atom massasi [99], KM Ts 2=43, nisbiy atom massasi [99], KM 45^4rChsR5z^45^4rChsR5z^  Ke 2 = 75, nisbiy atom massasi 186,2, KMI Ke 2 = 75, nisbiy atom massasi 186,2, KMI Zz^Zr^sRbz^Zz^Zr^sRbz^  Marganetsning bark,aror izotopi "Mp tabiiy marga-netsning Marganetsning bark,aror izotopi "Mp tabiiy marga-netsning 100% ini, reyniyning bark.aror izotopi '*^Ke tabiatdagi 100% ini, reyniyning bark.aror izotopi '*^Ke tabiatdagi reniyning 36,07% ini tashkil kiladi. Reniy-ning ikkinchi reniyning 36,07% ini tashkil kiladi. Reniy-ning ikkinchi izotopi '*'Ke garchi oz darajada radioaktiv bulsa-da, tabiatdagi izotopi '*'Ke garchi oz darajada radioaktiv bulsa-da, tabiatdagi reniyning 62,93% ini tashkil eta-di (bu izotopning yarim reniyning 62,93% ini tashkil eta-di (bu izotopning yarim yemirilish davri 4-10'^ yilga teng). Texnetsiyning 15 ta izotopi yemirilish davri 4-10'^ yilga teng). Texnetsiyning 15 ta izotopi ma’lum, ularning xammasi 5 ^am radioaktiv izotoplar bulib, ma’lum, ularning xammasi 5 ^am radioaktiv izotoplar bulib, fak,at "Ts eng bark.a-rordir (uning yarim yemirilish davri 210^ fak,at "Ts eng bark.a-rordir (uning yarim yemirilish davri 210^ yil).yil). Marganets va reniy birikmalari.Marganets va reniy birikmalari.

 Marganets - Marganets - MpMp  Marganetsning bir necha xil birikmalari uchraydi. Marganetsning bir necha xil birikmalari uchraydi. Ular ichida eng muximi Ular ichida eng muximi pirolyuzit pirolyuzit MpO^ dir. MpO^ MpO^ dir. MpO^ k,adim za-monlardan beri ma’lum. Uning boshk,a k,adim za-monlardan beri ma’lum. Uning boshk,a minerallaridan minerallaridan braunit braunit ZMp20zMp810z, ZMp20zMp810z, manganit manganit Mp^OzN^O, Mp^OzN^O, gausmanit gausmanit MPzO ^, MPzO ^, marganetsli shpat marganetsli shpat MpSOz za >^okazolar ma’lum. Mar ganets rudalari MpSOz za >^okazolar ma’lum. Mar ganets rudalari MDX, da (asosan, Kavkazda), X.indiston-da, Kanada, MDX, da (asosan, Kavkazda), X.indiston-da, Kanada, Janubiy Afrikada uchraydi. Marganetsni 1774 yilda Janubiy Afrikada uchraydi. Marganetsni 1774 yilda Sheyele va Gan olganlar.Sheyele va Gan olganlar.

$ Olinishi. Olinishi. Metallurgiyada k^ora metallarga kushish uchun Elektr pechda Metallurgiyada k^ora metallarga kushish uchun Elektr pechda ferromarganets olinadi; ferromarganets mar ganetsning temir bilan ferromarganets olinadi; ferromarganets mar ganetsning temir bilan \ossh1\ossh1 k,ilgan k,ilgan k.otishmasi bulib, uning tarkibida ozgina uglerod va 60-90% Mp buladi. k.otishmasi bulib, uning tarkibida ozgina uglerod va 60-90% Mp buladi. Ferromarganetsni marganetsning tabiiy oksidlarini ug lerod bilan pirometallurgik Ferromarganetsni marganetsning tabiiy oksidlarini ug lerod bilan pirometallurgik usulda kaytarish orkali olinadi, masalan:usulda kaytarish orkali olinadi, masalan:  MpOz + 2S ^ 2S0 + MpMpOz + 2S ^ 2S0 + Mp  Marganets oksidlarini alyumotermiya yuli bilan k,ay-tarish ork.ali olinadigan Marganets oksidlarini alyumotermiya yuli bilan k,ay-tarish ork.ali olinadigan marganets u k,adar toza bulmay-di, lekin uglerod siz buladi:marganets u k,adar toza bulmay-di, lekin uglerod siz buladi:  ZMpz04+8A1-^9Mp + 4A120z+2251,8 kJZMpz04+8A1-^9Mp + 4A120z+2251,8 kJ  pirolyuzitdan MPzO ^, \osil k>ilish uchun avval churlanti-rib parchalanadi:pirolyuzitdan MPzO ^, \osil k>ilish uchun avval churlanti-rib parchalanadi:  ZMpO^ -^Mpz04+02ZMpO^ -^Mpz04+02  Eng toza marganets olish uchun, marganets (II) tuzlari-iing suvdagi eritmasi Eng toza marganets olish uchun, marganets (II) tuzlari-iing suvdagi eritmasi elektroliz kilinadi.elektroliz kilinadi.  Laboratoriyada marganets olish uchun MpS!^ ning kon-sentrlangan eritmasiga Laboratoriyada marganets olish uchun MpS!^ ning kon-sentrlangan eritmasiga natriy amalgamasi ta’sir etti-riladi:natriy amalgamasi ta’sir etti-riladi:  MpS12 + 2KaNyo ^ MpS12 + 2KaNyo ^ MshsH + MshsH + 2NaS12NaS1  Xosil bulgan chukmani maxsus idishda 400 Xosil bulgan chukmani maxsus idishda 400 °S °S gacha k,iz-dirib marganetsni gacha k,iz-dirib marganetsni simobdan tozalanadi: Mp2Nyo -^ 2Mp + NE T .simobdan tozalanadi: Mp2Nyo -^ 2Mp + NE T .$ $ Fizik xossalari. Fizik xossalari. Marganets kumush kabi ok, tusli ogir metall. U turtta Marganets kumush kabi ok, tusli ogir metall. U turtta kristall modifikatsiyaga ega. 727 kristall modifikatsiyaga ega. 727 °S °S dan kuyi temperaturada a = dan kuyi temperaturada a = marganets, 727 marganets, 727 °S °S dan to 1079 °S gacha 3 = marganets, 1079 °S dan dan to 1079 °S gacha 3 = marganets, 1079 °S dan 1143 1143 °S °S gacha u = marganets, 1143 gacha u = marganets, 1143 °S °S dan yu k ^orida 1244 dan yu k ^orida 1244 °S °S gacha gacha 5 = marganets barkarordir. Ular bir-biridan uzlarining kristall tuzilishi 5 = marganets barkarordir. Ular bir-biridan uzlarining kristall tuzilishi va fizik kon-statalari bilan fark, k^iladi.va fizik kon-statalari bilan fark, k^iladi.  Kimyoviy xossalari. Kimyoviy xossalari. Marganetsning sirti oksid parda bilan Marganetsning sirti oksid parda bilan koplanganligi sababli yaxlit x.olda marganets zavo da oksidlanmaydi. koplanganligi sababli yaxlit x.olda marganets zavo da oksidlanmaydi. Lekin kukun \olidagi marganets xavoda oksidlanadi. Alyuminiy, Lekin kukun \olidagi marganets xavoda oksidlanadi. Alyuminiy, surma, mis va boshka metallar marganets bilan ferromagnit surma, mis va boshka metallar marganets bilan ferromagnit k,otishmalar \osil k,iladi.k,otishmalar \osil k,iladi.  Marganets ammoniy xlorid kushilgan suvda eriydi:Marganets ammoniy xlorid kushilgan suvda eriydi:  Mp + 2N2O + 2NN4S1 -^ MpOz + 2NN40N + N^ Marganets Mp + 2N2O + 2NN4S1 -^ MpOz + 2NN40N + N^ Marganets oksidlovchi xossalarni namoyon k^ilmaydi-gan kislotalarda erisa, oksidlovchi xossalarni namoyon k^ilmaydi-gan kislotalarda erisa, vodorod ajralib chitsadi:vodorod ajralib chitsadi:  Mp + 2NS1-^MpS12 + N2Mp + 2NS1-^MpS12 + N2$

Marganets birikmalari.Marganets birikmalari.  Marganets uz birikmalarining xossalari bilan xrom va temirga Marganets uz birikmalarining xossalari bilan xrom va temirga uxshab ketadi. Marganets past valentlik namoyon Kiladigan uxshab ketadi. Marganets past valentlik namoyon Kiladigan birikmalari ichida ikki valentli marganets birikmalari kuprok, birikmalari ichida ikki valentli marganets birikmalari kuprok, uchraydi. Ular deyarli bark;aror bula-di va kislotali m u ^ ^ i t uchraydi. Ular deyarli bark;aror bula-di va kislotali m u ^ ^ i t d a k,iyinlik bilan oksidlanadi.d a k,iyinlik bilan oksidlanadi.  Marganets uch valenitli x ; a m buladi. Lekin tarkibida Mp'* Marganets uch valenitli x ; a m buladi. Lekin tarkibida Mp'* kationi bulgan tuzlar osonlik bilan disproporsi-yaga uchrab, kationi bulgan tuzlar osonlik bilan disproporsi-yaga uchrab, Mp^* va Mp'** birikmalariga aylanadi:Mp^* va Mp'** birikmalariga aylanadi:  Mp^Oz + 2N* ^ Mp'* + Mp(0N)2Mp^Oz + 2N* ^ Mp'* + Mp(0N)2  Bir valentli marganets fak,at komplayeks birikmalar-dagina Bir valentli marganets fak,at komplayeks birikmalar-dagina ma’lum.ma’lum.  Marganetsning vodorodli birikmasi olingan emas; u fak,at Marganetsning vodorodli birikmasi olingan emas; u fak,at vodorodni yutish kobiliyatiga ega, xolos.vodorodni yutish kobiliyatiga ega, xolos.

 Marganetsning 5 ta oksidi bor, ular ekzotermik bi-rikmalar x^isoblanadi.Marganetsning 5 ta oksidi bor, ular ekzotermik bi-rikmalar x^isoblanadi.  1. MpO — suvda erimaydigan yashil tusli kukun; ^=5,43 g sm-'; dN" =-385kJ- mol''; U 1. MpO — suvda erimaydigan yashil tusli kukun; ^=5,43 g sm-'; dN" =-385kJ- mol''; U kuyidagi reaksiya buyi-cha olinadi:kuyidagi reaksiya buyi-cha olinadi:  MpO 2+N2->MpO+N2OMpO 2+N2->MpO+N2O  2. M p ^ O z kunrir tusli kattik; modsa; s? =4,50 g - s m " ' ; DN? =-958kJ- mol"'; 1°u„^ 2. M p ^ O z kunrir tusli kattik; modsa; s? =4,50 g - s m " ' ; DN? =-958kJ- mol"'; 1°u„^ = 1650 °S; asosli oksid bulib, kuyidagi tenglama asosida olinadi:= 1650 °S; asosli oksid bulib, kuyidagi tenglama asosida olinadi:  2Mp02^Mp20z+1/202 4202Mp02^Mp20z+1/202 420  3. MpO^ — kul rang-k,oramtir tusli kattik; modda; LN? =-521,5kJ- mol""'. Xavoda 530 3. MpO^ — kul rang-k,oramtir tusli kattik; modda; LN? =-521,5kJ- mol""'. Xavoda 530 °S gacha k,izdiril-ganda uzidan kislorod chinara boshlaydi. Bu amfoter ok sid bulib, °S gacha k,izdiril-ganda uzidan kislorod chinara boshlaydi. Bu amfoter ok sid bulib, kuyidagicha olinadi:kuyidagicha olinadi:  Mp(IOz)2 -^ Mp02 + 2N02 Uning bir necha polimorf kurinishlari bor. Tabiatda Mp(IOz)2 -^ Mp02 + 2N02 Uning bir necha polimorf kurinishlari bor. Tabiatda uchraydigan pirolyuzit r = Mp02 dir.uchraydigan pirolyuzit r = Mp02 dir.  4. M P z O ^ — k . o r a tusli k,attik, modda; s? =4,85 g-sm'; DN? = -1387,5kJ- mol"'. 4. M P z O ^ — k . o r a tusli k,attik, modda; s? =4,85 g-sm'; DN? = -1387,5kJ- mol"'. Bu moddada Mp ikki va uch va le ntlidir: Mp(Mp204).Bu moddada Mp ikki va uch va le ntlidir: Mp(Mp204).  5. Mp20^ — yashil k e ^ n r i r tusli moysimon suyuk^ik; 5. Mp20^ — yashil k e ^ n r i r tusli moysimon suyuk^ik; (1=2,4 (1=2,4 g • s m - ' ; DN? = -g • s m - ' ; DN? = - 739,9 k J - m o l ' ' , kislotali oksid. MP2O7 kuchli oksidlovchi. K.izdirilganda portlash 739,9 k J - m o l ' ' , kislotali oksid. MP2O7 kuchli oksidlovchi. K.izdirilganda portlash bilan parchalanadi. Bu modda — Mp yetti valentlidir.bilan parchalanadi. Bu modda — Mp yetti valentlidir.  Marganets oksidlari fak,at yuk.ori temperaturalarda-gina vodorod ta’sirida marganetsga Marganets oksidlari fak,at yuk.ori temperaturalarda-gina vodorod ta’sirida marganetsga k.adar kaytariladi.k.adar kaytariladi.

Permanganat kislota va uning tuzlari.Permanganat kislota va uning tuzlari.  M p ^ O ^ suvda eri-ganda permanganat kislota N M M p ^ O ^ suvda eri-ganda permanganat kislota N M p O ^ X O S i l buladi. Permanga-nat kislota juda p O ^ X O S i l buladi. Permanga-nat kislota juda kuchli kislota bulib, f a k . a t suyultirilgan (20% kuchli kislota bulib, f a k . a t suyultirilgan (20% gacha) eritmalarda mavjud (0,1 n eritmada gacha) eritmalarda mavjud (0,1 n eritmada a a = 93%). = 93%). Uning uzi xam, tuzlari xam binafsha tusli buladi.Uning uzi xam, tuzlari xam binafsha tusli buladi.  Permanganat kislota ikki valentli marganets tuzla-riga Permanganat kislota ikki valentli marganets tuzla-riga kislotali muxitda RYO^ ta’sir ettirilganda xam xosil kislotali muxitda RYO^ ta’sir ettirilganda xam xosil buladi:buladi:  2Mp(KOz)2 + 6NKO, + 5R02 -> 5R(KOz)2 + 2 N M 2Mp(KOz)2 + 6NKO, + 5R02 -> 5R(KOz)2 + 2 N M P O 4 + 2N2O Texnikada manganat eritmalarini P O 4 + 2N2O Texnikada manganat eritmalarini elektroliz k.ilib permanganatlar olinadi.elektroliz k.ilib permanganatlar olinadi.

Kaliy permanganat.Kaliy permanganat.  Kaliy permanganat Kaliy permanganat suvsiz xolatda rombik suvsiz xolatda rombik sistemada kristallanadi. Uning zichligi s? =2,7 sistemada kristallanadi. Uning zichligi s? =2,7 g • sm'; 20 °S da 100 g suvda 6,3 g g • sm'; 20 °S da 100 g suvda 6,3 g KMpO^eriydi; kaliy permanganatni kizdira KMpO^eriydi; kaliy permanganatni kizdira borilsa, u 200 °S ga yak.in xaroratda borilsa, u 200 °S ga yak.in xaroratda parchalanadi:parchalanadi:  2KMp04 -^ K2MPO4 + MpOz + 022KMp04 -^ K2MPO4 + MpOz + 02  KMPO4 bilan Va804 va KSYU4 izomorfdir.KMPO4 bilan Va804 va KSYU4 izomorfdir.

Natriy permanganat.Natriy permanganat.  KaMp04-ZNzO tarkibli gidrat xosil k,iladi. U suvda KaMp04-ZNzO tarkibli gidrat xosil k,iladi. U suvda yaxshi eriydi va xavoda nam tortib yoyilib ketadi.yaxshi eriydi va xavoda nam tortib yoyilib ketadi.  Permanganatlar, aynik,sa KMPO4 oksidlovchi va de-Permanganatlar, aynik,sa KMPO4 oksidlovchi va de- zinfeksiyalovchi vositalar sifatida ishlatiladi. Kaliy zinfeksiyalovchi vositalar sifatida ishlatiladi. Kaliy permanganat eritmasi analitik kimyoda temir(11) permanganat eritmasi analitik kimyoda temir(11) tuzla-rini, yodid, nitrit va xokazolarni ani1u1ash tuzla-rini, yodid, nitrit va xokazolarni ani1u1ash uchun kulla-niladi. K M P O 4 eritmasi kumush uchun kulla-niladi. K M P O 4 eritmasi kumush katalizatori ishtiroki-dagina gazsimon vodorodni katalizatori ishtiroki-dagina gazsimon vodorodni oksidlaydi.oksidlaydi.

Reniy-Ke va texnetsiy —TsReniy-Ke va texnetsiy —Ts  43- va 75- elementlarning m a v j u d l i g i n i 1 8 7 1 yilda D . 43- va 75- elementlarning m a v j u d l i g i n i 1 8 7 1 yilda D . I . Mendeleyev oldindan bashorat etgan. Birini «Eka-marga-I . Mendeleyev oldindan bashorat etgan. Birini «Eka-marga- nets», ikkinchisini «Dvi-marganets» deb atagan 75- elemen-tni nets», ikkinchisini «Dvi-marganets» deb atagan 75- elemen-tni topish mak.sadida V. Noddak xamda I.Noddak 1925 yil-da topish mak.sadida V. Noddak xamda I.Noddak 1925 yil-da 1600 dan ortik, mineral va tog jinslarini tekshirib platina 1600 dan ortik, mineral va tog jinslarini tekshirib platina gurux;chasi metallari rudalarida va kolumbitda bor-ligini gurux;chasi metallari rudalarida va kolumbitda bor-ligini kashf etdilar. Unga reniy nomi berildi.kashf etdilar. Unga reniy nomi berildi.  43-elementni 1937 yilda Segre molibden yadrolarini 43-elementni 1937 yilda Segre molibden yadrolarini deytronlar bilan bombardimon k.ilish ork,ali sun’iy usulda deytronlar bilan bombardimon k.ilish ork,ali sun’iy usulda olishga muvaffak. buldi; unga «texnetsiy» nomi be-rildi. Sodir olishga muvaffak. buldi; unga «texnetsiy» nomi be-rildi. Sodir b > ^ l g a n yadro reaksiyasi:b > ^ l g a n yadro reaksiyasi:  98 98 Mo + SH^?,Te+p'yMo + SH^?,Te+p'y

$ Xozirgi vaktda texnetsiy olish uchun manba sifatida yadro reaktorlarida Xozirgi vaktda texnetsiy olish uchun manba sifatida yadro reaktorlarida uranning yemirilish max,sulotlaridan foydalaniladi. Xozirgi vaktda Yerda '^ '^ uranning yemirilish max,sulotlaridan foydalaniladi. Xozirgi vaktda Yerda '^ '^ T s ning mikdori Ke mikdoridan k^'p bulsa kerak.T s ning mikdori Ke mikdoridan k^'p bulsa kerak.  Texnetsiy uzining kimyoviy xossalari jix^atidan re-niyga kuprok. va Texnetsiy uzining kimyoviy xossalari jix^atidan re-niyga kuprok. va marganetsga kamrok. uxshaydi. Texnetsiy uz birikmalarida 2, 4, 6 va 7 valentli marganetsga kamrok. uxshaydi. Texnetsiy uz birikmalarida 2, 4, 6 va 7 valentli buladi. Aynik.sa, yetti valentli texnetsiy birikmalari batafsil urganilgan. buladi. Aynik.sa, yetti valentli texnetsiy birikmalari batafsil urganilgan. Masalan, Tsr^ kuchli kislota xossalarini namoyon k.ila-di. Pertexnat-ion TsOd Masalan, Tsr^ kuchli kislota xossalarini namoyon k.ila-di. Pertexnat-ion TsOd xuddi perrenat-ion Ke04 va per-manganat-ion Mp04 lar kabi xuddi perrenat-ion Ke04 va per-manganat-ion Mp04 lar kabi metall metall pertexnatlar pertexnatlar xosil k.iladi. Masalan, kaliy pertexnat KTsO^ kuchli oksidlov-xosil k.iladi. Masalan, kaliy pertexnat KTsO^ kuchli oksidlov- chi xossalarga ega bulgan tuz. Uning suvdagi eritmasi push-ti ranglidir.chi xossalarga ega bulgan tuz. Uning suvdagi eritmasi push-ti ranglidir.  Pertexnat eritmalariga kaytaruvchilar (8pS12, NS1+2p va boshk;alar) ta’sir Pertexnat eritmalariga kaytaruvchilar (8pS12, NS1+2p va boshk;alar) ta’sir ettirib, texnetsiyni pastrok valent-li va xatto erkin ^olatga utkazishi mumkin.ettirib, texnetsiyni pastrok valent-li va xatto erkin ^olatga utkazishi mumkin.  Pertexnatlarning ajoyib bir xususiyati ma’lum buldi: agar metallni Pertexnatlarning ajoyib bir xususiyati ma’lum buldi: agar metallni korroziyalovchi biror mu^itga pertexnat kiritilsa, korroziya keskin sekinlashar korroziyalovchi biror mu^itga pertexnat kiritilsa, korroziya keskin sekinlashar ekan.ekan.  Texnetsiy sulfid 1100 °S da vodorod ok.imida k.ayta-rilsa, texnetsiy metali \Texnetsiy sulfid 1100 °S da vodorod ok.imida k.ayta-rilsa, texnetsiy metali \ osil buladi. U xudsi reniyni-kiga uxshash tuzilishga ega bulgan kristall panjara osil buladi. U xudsi reniyni-kiga uxshash tuzilishga ega bulgan kristall panjara xosil kdpdi, —262 "S da uning elektr tokini ^tkazishga k.arshi-ligi yukoladi.xosil kdpdi, —262 "S da uning elektr tokini ^tkazishga k.arshi-ligi yukoladi.$ E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun rahmat!rahmat!

E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun rahmat!rahmat!

O'xshashlar

V guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tafsifi. Atomlarning tuzilishi. Guruhda atom radiuslarining va ionlaranish potensiallarining o’zgarishi

Ikkinchi guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tavsifi. gurugda atom radiuslarining va ionlanish potensialarining o’zgarishi. rux va uning birikmalari

IV guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tavsifi. atomlarning tuzilishi

Kimyoviy bog’lanish nazariyasi kimoviy bojlanish hosil bo’lish mexanizmlari. Valent bog’lar nazariyasi

Yettinchi guruxnnng p-elementlari