logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Tojikiston Respublikasi

Tojikiston Respublikasi

Yuklangan vaqt:

11.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4684.18359375 KB
Ko'chirib olish
Tojikiston Respublikasi • Tojikiston Respublikasi Markaziy Osiyoning janubi-sharqida, Hisor- Oloy va Pomir tog'lari hududida joylashgan. Shimolda Qirg'iziston, shimoli-g'arb va g'arbda O'zbekiston, janubda Afg'oniston, sharqda Xitoy bilan chegaradosh. • Iqtisodiy-geografik o'rni Dunyo okeaniga chiqish imkoniyatining yo'qligi, baland tog'lar sharoitida quruqlik transportini rivojlantirishning murakkabligi hisobiga ancha noqulay hisoblanadi • Boshqaruv shakli jihatidan Tojikiston prezidentlik respublikasi hisoblanadi. Ma'muriy-hududiy tuzilishi birmuncha murakkab bo'lib, 2 ta viloyat, 1 ta muxtor viloyat (Tog'li Badaxshon), respublikaga bo'ysunadigan 1 ta shahar (Dushanbe) va 13 ta tumandan iborat. Poytaxti - Dushanbe shahri mamlakatning janubi- g'arbidagi Hisor vodiysida joylashgan. Tabiiy sharoiti va resurslari • Tojikiston qo'shni Qirg'iziston singari tog'li mamlakatdir. Hududining 90 % dan katta qismini baland tog' tizmalari egallaydi. Tojikistonning sharqiy qismini o'rtacha balandligi 4 000 metrdan yuqori bo'lgan Pomir tog'lari egallaydi. Respublikaning eng baland nuqtasi Ismoil Somoniy cho'qqisi (7 495 m.). Tojikiston seysmik jihatdan faol mintaqada joylashganligi tufayli respublikada kuchli zilzilalar sodir bo'lib turadi. Foydali qazilmalari • Tojikiston zamini turli ma'danlar zaxiralariga boy. Xususan, uning hududida uran, oltin, kumush, polimetall rudalarining yirik konlari bor. Ammo Tojikiston yoqilg'i- energetika resurslariga boy emas. • Tojikiston jahonning suv va gidroenergetika resurslari bilan eng yaxshi ta'minlangan davlatlaridan biri hisoblanadi. Mamlakat hududidan Panj, Vaxsh, Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon kabi Markaziy Osiyoning eng sersuv daryolari oqib o'tadi. Qorako'l, Sarez, Iskandarko'l respublikaning eng katta ko'llaridir. Bu ko'llardan, ayniqsa, Pomir tog'ida joylashgan 1911-yilgi kuchli zilzila natijasida Murg'ob daryosi o'zanida vujudga kel¬gan yirik to'g'onli ko'li - Sarez ko'li mashhur. Aholisi • Tojikiston aholisining soni 9,1 mln. kishiga teng (2018-y.). Tojikiston Markaziy Osiyo davlatlari orasida aholi tabiiy o'sishining yuqori sur'atlari bilan ajralib turadi. Shuningdek, Tojikiston mintaqadagi shahar aholisining ulushi eng past bo'lgan davlat hisoblanadi (27 %, 2018-y.). Poytaxt aholisi 800 ming kishidan ortiq. Katta shaharlar toifasiga Xo'jand, Boxtar (sobiq Qo'rg'ontepa) va Ko'lob shaharlari mansub. Aholisi • Tog'li relyef sharoitidagi dehqonchilik uchun qulay yerlarning yetish- movchiligi aholi asosiy qismining tog' oralig'idagi botiqlarda joylashuviga olib keldi. Aholisining yuqori zichligi bilan mamlakat shimolidagi Farg'ona vodiysi, janubi- g'arbida joylashgan Hisor hamda Vaxsh vodiylari alohida ajralib turadi. Pomir tog'larida esa aholi daryo vodiylari va tog' yonbag'irlaridagi mayda qishloqlarda tarqoq holda joylashgan. Aholisi • Aholisining 85 % ga yaqin qismini tojiklar tashkil qiladi. Aholining milliy tarkibida ikkinchi o'rinda umumiy soni 1 mln. kishidan ortadigan o'zbeklar turadi. Ular, asosan, O'zbekiston bilan chegaradosh rayonlarda istiqomat qiladi. Tog'li Badaxshon muxtor viloyatida tojiklar bilan birga ularga qardosh bo'lgan bir guruh mahalliy elatlar (vaxanlar, rushanlar, ish- kashimlar, yozg'ulamlar va boshqalar) vakillari hamda qirg'izlar yashaydi. Iqtisodiyoti • Tojikistonga Markaziy Osiyo davlatlari orasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning nisbatan pastroq ko'rsatkichlari xos bo'lib, iqtisodiyoti agrar-industrial yo'nalishga ega. Sanoati • Tojikiston sanoatining yetakchi tarmoqlari rangli metallurgiya, tog'- kon, kimyo, qurilish materiallari va yengil sanoatdir. Tojikistonning eng katta sanoat korxonasi Tursunzoda shahridagi Tojikiston alyuminiy zavodi. Bu korxona Rossiyadan keltiriladigan xomashyo asosida yirik GESlar ishlab chiqaradigan elektr energiyasidan foydalangan holda faoliyat ko'rsatadi. Alyuminiy Tojikiston eksportining tarkibida yetakchi o'ringa ega. Elektr energetikasi GESlarga tayanadi. GESlar orasida Vaxsh daryosidagi Norak GESi alohida iqtisodiy ahamiyatga ega. Yengil sanoat tarmoqlari orasida to'qimachilik sanoati alohida ahamiyat kasb etadi. Qishloq xo’jaligi • Tojikistonda dehqonchilikning asosiy tarmoqlari donchilik, paxtachilik, bog'dorchilik va uzumchilik hisoblanadi. Paxta va turli mevalar respublikaning muhim eksportbop mahsulotlari hisoblanadi. Sug'orma dehqonchiligi tog' oralig'idagi vodiylarida yaxshi rivojlangan, ammo hududining aksariyat qismini tog'lar egallagani hamda aholi zichligining yuqoriligi haydaladigan maydonlarning taqchilligini keltirib chiqarmoqda. Tog'-yaylov chorvachiligi qoramolchilik va qo'ychilikka ixtisoslashgan. Qishloq xo'jaligi tarmoqlari qatorida pillachilik ham katta ahamiyatga ega.

O'xshashlar

Mali respublikasi
Koreya Respublikasi
Turkmaniston Respublikasi
O’zbekiston Respublikasi
Turkiya respublikasi