O’zbekiston Respublikasi - Geografiya - Slaydlar

O’zbekiston Respublikasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5834.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: O’zbekiston Respublikasi • Reja: • 1.Umumiy geografik tavsif. • 2. Tabiiy sharoiti. Iqlimi. • 3. Ichki suvlari. • 4. Tabiiy boyliklari. • 5. Aholisi va mehnat resurslari. • 6. Xo’jaligi. www.arxiv.uz

O’zbekiston Respublikasi O’ zbekistonning maydoni 448,9 ming kv km b o’ lib, Markaziy Osiyo davlatlari orasida 3 o’ rinda turadi. Poytaxti – Toshkent shahri. Uning kengligi shimoldan janubga 930 km, g’arbdan sharqqa esa 1400 km cho’zilgan. Respublika Markaziy Osiyo davlatlarining 11,2 % hududini, aholisini esa 45 % tvashkil etadi. O’zbekistonning geografik o’rni ancha qulay. U shimolda va shimoli-g’arbda Qozog’iston, g’arbda Turkmaniston, janubda Afg’oniston, sharqda esa Tojikiston va Qirg’iziston bilan chegaradoshdir. www.arxiv.uz

Tabiiy sharoiti O’zbekistonning tabiati boy va juda xilmi-xildir. Huddining katta qismini (78,7%) tekisliklar egallagan, qolgan qismini esa (21,3%) tog’lardan va tog’ oraliq botiqlardan iborat. O’zbekiston serquyosh o’lkadir. Iqlimi quruq, kontinental. Iqlimining tashkil topishiga geografik o’rni, quyosh radiatsiyasi, atmosfera sirkulyatsiyasi va yer yuzining tuzitlishi katta ta’sir ko’rsatadi.O’zbekistonning yozi juda issiq va uzoq bo’ladi. Iyul oyining o’rtacha harorati 32 gradus, eng yuqori havo harorati 50 gradusga yetadi. Qishda h avo harorati 0 gradusdan past bo’ladi. Yanvar oyida Ustyurtda – 10 gradus, Toshkentda – 1 gradus, Termizda esa 2,8 gradus bo’ladi. www.arxiv.uz

Ichki suvlari O’zbekistonning suv bilan taminlanishida O’rta Osiyoning eng yirik daryolari: Amudaryo va Sirdaryo katta ahamiyat kasb qiladi. Eng uzun daryo Sirdaryo bo’lib uning uzunligi 2981 km . Eng sersuv daryo esa Amudaryodir. Uning uzunligi esa 2660 km dir. Ammo bu daryolar respublikaning suvga bo’lgan ehtiyojini to’la qondirmaydi. O’zbekiston hududida 250 yaqin ko’llar bo’lib ular asosan mayda ko’llardir. Bu ko’llardan eng yiriklari Orol, Aydarko’llardir. Orol ko’li kattaligi sababli dengiz nomini olgan edi, lekin uning sathi keyingi yillarda keskin pasayib ketdi. Kichik ko’llardan ayrimlari shifobaxshligi bilan ajralib turadi (Tuzkon, Axsikent, Dengizko’l, Qurbonko’l, Baliqko’l va boshq). www.arxiv.uz

• Ohirgi yillarda ko’plab suv omborlari bunyod etildi. Bularga Ohangaron, Janubiy Surhon, C h imqo’rg’on va boshqalar misol bo’ladi. Bu suv omborlari Asosan daryo rejimini tartibgi solib, bahorgi, qishki, kuzgi svlarni to’plab yozda suv tanqis bo’lgan davrda ekin dalalrini suv bilan tahminlaydilar. www.arxiv.uz

Tabiiy boyliklari • O’zbekistonda turli xil mineral resurslar tarqalgan. Bu yerda yonuvchi, rudali va rudasiz foydali qazilmalar ko’p. Ayniqsa oltin, volfram, mis, qo’rg’oshin, rux, tabiiy gaz va boshqalarning zahiralarining ko’pligi bo’yicha jahon mamlakatlarining orasida yetakchi o’rinlarda turadi. Respublika hududida qurilish materiallari (ayniqsa marmar), oyna qumi, sement keyingi yillarda ochilgan yirik fosforit konlari ham alohida ahamiyatga egadir. www.arxiv.uz

• O’zbekiston ayniqsa oltin qazib chiqarish bo’yicha MDH davlari orasida, Rossiyadan keyin ikkinchi , jahonda esa 8 o’rinda turadi. Sifatliligi darajasi ham juda yuqori. Oltinning yirik konlari Muruntou, Ko’kpatas, Uchqg’uduq , ulardan tashqari Zarmiton, Marjonbuloq, CHodak, Qo’ytosh kabi konalardan iboratdir. Muruntou oltin koni asosida Qizilqumda yirik sanoat markazi va Zarafshon shahri qad ko’targan. Rangli metallar Toshkent viloyatida ko’plab topilgan. Rangli metallar qazib chiqarish asosida Olmaliq shahri rivojlangan. U respublika iqtisodiyotida yetakchi rol o’ynaydi.Qashqadaryo va Buxoro viloyatlarida yirik gaz konglari tipilgan. Yirik konlardan Muborak, SHo’rtan, jarqoq va boshqalar shu yerda joylashgan. Ayniqsa sho’rtan gaz konining istiqboli porloqdir. Gaz faqat yoqil g’ igina bo’lib qolmay balki kimyoviy xomashyohamdir. www.arxiv.uz

Yoqilg’i sanoati Respublika xo’jaligida ko’mir katta rrol o’ynaydi. Respublikada qazib olinadigan ko’mirning 95 % toshkent viloyatida (Angren ko’mir koni) mavjud. Bu yerda ko’mir ochiq usulda qazib olinadi. Shu sababli mahsulotning narhi ancha arzondir. Surhondaryo viloyatida sanoatda katta ahamiyatga ega bo’lgan toshko’mir konlari topilgan (S h argun, Boysun konlari), ular kokslanuvchi ko’mir turiga kiradi. O’zbekistonda ko’plab neft qazib chiqariladi. Dastlabki neft konlari Farg’ona vodiysida 1904 yilda topilgan (CHimyon koni) . Keyinchalik bu yerda Polvontosh, So’x, Janubiy Olamushuk, Andijon va boshqa konlar ochildi. Mustaqillik yillarida esa (1992) Namangan viloyatida Mingbuloq neft koni topildi. www.arxiv.uz

AHOLISI VA MEHNAT RESURSLARI O’zbekiston respublikasi ko’p millatli mamlakatlardan biri bo’lib, 120 dan ortig’ millat va elatlar bu yerda istiqomat qiladi. Jami aholisi 31,4 mlin kishini tashkil qiladi. Aholi soni bo’yicha Markaziy Osiyo davlatlari orasida birinchi o’rinda turadi (MDH davlatlar orasida 3 urinda turadi). Respublikada Markaziy Osiyo aholisining 44 % istiqomat qiladi. Mamlakat aholisi tez ortib bormoqda. Uning ko’payishi asosan tabiiy o’sish hisrobiga ruy bermoqda. Respublika aholisi har yili o’rtacha 450 -500 ming kishiga ko’paymoqda. Aholining ko’pchiligini o’zbeklar tashkil qiladi ( 80 %). Ulardan tashqari qozoqlar, tojiklar, qoraqalpoqlar, qirg’izlar, turkmanlar, ruslar, ukrainlar va boshqalar istiqomat qilishadi. www.arxiv.uz

O’zbekistonda urbanizatsiya darajasi yuqori ko’rsatkichga ega, yahni jami aholining 51 % shaharlarda yashaydi..Respublika aholisining 45 % dan ko’prog’i 20 yoshgacha bo’lganlar tashkil etadi. 55 va undan katta yoshdan kattalar esa aholining 8 % tashkil qiladi.Aholining jinsiy va yosh tarkibiga oid bo’lgan hususiyatlar mehnat resurslarida ham namoyon bo’ladi. Mehnat resurslarining asosini mehnatga qobiliyatli aholi tashkil etadi. O’zbekistonda mehnat resurslari 16-60 erkaklar, 16-55 ayollar tashkil etadi. Respublika aholisining 50 % yaqini mehnat resurslarini tashkil qiladi.O’zbekistonda hozirgi kunda 1 19 shahar, 1 65 shaharcha mavjud. Shahar maqomini berish davlatlarda bir-biridan farq qildadi. Qo’shni respublikalarda aholi soni 5000 kishidan oshsa, O’zbekistonda 7000 kishitdan oshsa, aholisning 2|3 qismi qishloq xo’jaligidan boshqa tarmoqlarda band bo’lsa shahar deb ataladi. www.arxiv.uz

XO’JALIGI • O’zbekiston xo’jaligida qadimdan qishloq xo’jaligi yetakchi tarmoq bo’lib kelgan. So’ngi yillarda sanoatning axamiyati tobora ortib bormoqda. Sanoat ko’p tarmoqli bo’lib-qishloq ho’jalik mashinasozligi, elektroenergetika, neft va gaz, ko’mir, mineral o’g’itlar ishlab chiqarish, aftomobilsozlik, yengil va oziq-ovqat sanoati kabilardir.Respublikada ishlab chiqariladigan elektr energiyaning asosiysi GRES lardan olinadi. (Sirdaryo, Navoiy, Toshkent, Angren, Taxiatosh). SHuningdek GES lar ham katta ahamiyatga ega, ayniqsa CHirchiq-Bqzsuv kaskadi aloxida o’rida turadi www.arxiv.uz

MASHINASOZLIK Respublika mashinasozlik tarmog’ida ko’plab korxona va birlashmalar ishlab turibdi. Bulardan asosiylari Toshkent Agregat zavodi, TTZ, Uz QQMZ, CHirchiq kimyo mashinasozligi, Mamlakat sanoatida yetrakchi tarmoq - mashinasozlikdir. Mashinasozlik sanoatida paxta teruvchi mashinalar, chigit ekuvchi, yigiruvchi, sug’oruvchi mashinalar, avtomobillar, samolyotlar va boshqa sanoat mashinalari ishlab chiqariladi. 1996 yilda, Janubiy Kareya bilan hamkorlikda, Andijon viloyatida ishga tushurilgan Uz DEU avto qo’shma korhonasi katta ahamiyatga egadir. O’zbekiston dunyoda avtomobillar ishlab chiqaradigan 28 ta mamlakatning biriga aylandi. Ushbu korxonada «Neksiya, Tiko, Damas, Lasetti, Matiz» bugungi kunda GM O’zbekiston Amerika qo’shma korxonasi bilan hamkorlikda, « Malibu, Epika, Captiva, Spark, Kobolt, Jentra va Ravon » avtomobillari (yiliga 270-280 ming dona) ishlab chiqarilmoqda. www.arxiv.uz

QI SH LOQ XO’JALIGI Respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda qishloq xo’jaligi alohida ahamiyatga egadir. Yerlarning ko’pchiligini cho’llur va chala cho’llar egallagan. Dehkonchilikda barcha ekinlar ekilada, asosini paxtachilik tashkil qiladi (3,2mln. t.). Paxtachilik bilan almashlab makka jo’xori va bug’doy ekiladi. Shuningdek, sholikorlik, bog’dorchilik, uzumchilik ham yaxshi rivojlangan. O’zbekistonda g’alla, asosan bug’doy keng ekiladi. Yaqin vaqtlargacha chetdan ko’plab miqdorda don olib kelingan. Reschpublikada olib borilgan agrar siyosat tufayli bu narsa asta sekin barham topmoqda. Hozirgi kunda respublikada 7,5 mln tonnaga yaqin bug’doy yetishtirilmoqda. Bu esa o’z navbatida g’alla mustaqilligiga erishishga olib kelmoqda. G’allachilikda sholi yetishtirish ham katta ahamiyat kasb etadi. Sholi yetishti rishda Qoraqalpog’iston va Xorazm viloyatlari yetakchilik qilishadi. www.arxiv.uz

Chorvachilik dehkonchilikdan keyitn ikkinchi o’rinda turadi. Unda yetakchi tarmoq - qo’ychilikdir. Ayniqsa respublikada qorako’l qo’ylari boqilishi yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lib, xalqaro ihtisoslashgan tarmoqqa aylangan. Navoiy, Buxoro, Qashqadaryo. Samarqand va Jizzax viloyatlari hamda Qoraqalpog’istonda ko’plab qorako’l qo’ylari boqiladi. Surxondaryo, Buxoro Qashqadaryo vilroyatlarida hisori qo’ylariko’p bo’lib, ular asosan go’shti va yungi uchun boqiladi. Namangan viloyati esa mayin yungli angor echkilarini boqishda yetakchilik qiladi. Qoramollar barcha viloyatlarda boqiladi. Eng ko’p Qashqadaryo, Toshkent, Far g’ ona, Samarqand viloyatlariga to’ g’ ri keladi. Yirik shaharlar atrofida sut-go’sht chorvachilik, cho’l mintaqalarida esa go’sht-sut chorvachiligi rivojlangan. Mustaqillik yillaridan boshlab yilqichilik ham ko’paya boshladi. SHuningdek, respublikada parrandachilik, darrandachilik ham keng rivojlanmoqda. www.arxiv.uz

E’tiboringiz uchun rahmat www.arxiv.uz

O'xshashlar

Mali respublikasi

Koreya Respublikasi

Turkmaniston Respublikasi

Turkiya respublikasi

Tojikiston Respublikasi