logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Mali respublikasi

Mali respublikasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1378.5 KB
Ko'chirib olish
MALI Reja: Davlat tuzumi Aholisi Tarixi Siyosiy partiyalari Sanoati Mali Respublikasi Bayroq Gerb Mali (Mali), Mali Respublikasi (Republique du Mali) — G`arbiy Afrikadagi davlat. Mayd. 1,24 mln. km², aholisi 11 mln. kishi (2001). Poytaxti — Bamako sh. Maʼmuriy jihatdan Bamako hududi va 8 viloyat (region)ga bo`lingan. M. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1992 y. 12 yanvar dagi referendumda maʼqullangan. Davlat boshlig`i — prezident (1992 y.dan Alfa Umar Konare). Umumiy to`g`ri ovoz berish yo`li bilan 5 y. muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi xrkimiyatni Milliy majlis (bir palatali parlament), ijroiya hokimiyatni prezident bilan hukumat amalga oshiradi. Aholisi M.da bambara, soninke, malinke, fulbe, diula, sanu, shuningdek, xasonke, kachoro, senufo, dogon, bobo, moyey, Sahroi Kabirda tuareglar, arablar yashaydi. Aholisining 80% islom, qolganlari xristian va mahalliy dinlarga eʼtiqod qiladi. Rasmiy til — fransuz tili. Aholining qariyb 70% mahalliy bambara tilida so`zlashadi. Aholining 25,5% shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Bamako, Mopti, Segu, Sikaso. Tarixi M. — G`arbiy Afrikada o`rta ayerlarda vujudga kelgan davlatlardan biri. Mamlakatga Shim. Afrika savdogarlari kirib kelishi bilan islom dini yoyilgan (8-a.). 19-a.ning oxiridan G`arbiy Afrikaning markaziy hududi Fransiya mustamlakasiga aylandi. Mahalliy aholi mustamlakachilarga qarshi qattiq kurashdi. 1894 y. Niger va Senegal daryolarining yuqori va o`rta oqimlaridagi yerlari Fransiya Sudani nomi bilan Fransiya mustamlakasi. 1895 y.dan Fransiya Sudani Fransiya G`arbiy Afrikasi tarkibiga kirdi. 2-jahon urushidan keyin Fransiya Sudanida ozodlik harakati kuchaydi. 1946 y. oxirida tashkil topgan Afrika demokratik birlashmasi seksiyasi — Sudan Ittifoqi partiyasi milliy ozodlik harakatiga boshchilik qildi, demokratik islohotlar o`tkazish uchun kurash boshladi. Sudan Ittifoqi Fransiya G`arbiy Afrikasi mamlakatlariling taraqqiyparvar kuchlari va Fransiya Umummehnat konfederatsiyasi tarkibidagi kasaba uyushmalari ko`magida mamlakatda yetakchi siyosiy kuch bo`lib qoldi. 1957 y. uning deputatlari Territorial assambleyada birinchi marta ko`p ovoz olishga muvaffaq bo`ldilar. 1960 y. 22 sent.da Sudan Respublikasini M. Respublikasi nomi bilan suveren va mustaqil davlat deb eʼlon qildi va u Fransiya Hamjamiyatidan chikdi. Sudan Ittifoqi partiyasining bosh kotibi M. Keyta respublika prezidenta bo`ldi. 1968 y. noyab.dagi davlat to`ntarishi natijasida hokimiyatni M. Traore (1979—91 y.larda prezident) boshchiligidagi Milliy ozodlik harbiy qo`mitasi egalladi. 1979 y. M. boshkaruvning fuqarolik shakliga o`tdi. 1991 y. 25 martda davlat to`ntarishi sodir bo`ldi. Hokimiyatni qo`lga olgan A. T. Ture boshchiligidagi Xalqni qutqarish qo`mitasi demokratik islohotlar o`tkazishga kirishdi. 1992 y. 1-yarmida o`tkazilgan ko`p partiyali asosdagi parlament va prezident saylovi fuqarolar boshqaruviga o`tishni nihoyasiga yetkazdi. M. Respublikasi O`zR suverenitetini 1992 y. 24 yanvarda tan oldi. Milliy bayrami — 22 sent. — Mustaqil kuni (1960). Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari M.da demokratiya uchun alyans — Panafrika ozodlik, birdamlik va adolat partiyasi (ADEMA), 1990 y.da tuzilgan; M. taraqqiyot va tiklanish partiyasi, 1991 y.da tashkil etilgan; Demokratiya va rivojlanish partiyasi, 1991 y.da asos solingan; Demokratik tashabbus milliy kongressi partiyasi, 1991 y.da tuzilgan; Demokratiya va taraqqiyotuchun birlashma, 1991 y.da tashkil etilgan; Demokratiya va mehnat uchun birlashma partiyasi, 1991 y.da tuzilgan; Taraqqiyot uchun demokratik kuchlar ittifoki partiyasi, 1991 y.da asos solingan; Demokratiya va tarak,qiyot partiyasi, 1991 y. tashkil etilgan; Sudan ittifoqi — Afrika demokratik birlashmasi partiyasi, 1946 y.da tuzilgan, 1968 y. da taqikdangan, 1992 y.dan yana oshkora ishlay boshlagan. M. mehnatkashlari milliy birlashmasi kasaba uyushmasi, 1963 y.da asos solingan. Xo`jaligi Mustaqillik yillarida maʼdan qazib olish yo`lga qo`yilib, qayta ishlash sa-noatining 30 dan ko`proq korxonasi barpo etildi. Biroq mahsulot i.ch. hajmi jihatidan hunarmandchilik hamon ustun. Sanoat i.ch.ning yarmiga yaqini q.x. xom ashyosini qayta ishlash tarmog`iga to`g`ri keladi. Paxta tozalash, sholi oqlash, yer yong`oq va chigit yog`i, sabzavot va meva konservalari z-dlari bor. To`qimachilik k-tlari, kanop, ko`n-poyabzal, sement z-dlari barpo etilgan. Keyingi yillarda velosiped va moped, tranzistor yig`ish, metall kon-sturkiiyalar, mebel, kemasozlik korxonalari, traktor taʼmirlash ustaxonalari barpo etildi. Yiliga o`rtacha 200 mln. kVtsoat dan ko`proq elektr energiya hosil qilinadi. M.da asosiy transport turi — avtomobil. Avtomobil yo`llari uz. — 18 ming km, shundan 3 ming km qattiq qoplamali. Temir yo`llari uz. — 720 km. M.ning dengizga chiqish yo`li yo`q. Tashqi savdo yuklari Senegal va Kot-d’Ivuar orqali tashiladi. Mamlakatda 10 aeroport, jumladan, Bamakoda xa-lqaro aeroporti bor. M. chetga paxta, yeryong`oq, chorva va baliq mahsulotlari, gazlama, kalava ip, oltin, olmos sotadi. Chetdan neft mahsulotlari, oziq-ovqat, mashina va uskunalar, qurilish materiallari, kimyoviy mollar va b. oladi. Savdo-sotiqdagi mijozlari: Fransiya, Germaniya, Yaponiya, Kot-d’Ivuar, Senegal, Gana. Pul birligi — Afrika franki.

O'xshashlar

Koreya Respublikasi
Turkmaniston Respublikasi
O’zbekiston Respublikasi
Turkiya respublikasi
Tojikiston Respublikasi