Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae - Botanika - Slaydlar

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2107.5205078125 KB

Ko'chirib olish

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae Reja: 1. Sinfcha haqida qisqacha ma`lumot 2. Muxim qabila va oillalari, ularning tarqalishi. O`ziga xos belgilari, keng tarqalgan vakillari. 3. Oilalarning xo`jalikdagi ahamiyati.

Yalpizkabilar sinfchasi 1983 yili, chet el olimi erendorfer tomonidan ajratilgan. Bu sinfchaga daraxt, buta, chala buta va tashqi ko`rinishi xilma-xil bo`lgan o`t o`simliklar kiradi. Barglari ko`pincha qarama-qarshi, xalqasimon yoki ketma-ket joylashgan. Gullari qo`shilgan. Sinfchaning tarkibiga 11 ta qabila kiradi. Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae

Ituzumnamolar qabilasi - Solanales Bu qabila 5ta oilani o`z ichiga oladi. Shulardan biri ituzumdoshlar oilasi 1. Ituzumdoshlar oilasi – Solanaceae 2. Pomidor (Lycopersicum esculentum). Vatani Janubiy Amerika 3. Garmdori yoki achchiq qalampir (Capsicum annuum). Vatani Janubiy Amerika 4. Baqlajon (Solanum melongena). Vatani Xindiston. 5. Tamaki (Nicotiana tabacum). Bargi uchun ekiladi. Ituzumdoshlar oilasi - Solanaceae Bu oila 80ta turkum, 2000 ga yaqin turni birlashtiradi. Ular o`rta, mo`tadil iqlimlarida tarqalgan. Hayotiy shakli o`t o`simliklar. Ba`zan chala buta shaklida ham uchraydi. Bizning Qizilqumda, to`qayzor, adir va tog`larda o`suvchi, jingil (Lycium) tikanli buta hisoblanadi.

Oilaning muxim belgilari: barglari oddiy, butun yoki patsimon qirqilgan, yon bargsiz, poyada ketma-ket joylashgan. Gullari yakka-yakka, ko`pincha oddiy yoki murakkab gajak, shingil to`pgul hosil qiladi. Ular to`g`ri (aktinomorf), ikki jinsli, qo`sh gulqo`rg`onli, kosacha va tojbargalari 5ta bo`lib, qo`shilib o`sgan . Bu oilada changchilarni oldin etilishi (Protoandriya) kuzatiladi. Mevasi rezavor meva yoki ko`sakcha. Oila vakillari: 1) Kartoshka (Solanum tuberosum). Bu o`simlikning vatani Janubiy Amerika bo`lib , XVI asr oxirlarida Evropaga keltirildi. Rossiyaga XVIII asrda, Gul formulasi: Û Ca(5) Co (5) A5 G(2) O`zbekistonda XIX asrning 2-yarimdan boshlab ekila boshlangan. Uning 1000dan ortiq navi bor.

Pechaknamolar qabilasi – Convulvulales Bu oilaga 40ta turkum va 1500 tur kiradi. Ular tropik va subtropik mintaqalarda tarqalgan buta, chala buta va o`t o`simliklardir. Poyasi er bagirlab, chirmashib yoki tik o`suvchi o`simlik. Barglari oddiy, butun ba`zan chetlari bo`lmali yoki patsimon bo`lingan. Gullari asosan bitta, ba`zan dixaziy to`pgulni hosil qiladi. Gullari ikki jinsli, to`g`ri. Gulkosa barglari 5ta, erkin yoki birikib o`sgan. Gultojbarglari 5ta karnaysimon. Changchilari 5ta, urug`chisi 2ta yoki 3-5 mevabargchasining birikib o`sishidan hosil bo`lgan. Tugunchasi ustki. Mevasi ko`sakcha. Gul formulasi: Û Ca(5) Co(5) A5 G(2)yoki (3-5) Oila vakillari: Dala pechagi (Sonvulvulus arvensis), ko`p yillik o`t Begona o`t sifatida ekinlar orasida o`sadi.

Zarpechakdoshlar oilasi -Cuscutaceae Bu oila 1ta turkum va 100 ta turni o`z ichiga olgan bargsiz, xlorofilsiz, haqiqiy ildizlarga ega bo`lmagan, ipsimon, poyasidan chiqqan gausteriylari bilan xo`jayin o`simlikni so`rib oziqlanuvchi bir yillik parazit o`simliklardir. Ular asosan tropik va subtropik mintaqalarda tarqalgan . Gul formulasi: Û Ca(5) Co(5) A(5) G(2) Mevasi ko`sakcha. Urug`lari ko`p yillar davomida unib chiqish qobiliyatini yo`qotmaydi. Oila vakillari: Ingichka poyali chirmovuq (Cuscuta approximata), Lemman chirmovug`i, Dev-pechak (C. Lemmaniana), Dala chirmovug`i (C. campestris).

Zarpechakdoshlar oilasi -Cuscutaceae

Govzabonnamolar qabilasi Boraginales Bu qabila 7 ta oilani birlashtiradi. Shulardan bizning sharoitimizda ham uchraydigan oila G`ovzabondoshlardir. G`ovzabondoshlar oilasi - Boraginaceae Bu oilaga 100ta turkum, 1800 ta tur kiradi. Ular er sharining deyarli hamma nuqtasida uchraydigan bir yoki ko`p yillik o`t, buta va daraxt o`simliklardir. Barglari oddiy, poyada ketma-ket joylashgan. Oilani muxim belgisi, o`simlik tanasi qattiq, dag`al tuklar bilan qoplangan. To`p gullari qo`shaloq gajjaklardan iborat. Gul formulasi: Û Ca5 Co5 A5 G(2) Ahamiyati: Oilaning ba`zi turlari dori olinadigan, bo`yoq va shira beruvchi o`simliklar. Ayrimlari begona o`t sifatida ekinlar orasida uchraydi. Yana boshqalari esa zaharli (kampirchopon) o`simliklardir. 21 2F 28 18 2A 21 28 07 280B 14 1C 21 27 04 13 18

Yalpiznamolar qabilasi - Lamiales Qabilaning tarkibdagi oilalardan biri yalpizdoshlar. Yalpizdoshlar (labguldoshlar) oilasi –Lamiceae yoki Labiatae Bu oila 200 turkum va 3500 turdan iborat. Ular asosan er sharining issiq va mu`atadil iqlim xududlarida tarqalgan. Hayotiy shakli tropik, subtropiklarda daraxt va buta, bizda o`t o`simliklardir. Muxim belgilari: barglari oddiy tekis yoki chuqur qirqilgan, poyada qarama-qarshi joylashgan. Poyasi 4 qirrali, gullari mayda, ro`vak, shingil, kallak to`pgul hosil qiladi. Ikki jinsli, zigomorf. Gulqo`rgoni murakkab, kosacha bargi 5 ta birikib o`sgan, gultojbarglari ham 5 ta birikib o`sgan. Gul formulasi: ↑ Û Ca(5) Co(5) A 4, 2 G (2) Ahamiyati: Oila vakillari efir moylariga boy bo`lganligidan parfyumeriya va oziq ovqat sanoatida ishlatiladi. Bulardan tashqari bir necha turlari dorivor hisoblanib, tibbiyotda qo`llaniladi. Ko`pchilik turlari madaniylashtirilgan .

Adabiyotlar: 1. Salobiddinov S. S. Gulli o`simliklar sistematikasi. T. «O`qituvchi» 1966 2. Hamdamov I va boshqalar. Botanika asoslari. T. «Mehnat». 1990 3. Xrjanovskiy V. Ch. Kurs obshey. Botanika. M. Vo`sshaya shkola. 1982 4. Kursanov L. I. va boshqalar. Botanika (O`simliklar sistematikasi). Toshkent. «O`rta va Oliy maktab» 1963 5. Mustafoev S. M. Botanika. Toshkent. «O`zbekiston» 2002 6. Maxmedov A., Tog`aev I. U. Yuksak o`simliklar bo`yicha amaliy mashg`ulotlar. Toshkent «Universitet». 1994y

O'xshashlar

Dilleniyakabilar sinfchasi - dilleniidae

Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae

Ra’noguldoshlar oilasi

Yo`sintoifalar bo`limi bryophyta

Qarag`aytoifalar bo`limining tasnifoti