Chinnigulkabilar sinfchasi - Caryophyllidae - Botanika - Slaydlar

Chinnigulkabilar sinfchasi - Caryophyllidae

Yuklangan vaqt:

12.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

296.2529296875 KB

Ko'chirib olish

CHINNIGULKABILAR SINFCHASI - CARYOPHYLLIDAE Chinnigulnamolar - Caryophyllales qabilasi010203040403 0D 01 0115161717 011B

Chinnigulkabilar  qadimgi ayiqtovonkabilardan kelib chiqqan deb qaraladi. Bu sinf vakillari adir (qurg’oqchil) hududlarda o’sishga moslashgan. Shuning uchun ular cho’l va yarim cho’llarda ancha keng tarqalgan. Sinfcha vakillari asosan o’t va butalar yoki past bo’yli daraxtlardan iborat. Gullari ikki jinsli, kamdan - kam xollarda bir jinsli. Bu sinfcha 3 ta qabila 650 turkumga mansub 11500 ga yaqin turni o’z ichiga oladi.01 23 29 1B 1C 28 27 24 16 2F 3334 27

Chinnigulkabilar 3 ta qabilaga • Chinnigulnamo lar - Caryophyllales qabilasiga 17 ta oilani o’z ichiga oladi. Bular orasida 1.Chinniguldos hlar • 2. Kaktusdoshlar, • 3. Semizo’tdoshl ar, • 4. Sho’radoshlar, • 5. Gultojixo’rozd oshlar • Toronnamol ar qabilasi - Polygonales • Torondoshla r- Polygonace ae oilasi • Kermakna molar qabilasi Plumbagin ales • Kermakdo shlar oilasi - Plumbagin aceae02 01 1A 01 23 27 16 0A 362A01 15 02 392A0C 081B 02 322A0C 0D21 1B 02 3A2A0C 0D15 02 342A0C 05 1D 02 3B 1B1E 12 02 3B 1E 12 1B21 02 08 1C 23 12 1B 02 08 2215 0F0C 12 1B

Chinnigulnamolar -Caryophyllales qabilasi Chinniguldoshlar-Caryophyllaceae - oilasiga  80 ta turkumga mansub 200 ta tur o’simlik kiradi. O’zbekistonda 24 turkumga oid 122 turi o’sadi. Bu oila vakillari bir yillik ko’p yillik o’tlar bo’lib, barglari qarama-qarshi joylashgan. Gullari 5 doirali. Changchilari 4-5-10 ta urg’ochisi 1-2-5 ta tugunchasi ustki mevasi ko’sak. Ular yer sharining hamma hududlarida o’sadi. 01 01 0F 04 1B 0D 24 19 27 0F

Chinnigullilarning  yovvoyi holda o’sadigan ba'zi turlari ham chiroyli va nafis gullari bilan ajralib turadi. Masalan: Asl chinnigul- Dianthus superbus uning gullari nozik va kertik - kertik gulbarglar chiqaradi va xushbo’y bo’ladi. Yovvoyi holda o’sadigan turlardan Tukli chinnigul Dianthus coruophyllus ekiladigan xillarini yetishtirishda muhim ahamiyatga ega. Yovvoyi chinnigul - Dianthus tetralepis . Chinniguldoshlar oilasiga kiruvchi bu o’simlik poyasi asosidan yog’ochlangan va kuchli shoxlangan, bo’yi 15 — 25 sm keladigan ko’p yillik o’t. Bargining eni 1- ,5 mm, o’tkir, tuksiz, yashil yoki kul rangli bo’ladi. Guli novda uchida bittadan joyiashgan, kosabargi 25 - 32 mm, silindrsimon, tor uchburchakli, o’tkir tishchali. Tojbarglari 40 - 45 mm. oq yoki och qizil rangli. chuqur o’yilgan boladi. May, iyul oylarida gullab, urug’i iyul, avgust oylarida yyetiladi. Bizda barcha tog’li tumanlarda mayda shag’al toshli va toshli Yerlarda o’sadi. Guli xushbo’y hidli bo’lib, tarkibida qimmatli efir moyi bor, undan parfumeriya sanoatida yuqori sifatli atir va odekolonlar ishlab chiqarishda foydalanish mumkin. Manzarali o’simlik. Gul dormulasi:* ♀♂ Са(5)Со5А5+5 G( 2)01 1F 18 09 13 19 18 1D 3B 21 10 2A 1D 1F 25 27 24 27 1D 1D 0A 27 23 1F 2B 42

Chinniguldoshlar turkumlari -  Yulduzo’t-Stellaria . Poyasi yotib yoki biroz ko’tarilib o’sadigan bir yillik va ko’p yillik o’simliklar kiradi. 18 turi O’rta Osiyoda o’sadi.  Yetmak-Acanthopullum ildizida ko’pirtiruvchi modda bor, qandolatchilikda ishlatiladi.  Zo’rcha -Silene bir yillik, ko’p yillik o’t o’simlik, daryo va ariqlar bo’yi, bedapoyalar, sabzavot ekinlari orasida, cho’l, adir va tog’ hududlarida uchraydi. Chinniguldoshlar oilasiga mansub 10 ta tur O’zbekiston qizil kitobig a kiritilgan01 10 14 08 0F 0F 01 10 0311 08 110C 01 491D 03 0F 0C 21 0F 19 081104 0503

Sho’radoshlar-Chenopodiaseae - oilasiga  bir yillik, ikki yillik yarim buta va kichik daraxtlar kiradi. Oila vakillarining barglari oddiy, ketma- ket, qarama-qarshi joylashgan. Gullari mayda, ko’rimsiz, Gulqo’rg’oni oddiy, 5 bo’lakli, changchilari ham 5 tadan, Urug’chisi 2-5 ta mevacha barglardan iborat. Sho’radoshlarga mansub o’simliklar asosan cho’l va yarim cho’llarda o’sadi. Bu oilaga 110 ga yaqin turkum va 1600 tur kiradi. O’zbekistonda bu oilaga mansub 176 tur o’sadi. Sho’radoshlar oilasining eng ko’p tarqalgan turlaridan biri oddiy lavlagi - Beta vulgaris ikki yillik o’t o’simlik. Uning tarkibida 22 % qand bor, xashakli lavlagi, osh lavlagi, sabzi lavlagi, barg lavlagi kabi turlari mavjud. 01 2416 25 25 25 29 1C 1C 29 28 1C 21 1D 0A21 16 27 2F 1A 25 1C

Oq sho’ra-Chenopodium album.  Bu bir yillik sershox, barglari bandli, 2 tomonidan unli g’uborlar bilan qoplangan o’simlikdir. Hamma yerda begona o’t sifatida o’sadi. Xushbo’y sho’ra- Chenopodium batrys . Bo’yi 15-60 sm, sarg’ish-yashil, bezli tuklar bilan qoplangan, xushbo’y hidli, bir yillik o’t o’simlik. Gulqo’rg’on bargi 5 ta, changchisi 1-3 ta. Meva yoni ola, tez tushib ketadigan bo’ladi. Bahorda ekinlar orasida, daryo va soylardagi toshli joylarda o’sadi. Efir moyli o’simlik. 01 1A06 04 0F 0C 4B19221524 01 14031A0F 0C 1F 0F 19202D 0D 0C 0F

Ismaloq-Spiniacia turkestanica–  Bir yillik, ikki uyli o’simlik. Bo’yi 10-60 sm. Gullari to’pgulda. Changchi gullar gulqo’rg’oni 4 bo’lakli, changchilari 4-5 ta, boshoqsimon to’pgulga o’rnashgan. Urug’chi gullarda gulqo’rg’on barglari yoq. Uning o’rniga 2-4 tishli gul oldi o’rama barglar hosil bo’ladi. Gullab bo’lgach, 4-6 ta urug’chi gullar o’zaro birlashib, tikansimon to’p meva hosil qiladi. Pastki barglari urchuqsimon, o’tkir uchli. Poyaning yuqori qismidagi barglar uchburchak, nayzasimon yoki lansetsimon. Aprel-iyul oylarida gullab urug’laydi. Ekinlar orasida o’suvchi begona o’t.Vitaminli o’simlik. 01 1A 23 18 040F10 0A06 04110C 23 0D1107 28 28 06 31 0F07050C

Oq saksovul-Haloxylon pyersicum , qora saksovul H. aphyllum - cho’llarda o’sadi. Oq saksovul asosan qumlarda, qora saksovul sho’rxok tuproqlarda o’sadi. Ulardan qumlarni ko’chishdan saqlashda, chorva mollari uchun yem-xashak sifatida foydalaniladi  Oddiy lavlagi-Beta vulgaris . Bu o’simlik ikki yillik bo’lib, birinchi yili urug’dan uzun bandli, har-xil shakga ega bolgan yirik, yashil, ba’zan to’q siyohrang tusdagi to’pbarglar hosil bo’lsa, yer ostki qismida oziq moddalarga boy bo’lgan, oq sariq, to’q pushti rangdagi yo’g’onlashgan ildizmeva hosil bo’ladi. Ikkinchi yili to’g’ri, shohlangan, uchlari to’pgullar bilan tugovchi poya vujudga keladi. To’pgulida 2 jinsli 0-5 ta, gulqo’rg’on bargchasining qarshisida joylashgan. Urug’chisi 3 ta meva bargchadan hosil bo’lgan. Tugunchasi o’rta va bir uyli. 1123 310C 23 02 0C 1B221D 2719 25 1F 01 11 1403 0D 17 04 09 1C0F 04 1D 0A 27 34

Gultojixo’rozdoshlar- Amaranthaceae  oilasiga 65 turkum, 850 turdan ortiq bir yillik, ko’p yillik o’tlar yoki chala butalar kiradi. O’zbekistonda ikki turkumga oid 10 ta turi uchraydi. Ularning poyasi tik yoki yer bag’rlab o’sadi. Barglari oddiy, bandli ketma - ket yoki qarama - qarshi joylashgan, yon bargchasiz. Gullari bir jinsli yoki ikki jinsli, mayda, yashil yoki rangsiz. Changchilari uch, beshta, ba'zan tagi birikib, tugunchani o’rab oladi. Tugunchasi ustki, mevasi bir yoki ko’p urug’li ko’sakcha. Bu oila vakillari tropik va subtropik mamlakatlarda keng tarqalgan. Peruda gultojixo’rozlar donli ekin sifatida ekiladi01 0F 1C 0811 04 1C 08 22 22 0705 04 34 06 0C 28 17

 Qayrilgan tojiho’roz (machin) - Amaranthus retraflekus. Bir yillik begona o’t sifatida ekinlar orasida o’sadi. Bo’yi 20-75 sm. Poyasi va bargi kulrang- yashil, mayda tukli. Iyn-iyul oylarida gullab, iyul-oktybrda urug’laydi.  Gultojixo’roz - Celosia cristata manzarali o’simlik sifatida o’stiriladi.  Qizil machin-Amaranthus marahandatus . Evropa va AQShda hozir O’zbekistonda ham yem - hashak sifatida ekiladi. Machinlar juda syerpusht bo’lib, bir tup o’simlik 500000 - 1000000 tagacha Urug’ beradi.01 4D 09 031A 0D17 1A 1C05 0A06 01 05 03 0905 01 4D 1C 1403 151016 17 0D110703 04

Semizo’tdoshlar-Portulacaceae –  Oilasiga ko’p yillik va bir yillik o’t o’simliklar kiradi. Ularning barglari oddiy, etli va sersuv bo’ladi. Gullari ikki jinsli, gulkosachasi ikki bo’lakchali, gultoji 5 ta, ba'zan 4 - 9 ta, erkin yoki tutashgan, changchilari gultojibarg soniga teng yoki cheksiz, Urug’chisi bitta, tugunchasi ustki. Mevasi ko’p urug’li ko’sakcha. Bu oilaga 20 turkumga oid 500 ga yaqin tur kiradi. O’zbekistonda bitta turi  Semizo’t (Portulaca oleracea) begona o’t sifatida ekinlar orasida o’sadi. Uning gullari sariq, gultojibargi gulkosacha bargidan biroz uzun.  Gulibeor -Portulaca grandiflora 10 - 15 sm balandlikdagi etli ko’kimtir, barglari chiziqsimon, gullari qizil, sariq va oq qirmizi rangli bir yillik o’t. Vatani Janubiy Amerika. U xonalarda, gulzorlarda manzarali o’simlik sifatida ekiladi.  Semizo’tlarning barglaridan salat tayyorlanadi. Frantsiyada Portulaca saltiva turi ekiladi. U sabzavot sifatida ishlatiladi. 01 1511 0D 0A 17 1C 06 04 01 0D 03 0F 0D 01 0519 03 17 1F 29 01 38 12 03

Kaktusdoshlar-Cactaceae  oilasiga sukkulentlar (tarkibida suvni ko’p saqlaydigan) o’simliklar kiradi. Ularda fotosintez jarayoni butun tanada o’tadi. Kaktuslarning asosiy vatani Janubiy va Markaziy Amerikadir. Kaktuslar oilasi 105 turkumga mansub, 2200 dan ortiq turni birlashtiradi. Bir necha tur kaktuslar hozirgi vaqtda madaniy xolda manzarali o’simlik sifatida o’stirilmoqda. Ba'zi bir kaktus turlarining tarkibida gallyutsinogen alkoloidi bor bo’lib, tibbiyotda qo’llaniladi. 01 0F 0C 2B0F 3E 2E 0406 0D 1B05 0C 0406 05

Toronnamolar qabilasi Torondoshlar-Polygonaceae oilasi  vakillari o’tsimon, butasimon ba'zan tropik mamlakatlarda liana va daraxtlardan iborat. Barglari oddiy, yon bargchalari birikib o’sib, naycha hosil qiladi. Gullari aktinomorf, gulqo’rg’oni oddiy, 3-6 gulqo’rg’on barglari mavjud. Changchilari - 5 - 9 ta, urug’chisi 2 - 3 - 4 ta meva bargchasining birikib o’sishidan hosil bo’lgan. Mevasi uch qirrali yong’oqcha. Oilaga 35 ga yaqin turkum, 1000 ta tur kiradi. O’zbekistonda 7 turkumga oid 120 turi o’sadi.01 1B 09 1A 0B 0A06 09 2D 0F 1C 19 04

Vakillari Otquloqlar -Rumex, Rovoch - Rheum, J uzg’un - Calligonum T oron Polygonum kabi turkumlar kiradi. Ekma grechixa- Fagopyrum sagittatum . Bir yillik o’t o’simlik bo’lib, poyasi sershoh, gullari ikki jinsli bo’lib, kichikroq qalqonsimon to’pgullarga yig’ilgan. Grechixa asal shirali eng yaxshi o’simlik bo’lib, donidan tayyorlangan yormasi ovqatga ko’p ishlatiladi Toron -P. cariarim - ildizi yo’g’on, baquvvat, ko’p yillik o’t o’simlik. O’rta Osiyo tog’larining sertosh toshli, nam tuproqlarida o’sadi. Toronning ildizida 20% gacha oshlovchi modda bo’lib. u teri sanoatida terini oshlashda ishlatiladi Qizg’ish otquloq - Rumex conglomeratus . Ko’p yillik o` t bo’lib, bo’yi 50 - 100 sm. Poyasi qizg’ish, tarvaqaylab shoxlangan. May-iyun oylarida gullab. iyun- iyulda urug’laydi. Daryo va ariq bo’ylari, botqoqliklar, yol yoqalari hamda ekinzorlar chetida begona o’t sifa-tida o’sadi, tog’ mintaqasigacha tarqalgan Rovoch-Rheum turkumi ko’p yillik, yo’g’on ildizpoyali o’t o’simlik, poyasi baquvvat. To’g’ri chiqqan, bo`yi 2 m gacha o’sadi1127 0F 0B1D 0B 50 19 0F 01 3B 1D 12 03 08 04 0811 14 0E 22 14 1C 0D 0C17 22 0811 1F 040F 1C 05 1C 0D 0405 1C 08 3B 291B 03 1C 08 0F 15 0C17 0B 0F 34 03 11 0F 0D 0C05 0F 11 4D1637 0B19 291D 14 1C 240203 1F 0C21 0F 11 4105 0D 1C 17 0D 0F 09 0405 0B 03 11 26

O'xshashlar

Ikki urug’ pallalilar sinfi

Ra'nokabilar-Rosidae sinfchasi

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae

Dilleniyakabilar sinfchasi - dilleniidae

Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae