Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae - Botanika - Slaydlar

Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1675.2509765625 KB

Ko'chirib olish

Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae Reja: 1. Sinfchaning muhim belgilari. 2. Sinfchani qabila va oilalarga bo`linishi, ularning asosiy vakillari va tarqalishi. 3. Ahamiyati.

Bu sinfchaga asosan daraxt va buta kamdan-kam xollarda chalabuta o`simliklari kiradi. Barglari oddiy, ketma – ket, ba`zan qarama – qarshi joylashgan. Gullari ikki jinsli yoki bir jinsli. Gul qo`rg`oni oddiy yoki gulqo`rg`onsiz. Ginitseyi apokarp yoki sinkarp tipda. Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae

Chinordoshlar oilasi hozirgi vaqtda 17 ta qabilani o`z ichiga oladi. Chinornamolar qabilasi- Hamamelidales. Qabila 4 ta oilani birlashtiradi Hamamelidaceae Rhodoleiaceae Altingiaceae Platanaceae

Chinordoshlar oilasi – Platanaceae Bu oila vakillari baland bo`yli 25 - 50 m. ga etadigan daraxt o`simliklar. Ularning tanasi ko`kimtir ko`k rangda bo`lib, po`stlog`i ajralib tushib ketadi. Barglari ketma–ket joylashgan, oddiy, panjasimon tuzilishga ega. Guli yumaloq sharsimon to`pguldan iborat, bir jinsli, bir o`yli, gulkurg`oni bor yo`qligi haqida har hil fikrlar bor. Ayrim mutaxassislar kosacha va tojbarga ega deb hisoblaydi. Oilaning bitta turkumi Chinor (Platan) bo`lib, uning 10 turi ma`lum. Ular Shimoliy Amerika, O`rta Er dengizi qirg`oqlari bo`ylab, to Ximolay tog`larigacha bo`lgan joylarda uchraydi. Oilaning gul formulasi: Û♂Ca3-4(5),Co3-5,A3-8,♀P4G(1-2)

Ahamiyati: Chinorning har ikkala turi ham yog’ochining pishiqligidan mebellar tayyorlashda va manzarali o`simlik sifatida foydalaniladi. O`rta Osiyo sharoitida sharq, chinori (P. orientalis) keng tarqalgan. Bu chinor turi ko`p yil yashaydigan daraxt, 2300 yil yashashi mumkin. Chinorning ikkinchi turi g`arb chinori (P. accidentales). Bu turi O`rta Osiyo respublikalarining Janubiy kismlarida uchraydi. U sharq chinoridan bargining 3 bo`lakka bo`linganligi bilan farq qiladi. Oilaning gul formulasi: Û♂Ca3-4(5),Co3-5,A3-8,♀P4G(1-2)

Qayinnamolar qabilasi – Betulales Bu qabila faqat Qayindoshlar (Betulaceae) oilasidan tashkil topgan. Uning hozirgi vaqtda 6ta turkum, 150ga yaqin turi ma`lum. Ular Shimoliy yarim sharning mo`tadil va sovuq iqlimli zonalarida tarqalgan. Oila vakkillarini barglari oddiy, poyada ketma-ket joylashgan. Gullari bir uyli, ba`zan ikki uyli daraxt va buta o`simliklardir. Gul formulasi : Û ♂ P2A2-12G0, Û ♀ P0 A0 G(2)‾ Ahamiyati: Oila vakillarining po`stloqlarida oshlovchi va bo`yoq moddaldari bor. Bulardan tashqari po`stlog`ida yana qayin komforasi, betulin va efir moy bo`ladi. Tanasining baxordagi shirasi tarkibida qand moddasi ham uchraydi. Kayin, ol`xa, grab kabilar manzarali o`simlik sifatida bog` va parklarda ekiladi.

Qoraqayinnomalar qabilasi - Fagales Bu qabilaning ham yagona oilasi Qoraqayindoshlar (Fagaceae) hisoblanadi. Oilaning yangi ma`lumotlar bo`yicha hozirgi vaqtda 8ta turkum va 900 ga yaqin turi er sharining mo``tadil va subtropik iklimli zonalarida tarqalgan. Belgilari bo`yicha qayindoshlarga o`xshab ketadi. Oila vakillari: 1) Sharq qoraqayini (Fagus orientalis), Qrim va Kavkazda tarqalgan. 2) eman. ( Qvercus). Bu turkumni 200 dan ortiq turi uchraydi. Bular Shimoliy mintaqalarda, Evropa va Amerikada ko`proq tarqalgan. Qizil eman (Q. robur) bizning sharoitimizda manzarali o`simlik sifatida shaxar ko`chalari va xiyobonlarida o`stiriladi.

Yong`oqnamolar qabilasi - Juglanolales Bu qabila faqat yong`oqdoshlar (Juglandaceae) oilasidan iborat bo`lib, 7ta turkum, 60 ga yaqin turga ega. Ularning xayotiy shakli daraxt, qamdan kam xollarda buta. Osiyoning tropik xududlaridan boshlab, shimoliy Amerikagacha tarqalgan. Bir o`yli ayrim jinsli o`simlik. Barglari yirik, yonbargsiz, patsimon murakkab, bezli tukchalari xidli efir moylarini tarqatadi. Oilaning keng tarqalgan turlaridan chin yong`oq (J.regia). Bu o`simlik o`rta Osiyoning tog`li zonalarida yong`oqzor- o`rmonlarni hosil qiladi. Bo`yi 40-50 metrga etib boradi.

Ahamiyati: Yong`oq mevasi tarkibida 70-75 % yog` bor. Mag’zi muxim dorivor, juda to`yimli oziq-ovqat, yurak ishini mustaxkamlaydi. Meva po`stida askorbin kislotalari, yod moddasi bor. Undan tabiiy bo`yoq sifatida keng foydalaniladi. Gul formulasi: Û ♂ P2,4 A8-40 G0; Û ♀ P4 A0 G(2)

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Salobiddinov S. S. Gulli o`simliklar sistematikasi. T. «O`qituvchi» 1966 2. Hamdamov I va boshqalar. Botanika asoslari. T. «Mehnat». 1990 3. Xujanovskiy V. Ch. Kurs obshey. Botanika. M. Vo`sshaya shkola. 1982 4. Kursanov L. I. va boshqalar. Botanika (O`simliklar sistematikasi). Toshkent. «O`rta va Oliy maktab» 1963 5. Mustafoev S. M. Botanika. Toshkent. «O`zbekiston» 2002 6. Maxmedov A., Tog`aev I. U. Yuksak o`simliklar bo`yicha amaliy mashg`ulotlar. Toshkent «Universitet». 1994y

O'xshashlar

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae

Dilleniyakabilar sinfchasi - dilleniidae

Chinnigulkabilar sinfchasi - Caryophyllidae

Ra'nokabilar-Rosidae sinfchasi

Temirdaraxtkabilar ajdodchasi (Hamamelididae). Dalachoykabilar ajdodchasi (Dilleniidae). Yalpizdoshlar