Lipidlar va yog’da eriydigan pigmentlar - Biologiya - Slaydlar

Lipidlar va yog’da eriydigan pigmentlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

653.376953125 KB

Ko'chirib olish

Lipidlar va yog’da eriydigan pigmentlar Reja: 1. Yog’lar. 2. Mumlar. 3. Fosfatidlar.01 12 1516 1816 1B16

Lipoidlar deb aytiladigan yog’lar va bir qator moddalarni birta guruhga birlashtirish mumkin; ularning umumiy xususiyati gidrofobligi va suvda erimasligi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda yog’lar va yog’simon moddalar (lipoidlar) birlashtirilib umumiy lipidlar nomini olgan. Bu guruhdagi moddalar turli xildagi organik erituvchilarada eriydi: - efir, benzin, benzol, xloroform, ko’rsatilgan guruhga mansub bo’lgan erituvchilar va moddalarning xarakterli tomoni shundaki ulardagi gidrofob radikallar va guruhchalarning yuqori miqdori hisoblanadi. Yog’da eriydigan pigmentlar: - karotinoidlar va xlorofill ham shu guruhga mansub bo’lishi mumkin. Lipoidlar barcha tirik organizmlarda juda muhim rol’ o’ynaydi. Ular hujayralarga moddalarni qabul qilishda nazorat qiladi. Lipoidlarni turlicha sinflarga bo’lish mumkin. Sinflarga bo’lishning bir turi ularning kimyoviy tarkibiga qarab guruh va guruhchalarga bo’lishdir. Lipidlar 01 0E 0E 0C 14 19 19 11 0807 26 15 01 04 12 01 0B 0E 010203

1. Glitserinli efirlar – glitserid deb ataluvchi yuqori molekulyarli yog’ kislotalar. Asosiy yog’lar hisoblanadi. 2. Efirlar – bir atomli yuqori molekulyarli yog’ kislotalar va alifatik qatordagi yuqori molekulyarli spirtlar. Bu efirlar tserin deb ataluvchi mumlarning asosini tashkil etadi. 3. Mikrozidlar deb aytiladigan efirlar tryog’alozalar va yog’ kislotalar. 4. Tserollar deb aytiladigan yuqori spirtlarning oddiy efirlari. 5. Yog’lar qatoridagi uglevodorodlar. 1. Glitserin efirlari va yuqori molekulyarli yog’ va fosfor kislotalari hisoblangan fosfotidlar. 2. Fosfoinozitidlar – 6 atomli olitsiklik spirt inozit va yog’lar qatoridagi aminospirt (xolin, kalamin), fosforli va bir va 2 atomli yog’lar hisoblangan efirlar. 3. Sfingomielinlar – aminospirtlarning 2 ta molekulasini saqlagan va fosforli va yog’ kislotalari hisoblangan efirlar. 4. Glikozidolipidlar – yuqori molekulyarli yog’ kislotalari aminospirtlar birikishidan hosil bo’lgan galakzotozalar. Oddiy lipidlar Murakkab lipidlar 151608 281D 181608 0A 0E 1B1608 2C1608 2E1608 151608 1E 08 18 3031 08 1B 27 08 2C 25 35 19 08

Y og’lar. Lipidlarning katta qismi bo’lgan, yog’ kislotalarining glitseridlari organizm hujayrasi to’qimalari ichida va uning bir qancha suyuqliklarida asosan joylashgan bo’ladi. Glitseridlar saqlagan hujayralarda asosan yog’li to’qimalar shaklida bir guruhga yig’iladi. Lipidlar protoplazmadan adsorbtsiyalash jarayonida ham muhim rol o’ynaydi. Yog’lar – asosan zaxira moddalar hisoblanadi. U juda ko’p miqdorda asosan o’simliklarning urug’lari va mevalari tarkibida to’planadi va yog’ moy sanoatida o’simlik yog’lari ishlab chiqiladi. Bular moylar deb yuritiladi. 01 0B0C 01 0C0502111D 26 20 1D 01 101A 02 26 28 14 0C 21 09

O’simlik moylari tarkibiga kiruvchi olein kislotasi – 14 – CH 2 – gidrofob guruhdan, yana birta CH 3 gidrofob metil guruhidan va birta gidrofil – COOH guruhidan tashkil topgan. Agarda stakandagi suvning ustiga 1- tomchi shu yog’ kislotasidan tomizsak unda ma’lum maydonda juda yupqa qatlam hosil qiladi. Hosil bo’lgan plyonkani o’rganish natijasi shuni ko’rsatadiki – olein kislotasining malekulalari suv yuzasiga nisbatan aniq ko’rinishda joylashgan. Bundan shuni tushunish mumkinki olein kislotasi malekulalari polyar malekula hisoblanadi: bir tomondan bu molekulalar gidrofillik xususiyati aniq namoyon bo’lsada qarama-qarshi tomoni-stol gidrofoblik xususiyatini namoyon etadi. Shundan ho’losa qilamizki suv olein kislotasining xar bir gidrofob malekulasini itarishga harakat qiladi va teskari tomondan gidrofil qismini o’ziga tortadi. Natijada suv ustida olein kislotasining malekulalari qatlam hosil qiladi uning qalinligi malekulalar uzunligiga teng bo’ladi. Bunday qatlam malekulyar qatlam deb aytiladi.

CH 2 -O-C-R 1O O CH-O - C- R 2 O CH 2 -O-C-R 3 R 1 -R 2 -R 3 – yog’ kislotalarining radikallari hisoblanadiKimyoviy tuzilishiga qarab yog’lar – murakkab efirlar aralashmasi (glitseridlar) ya’ni uch atomli spirt glitsin va yuqorimolekulyarli yog’ kislotalaridan tarkib topgan va quyidagi ko’rinishda tuzilgan .01 18 04 03

Yog’lar tarkibida tez – tez uchrab turadigan yog’ kislotalari d an quyidagilar hisoblanadi: Pal’mitin : CH 3 – (CH 2 ) 14 – COOH Stearin : CH 3 - (CH 2 ) 16 – СOOH Olein : CH 3 - (CH 2 ) 7 – CH = CH - CH 2 – CH – (CH 2 ) 7 – СOOH Linol : CH 3 - (CH 2 ) 4 – CH = CH 2 - (CH 2 ) 7 – COOH Linolen : CH 3 CH 2 CH = CHCH 2 CH = CHCH 2 CH = CH(CH 2 ) 7 – COOH Yog’lar tarkibiga kiruvchi barcha yog’ kislotalar 2ta guruhga bo’linadi: - to’yingan ya’ni qo’shbog’ saqlamagan, tuyinmagan – qo’shbog’ saqlagan. 26 17 04 06 09 32 01 05 02 08 09 0A 0602 2A 01 05 02 08 09 0A 02 2E 01 05 020D02 08 09 10 0206 08 0206 08 09 10 020602 01 01 05 020D02 08 09 0B 020602 08 02 08 09 10 020602 01 01 05 03 08 03 08 03 08 03 08 09 10 02 01 03 1206 09

Mumlar ham yog’simon moddalar bo’lib, muayyan xaroratda qattiq xolda bo’ladi. Ular yog’lar qatoridagi yuqorimolekulyarli bir atomli spitlar va yog’ kislotalari hosil qilgan murakkab efirlar hisoblanadi. Tabiiy mumlar tarkibida yuqori molekulyarli spirtlar va parafin qatoridagi uglevodlar singari bir qancha miqdorda erkin yog’ kislotalari mavjud bo’ladi. Mumlar o’simliklarning barglarini, poyalarini va mevalarini yupqa plyonkasimon o’rab turadi. Mumlar.12 25 16 181E1D 2D 1D 23 1D

Mumlar qatlami uzum, olma, nok va qaroli mevalarini ho’l bo’lishdan, qurishdan va mikroorganizmlar bilan zararlanishdan saqlaydi. Olib borilgan tajribalar shuni ko’rsatadiki mum qatlami olingan mevalar saqlash vaqtida tezda buzilib ketadi. Mumlar tarkibida ham yog’lar tarkibida uchraydigan – pal’mitin, stearin, olein va boshqa yog’ kislotalari bilan bir qatorda mumlarga xos bo’lgan juda ham katta molekulyar og’irlikka ega bo’lgan karnaub C 24 H 48 O 2 , tserotin – C 27 H 54 O 2 , montan – C 29 H 58 O 2 va boshqa xil yog’ kislotalari mavjuddir. Mumlar tarkibiga kiruvchi yuqorimolekulyarli spirtlar orasidagi ko’prok o’rganilgan quyidagi vakillarini ko’rishimiz mumkin: Tsetil spirti - CH 3 (CH 2 ) 14 CH 2 OH H- geksokozanol - CH 3 (CH 2 ) 24 CH 2 OH H-oktakozanol - CH 3 (CH 2 ) 26 CH 2 OH H- triakontanol - CH 3 (CH 2 ) 28 CH 2 OH33 0B 1D07 17 0D 14 17 17 2D 09 34 09 2D 25 0D 2D 1C 37 2E 2D 25 2D 1C 37 2E 2D 09 17 12 29 09 39 02 05 02 08 09 0A 0203 08 0C 02 04 02 05 02 08 09 08 0203 08 0C 02 04 020D02 05 0202 08 09 08 02 08 0C 02 04 02 05 0202 08 09 08 0203 08 0C

Mumlar tarkibiga kiruvchi uglevodorodlarning bir qanchasi mumli qatlamning asosiy qismini tashkil etadi. Masalan: karam bargidagi mumli qatlam asosiy qismini parafinli uglevodorod nonakozan – C 29 H 60 va uning hosilalari tashkil etadi. Uzum mevasining mumli qatlami aniq o’rganilgan bo’lib uning tarkibida erkin pal’mitin kislotasi va uni efiri hisoblangan yuqori molekulyarli spirt enokoprolom, tseril spirti C 26 H 53 OH, miritsil spirti C 31 H 63 OH, tserotin kislotasi mavjudligi topilgan. Olma po’stlog’i tarkibidagi mumli qatlam o’zining tarkibida parafinli uglevodorodlardan nonakozan va geptakozan, hamda yuqori molekulyarli spirtlar – geksakozanol, oktokozanol va triakontanollardan tashkil topgan. Olma po’stlog’i mumlari uglevodorodlarining 99% nonakozanning tuzilgan bo’lib, spirtlar fraktsiyasi esa quyidagicha: tetranozanol (C 24 ) – 17,2 %; gekskozanol (C 26 ) – 37,0 %; oktakozanol (C 28 ) – 34,0 % va triakontanol (C 30 ) – 9,6 %; Mumlarning ma’lum miqdordagi qismi Janubiy Amerikada o’sadigan pal’ma barglari yuzasida ajralib chiqadi. Bu mum karnaub mumi deb yuritiladi rangi sariq yoki yashil rangli bo’lib juda quyuq hisoblanib undan shamlar tayyorlashda foydalaniladi. 0202 12 25 14 08 0204 0E 02 2B 1A 181E 08 02 32 02 0C 05 0204 0E 020C 0C 131B 14 24 1F1A 24 08 09 08 09 07 08 09 05 09 12 2A 19 131F20

Asalari mumi . CH 2 -( CH 2 ) 14 -C O – CH 2 -( CH 2 ) 14 -CH 3 Asalari mumi . Uning tarkibi asosan pal’mitat kislotaning miritsil spirti bilan hosil qilgan murakkab efiridan iborat: Bu mumning suyuklanish xarorati 62-70 °S. U tashqi sharoitning o’zgarishiga juda chidamli. Ayrim ma’lumotlarga karaganda, asalari mumi uzok vaqtgacha (bir necha ming yil) uzgarmasdan saqlanadi. CH 2 -( CH 2 ) 24 -C O – CH 2 – (CH 2 ) 28 -CH 3 Spermatsit mumi . U kitning bosh miyasidan ajratib olingan. Unining asosiy qismini (90% ni) palmitat kislotasining tsetil spirt bilan hosil qilgan murakkab efiri tashkil qiladi: Palmitat kislota koldig’i Tsetil spirt koldig’i Spermatsit mumi Spermatset mumi qattiq modda, suyuklanish xarorati 41-49°S. Gidrolizga uchraganda tegishli kislota va spirt hosil bo’ladi.281D 03 15 1B 2324 2714 12 3403 03 2B 24 30312030 14

Tserotin-miritsil efiri CH 2 -( CH 2 ) 22 -C CH 2 -( CH 2 ) 22 -C Karnaub mumi. Bu mum palmaning janubiy Amerikada o’sadigan ayrim turlaridan olinadi. Barglardagi mumning kalinligi 3-5 mm ga etadi. Uning asosiy qismini tserotinat kislotaning miritsilat spirt bilan hosil qilgan murakkab efiri tashkil qiladi. Lekin uning tarkibida karnaub-miritsil efiri ham uchraydi: CH 2 -( CH 2 ) 24 -C O – CH 2 – (CH 2 ) 28 -CH 3 Karnaub-miritsil efiri Karnaub mumi sariq yoki yashil rangdagi qattiq modda, 83-90°C da suyuklanadi. Undan asosan sham tayyorlanadi.3C 02 0E10 0B 08

Fosfatidlar – glitserin, yog’ kislotasi, fosfor kislotasi va xolinning qoldiqlaridan tuzilgan modda hisoblanib, letsitinlar nomi bilan yuritiladi. Kefalin deb aytiladigan fosfatidlar – letsitinlarning farqi shundagi – kefalin tarkibidagi xolin o’rniga aminoetil spirtining CH 2 OH – CH 2 – NH 2 mavjudligi sababli kolamin deb aytiladi. Fosfatidlarning ko’p qismi protoplazmada lipoproteid nomi Bilan atalib joylashgan bo’lib lipoproteid – bu lipoidlarning oqsillar bilan birgalikdagi birlashishidan tashkil topgan. O’simliklarning tarkibida ham azotli asosga ega bo’lmagan fosfatidlar topilgan. Bunday fosfatidlar fosfatid kislotasi nomini olgan bo’lib bug’doy murtagi va karam barglaridan topilgan.02 39 1D 0C 02 36 0D1416051909070602 37 18 35 18 08 18 02 02 39 1B 0C0610090502 02 3C 3A 0E

4-10 OOT guruh talabasi Zoirov Farxod2C 11 1C

O'xshashlar

Lipidlar. lipidlarning umumiy hususiyatlari va tasnifi. Oddiy va murakkab lipidlar

Bakteriyalar fiziologiyasi. Oziqlanish tipi va mexanizmi bo‘yicha tasnifi. Oziq muhitlar tasnifi

Vitaminlarning biokimyoviy roli

Mikroorganizmlarning xayot faoliyatida ishlab chiqaradigan moddalari pigmentlar toksinlar aramatikmoddalar yorug’lik energiyasi

Vakuolaning tuzilishi