To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi - Transport - Referatlar

To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi

Yuklangan vaqt:

25.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3189.572265625 KB

Ko'chirib olish

To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi Reja: 1. Qatnov qismi konstruksiyasi 2. Bosh fermalar konstruksiyasi 3. Fermalar elementlari konstruksiyasi 4. Bosh fermalar tugunlari konstruksiyasi 5. Fermalar orasidagi bog’lamalar 6. Tipovoy oraliq qurilmalar 7. Tezyurar va yuqori tezyurar temir yo’l magistrallaridagi ko’priklarning oraliq qurilmalari

1. Qatnov qismi konstruksiyasi To’sinli fermalardan tashkil topgan po’lat oraliq qurilmalar qatnov qismidan, bosh fermalardan, bo’ylama va ko’ndalang bog’lamalardan va ko’rik mostamalaridan tashkil topadi (rasm 1). Qatnov qismi oraliq qurilmaning ostida yoki ustida joylashishi mumkin. To’g’ri chiziqli elementlardan tashkil topgan bosh fermalar turli shakldagi belbog’lar va panjaralar tizimiga ega. Ushbu oraliq qurilmalarning konstruksiyasi osongina unifikatsiya va standartizatsiya qilinishi mumkin. To’sinli fermalardan tashkil topgan po’lat oraliq qurilmalarning qatnov qismi ko’prik polotnosidan, bog’lamalari bo’lgan bo’ylama to’sinlardan va ko’ndalang to’sinlardan iborat. Fermali temir yo’l oraliq qurilmalarining ko’prik polotnosi yog’och yoki metall ko’ndalang to’sinlarda va temirbeton yoki qovurg’ali po’lat plitalar ustida bo’lishi mumkin. Rasm 1. Po’lat oraliq qurilma sxemasi: 1-bosh ferma; 2-ustki bo’ylama bog’lamalar; 3-ko’ndalang bog’lamalar; 4-ostki bo’ylama bog’lamalar; 6-qatnov qismi Ballastsiz temirbeton plitali ko’prik polotnosi yo’l relslari, kontrburchaklar, temirbeton plita, trotuarlar va panjaralardan iborat (rasm 2).

Rasm 2. Ballastsiz temirbeton plitali ko’prik polotnosi: 1-panjaralar; 2-panogoh; 3-trotuar; 4-rels; 5-kontrburchak; 6-temirbeton plita; 7-konsol Temirbeton plita, odatda, bo’ylama to’sinlar bilan birgalikda ishlamaydi. Temirbeton plita qalinligi 16 sm, kengligi 3,2 m va uzunligi 3 m gacha bo’lgan bloklardan iborat. Plitaning ust va yon yuzalari gidroizolyasiya bilan qoplangan. Bloklar har 0,5 metrda joylashgan yog’och tagliklar ustiga joylashtiriladi. Yog’och tagliklar qalinligi to’sinlar ustki belbog’larining profili va qurilish ko’tarilishi egriligini hisobga olib (ammo 4 sm dan kam bo’lmagan) qabul qilinadi. Temirbeton bloklar to’sinlar belbog’lariga mustahkamligi yuqori bo’lgan shpilkalar orqali qotiriladi. Poezdlarning harakatiga plitalar ustiga qorishma yotqizmasdan oldin ham ruxsat berish mumkin. Plitalarning usti yuzasi yilning issiq kunlarida sement-qum yoki qum-elim qorishmasi bilan qoplanadi. Qorishma qatlami setkalar bilan armaturalanadi. Plitalarning ko’ndalang choklari tiokol germetigi bilan to’ldiriladi. Ko’prik polotnosi qovurg’ali po’lat plitalar ustida bo’lganda, qatnov qismi to’sinlari bosh fermalarning belbog’lari bilan birgalikda ishlaydi. Po’lat to’shama bo’ylama to’sinlar bilan P-simon konstruksiya hosil qiladi va shu tariqa to’sinlar orasidagi ustki bo’ylama bog’lamalar vazifasini bajaradi. Bunday ko’prik polotnosini qo’llash qatnov qismi massasini kamaytiradi, lekin po’lat sarfini ozgina oshiradi.

Qatnov qismining bo’ylama va ko’ndalang to’sinlardan tashkil topgan to’sinlar katagi qatnovi ostidan bo’lgan oraliq qurilmalarda o’rnatiladi. Bunday katak, shuningdek, qatnovi ustidan bo’lgan oraliq qurilmalar bosh fermalari o’qlari orasidagi masofa 2,5 m dan ortiq bo’lganda ham fermalar orasiga joylashtiriladi. Qatnov qismi to’sinlari bir sathda (rasm 3, a), bo’ylama va ko’ndalang to’sinlarning ustki yoki ostki belbog’lari bilan bir tekislikda (rasm 3,b) va turli sathda - qavatli (rasm 3,v) bo’lishi mumkin. Balandligi bir hil bo’lgan to’sinlarni bir sathda joylashtirish bo’ylama to’sinlarni ko’ndalang to’sinlarga mahkamlash konstruksiyasini soddalashtiradi va odatda qatnovi ostidan bo’lgan oraliq qurilmalarda qo’llaniladi. Bo’ylama va ko’ndalang to’sinlarni fermaning ustki belbog’lari bilan bir tekislikda joylashtirish bo’ylama to’sinlarni mahkamlashni qiyinlashtiradi va kengligi katta bo’lgan oraliq qurilmalar ko’ndalang to’sinining balandligi katta bo’lganda qo’llaniladi. Bo’ylama to’sinlarning ko’ndalang to’sinlar ustida qavatli joylashishi oraliq qurilmalarning qurilish balandligini oshiradi, tayanchlar balandligini kamaytiradi va odatda qatnovi ustidan bo’lgan oraliq qurilmalarda qo’llaniladi. Rasm 3. Qatnov qismi to’sinlarining joylashishi: 1-bo’ylama to’sin; 2- ko’prik polotnosi; 3-bosh ferma; 4-ko’ndalang to’sinlar Zamonaviy oraliq qurilmalarning bo’ylama (rasm 4) va ko’ndalang (rasm 5) to’sinlari vertikal taxta (devor) va ikki gorizontal taxta (belbog’) dan tashkil topgan payvandlangan ikki tavrdan iborat. To’sinlarning balandligi oraliq uzunliklarining 1/5 -1/7 qismiga teng. To’sin devorlarining qalinligi 12 mm dan kichik bo’lmaydi. Agar to’sin devorining qalinligi uning balandligining 1/50 qismidan kichik bo’lsa, unda bu devor egilishda bo’lishi mumkin bo’lgan mahalliy turg’unligini yo’qotilishiga qarshi vertikal bikirlik qovurg’alari bilan kuchaytiriladi. Siqilishga

ishlaydigan belbog’ning kengligi belbog’ qalinligining 20 baravaridan katta va 20 mm dan kichik bo’lmaydi. Bo’ylama to’sinlarning o’qlari orasidagi masofa 1,9 m dan katta bo’lmaydi. Bo’ylama to’sinlar orasidagi bog’lamalar to’sinlarning umumiy turg’unligini ta’minlash va ularning yuk ostida bir tekisda egilishi uchun xizmat qiladi. Bo’ylama bog’lamalar to’sinlarning ustki belbog’lari sathida joylashtiriladi, lekin bunda ko’prik polotnosining ko’ndalang to’sinlari egilganda bog’lamalarga bosmasligi (tegmasligi) kerak. Rasm 4. Bo’ylama to’sinning konstruksiyasi: 1-bikirlik qovurg’alari bo’lgan bo’ylama to’sinning ko’ndalang kesimi; 2-to’sinlar orasidagi bo’ylama bog’lamalar elementlarini mahkamlash uchun mo’ljallangan fasonkali burchaklar; 3-ko’ndalang bog’lamalarning fasonkasi; 4-taglikli bikirlik qovurg’asi; 5-bo’ylama to’sin devorini ko’ndalang to’singa mahkamlaydigan vertikal burchak; 6-bo’ylama to’sinlarning belbog’larini bog’laydigan ustki gorizontal nakladka (“baliqcha”); 7-ko’prik bruslarini

bo’ylama to’singa mahkamlaydigan boltlar uchun teshiklar; 8-bo’ylama va ko’ndalang bog’lamalarning rasporkasi; 9-fermalar orasidagi bo’ylama bog’lamalar dioganalini mahkamlash uchun teshiklar; 10-ostki gorizontal nakladka (“baliqcha”); 11-bo’ylama bog’lamalarning rasporkasi (diagonali) Ko’ndalang bog’lamalar orasidagi masofa to’sinlar balandligining 2 baravaridan katta bo’lishi kerak emas. Bog’lamalar elementlari kesimi 80 + 80 x 8 mm kichik bo’lmagan yakka burchaklardan yasaladi va ular mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar bilan mahkamlanadi. Bo’ylama bog’lamalar panellarining uzunligi, vertikal bikirlik qovurg’alarining joyi va ko’ndalang bog’lamalar orasidagi masofalar o’zaro bog’liq bo’lishlari kerak (rasm 5 ga qarang). Rasm 5. Ko’ndalang to’sinning konstruksiyasi: 1-bo’ylama to’sinni mahkamlash uchun teshiklar; 2-ko’ndalang to’sinni bosh fermaga mahkamlaydigan vertikal burchak; 3-vertikal bursaklarni ko’ndalang to’singa mahkamlaydigan fasonka (“boltacha”) Bo’ylama va ko’ndalang to’sinlar o’zaro kesimi 100 + 100 x 12 mm bo’lgan, bo’ylama to’sinlarni ko’ndalang to’sinlarga mahkamlaydigan vertikal burchaklar va bo’ylama to’sinlarning belbog’larini biriktiradigan gorizontal nakladkalar

(“baliqcha”lar) yordamida friksion boltlar orqali biriktiriladi (rasm 4 va 5 ga qarang). Agar bo’ylama to’sinlar ko’ndalang to’sinlarga qaraganda kichikroq balandlikka ega bo’lsa, u holda ular “stolcha”, vertikal burchaklar va gorizontal nakladkalar yordamida mahkamlanadi (rasm 6, a). Qatnov qismi to’sinlari qavatli joylashganda bo’ylama to’sinlarning devorlari vertikal nakladkalar bilan, belbog’lari esa gorizontal nakladkalar bilan biriktiriladi. Bo’ylama to’sinlarning ostki belbog’lari ko’ndalang to’sinlarning ustki belbog’lariga boltlar orqali mahkamlanadi. Bo’ylama to’sinlar ostidagi ko’ndalang to’sinlarning devorlari tayanch qovurg’alari bilan kuchaytiriladi. Rasm 6. Qatnov qismi to’sinlarining tugunlari: 1-bo’ylama to’sin; 2-gorizontal nakladka (“baliqcha”); 3-ko’ndalang to’sin; 4-vertikal burchak; 5-bo’ylama to’sin balandligini orttirish uchun ulanma (“stolcha”); 6-bo’ylama-siljiydigan tayanch qismi Ko’ndalang to’sinlar bosh fermalarga vertikal burchaklar va to’sinlarning ustki belbog’lariga qotirilgan uchburchak fasonkalar yordamida mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar bilan mahkamlanadi. Ko’ndalang to’sinlarning ostki belbog’lari ostki bo’ylama bog’lamalarning fasonkalariga mahkamlanadi. Ko’prik polotnosidan tushgan yuklar bo’ylama to’sinlarga, undan keyin esa ko’ndalang to’sinlarga va bosh fermalarga uzatilgani sababli to’sinlar egilishga ishlaydi. Bundan tashqari, bosh fermalar belbog’larining deformatsiyasi bo’ylama

to’sinlarda cho’zilishni (qatnov ostidan bo’lganda) yoki siqilishni (qatnov ustidan bo’lganda), ko’ndalang to’sinlarda esa gorizontal tekislikda egilishni keltirib chiqaradi. Qatnov qismi to’sinlarining bosh fermalar belbog’lari bilan birgalikda ishlashini bo’ylama to’sinlarni bo’ylama-siljiydigan tayanishli (qirqimli) holatda o’rnatish orqali qisman ozaytirish mumkin (rasm 6, b). 2. Bosh fermalar konstruksiyasi Po’lat oraliq qurilmalarning bosh fermalari tekis, geometrik o’zgarmas sterjenli konstruksiya bo’lib ostki va ustki belbog’lar elementlaridan va panjara elementlaridan – raskoslar, ustunlar va osmalardan tashkil topadi. Zamonaviy bosh fermalar, odatda, tugunlari mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar bilan mahkamlanadigan payvandlangan elementlardan tuziladi. Fermalarning belbog’lari va panjara tizimi turli ko’rinishlarga egadir. Belbog’larning ko’rinishi ferma elementlaridagi zo’riqishlar kattaligiga va ularning taqsimlanishiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi, fermalarning konstruktiv, texnologik va ekspluatatsion sifatlarini, shuningdek po’lat sarfini, ish sarfini, tayyorlash va montaj qilish qiymatini belgilaydi. Bosh fermalarning belbog’lari poligonal yoki parallel ko’rinishga ega bo’lishi mumkin. Poligonal belbog’li fermalarda qatnov ostidan bo’lganda ustki poligonal belbog’ (rasm 7, a), qatnov ustidan bo’lganda ostki poligonal belbog’ bo’ladi (rasm 7, b). Rasm 7. Bosh fermalar sxemalari

Elementlarining qiyaligi turli bo’lganligi sababli bu fermalar ko’p sonli turli uzunlikdagi elementlarga va turli tugunli konstruksiyaga ega, bu esa ularni tayyorlash va montaj qilish uchun ketadigan ish sarfini va qiymatini oshiradi. Parallel belbog’li fermalar (rasm 7, v, g) uchun metall sarfi poligonal fermalarga qaraganda 2-5% ga ko’proq, ammo elementlari va tugunlarining ko’p sonda bir tipli bo’lganligi uchun ularni tayyorlash va montaj qilish uchun ketadigan ish sarfi va qiymati kamayadi. Bundan tashqari, bunday fermalarning ustki gorizontal belbog’i yig’ish kranining harakatlanishi uchun qulay, bu esa oraliq qurilmalar montaji muddatlarini soddalashtiradi va qisqartiradi. Shu sababli, hozirgi paytda parallel belbog’li fermalar nisbatan ko’p qo’llaniladi. Fermalarning panjaralari siqilishga va cho’zilishga ishlaydigan raskoslardan, siqilishga ishlaydigan vertikal elementlar – ustunlardan, cho’zilishga ishlaydigan osmalardan (podveski), shuningdek elementlarning erkin uzunligini kamaytirish uchun hizmat qiladigan tortmalar (styajki) va rasporkalardan iborat. Bosh fermalar raskosli, rombli, uchburchakli, shprengelli va boshqa ko’rinishdagi panjaralarga ega bo’lishi mumkin. Raskosli panjaralar, pastga yo’nalgan, ko’p hollarda cho’zilishga ishlaydigan raskoslardan va siqilishga ishlaydigan ustunlardan (rasm 8, a) yoki yuqoriga yo’nalgan, ko’p hollarda siqilishga ishlaydigan raskoslardan va cho’zilishga ishlaydigan osmalardan iborat (rasm 8,b). Katta oraliqlar uchun yarim raskosli (rasm 8, v) va ko’p raskosli (rasm 8 g) panjaralar qo’llaniladi. Rombli panjara o’zaro kesishgan raskoslar va fermaning geometrik o’zgarmasligini ta’minlaydigan bir gorizontal yoki vertikal elementdan iborat (rasm 8, d). Rombli panjaraning xarakterli hususiyati – uning eng chetki raskoslari hosil qiladigan, ferma balandligi o’rtasida joylashgan tugunlarining borligidir. Katta oraliqlar uchun yarim osmali (rasm 8, e) va yarim osma – yarim ustunli rombli panjaralar qo’llaniladi (rasm 8, j).

Rasm 8. Fermalar panjaralarining sxemalari Uchburchakli panjara yuqoriga va pastga yo’nalgan raskoslardan (rasm 8, i), raskoslar va ferma panellarining uzunligini kamaytiradigan osmalardan (rasm 8, k) yoki raskoslar, ustunlar va osmalardan iborat (rasm 8, l). Oddiy uchburchakli panjaralarni bir – biriga qo’shib ko’p panjarali (rasm 8, m), ikkilangan uchburchakli (ikki panjarali) (rasm 8, n), hochli (krestovaya) (rasm 8,o) va yarim osmali va yarim ustunli ikkilangan uchburchakli (rasm 8, p) panjaralarni hosil qilish mumkin.

Shprengelli panjara asosiy raskosli (rasm 8, z) yoki uchburchak (rasm 8, r) panjaradan va ustki (rasm 8, z) yoki ostki (rasm 8, r) belbog’larda joylashgan shprengellardan iborat. Yuqorida ko’rsatib o’tilganlardan tashqari belbog’lari orasida faqat vertikal elementlar – ustunlar bo’lgan raskossiz fermalar ham qo’llaniladi. Bu fermalarning geometrik o’zgarmasligi bikir tugunlar tomonidan ta’minlanadi. Ularning elementlari siqilishga yoki cho’zilishga va egilishga ishlaydi. Ferma panjaralarining turini tanlash po’lat sarfini, element va tugunlarning sonini, mehnat sarfini, qiymatini va boshqa texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini o’zaro taqqoslash orqali amalga oshiriladi. Kichik oraliqli bosh fermalar uchun oddiy uchburchakli panjara (rasm 8,i ga qarang) eng yaxshi hisoblanadi. O’rta uzunlikdagi oraliqlar (110 m va ungacha) uchun osmali va ustunli uchburchak panjara (rasm 8, l ga qarang) ma’quldir. Osmalar va ustunlar ferma panellarining uzunligini, bo’ylama to’sinlarning oralig’ini qisqartiradi, qatnov qismi po’latining massasini kamaytiradi va ustki belbog’larning erkin uzunigini qisqartiradi. Katta oraliqlar (120 m dan uzun) uchun osmalari, ustunlari va ostki belbog’da shprengellari bo’lgan uchburchak panjara qo’llaniladi (rasm 8, r ga qarang). Osmalar, ustunlar va shprengellar panellarning optimal uzunligini va, fermalarning balandligi katta bo’lganda, raskoslarning qiyaliq burchagini saqlab qolishga imkon beradi. Ustki siqilgan belbog’larning erkin uzunligini qisqartirish uchun shprengellar osmalari ustki belboqqacha davom ettiriladi, ustunlar va osmalarning erkin uzunligini qisqartirish uchun esa gorizontal tortmalar o’rnatiladi. Bosh fermaning asosiy o’lchamlari – hisobiy oraliq uzunligi (hisobiy oralig’i), fermaning balandligi va panellarining uzunligidir. Fermaning hisobiy oralig’i – gorizontal bo’yicha tayanch tugunlari markazlari orasidagi masofadir. Zamonaviy temir yo’l ko’priklari oraliq qurilmalari uchun hisobiy oraliq 33 m dan 110 m gacha (11 m dan ko’payib boradi), shuningdek 127,4; 144,8 va 158,4 m ga teng qabul qilingan. Oraliq qurilmalarni tayyor bo’lgan

tayanchlarga o’rnatish uchun zarur bo’lgan hisobiy oraliq uzunligiga fermaning eng chetki panellari uzunligini o’zgartirish hisobiga erishiladi. Bosh fermaning balandligi - vertikal bo’yicha ostki va ustki belbog’lar kesimlari o’qlari orasidagi masofadir. Bu balandlik po’latning minimal sarfi, fermaning talab etilgan bikirligi va konstruksiyaning yaqinlashuv gabariti shartlariga ko’ra belgilanadi. Fermalarning balandligi, odatda, hisobiy oraliqning 1/5 – 1/7 qismiga teng. Qatnovi ostidan bo’lgan temir yo’l ko’priklarida transportning erkin harakatlanishi uchun bosh fermalarning balandligi 8,5 m dan kichik bo’lmaydi. Ferma panelining uzunligi – belbog’lardagi qo’shni tugunlar markazlari orasidagi masofadir. Bu uzunlik bosh fermalarga, qatnov qismi to’sinlariga va bosh fermalar orasidagi bog’lamalarga sarf qilinadigan po’lat massasiga ta’sir ko’rsatadi. Panel uzunligi oshsa ferma elementlari va tugunlari soni kamayadi, ammo bo’ylama to’sinlarning oraliq uzunliklari, qatnov qismiga sarf etiladigan po’lat massasi ortadi. Panellar uzunligi 5,5–11 m ga teng qabul qilinadi. Raskoslarning qiyalik burchagi ferma tugunlarining konstruksiyasiga ta’sir ko’rsatadi. Raskoslarning qiyalik burchagi 45 0 dan anchagina oshib ketsa tugunlardagi fason taxtalarining o’lchamlari va metall sarfi ortadi. Raskoslarning gorizontalga qiyalik burchagining eng ma’quli 40 – 50 0 dir. Fermaning balandligi, panelning uzunligi va raskoslarning qiyalik burchagi o’zaro bog’liqdir. Fermaning oraliq uzunligi va balandligi ortganda, panelning optimal uzunligiga va raskoslarning qiyalik burchagiga osmalar, ustunlar va shprengellarni qo’llash orqali erishiladi. Fermalar o’qlari orasidagi masofa oraliq qurilmaning ag’darilib tushishga qarshi gorizontal bikirligi va turg’unligi talablari bo’yicha, qatnov ostidan bo’lganda esa qurilmaning yaqinlashuv gabaritlari bo’yicha aniqlanadi. Gorizontal bikirlik shartlari bo’yicha fermalar o’qlari orasidagi masofa qatnov ostidan bo’lganda oraliqning 1/20 – 1/25 qismidan, qatnov ustidan bo’lganda esa oraliqning 1/16 – 1/20 qismidan kichik qabul qilinmaydi. Bu holda poezdlar harakati ostidagi oraliq qurilmalarning gorizontal tebranishlari havfli bo’lmaydi.

Qatnovi ostidan bo’lgan, bir izli temir yo’l oraliq qurilmalarining yaqinlashuv gabaritlari sharti bo’yicha fermalar o’qlari orasidagi masofa 5,5 m dan, ikki izli temir yo’llari uchun 9,6 m dan kichik bo’lishi mumkin emas. Unifikatsiya (bir hillashtirish) darajasini ko’tarish, tayyorlash va montaj texnologiyasini yaxshilash, mehnat sarfi va qiymatini kamaytirish uchun uzunliklari o’zaro yaqin bo’lgan bosh fermalarning tizimi, balandligi va panellari bir hil qabul qilinadi. Masalan, oraliq uzunliklari 88 va 110 m bo’lgan bosh fermalar parallel belbog’larga, osmali va ustunli uchburchak panjaraga, bir hil 15 m ga teng balandlikka, 11 m lik panelga ega, fermalar o’qlari orasidagi masofa 5,8 m ga teng. Faqat, uzunligi 88 m bo’lgan ferma 8 ta, uzunligi 110 m bo’lgan ferma 10 ta paneldan iborat. 3. Fermalar elementlari konstruksiyasi To’g’ri chiziqli sterjenlardan tuzilgan bosh fermalar elementlari katta miqdordagi bo’ylama zo’riqishlarni qabul qiladi va shuning uchun ularning kesim yuzalari ham anchagina katta bo’ladi. Zamonaviy oraliq qurilmalarda, ko’p hollarda, vertikal va gorizontal tekisliklarda katta bikirlikka ega bo’lgan qutili yoki Н ), mis ( Д ),-simon kesimlar qo’llaniladi. Qutili kesimlar payvand choklar bilan bikir ulangan ikki vertikal va ikki gorizontal metall taxtalardan iboratdir. Vertikal taxtalar asosiylari bo’lib gorizontal taxtalarga qaraganda qalin bo’ladi. Qutili kesimlarda metall ratsional ishlatiladi, ular egilishda va buralishda katta bikirlikka ega. Qutili kesimlar metall sarfi bo’yicha tejamli, kam korroziyalanish ko’rsatkichiga ega, ammo ularni tayyorlash murakkabroqdir. Ferma belbog’larining elementlari ostki gorizontal teshik taxtali qutisimon kesimlardan (rasm 9, a), yaxlit taxtalardan havo kirmaydigan (germetik) qilib yasalgan (rasm 9, b) kesimlardan va ustki yoki ostki gorizontal taxtalarning bog’lamalar elementlarini mahkamlash uchun mo’ljallangan chiqiqlari bo’lgan kesimlarga (rasm 9, v,g) ega bo’lishi mumkin.

Rasm 9. Bosh fermalar elementlarining kesimlari Tayanch ustida va oraliqda joylashgan va siqilishga ishlaydigan raskoslar ham bir yoki ikki teshik taxtali qutisimon kesimli (rasm 9, j) va germetik qilib yasalgan bo’lishi mumkin (rasm 9, e). Elementlarning ichki qismlarini tozalash, bo’yash va montaj boltlarini joylashtirish uchun teshik taxtalar kengligi 270 mm va uzunligi 600 mm bo’lgan oval teshiklarga ega (rasm 9, i). Yaxlit taxtalardan tuzilgan qutisimon elementlarning germetik bo’lishini ta’minlash uchun ularning uch tomonlariga yaxlit ko’ndalang diafragmalar qo’yiladi yoki gorizontal taxtalar bukilib mahkamlanadi (rasm 10, a) yoki taqasimon qopqoqlar (rasm 10, b) o’rnatiladi. Bu elementlar qutilar ichiga namlik, qor va turli chang-chung, kir, loy kirishiga to’sqinlik qiladi. Germetik elementlarni qo’llash elementlarning bo’yaladigan yuzalarini kamaytiradi va po’lat korroziyasini sekinlashtiradi. Bu esa ekspluatatsion sarf-xarajatlarni pasaytiradi va elementlarning xizmat muddatini oshiradi.

Rasm 10. Qutisimon elementlarni germetizatsiya qilish usullari: a-gorizontal taxtalarni bukish yo’li bilan; b-taqasimon qopqoq bilan; 1-gorizontal taxtalar; 2-boltlar uchun teshiklar; 3-taqasimon qopqoq; 4-tugun montaji uchun teshiklar H–simon kesimlar payvandlab biriktirilgan ikki vertikal va bir gorizontal taxtadan iborat (rasm 9, z). Ularning afzalligi – oddiy ochiq konstruksiyaga ega ekanligidir. Bu konstruksiya tayyorlash uchun qulaydir, ularni tayyorlash uchun qutisimon elementlarga qaraganda 1,35 – 1,65 marta kam mehnat sarflanadi. N – simon kesimlarning kamchiliklari quyidagilardan iborat: 1) gorizontal elementlarning ifloslanishi tufayli ularni tez- tez tozalash va bo’yash lozimligi; 2) gorizontal taxtalarda diametri 50 mm bo’lgan drenaj teshiklar borligiga qaramasdan ularning yuzasida suv, qor va loy to’planib qolishi tufayli korroziyaning tezlashish havfi; 3) birikish joyining vertikal taxtalar bilan bevosita yopilmaganligi uchun zo’riqish gorizontal taxtadan vertikal nakladkaga va qaytadan gorizontal taxtaga o’tganda metallda mahalliy kuchlanishlarning oshib ketishi; 4) vertikal taxtalarning mahalliy turg’unligi bilan chegaralanganligi uchun ko’ndalang kesimni kattalashtirish qiyinligi; 5) gorizontal o’qqa nisbatan bikirligining kichikligi. Shuning uchun H – simon kesimlar katta bo’lmagan zo’riqishlarni qabul qiladigan qiya va vertikal elementlarda qo’llaniladi.

Bosh fermalar elementlari mustahkam va turg’un, oddiy, detallarining soni kam, payvand choklarining uzunligi kichik, tayyorlash, tashish va montaj qilish, shuningdek ko’rik o’tkazish, bo’yash va kuchaytirish uchun qulay konstruksiyaga ega bo’lishi kerak. Elementlar kesimlarining o’lchamlari ta’sir etayotgan zo’riqishlar, po’lat markasi, tayyorlash, montaj va ekspluatatsiya qilish talablariga ko’ra belgilanadi. Elementlar kesimining balandligi, odatda, ular uzunligining 1/15 qismiga teng yoki undan kichik qabul qilinadi. Kesimlarning kengligi elementning o’z tekisligidagi va ferma tekisligidagi egiluvchanliklarining taxminan tengligi shartiga ko’ra belgilanadi. Fermalarning barcha elementlari, ularni tugunlarda biriktirilishini soddalashtirish uchun, bir hil kenglikka ega bo’lishlari kerak. Qutisimon kesimlarning ichki o’lchamlari ikki yoyli payvandlash apparatining o’tishiga imkon beradigan bo’lishi uchun 440 x 460 mm dan kichik bo’lishi mumkin emas. Uglerodli po’latdan tayyorlangan vertikal taxtalarning qalinligi 50 mm dan, kam legirlangan po’latdan tayyorlangan vertikal taxtalarning qalinligi 40 mm dan katta bo’lishi mumkin emas. Gorizontal taxtalarning qalinligi 10 mm dan kichik bo’lmaydi. Taxtalar qalinligi va kengligining o’zaro nisbati elementlar kesimlarining mahalliy turg’unligiga kafolat beradigan ko’priklarni loyihalash meyorlarining talablarini qondirishi kerak. 4. Bosh fermalar tugunlari konstruksiyasi Fermalarning tugunlari – o’qlari tugun markazida kesishadigan elementlarning uchlari birlashgan birikmadir (rasm 11, a). Tugunlarga, shuningdek, ko’ndalang to’sinlar va bog’lamalar elementlari mahkamlanadi. Ferma elementlarining uchlari fason taxtalar yordamida birlashtiriladi. Bu fason taxtalar elementlar uchlarini qoplaydigan fasonka - nakladkalar (rasm 11, b), elementlarning tugundagi vertikal taxtalari o’rnini bosadigan va belbog’larining birikmalari tugundan tashqarida bo’lgan fasonka – yamoqlar (rasm 11, v) va fermalar belbog’lariga mahkamlangan fasonka – qo’shimchalar (rasm 11, g) ko’rinishida bo’lishi mumkin. Zamonaviy fermalarda belbog’ elementlarining

montaj ulanmalari tugunning markazida bo’lgan fason – nakladkalar qo’llaniladi. Bu elementlarni zavodda tayyorlashni osonlashtiradi, fermalarni har qanday usul va yo’nalishda yig’ishga imkon yaratadi, mustahkamligi yuqori bo’lgan montaj boltlarining sonini qisqartiradi (rasm 12). Ferma tugunlarining konstruksiyasi montaj uchun qulay bo’lishi, tozalash va bo’yash qiyin bo’lganligi uchun ularning suv va loy to’planadigan tirqishlari va tor joylari bo’lmasligi kerak . Rasm 11. Bosh ferma tugunlarining turlari: a – turli panjarali fermalarning ostki (N), ustki (V) va o’rta (S) tugunlari; b – fasonka – nakladkali; v - fasonka – yamoqli; g - fasonka – qo’shimchali; 1 – tuguning fasonli taxtasi; 2 – ulanma nakladkasi

Rasm 12. Tugunning fason taxtasidagi montaj boltlari uchun mo’ljallangan teshiklar joylashishi to’ri Bolt va payvandli zamonaviy ferma tugunining konstruksiyasi rasm 13 da ko’rsatilgan. Bu tugunda ostki belbog’ elementlari, fermaning raskoslari va ustunlari, shuningdek ko’ndalang to’sin va bog’lamalar diagonallari birlashadi. Fermaning geometrik o’qlari elementlar balandligining o’rtasiga to’g’ri keladi. Tugun markazi bilan elementlar kesimlarining og’irlik markazlaridan o’tgan o’qlarning ustma-ust tushmaslik qiymati (ekssentrisiteti) kesimlar balandligining 1,5% dan ortiq bo’lmasligi kerak. Bu talab elementlarni eguvchi momentlarni chegaralash maqsadida qo’yilgandir.

Rasm 13. Bosh ferma tuguni konstruksiyasi: 1-fasonka-nakladka; 2-tashqi nakladka; 3ichki vertikal nakladka; 4-gorizontal nakladka; 5-ostki nakladka; 6- prokladka; 7-ko’ndalang to’sin va ustun orasidagi prokladka Belbog’lar elementlarining ulanma joyi fasonka-nakladkalar, tashqi vertikal va ichki nakladkalar va ostki gorizontal nakladkalar bilan berkitilgan. Barcha nakladkalarning yuzasi element kesimi yuzasining 11% dan kam bo’lmasligi kerak. Belbog’lar elementlari vertikal taxtalarining qalinligi turlicha bo’lganligi uchun ulanma joylariga qalinligi vertikal taxtalar qalinliklarining ayirmasiga teng qalinlikdagi prokladkalar qo’yilgan. Raskoslar va ustunlar fasonka-nakladkalarga mahkamlangan. Fason taxtalarining o’lchamlarini kamaytirish uchun raskoslarning uchlari tugun markaziga iloji boricha yaqin joylashtirilgan. Oddiy shakldagi fasonka qo’llash uchun montaj boltlarining joylashishini ozgina o’zgartirishga ruxsat beriladi. Bunda boltlarning eng chetki ko’ndalang qatorlari ularning markazlari orasida maksimal masofa qoldirilib joylashtirilishi tavsiya qilinadi.

Ustunni mahkamlaydigan boltlar markazlari orasidagi masofalar ko’ndalang to’sinni mahkamlaydigan boltlar markazlari orasidagi masofaga teng qabul qilingan. Elementlar uchlarida joylashgan montaj boltlari maydonining og’irlik markazlari elementlar kesimlari og’irlik markazlarining chizig’ida yotishi kerak. Tugunda ko’ndalang to’sin va bosh fermalar orasidagi bo’ylama bog’lamalar diagonallarini mahkamlash uchun gorizontal fasonkaqo’shimcha o’rnatilgan. Fermaning ustki va boshqa tugunlari konstruksiyalari ham yuqorida ko’rsatilganlariga o’xshashdir. 5. Fermalar orasidagi bog’lamalar Po’lat oraliq qurilmalarning bosh fermalari ustki va ostki belbog’lar tekisligida bo’ylama bog’lamalar bilan, raskoslar, osmalar yoki ustunlar tekisligida esa ko’ndalang bog’lamalar bilan bir–birlariga bog’lanadi (rasm 1). Bo’ylama bog’lamalar ham fermalardir. Bunda ularning belbog’lari sifatida bosh fermalarning belbog’lari xizmat qiladi. Bog’lamalarning panjaralari uchburchaksimon, rombsimon, hochsimon, yarim raskosli va boshqa tizimli bo’lishi mumkin. Uchburchakli panjara (rasm 14, a) oddiy konstruksiyaga ega, ammo belbog’lar siqilganda (cho’zilganda) ular ferma tekisligida egilishi mumkin. Rombsimon panjara (rasm 14, b) bosh ferma tugunlarida rasporkalar joylashganda ferma tekisligidagi belbog’lar elementlarining erkin uzunligini ikki marotaba kamaytiradi, lekin, shuningdek, belbog’lar egilishiga sabab bo’ladi. Hochsimon panjara eng yaxshi hisoblanadi (rasm 14, v), chunki bu erda belbog’larning deformatsiyasi natijasida kelib chiqadigan egilishga rasporkalar yoki ko’ndalang to’sinlar to’sqinlik qiladi. Bo’ylama bog’lamalarning yarim raskosli (rasm 14, g) va rasporkalari bo’lgan ikkilangan uchburchakli (rasm 14, d) tizimlari keng, masalan, ikki izli oraliq qurilmalarda qo’llaniladi.

Rasm 14. Bo’ylama bog’lamalar panjaralari va elementlari kesimlarining sxemalari: 1-bosh ferma belbog’i; 2-raskos (diagonal); 3-rasporka Bog’lamalarning elementlari prokatli yoki payvandlangan burchaklardan, tavrlardan, ikki tavrlardan yoki shvellerlardan iborat (rasm 14, e–i). Kesimlarning shakli va o’lchamlari zo’riqishlar va elementlarning erkin uzunligiga qarab qabul qilinadi. Zo’riqishlar katta bo’lmaganda va bog’lamalar diagonallarining uzunligi kichik bo’lganda burchakli yoki tavrli kesim, zo’riqishlar va uzunlik katta bo’lganda esa ikki tavrli kesim qo’llaniladi. Erkin uzunlikni kamaytirish uchun bog’lamalar diagonallari bo’ylama to’sinlarning belbog’lariga yoki bo’ylama to’sinlar orasidagi ko’ndalang bog’lamalarning ostki fasonkalariga mahkamlanadi. Tormoz romlari bo’ylama to’sinlari bosh fermalarning bo’ylama bog’lamalari bilan ulanmagan temir yo’l oraliq qurilmalarida o’rnatiladi. Ular qatnov qismi to’sinlaridan tushayotgan bo’ylama tormoz kuchlarini fermalarning belbog’lariga va undan keyin, qo’zg’almas tayanch qismlariga uzatadi. Tormoz romlari oraliq uzunligining o’rtasiga o’rnatiladi (rasm 15, a), bo’ylama to’sinlarning qirqilgan joylari bor bo’lgan hollarda esa bo’ylama to’sinlarning qirqilgan joylari orasidagi uchastkaning o’rtasiga o’rnatiladi (rasm 15, b). Romlar bo’ylama bog’lamalarning diagonallaridan va qo’shimcha raskoslardan yoki bog’lamalar diagonallari va bo’ylama to’sinlar orasidagi rasporkalardan tashkil topadi (rasm 15, a, b ga qarang).

Rasm 15. Tormoz romlarining sxemalari: 1-bosh fermaning ostki belbog’i; 2-ko’ndalang to’sin; 3-bo’ylama to’sin (bo’ylama to’sinlar orasidagi bog’lamalar ko’rsatilmagan); 4-fermalar orasidagi bo’ylama bog’lamalarning diagonali; 5-tormoz romi; 6-qo’shimcha raskos; 7-rasporka; 8-bo’ylama to’sinning qirqilgan joyi Bosh fermalar orasidagi ko’ndalang bog’lamalar fermalar ustunlari va osmalarining vertikal tekisligida yoki oraliq raskoslarning qiya tekisligida har 11- 12 m da o’rnatiladi. Bosh fermalar balandligi katta bo’lmaganda ko’ndalang bog’lamalar bikir tugunli yaxlit rasporkalardan (rasm 16, a) yoki sterjenli fermachalardan tashkil topadi (rasm 16,b). Fermalar balandligi katta bo’lganda oraliq yaqinlashuv gabariti usti va fermalarining ustki belbog’lari orasidagi bog’lamalar hochsimon tizimga ega bo’lgan shaparak sterjenli to’ldirmaga ega bo’ladi (rasm 16, v–d). Qatnovi ustidan bo’lgan oraliq qurilmalarning bosh fermalari hochsimon tizimli ko’ndalang bog’lamalar orqali bir-biriga bog’lanadi (rasm 16, e). Ko’ndalang bog’lamalarning elementlari burchaklardan, tavrlardan yoki ikki tavrlardan iborat bo’lib, ular tugun fasonkalariga boltlar bilan mahkamlanadi. Rasm 16. Ko’ndalang bog’lamalar va portal romlarining sxemalari: 1-rasporka; 2-raskos; 3- oraliq yaqinlashuv gabariti Portal romlari shamol va boshqa ko’ndalang yuklarni ustki bo’ylama bog’lamalardan tayanchlarga uzatadi. Ular oraliq qurilmalar oxirida, tayanch raskoslari yoki ustunlari yoki bosh fermalarning birinchi osmalari tekisligida joylashtiriladi va yaxlit yoki hochsimon tizimga ega bo’ladi (rasm 16 ga qarang).

6. Tipovoy oraliq qurilmalar Qirqilgan to’sinli fermalardan iborat zamonaviy oraliq qurilmalar, oddiy va shimol sharoitlari uchun, kam legirlangan po’latlardan tayyorlanadi. Bu oraliq qurilmalarning bosh fermalari parallel belbog’lardan, uchburchaksimon panjaradan va qatnovi ostidan bo’lganda osmalar va ustunlardan (rasm 8, l ga qarang), qatnovi ustidan bo’lganda esa faqatgina ustunlardan iboratdir (rasm 8, k ga qarang). Belbog’lar va siqilgan raskoslar qutisimon kesimga, cho’zilgan raskoslar, osmalar va ustunlar N-simon kesimga ega. Qatnov qismi to’sinlari bosh fermalarning belbog’lari bilan birgalikda ishlaydi. Ko’prik polotnosi yog’och ko’ndalang to’sinlar ustida yoki ballastsiz temirbeton plitalar ustida qatnovli bo’lishi mumkin. Tipovoy oraliq qurilmalarning muhim afzalligi – element va detallarning yuqori darajada unifikatsiya qilinganligi, zavodlarda bajariladigan payvand birikmalarni va mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlardagi montaj birikmalarini qo’llashdir. Bu afzallik metall sarfini 610% ga va tayyorlash va montaj uchun mehnat sarfini 12-18% ga kamaytirishga imkon beradi. Barcha tipovoy oraliq qurilmalar osma usulda yig’ilishi mumkin. Qatnovi ostidan bo’lgan tipovoy oraliq qurilmalarning hisobiy oraliqlari 33 - 110 m bo’lib, bu uzunliklar 11 m ga bo’linadi. Ular uch seriyaga bo’lingan bo’lib, birinchi seriyaga hisobiy oraliqlari 33, 44 va 55 m, ikkinchi seriyaga 66 va 77 m va uchinchi seriyaga 88 va 110 m bo’lgan oraliq qurilmalar kiritilgan. Har bir seriyadagi oraliq qurilmalar bosh fermalarining balandligi, fermalar o’qlari orasidagi masofa va panellar uzunligi bir hildir. Bu - bosh fermalar, bog’lamalar va qatnov qismi to’sinlarining ko’p sondagi elementlari bir tipli bo’lishini ta’minlaydi. Qatnovi ustidan bo’lgan tipovoy oraliq qurilmalarning hisobiy oraliqlari 44, 55 va 66 m dir. Fermalar o’qlari orasidagi masofa va panellar uzunligi, hisobiy oralig’i 44 va 55 m bo’lgan oraliq qurilmalarda esa bosh fermalar balandligi ham bir hil bo’lganligi elementlarni yuqori darajada unifikatsiya qilishni ta’minlaydi.

7. Tezyurar va yuqori tezyurar temir yo’l magistrallaridagi ko’priklarning oraliq qurilmalari XX–asrning oxirgi choragida an’anaviy temir yo’llar rivojlanishida yangi yo’nalish – passajir poezdlarining tezligi 250 km/soat va 250 km/soatdan yuqori bo’lgan tezyurar va yuqori tezyurar transport keng ommalashdi. Dunyo temir yo’l transportining rivojlanish konsepsiyasi passajir poezdlarining tezligini bosqichma- bosqich oshirib borishni ko’zda tutadi. Birinchi bosqichda mavjud bo’lgan, yuk va passajir poezdlari 200 km/soat tezlikkacha aralash harakatlanadigan liniyalarni zamonaviylashtirish va rekonstruksiya qilish amalga oshiriladi. Ikkinchi bosqichda esa 350 km/soatgacha yuqori tezlikka mo’ljallangan maxsus magistrallar qurilishi ko’zda tutiladi. Tezyurar va yuqori tezyurar liniyalardagi ko’priklarda, odatda, tutashgan joylari bo’lmagan relslar (yaxlit relslar) ballast ustiga joylashtiriladi (2- bobga qarang). “O’zbekiston temir yo’llari” AJ da qabul qilingan texnik shartlarga ko’ra yuqori tezyurar magistrallar yuqori tezlikda harakatlanuvchi “Talgo” tipidagi passajir poezdlarining maksimal 350 km/soatgacha bo’lgan tezlikda muntazam harakatlanishiga va texnologik vazifaga ega bo’lgan, yuki C10,5 va tezligi 80 km/soatdan ortiq bo’lmagan yuk poezdlarini nomuntazam o’tkazishga mo’ljallanadi. Yuqori tezyurar magistrallarining asosiy hususiyatini, ya’ni harakat tezligining yuqori ekanligini hisobga oladigan bo’lsak, bunday liniyalarda joylashgan ko’priklarni loyihalashda asosiy e’tiborni iqtisodiy ko’rsatkichlar bilan bir qatorda yuqori tezyurar magistrallarga hos bo’lgan quyidagi maxsus talablarga qaratishimiz kerak: - tutash joylari bo’lmagan (yaxlit) reslslarni va ballastli ko’prik polotnosini qo’llash; - barcha sun’iy inshootlarda magistrallar uchun belgilangan rels orasidagi masofaga (4,8 m) rioya qilish; - oraliq qurilmalar va tayanchlar uchun ko’prik profili va planida rels izlari holatining minimal o’zgarishlardan oshib ketmasligini, poezd ekipajlarining bir

tekisda harakatlanishini va passajirlar uchun komfort sharoitlar yaratilishini ta’minlab beradigan yuqori darajadagi bikirlik xarakteristikalarini berish. Aytib o’tish kerakki, yuqorida ko’rsatib o’tilgan talablarning oxirgi ikki talabiga katta ko’priklarda ikki izli oraliq qurilmalarni qo’llash eng katta darajada mos keladi. Ikki izli oraliq qurilmalarni bir izli ikki oraliq qurilmalar bilan almashtirish ko’priklar ustidagi izlar orasidagi masofani kattalashtirishga va ko’prik yaqinlashuvida katta radiusli S-simon egriliklarni qurish zaruriyatiga olib keladi. Bundan tashqari oraliq qurilmalardagi umumlashtirilgan metall sarfi ortadi, ularning gorizontal bikirligi kamayadi. Yuqori tezyurar magistrallarda joylashgan katta ko’priklar uchun Lengiprotransmost tomonidan ikki izli panjarali metall oraliq qurilmalarning loyihasi ishlab chiqilgan. Bu loyihada oraliq qurilmalarning va qatnov qismi konstruksiyalarining turli variantlari keltirilgan. Rasm 17 da qatnovi ostidan va ballast ustida bo’lgan oraliq qurilmalarning qabul qilingan variantlari, rasm 18 va 19 larda esa ostki belbog’i bikir shaparak fermali va qatnov qismi ikki yarusli ortotrop plitadan iborat bo’lgan oraliq qurilma ko’rsatilgan. Ostki bikir belbog’ ikki izli qatnov qismining ko’ndalang to’sinilarini tugundan tashqariga mahkamlashga imkon beradi. Rasm 17. Yuqori tezyurar magistrallarida joylashgan, qatnovi ostidan bo’lgan ko’priklarning ikki izli oraliq qurilmalari sxemasi

Rasm 18. Uzunligi 66 metr bo’lgan oraliq qurilma: 1-qutisimon ostki belbog’; 2-ko’ndalang to’sinlar; 3-ortotrop plitalar bloklari; 4-ko’ndalang bog’lamalar; 5- bo’ylama bog’lamalar Rasm 19. Qatnovi ostidan ballast ustida bo’lgan ikki izli oraliq qurilmaning qatnov qismi konstruksiyasi Oraliq qurilmalar elementlarining kesimlari unifikatsiya qilingan (1 – jadval). Ustunlar va H-simon podveskalar 2 ВЛ 380 x 12 mm va Г ), vanadiy ( Ф ) va boshqa elementlar qo’llaniladi. Л 626 x 12 mm li listlardan tayyorlangan. Yuqori tezyurar magistrallaridagi po’lat panjarali oraliq qurilmalar elementlarining ko’ndalang kesimlari

1 – jadval . Ustki belbog’ Ostki belbog’ Raskoslar t 1 , t 3 – 12dan 16mm gacha t 2 – 12dan 40 mm gacha t 1 , t 2, ,t 3 – 12dan 25 mm gacha t 1 t 3 – 12dan 16mm gacha t 2 – 12dan 32 mm gacha Asosiy ko’taruvchi elementlarning materiali 15X СН ), mis ( Д ), Д ),-2 va 10X СН ), mis ( Д ), Д ),-2 markali kam legirlangan konstruksion po’latlardan tayyorlangan prokat, ballast koritasi listlari uchun – asosiy qatlami kam legirlangan 09G2S markali po’latdan iborat korroziyaga chidamli po’lat va 12X18 Н ), mis ( Д ),10T markali po’latdan iborat qoplama. Zavod birikmalari payvandlanadi, montaj birikmalari esa mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar orqali amalga oshiriladi. Oraliq qurilmalarning konstruktiv ko’rsatkichlari 2 – jadvalda keltirilgan. Oraliq qurilmalar osma va yarim osma usullarda montaj qilinadi (2 – jadval). Yuqori tezyurar magistrallaridagi panjarali ikki izli oraliq qurilmalar loyihasining asosiy ko’rsatkichlari 2 – jadval. Geometrik o’lchamlar, m Materialning og’irligi, t Trotuarla r dagi temirbeto n hajmi, m 3Hiso b iy orali q uzunl i gi Oraliq qurilma n ing to’la uzunlig i Ferm a lar orasi d agi maso f a Oraliq d agi qurilis h baland li gi Bosh fermala r, bog’la m alar Ortot r op plita Mustahk a mligi yuqori bo’lgan boltlar Taya n ch qisml ar 66 88 67,1 89,1 10,8 2 348 530 145 190 12 15 11,0 15,5 12 16

110 2x11 0 110+ +132 + +110 111,1 221,1 353,1 730 1390 2350 240 480 770 20 40 65 15,5 31,0 52,3 20 40 64 Aytib o’tish kerakki, temir yo’l yaxlit relslardan tashkil topganda ko’prik konstruksiyasi va rels izlari bir-biriga bog’liq bo’lgan yagona sistemadan iborat elementdan iborat bo’ladi. Bu sistemada harorat va kuch ta’sirlaridan qo’shimcha zo’riqishlar kelib chiqadi. Bunda relslardagi bo’ylama zo’riqishlar juda ham ortib ketishi, bu esa ko’prik ustida yaxlit relslarni qo’llash imkoniyatini yo’qqa chiqarishi mumkin. Shuning uchun yuqori tezyurar magistrallarda joylashgan eng afzal ko’priklar - sxema va konstruksiyalari relslarda eng kam qo’shimcha kuchlanishlarni keltirib chiqaradiganlaridir. Bunday ko’rsatkichlarga erishish uchun, masalan, yaxlit relslarning ko’prik konstruksiyasi bilan birgalikda ishlashi natijasida yaxlit relslarda minimal zo’riqishlar hosil bo’ladigan maxsus qatnov qismi konstruksiyasini qo’llash mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Fundamentals. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. ISBN-13: 978-1-4398-5234-7. - 574 pp. 2. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Superstructure Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-43985229-3 (eBook - PDF). – 734 pp. 3. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Construction and Maintenance. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5233-0 (eBook - PDF). – 646 pp. 4. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Seismic Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5232-3 (eBook - PDF). Visit the Taylor & Francis 722 pp. 5. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 3-qism. Temir yollardagi metall ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2016. – 168 b. 6. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 1-qism. Temir yollardagi tonnellar va quvurlar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2014. – 137 b. 7. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 2-qism. Temir yollardagi temirbeton ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, ToshTYMI, 2015. – 160 b.

O'xshashlar

Yaxlit to’sinli oraliq qurilmalarning konsruksiyasi

To’sinli qirqilmagan va konsolli, arkali, romli va kombinatsiyalangan oraliq qurilmalar

Po’lat ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar

To’sinli temirbeton ko’priklar oraliq qurilmalarini xisoblash asoslari

Temirbeton to’sinli ko’priklarning oraliq qurilma konstruksiyalari va ularni qurish usullari