To’sinli temirbeton ko’priklar oraliq qurilmalarini xisoblash asoslari - Transport - Referatlar

To’sinli temirbeton ko’priklar oraliq qurilmalarini xisoblash asoslari

Yuklangan vaqt:

29.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1357.4169921875 KB

Ko'chirib olish

To’sinli temirbeton ko’priklar oraliq qurilmalarini xisoblash asoslari Reja: 1 To’sinli oraliq qurilmalarning xisoblash va konstruksiyalashning aosiy tushiunchalari 2.Yurish qismi plitasidagi zo’riqishlarni aniqlash. 3. Plitalarning mustaxkamlik, yoriqbardoshlilik va chidamlilikka xisoblash. 4. To’sinlardagi zuriqishlarni aniqlash 5. To’sinlarni tik qirqimlar uchun xisoblash 6. To’sinlarni qiya qirqimdagi mustaxkamlikka xisoblash 7. Oraliq qurilma to’sinlarini yoriq bardoshlilikka xisoblash 8. To’sinli oraliq qurilmalardagi deformatsiyalarni aniqlash

1 To’sinli oraliq qurilmalarning xisoblash va konstruksiyalashning aosiy tushiunchalari Temirbeton oraliq qurilmalarni konstruksiyalash va xisoblash maqsadida oraliq qurilmalar qismlarini mustaxkamliligini, yoriqbardoshliligini, bikirligi va ularda maqbul beton, zo’riqtirilgan va zo’riqtirilmagan armaturalarni qo’llashni ta’minnalni xisobga olgan xolda o’lchamlari asoslanadi. Oraliq qurilma qismlarini xisoblash va konstruksiyalash quyidagi bosqmchlardan tuzilgan: ularnini o’lchamlarini oldindan belgilash va ulardagi zo’riqishlarni aniqlash, ular mustaxkamligini, yoriqqabardoshlilik, bikrligini tekshirish va ularning o’lchamlarini to’g’irlash. Oldindan o’lchamlarinini belgilash odatda oldingi loyixalar, maxsus qo’llanmalar yoki darzliklardagi ma’lumotlar tavsiya etiladi. Bu qismlardagi zo’riqishlarni qurilish mexanikasining eg’ish asoslari va konstruktiv echimlarini xisobga olgan sxemalarni xisoblash asboblarini qo’llanilgan usullari bilan aniqlanadi. Xisoblashlarni soddalashtirish maqsadida materiallarni eguluvchanligini taxmin qilib olib borishga ruxsat etiladi. Sitatik noaniq qismlar uchun zo’riqishlarni, betondagi yoriqbardoshlilikni va siljuchanlikni xisobga olib aniqlash maqsadga muvofiq. O’ta qatiy xisoblagShlarni kompyuter texnologiyalarini qo’llab amalga oshirish mumkin, chunki bunday xisoblar ko’p qadamli yaqinlashish bilan bog’liq. Oraliq qurilma elementlaridagi zo’riqishlarni aniqlashda xar xil darajadagi aniqlashni imkonini beradigan ko’pgina xar xil yo’llari va usullari mavjud. Ulardan eng oddisi qo’lda yoki kalkulyator qo’llab, ulardan murakkablarida esa soxa kompyuterlarini qo’llash. Shuni ko’zda tutish keraki, ulardan eng murakkabi konstruksiya elementlaridagi zo’riqishlarni ko’rinishning xaqiqiysi, faqat yaqinlashtirib ko’rsatadigani; Bunda ko’pgina zo’riqishga bog’liq omillar sitatik o’zgaruvchanligi tufayli elementlardagi zo’riqishlarni oldindan aniq aytish imkoniyatini bermaydi. Nisbatan aniq aytish mumkinki zo’riqishning xaqiqiy mazmuni qaysi oraliqda joylashish xolatini faqat oldindan aytish mumkin. Shunga bog’liq xolda o’rganishning boshlanishida va oddiy xisoblash uchsullarini

o’zlashtirishda muxandisni maqsadga muvofiq qo’yish, bunda amaliy aniqlik uchun maqbul bo’lgan va elementlarni ishini sezadigan, xisob texnologiyasi va uning xar bir qadami fizik ma’nosini bilib zo’riqishni ko’p mexnat sarf qilmasdan aniqlash imkonini beradi. Keyinchalik asosan xisoblashning shunday usullari keltiriladi. Jiddiy usullari temirbeton ko’priklarni loyixalashni to’liq kurslarida va maxsus adabiyotlarda keltiriladi. Ular bilan kerak bo’lganda amaliy ishlar jarayonida tanishish mumkin. Loyixalash korxonalari jiddiy xisoblashlarni amalga oshirish uchun odatda zamonaviy soxa kompyuterlarni qo’llagan xoldagi dasturlar biblotekasi mavjud. Elementlarning oddiy qirqimlaridagi mustaxkamlikni tekshirishbirinchi chegaraviy xolati bo’yicha ularni xolatini deformatsiya kuchlanishiga 3 bosqichiga muvofiq o’tkaziladi. Bu xolatdagi elkementlarning qirqidagi ko’tarish qobiliyatini chegara xolatini quyidagi farazlardan kelib chiqib aniqlanadi: • Betonning cho’zilishdagi qarshiligini 0 ga teng deb qabul qilinadi; • Betonning siqilishga qarshiligini R b ga teng deb betonning shartli siqilish zonasi oralig’i teng taqsimlangan; • Armaturadagi jo’zilish kuchlanishi zo’riqtirilmagan armaturadagi xisoblangan cho’zilish qarshiligi R s va R p Zo’riqtirilgan armaturadagi R p bilan cheklanadi; • Zo’riqtirilmagan armaturadagi siquvchi kuchlanish R ss bilan cheklanadi, zo’riqtirilganda-eng katta siquvchi kuchlanish Bs, betonni oxirigacha siqilish sharti bilan 500 MRa dan ko’p bo’lmasligi qabul qilinadi. Tik qirqimlardagi mustaxkamlik va qirqimdagi deformatsiyani tekshirish, elementlarning ko’ndalang o’qiga perependikulyar chiziqli bo’lmagan deformatsiyalar modellari asosida aniqlash mumkin. Element qirqimidagi ichki va tashqi kuchlar tengligi tenglamasini qo’llab va quyidagi xolatlar bo’yicha: • Betonning nisbiy deformatsiyasini armatura va elementlarning qirqimi balandligi bo’yicha taqsimlash chiziqli qonun bo’yicha qabul qilinadi (tekis qirqimlar gepoteziyasi) ;

• Beton va armaturalarning nisbiy deformatsiyalari va o’qli kuchlanishlar orasidagi bog’lanish o’rnatilgan diogrammalar bo’yicha qabul qilinadi; • Agar elementlarda yorilishga yo’l qo’yilmasa, betonning cho’zilgan qismi qarshiligini xisobga olish mumkin. Bunday chiziqli bo’lmagan modellari vaziyatini amalga oshirish tik kesmlarni sonli integral kuchlanishlar tartibi yordamida amalga oshiriladi. Elementlarni yoriqqa bardoshliligini xisoblashda yoriqlarni ochilishi va yopilishini xosil bo’lishini tekshirish ko’zda tutiladi. Ular ikkinchi gurux chegara xolati uchun xisoblashga kiradi va elementlarning birinchi va ikkinchi bosqich kuchlanish deformatsiya xolati bo’yicha qaraShga asoslangan. Bikrlikka xisoblashni oraliq qurilmada vaqtinchalik yuklar o’tishidan yuzaga keladigan katta umumiy deformatsiyalarni bartaraf qilish maqsadida amalga oshiriladi. Ko’rsatilgan tekshirish jarayonida qirqimning qabul qilingan o’lchamlarini kattalashtirish, arimatura sterjinlar diametri, qadami ularning qo’yilishi va xokozolarni o’zgartirish mumkin. Bunga asoslanib o’lchamlarni to’girlash maqbul o’lchamga yaqinlashishni ketma-ketliging keyingi qadami amalga oshiriladi. Oraliq qurilmani soxa kompYuterlarini qo’llab konstruksiyalash va xisoblashda kuchlanish va o’lchamlarini to’g’irlashni oraliq qurilmaning barcha elementlari uchun birdaniga aniqlash mumkin va bu elementlarga maqbul o’lchamlarni tezda topish mumkin. Qo’l bilan xisoblashda oraliq qurilma elementlarini ko’rib chiqish ketma- ketligi quyidagicha: Yurish qismi plitasi, oraliq qurilma to’sini, tayanch qismlari. Xisoblash va konstruksiyalash jarayonida bunday keima-ketlikda asta sekin xisoblashning keyingi bosqichlari uchun kerakli ma’lumotlar to’planadi. 2.Yurish qismi plitasidagi zo’riqishlarni aniqlash. Qovurg’ali oraliq qurilmalarning yurish qismi plitasi murakkab kuchlanish xolatida bo’ladi: Undan kuchli omillar, bo’ylama (ko’prik o’qi bo’yicha va ko’ndalang yo’nalishlardagi kuchlanishlar joy oladi). Oraliq qurilmaning bosh to’sinlari tuzilmasiga plita, ularning isiqilish qismi bo’lib, ko’ndalang yo’nalishdagi yuklarning barcha turlarini umumiy xarakatidan

siqilishga ishlaydi. Bundan tashqari yurish qismi plitasi odatda bo’ylama yo’nalishda vaqtinchalik yuklarning joydagi ta’sirini qabul qilganda egilishga ishlaydi. Diofragmasiz oraliq qurilmalarda u bosh to’sinlar orasidagi vaqtinchalik Yuklarni taqsimlash uchun ko’ndalang yo’nalishda ishlaganda Qo’shimcha egiladi. Plitani ko’ndalang yo’nalishda egilishi unga ko’ndalang yo’nalishda ishchi armatura qo’yish kerakligini anglatadi. Pilitani bo’ylama yo’nalishda ishlashi ishchi armatura qo’yishni talab qilmaydi, bu betonni siqilishga yaxshi ishlashi xisobiga ta’minlanadi. Pilitani ko’ndalang yo’nalishda ishlashi oraliq qurilmaning konstruktiv sxemasiga bog’liq. Qo’shni plitasi to’sinlari yaxlit betonlangan diofragmasiz oraliq qurilmalarda, bosh to’sin xisoblanadigan plitani ko’p oraliqli elastik cho’kuvchi taynch deb xisoblanadi. Qo’shni pilita tusinlari birlashtirilmagan diofragmali oraliq qurilmalarda, plitani konsol yoki uch ta tomoni bosh to’sin devoriga va diofragmaga siqib qo’yilgan, bir tomoni esa tayanchga ega emas deb qaraladi. Pilita yuklarining maxalliy ta’siriga ko’prikning o’qiga nisbatan ko’ndalang yo’nalishda ishlaydi. Uni vaqtinchalik va doimiy yuklar ta’siriga xisoblanadi. Doimiy yuk plitaning o’z og’irligi va uning ustidagi to’shama, tekislovchi qatlam, izolyasiya, ximoya qatlami va yo’l to’shamasi ogirligidan iborat. Vaqtinchalik yuklar sifatida AK va NK-yuklar qaraladi. Plitani Yuklash sxmasini tanlash odatda Shunday, bunda yurish qismi yuzasidagi to’gri burchakli maydondagi g’ildirakdan tushiadgan kuchlanishlar R, Shartli o’lchamli a 2 -ko’prik o’qi bo’yicha va b 2 -ko’prik o’qiga ko’ndalang, keyinchalik bu kuchlar tik yo’nalishda yurish qismi to’shamasi qalinligi N qalinligiga 45 o burchak ostida taqsimlanadi (1.rasm). Buning natijasida temirbeton plita yuzasi satxida tomonlari bilan maydonchada xarakatga keladi. a 1 = a 2 + 2N i 1 = 2 + 2N, (1) Bunda N-Yurish qismining barcha to’shamalari qalinligi. Eksperement izlanishlarda o’rnatilgan egilishga ishlaydigan plita qismi ko’prik o’qi bo’ylab a 1 kenglikdan ancha katta kenglik kiradi. Faol ishga tushiadigan

xisoblanadigan plita tasmasi kengligi bu izlanishlarga asosagn quyidagi ko’rinishda tavsiya etiladi. a = a 1 + 1 /3, (2) leki a = 2/3 1, dan ko’p emas , Bunda 1-plita oralig’i, tio’sin devorlari orasidagi bo’shliq masofa qabul qilnadi.(2,a. rasm) 1.rasm. Plita yuzasidagi g’ildirakdan tushiadigan zo’riqishlarni taqsimlash sxemasi 2.rasm. Plitaning ishchi kengligini aniqlash : a-bitta g’ildirakdan ; b-ikkita yaqinlashgan g’ildirakdan Shuni xisobga olib, bu Qo’shni AK tasmalar orasidagi masofa 3 metrni tashkl etadi, plita oralig’i 3 metr bo’lganda uning ikkita yaqinlashgan aravacha bilan yuklangan xolat (2,b. Rasm). Bu xolatda plitaning ishchi kengligi chekka yuklar taqsimlanishini ichki chegarasi olinadi. U ikkita g’ildirak uchun quyidagicha tuziladi.

Bu erda d-aravacha o’qlari orasidagi masofa, 1.5 m ga teng. Yuklarning plitadagi taqsimlanish kengligi bu xolat uchun Bu erda s-Qo’shni g’ildiraklar orasidagi eng kichik masofa, 1.1 m ga teng. G’ildiraklar plita tayanchlarida joylashganda (3.rasm) kuchlar plita oralig’iga prependikulyar tarqaladi kengligi yo’nalishida: a x = a x + 2x, (5) lekin a = a x + 1 /3. dan ko’p emas. Plitani xisoblashda odatda uning tasmasi kengligini 1 metr deb qaraladi. Bu tasma o’zining og’irligi va AK yoki NK-60 yuklari bilan yuklanadi. Plitadagi kuchlar omillarini xisobini aniqlashda to’sin plitasi qovurg’alariga devordvgi karopkalarda elastik siqilganligini xisobga olish kerak. Eguvchi momentlarni xisoblarni soddalashtirish maqsadida yaqinlashish usulida aniqlashga ruxsat etiladi, plitalarni qovurg’a ustiga tarang siqilgani va qovurg’alarni mosligi ta’siri keltirilgan sonli koyffitsentlarda xisobga olinadi. Bu usulga binoan eguvchi momentning plita oralig’i o’rtasidagi va siqilgan tayanchidagi bir oraliqli plitaga bo’sh tiralgan moment M ning bir qismi sifatida aniqlanadi.

3.rasm. Plitaning uning tayanchidagi ishchi kengligini aniqlash va plitani ko’ndalang kuchlarni eng katta o’lchamiga Yuklash sxemasi Eguvchi momentning ifodasi quyidagicha ko’rinishda bo’ladi Tusinga erkin tiralgan plitaning 1 metr kengligi tasmasi M 0 momentining qiymatini (4.rasm) Yuklash sxemasida keltirilgan plita oralig’i 1 qiymatiga bog’liq va quyidagi formula bilan aniqlanadi. Bu erda b=b 1 (4,a.rasm); (8.8) b=b 1 +c (8.4,b. rasm). (9) q n -temirbeton pplitaning o’z og’irligi va ko’prik to’shamasining og’irligidan xisoblangan yuk, quyidagi formula bilan aniqlanadi.

Bu erda q pl -1m 2 plitaning og’irligi; q viz -1m 2 tekislovchi, izolyasiya va ximoya qatlamining og’irligi; q pk -Yurish qism to’shamasi; γ fpl ,γ fviz -yuklar uchun ishonchlilik koeffitsenti, SNiP2.05.03-84 ning 8 va 14-jadvallvridan qabul qilinadi; (1 + s) = 1 + (45 - ^)/135 –yuklar uchun dinamik koeffitsent SNiP2.05.03-84 ning (23) formulasi orqali aniqlanadi. 4. rasm. Pilita oralig’ining o’rtasida eguvchi momentni aniqlash uchun sxemalar: a-plitani faqat bitta g’ildirak bilan Yuklanganda (plita oralig’i 2.5 m dan kam emas); b- ikkita yaqinlashgan aravachalar bilan Yuklanganda (plita oralig’i 2.5 m dan ko’p bulganda) Bir tekis taqsimlangan yuklar r-r 1 plitani bitta g’ildirak va yarim tasmali taqsimlangan yuklar v (4,a rasmga qarang) quyidagi formula bilan aniqlanadi. (11) Bu erda P -AK Yuklarining aravacha o’qiga tushiadigan yuki; v-taqsimlangan AK yuklarining jadalligi; a = a1 + 1 b /3; - γ fp , γ fv - yuklar uchun ishonchlilik koeffitsenti, SNiP2.05.03-84 ning 14-jadvalidan qabul qilinadi; ( γ fp - 1.5; γ fv -1.2). Bir tekis taqsimlangan r-r 2 yaqinlashgan aravachalar va tasmalar bilan yuklanganda ularning taqsimlangan yuklari (4,b rasmga qarang) quyidagi formula bilan aniqlanadi.

(12) Bu erda a = a1 +d+ 1 b /3. Bunga bog’liq xolda diofragmasiz oraliq qurilmalar plitasi to’sinlar orasidagi qo’zg’aluvchi yuklarni ko’ndalang taqsimlash ishida ishtirok etadi, bunda raliq o’rtasida va tayanch qismida eguvchi momentning ikkala belgisi vujutga keladi. Tuzatish koeffitsenti oraliq o’rtasida va tayanch qismidagi ikkala eguvchi momentlar qiymatlarini aniqlash imkonini beradi. Eguvchi momentlarni tuzatish koeffitsentini xisobga olgan xoldagi xisoblanadian qiymatini quyidagi formula bilan aniqlanadi: oraliq o’rtasi uchun Tayanch uchun (13) Plita uchun M 0 ning qiymati NK-80 yuklarini g’ildirakka ta’sirini xisobga olib, (7) formula bilan xisoblanadi, Yuklash sxemasini xossalarini xisobga olib. Bunda Plitadagi ko’ndalang kuchlarning eng katta qiymati Q (3 rasmga qarang) keltirilgan uzlukli to’sinni Yuklash sxemasi kabi taqsimlanish maydonini xisobga olgan xolda aniqlanadi va quyidagi formula orqali xisoblanadi: Bu erda y i -R yuk tagidagi ko’ndalang kuchlar ta’sir chizig’i ordinatasi;w i tasmali yuklar tagidagi ko’ndalang kuchlar ta’sir chizigi yuzasi; a x =a 1 +2x; lekin a=a 1 +l b /3 dan katta emas.

Diofragmali oraliq qurulmalarning konsolli plitalarida eguvchi moment va ko’ndalang kuchlarni (5.rasm) xisobiy sxema orqali aniqlanadi, Shuni xisobga olish keraki bunda g’ildirakdan tushiadigan bir joyga to’plangan kuchlar P/2, to’shamaga a 2 va b 2 tomonlari bilan qo’yilgan, konsolning negiz qismiga osilgan uzunligi s va kengligi a = a 2 + + 2N + s, konsolning bo’ylama uzunligi b = b 2 + N. Xisobiy Yuklash sxemasini xisobga olib, konsol negiziddagi doimiy va vaqtinchalik yuklar AK dan xosil bo’ladigan eguvchi momentni quyidagi formula bilan xisoblash mumkin. Ko’ndalang kuchlarni konsol negizidagi xisobiy qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi. 8. 5.rasm. Konsolli plitalarni xisoblash uchun sxema. Diofragmasiz oraliq qurilma plita konsollaridagi eguvchi moment va ko’ndalang kuchlarni faqat plitaning o’z og’irligi piyodalardan tushiadigan vaqtinchalik yuklar bo’yicha aniqlanadi.

3. Plitalarning mustaxkamlik, yoriqbardoshlilik va chidamlilikka xisoblash. Xisoblashda olingan qiymatlarga ko’ra plita uchun armatura tanlanadi va keyin uni mustaxkamlikka va yoriqbardoshlilikka tekshirib chiqiladi, temirbeton egiluvchi elementlarining to’g’ri burchakli qirqimi uchun xisoblarni bajarilish ketma-ketligini keltiramiz. 1.Plitaning ishchi balandligi xisoblanadi h 0 =h-0.5d-a, bu erda h-plita qalinligi, 1/20...1/25 oraliqqa teng deb qabul qilinadi, lekin 15 sm dan kam emas; d-armatura diametri, birinchi yaqinlashishda 16 mm deb qabul qilinadi; a-ishchi armaturalar uchun betonning ximoya qatlami, 3sm deb qabul qilinadi. 2.Birinchi yaqinlashishda ichki juftlik elkasi. z=0.925h 0 3.Oraliq ortasida armatura uchun kerakli maydon quyidagi formula bilan aniqlanadi. A tr =M rasch /(zR s ). 4.Armatura sitali sortamenti jadvalidan armatura sterjinlarining 1pog.m plita kengligiga kerakli soni quyidagi Shart bo’yicha tanlanadi. A pr >=A tr, bu erda A pr -armaturaning qabul qilingan maydoni. 5.Oraliq o’rtasida plitaning pastki qismidagi sterjinlarning joylashtirish SNiP 2.05.03-84 ning 3.121,3.122-paragraf tavsiyalariga asosan amalga oshiriladi. 6.Qabul qilingan armaturalar soni A pr va betonning xisobiy qarshiligi R b va armaturaning qarshiligi R s b=1 m kenglikdagi plita uchun siqilgan bo’lagi balandligi quyidagi formula bilan aniqlanadi. Va siqilgan bo’lakning nisbiy balandligi qiymati E=x/h 0. x= R s A pr /(R b b) 7.Siqilgan bo’lakning nisbiy balandligini oxirgi qiymati E y SNiP 2.05.03-84 ning 3.61 p dagi (53) formula bilan xisoblanadi. Agar E<=E y ,bo’lsa qabul qilingan armaturalar soni plita qirqimining ko’tarish qobilyati SNiP 2.05.03-84 ning 3.62 p bo’yicha tekshiriladi. Qaramaqarshi xolatda

plita qalinligini oshirish kerak va bu ko’rsatmaning 4 p siga qaytish kerak. Mustaxkamlik Shartlari 10% dan kam bo’lmagan zaxirani qondirish kerak 8.Ko’ndalang kuchlar tasiridagi kuchlarni plitani mustaxkamlikka xisoblash SNIP 2.05.03-84 ning (94 va 101) formulalariga asosan amalga oshiriladi. 9.YOriq paydo bo’lishiga xisoblarni SNiP 2.05.03-84 ning (124) formulasi orqali, bunda plitani zo’riqtirilmagan armatura bilan armaturalangan va yoriqbardoshlilikning 3v kategoriyasi talablariga kiradi deb xisoblanadi. 10. SNiP 2.05.03-84 ning 3.91 p ga asosan chidamlilikka xisoblanadi. Plita qirqimini chidamlilikka xisoblash 1-gurux chegaraviy xolati uchun xisoblashga kiradi. Lekin SNiP 2.05.03-84 ning 2.3 p ga asosan chidamlilikka xisoblashda konstruksiya elementlaridagi zo’riqishlarni doimiy va vaqtinchalik Yuklarni ishonchlilik koeffitsientisiz aniqlanadi, dinamik koeffitsient esa 1+2/3m ko’rinishida qabul qilinadi. Plita qirqimini xisoblash kuchlanishning deformatsiya xolati 2-bosqichini qo’llab armatura va betonlarning elasti ishi uchun tekis qirqimlar gipoteziyasidan amalga oshiriladi. Agar betondagi cho’zuvchi kuchlanishlar betonning cho’zilishga qarshiligidan oshib ketsa unda betonning tegishli qismi xisoblashdan chetlatiladi. Dalil keltirilgan qirqimning inersiya momenti (bu xolat uchun xisoblada ruxsat etilgan kuchlanishning elastik bosqichida betonning cho’ziladigan qismini chiqarib tashlashni xisobga olib) quyidagi formula orqali aniqlanadi (6.rasm): I red =bx 3 /3+nA s (x-a ’ ) 2 -nA s (h-a u -x), bunda I red -beton kesimida keltirilgan netral o’qqa nisbatan inersiya momenti, betonning cho’zilish qismini xisobga olmagan xoldagi xamma armaturalarning umumiy Yuzasiga n munosabatini kiritish SNiP 2.05.03-84 ning 3.48 p siga asosan; x-betonning siqilgan qismi balandligi elastik gavda

6.rasm. Yurish qismi plitasini chidamlilikka xisoblash formulasiga asosan aniqlanadigan, betonning cho’zilish qismini xisobga olmasdan, Shunday Shart bilanki, keltirilgan kesmdagi sitatik moment netral o’qqa nisbatan no’l (0) ga teng deb: S red =bx 2 /2+nA s (x-a ’ )-nA s (h 0 -x)=0. Bundan Bitta tekislikda faqat egilishga ishlaydigan Yurish qismi plitasiga mos xolda, chidamlilikka xisoblashni quyidagi formulalar orqali amalga oshiriladi: betonni siqilishdagi chidamlilikka tekshirilganda Armaturani chidamlilikka tekshirilganda bu erda m b1 , m as1 - betonning xisobiy qarshiligi R b va armaturaniki R s ga kiritilgan betondagi va zo’riqtirilmagan armaturadagi kuchlanish nomutonosiblik siklini xisobga oluvchi koeffitsientlar, SNIP 2.05.03-84 ning 3.26 va 3.39 p lariga asosan olinadi; M - plitaning xisobiy kesimidagi xisoblangan Yuklardan xosil bo’ladigan egkuvchi moment.

SNiP 2.05.03-84 ning 3.26 p ga asosan m b1 =β b ε b , bu erda β b -beton mustaxkamligini vaqt davomida xisobga oluvchi koeffitsient SNiP 2.05.03-84 ning 25-jadvalidan qabul qilinadi; ε b - SNiP 2.05.03-84 ning 26jadvalidan qabul qilinadigan, takrorlanadigan kuchlanishlarning nomutonosiblik sikliga bog’liq koeffitsient SNiP 2.05.03-84 ning 3.39 p ga asosan m as1 = β pw ε ps , bu erda β pw -armaturali elementlarni ishlash Shartlariga, payvandlash choklarining mavjudligi yoki boshqa elementlarni armaturaga payvandlanganligi ta’sirini xisobga oluvchi koeffitsient SNiP 2.05.03-84 ning 33-jadvalidan olinadi; ε ps - SNiP 2.05.03-84 ning 32-jadvalidan qabul qilinadigan qo’llanilayotgan armaturaning killasiga va armaturadagi kuchlanishlarning o’zgarish nomutonosiblik sikliga bog’liq. 4. To’sinlardagi zuriqishlarni aniqlash Oraliq qurilma to’sinlaridagi zo’riqishlar. Bosh tusin qirqimini loyixalash jarayonida eguvchi moment M va ko’ndalang kuchlarni Q (ularni o’lchamlarini asoslash uchun) va ko’prikning ekspluatatsiyasi jarayonidagi (ularni yuk ko’tarish qobilyatini aniqlash uchun) xisoblanadi. Zo’riqishlarni vaqtinchalik va doimiy yuklarni birgalikdagi xarakatini xisobga olib aniqlanadi. Doimiy yuklar birinchi va ikkinchi qismga ajratiladi. Birinchi qismga oraliq qurilmaning yuk ko’taruvchi elementlarining og’irligi (to’sinlar, plitalar), ikkinchi qismga-ko’prik to’shamasi og’irligi, ko’taruvchi qismlarni birlashtirib va yeg’ib bitqaziladigan keyingi qurilmalar. Oraliq qurulma bosh to’sinidagi vaqtinchalik yuklardan zo’riqishni aniqlash uchun oldindan ularning ta’sir chizig’i quriladi. Uzulukli to’sinlardagi zo’riqishlardaularni qurish oson, uzluksiz to’sinlarda esa ta’sir chizig’ini jadvallar yordamida qaysiki tavsifli qirqimlar uchun ularning ordinatalari berilgan. Bunday to’sining oralig’ini olti-sakkiz intervalgvcha bo’linadi. Olingan ta’sir chiziqlarni

vaqtinchalik yuklar bilan uch marta Yuklanadi: ikki marta AK yuklar bilan va bir marta yakka g’ildirakli yoki zanjirli Yuklar bilan, ikki marta AK yuklari bilan Yuklash SNiP 2.05.03-84 ning 2.12 p ikkita xolat ta’siriga mos kelishi kerak. Birinchi xolatda yurish qismidagi AK yuklari tasmalarining xisobiy soni yurish qismida noqulay joylashgan deb piyodalar yo’lagidagi betartib to’planadigan yuklar bilan birgalikda qaraladi, ikkinchisi-yurish ko’tarmasida bu yuklarning ikkita tasmasi noqulay joylashtirilgan (bitta bir tasmali ko’priklarda) bunda piyodalar yo’lagi yuklanmagan. Bunda AK yuklarining chekka tasmasining o’qi yurish qismi chekkasidan eng yaqini 1.5 m da joylashgan bo’lishi-birinchi xolatda va yurish qismining to’siqlarida-ikkinchi xolatda. AK ning Qo’shni tasmalari orasidagi masofa 3 m dan kam bo’lmasligi kerak. Agar yurish qismida AK yuklarining bir qancha tasmasi o’rnatilsa, unda eng noqulayini to’la qabul qilinadi, qolganlariga esa bir tekis taqsimlangan yuklar uchun kichraytiruvchi koeffitsient S 1 -0.6 qo’llaniladi. Ular xamma tasmalarni avtomobillar bilan bir vaqitda to’liq yuklanish extimolini xisobga oladi. Bunda aravani yuklanishini o’zgarishsiz qoladi. Oraliq qurilma bosh to’sini qirqimidagi vaqtinchalik yuklardan zo’riqishlarni aniqlashda ularni fazodagi ishlarini xisobga olinadi (5.2. bo’limga qarang). Temirbeton ko’priklarni oraliq qurilmalarni xisoblash uchun texnika fanlari doktorlari B.E.Ulitskie, A.V. Aleksandrov, M.E. GipShmanlar va texnika fanlari nomzodi V.G. Donchenko metodlaridan xam foydalaniladi. Yaqinlashish usulida xisoblashda oraliq qurilmani fazodagi ishini bosh to’sinlar orasidagi ko’ndalang bikrlikni xisobga oluvchi, yuklarning ta’sir chizig’i yuklanganda xisoblanadigan ko’ndalang o’rnatish koeffitsienti yordamida xisobga olinadi. Oraliq qurilmaning ko’ndalang kesimida ikkita balka bo’lganda ko’ndalang bog’lanish bikrligiga bog’liq bo’lmagan ko’ndalang kuchlarni ta’sir chizig’i richag qoidasiga binoan aniqlanadi va uchburchak ko’rinishida bo’ladi (7, a rasm).

7.rasm. Ko’ndalang chiziq ta’siri bosh to’singa ta’sir etgandagi oraliq qurilma ko’ndalang kesimini xar xil turlari (a-v) uchun ko’ndalang o’rnatish koeffitsientini richak usuli bilan aniqlash. 8.rasm. Markazlashmagan siqish qonuni bo’yicha qurilgan Yuklarning ta’sir chizig’i ko’rinishi. Bitta koropkasimon oraliq qurilmalarda buralishdagi mustazxkamlik juda katta, ko’ndalang ta’sir chizig’i to’rtburchak ko’rinishda (7.b rasm) birga teng bo’lgan ordinataga ega, bu Shuni ko’rsatadiki, bu ko’ndalang qirqimdagi kuchlarning joylashishiga bog’liq bo’lmagan xolda u markaziy qo’yilgan deb qabul qilinadi; Oraliq qurilmani ikki yoki undan ko’p koropkasimon ko’ndalang qirqimlarda (7.v. rasm)-koropka oralig’ida-to’g’ri to’rtburchak, ularning Yurish qismi plitasida birlashgan joylarida-uchburchak bo’ladi. Bosh to’sinlar uchta va undan ko’p bo’lganda, bir biri bilan juda bikr ko’ndalang aloqali birlashganda (diofragmali oraliq qurilmalar) ta’sir chizig’i markazlashmagan siqish usulida aniqlanadi va uchburchak ko’rinishda

bo’ladi(8.rasm). Bu ta’sir chiziqlarning ordinatalari markazlashmagan siqish usulida xisoblanadi (5.2 bo’limga qarang). Bosh tusinlar uchta va undan ko’p bo’lganda ko’ndalang aloqa katta bo’lmagan (oxirgi) bikr bog’langan (diofragmasiz oraliq qurilmalar) egri chiziqli ko’rinishga ega ko’ndalang ta’sir chizig’ini plita ishini oraliq qurila to’sini elastik cho’kadigan to’sin deb qaraSh asosida aniqlanadi (elasti tayanchlar usuli). Bu xolatda ta’sir chizig’i ko’tarish qismlariga Yuklarni (9.rasm) tayyor jadvallar yordamida, oraliq qurilma ko’ndalang to’sinlar kesimiga va elastik ta’qsimlanish parametri α ga bog’liq xolda, quyidagi formula bilan aniqlanadi. , bu erda b 0 - bosh to’sinlar orasidagi masofa (ko’ndalang to’sin oralig’i); L-bosh to’sin uzunligi; –bir metr kenglikdagi plita va bosh to’sinning egilgandagi bikrliklar nisbati. 9.rasm. Elastik tayanch usuli bo’yicha qurilgan ta’sir chizig’i Yuklari ko’rinishi: 1-Balka 1 va unga mos ta’sir chizig’i Yuklari; 2-Balka 2 va unga mos ta’sir chizig’i Yuklari; Uzlukli va konsolli to’sinlar qirqimdagi doimiy yuklardan zo’riqishlarni ta’sir chizig’ini to’la uzunligi bo’yicha doimiy yuklarni birinchi va ikkinchi qismlarini yuklab aniqlanadi. Uzluksiz to’sinlar qirqimlaridagi doimiy yuklarning birinchi qismi zo’riqishlar yuklarni uzatish vaqti uchun qabul qilingan, yig’ish ketma ketligi va ularning xisobiy sxemasini konstruktiv echimi xisobga olib aniqlanadi. Ulardagi doimiy yuklarning ikkinchi qismi zo’riqishlarini ta’sir chizig’i uchun aniqlanadi.

Temirbeton oraliq qurilmalarni bosh to’sinlarini loyixalashda eguvchi momet M ning musbat (maksimal) va manfiy (eng kichik) qiymatlari egilgan epyuralari va kesib o’tuvchi kuchlari Q kerak bo’ladi (10 rasm). Zo’riqishlar to’sinning bir necha qirqimlarida bu qirqimlar uchun vaqtinchalik yuklarning joylashishi katta noqulaylikda bo’lganda M va Q qiymatlarini xisoblashdan olingan qiymatlar bo’yicha ularni chiziladi. Uzlikli va tempraturaviy uzluksiz oraliq qurilmalar to’sinlari uchun eguluvchi epyuralari M ning faqat maksimal qiymati uchun chiziladi (10.a. rasm). Zo’riqishlarning maksimal va minimal uzluksiz to’sinlar uchun vaqtinchalik yuklar ta’sir chizig’ining bir xildagi qismlarida xar biri aloxida Yuklash asosida xosil qilinadi, bunda doimiy yuklarning ikkinchi qismini ta’sir chizig’ini xammasiga yuklanadi. 10.rasm. M va Q larning egilgan uzlukli (a) va uzluksiz (b) to’sinlar uchun epYuralari. 10.b rasmda uzluksiz ikkita oraliqli to’sin uchun eguvchi momentning eguvchi epyuralari keltirilgan, u uchta qismga bo’lingan I-faqat musbat momentlar yuzaga keladigan, II-faqat manfiy momentlar Yuzaga keladigan, III-bunda ikkala moment belgilari yuzaga keladi. Bu epyuraga asosan I-uchaskada ishchi armaturani tag qismida, II-uchastkada tepa qismigan, III-uchastkada esa tag va tepa qismlarga qo’yiladi.

Xar qanday momentlar va kesilgan kuchlarni maksimal va minimal qiymatlarini umumiy ifodalovchi ta’sir chizig’i yordamida aniqlanadigan, AK Yuklarga xisoblanganda quyidagi ko’rinishda bo’ladi. NK-80 Yuklarga xisoblanganda M(Q)=q +P NK bu erda q-1 metr xisoblanayotgan to’sinning o’z og’irligidan va yurish qismi to’shamasi to’sin, tekislovchi, ximoya, izolyasiya va to’shama uchun yuklarning xar xil yuklar uchun ishonchlilik koeffitsientlari bilan xisobi; –AK turdagi avtomobil yuklaridan bir tekis taqsimlangan yuklar jadalligi; piyodalar yo’lagi betartib yuklanagndagi bir tekis taqsimlangan yuklar jadalligi yuklarga xos ishonchlilik koeffitsienti; - xisobiy kuchlar omillariga xos ta’sir chiziqlarini musbat va minfiy qismlari maydonlari yig’indisi; - ta’sir chizig’i musbat va manfiy qismlari maydoni; - Aravachaning o’qiga AK dan tushiadigan Yuklar; P NK - NK-80 dan o’qqa tushiadigan Yuk; y 1, y 2 -AK aravachasi o’qining yuklari tagidagi M va Q ta’siri chiziqlariga mos ordinatalari; ∑y-NK-80 o’qi yuklari ta’siridagi M va Q ta’siri chiziqlari ordinatalari yig’indisi; i -xvar xil ko’rinishdagi vaqtinchalik Yuklarning ko’ndalang qo’yilgan koeffitsient, ta’sir chizig’i yuklarini balkaga qo’yilganda aniqlanadi; (1+ )- dinomik koeffitsient, AK yuklari uchun (1+ )=1+(45- )/135, formula bilan aniqlanadi, bu erda g’i yuklanadigan bo’laklarning uzunligi yig’indisi, NK-80 yuklari uchun (1+ )=1,1.

11.rasm. AK (a) va NK-80 (b) Yuklaridan ko’ndalang o’rnatish koeffitsientlarini aniqlash uchun ko’ndalang ta’sir chizig’i yuklarini Yuklash sxemasi. 8. 11.rasmda AK ning birinchi xolati ta’sirida ni aniqlash sxemasi keltirilgan (11.a. rasm) va NK-80 uchun (11.b.rasm). Bu sxemalarga binoan piyodalar yo’lagidan tushiadigan yuklar qat bitta piyodalar yo’lagi uchun qabul qilingan, Shuning uchun boshqa Shunday piyodalar yo’lagini Yuklash ko’rib chiqilayotgan chekka to’sinlar uchun xisobiy kuch omillarini kamaytirishga imkon tug’diradi. AK ning bir xil taqsimlangan yuklaridan 5. To’sinlarni tik qirqimlar uchun xisoblash Xisoblashning vazifasi oraliq qurilma to’sinlarni ko’ndalang Shakli, armaturalar qirqimlari va ularning ko’ndalang qirqimda joylashishini asoslashdan iborat. Oraliq qurilma ko’ndalang qirqimining Shakli va o’lchamlari odatda :uning balandligi, yurish qismi plitasining qalinligi va kengligi, devorlvrining qalinligi, pastki belbog’ining o’lchamlarini-tajribalarga asoslanib yoki Shunga o’xshash oldin qurilgan konstruksiyalarni ilmiy tadqiqot qilib belgilanadi. Bunda xisobga kiritiladigan plitaning kengligi quyidagi Shartga asosan qabul qilinadi : ; , Bu erda h f -plita qalinligi; s-plitaning ustki qismiga qo’yilgan piyodalar yo’lagining kengligi, agar u 1:3 va undan katta qiyalikda bo’lsa b-devor qalinligi, -yondosh to’sinlari o’qlari orasidagi masofa.

Plita qalinligi o’zgaruvchan bo’lsa, xamda plitaning yo’g’onlashgan qismi qiyaligi 1:3 dan kichik bo’lganda birinchi formuladagi s=0, plitaning qalinligi plita va piyodalar yo’lagi plitasining Yuzasini xisobga olgan xolda qabul qilinadi. Bunday Shartda qirqimni xisoblash qabul qilingan o’lchamlarni aniqligini tekshirish va ishchi armaturani kerakli Yuzasini aniqlashga olib keladi. Armatura joylashtiriladigan qatlamni Shakli va o’lchamlari, armatura bog’lamlari orasidagi masofani xisobga olib, armatura sterjinlari va xismoya qatlamlari o’lchamlari aniqlanadi. Ishchi armaturaning kerakli yuzasi A r oldindan quyidagi formula bilan aniqlanadi. Bu Shartdan, vaqtinchalik va doimiy Yuklardan xosil bo’lgan xisobiy eguvchi moment M kuchlar juftligini elkasida qabul qiladi. z=h 0 -0.5h f , Bu erda R p –zo’riqtirilgan armaturaning xisobiy qarshiligi; h 0 -to’sinning ishchi balandligi; h f -to’sinning siqilgan qismi qalinligi. Bunda siqilgan joy qalinligi x, plita qalinligi h f ga taxminan teng deb faraz qilinadi. Topilgan A r -ning qiymati sitrjinlar yoki armatura to’plamlarini kerakli sonini aniqlaydi va ularning plitaning pastki qismida joylashtirganda betonning ximoya qatlami o’lchamlari va armatura elementlari orasidagi bo’sh masofa me’yorlarga amal qiladi.

12.rasm. Elementni bo’ylama o’qiga nisbatan tik siqilgan joyning xar xil balandliklarida (a,b) qirqimni egilishga xisoblashdagi ichki kuchlarni (v) xisoblash sxemasi. Umumiy xolatda vertikal o’qqa simmetrik qirqim mustaxkamligini zo’riqtirilgan pastki A r va ustki , zo’riqtirilmagan ustki A s Armaturalarni tashqi kuchlar momentini betondagi jamiki kuchlarning eng so’ngi va zo’riqtirilgan armatura og’irlik markaziga nisbatan solishtirib tekshiriladi. Qirqimlarni solishtirma mustaxkamligini xisoblashni uchinchi bosqich kuchlanish deformatsiya xolatini qo’llab amalga oshiriladi. Qirqimning eguvchi moment uchun mustaxkamlik Sharti bunda quyidagi ko’rinishda bShladi (12.rasm). 1) (8/12, a, b) xolat uchun. Bunda x-siqilgan joy balandligi quyidagi Shart bo’yicha aniqlanadi , ; 2) bo’lganda (12.rasm, b, v) xolat uchun , bu erda x siqilgan joy balandligi quyidagi Shart bo’yicha aniqlanadi , bu erda R b -betonning siqilishdagi qarshiligi; -Yuqorida joylashgan oldindan zo’riqtirilgan armaturadagi kuchlanish Siqilgan joy balandligi x qirqidagi element o’qiga xamma kuchlarning proeksiyasi 0 ga teng deb aniqlanadi (12.v rasm) ga qarang. Siqilgan joy nisbiy balandligi ξ =x/h 0 uning me’yoriy qiymati ξ y dan oshmasligi kerak, bunda beton siqilgan joyining chegaraviy xolati cho’zilgan armaturadagi kuchlanishning eng katta qiymatiga etmasdan, xisobiy qarshilik R s yoki R p teng bo’lgan. ξ y -ning qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi ,

Bu erda = (0,85...0,008)Rb -R s –zo’riqtirilmagan armatura uchun; σ 1 =R p +500- σ p -zo’riqtirilgan armatura uchun ; σ 2 -armaturaning siqilgan joyini eng oxirgi chegaraviy kuchlanishi, 500MPa ga teng; σ p -yo’qotishlarni xisobga olgandagi armaturadagi oldindan kuchlanish qiymati, SNiP 2.05.03-84 ning 11-ilovasi bo’yicha aniqlanadi. Formulada keltirilgan R b, σ 1 , σ 2 , σ p larning qiymatlari MPa da qabul qilinadi. 6. To’sinlarni qiya qirqimdagi mustaxkamlikka xisoblash Ko’prikli konstruksiyalarini loyixalash qoidalarida qiya qirqimlarga xisoblash ko’zda tutiladi: • Qiya yorilishlar o’rtasidagi ko’ndalag kuchlar ta’siriga SNiP 2.05.03-84 ning 3.77 £ va qiya yorilish uchun SNiP 2.05.03-84 ning 3.78£ bo’yicha; • Qiya yoriq uchun eguvi moment ta’siriga ko’ndalang armaturali elementlar uchun SNiP 2.05.03-84 ning 3.83 £ bo’yicha. Qiya yoriqlar o’rtasidagi qovurg’a betoni, beton tasmasi bo’ylab qiya siquvchi kuch R va ko’ndalang armaturalardan chuzuvchi kuchlar N ta’sirida ostida tekis kuchlanish xolati Sharoitida bo’ladi (13.rasm). Bu xolatda betonning buzilishi bosh siquvchi kuchlanishlar me’yoriy siquvchi kuchlanishlardan katta bo’lgan, tekkis kuchlanish xolatidagi beton mustaxkamligi kreterasiga javob beradigan, qaysikm, R b va R bf qarshiliklari aniqlanadigan va betondagi bosh cho’zuvchi qarshiliklarga bog’liq bo’lgan. 13.rasm.Qiya yoriqlar orasidagi to’sin qovurg’asidagi betonning ishlash sxemasi. Beton mustaxkamligini xisoblashni qatiy usuli, bu mavjud kuchlanish xolatini xisobga oluvchi, xozircha yo’q. Xisob uchun quyidagi oddiy formula qo’llaniladi, ilmiy tajriba xulosalarini xisobga olib:

, (17) Bu erda -tayanch o’qidan masofadan kichik bo’lmagan masofadagi ko’ndalang kuchlar; ko’ndalang armaturalash sistemasi ta’sirini xisobga oluvchi koeffitsient ; , bu erda =5 elementning ko’ndalang o’qqa tik joylashgan qisqichlarda, =10-45 gradus burchak ostida joylashgan qisqichlarda; beton va armaturalarning eguluvchanlik moduli nisbati, SNiP 2.05.03-84 ning 3.48 £ bo’yicha aniqlanadigan; -plita devorini armaturalash koeffitsienti; A sw -bitta tekislikda joylashgan qisqichlar ketma ketligining qirqim Yuzasi (14.rasm.); S w -xomutlar orasidagi masofa (14. rasmga qarang), b-qirqim kengligi (14.rasm qarang) ; h 0 qirqimning ishchi balandligi. (17) formulada betonning siqilishga qarshiligi R b - xisobga olinadi bu bilan betonning buzilishiga asosiy ta’siri xisobga olinadi. Lekin tekis kuchlanish xolati ta’sirida beton mustaxkamligiga R bf betonning cho’zilishga qarshiligi ta’sir etadi. Uncha katta bo’lmagan markali betonlarda betonning chuzilishdagi mustaxkamligi R bf solishtirilganda siqilishdagi mustaxkamlik kabi darajada o’sadi, lekin o’ta mustaxkam betonlar uchun R bf qarshiligining o’sishi R b qarshiligini o’sishidan ortda qoladi va Shuning uchun ko’tarish qobilyati pasayadi. Bu b1 formulasi uchun xisobga olinadi b1 -koeffitsienti quyidagi formula orqali aniqlanadi b1 =1-0.01Rb, Qaysiki, xisobiy qarshilik Rb MPa da qabul qilinadi. Ko’ndalang armaturalar elementlarining qiya kesmlari o’ndalang kuchlar xarakatiga xisobi (15.rasm) quyidagi shart bo’yicha: 14.rasm.Plita devorlarini armaturalash koeffitsentini aniqlash uchun sxemasi.

15.rasm. Zo’riqtirilmagan (a) va zo’riqtirilgan (b) armaturali temerbeton elementni qirqimdagi bo’ylama o’qiga qiya, uni ko’ndalag kuchlar ta’siriga xisoblashdagi kuchlanishlar sxemasi. (18) Zo’riqtirilgan armaturali elementlarni zo’riqtirilmagan xomutli bo’lganda (15b rasm) (19) Bu erda - S qirqimi proeksiyasi uzunligidagi zo’riqtirilmagan armaturalarni kesuvchi xamma kuchlarning proeksiyasi yig’indisi (elementning ko’ndalang o’qiga tik va qiya, 2N o ) dan oshmaganda ; Q-ko’rib chiqilyotgan qirqimdan bir tomonda joylashgan, tashqi Yuklardan xosil bo’lgan ko’ndalang kuchlarning eng katta qiymati; , -zo’riqtirilgan va zo’riqirilmagan armaturalarning xisobiy qarshiligini ish Sharoitini xisobga olgandagi koeffitsenti m a4 ,SNiP 2.05.03-84* aniqlanadigan ; α -qiya qirqim kesishgan joydagi sterjinlar og’ish burchagi (bog’lamlar) qiya qirqim kesishgan joydagi elementning bo’ylama o’qiga nisbatan; Q b -xisoblashdagi ko’ndalang kuchlar, qiya qirqimning oxiri ustidagi xisoblashda betonning siqilgan zonasiga uzatiladigan va quyidagi formula bilan aniqlanadi. Bu erda b-devorning qalinligi (qovurg’a) yoki yaxlid plitaning kengligi ; h 0 qiya qirqim siqilgan zonasini kesib o’tadigan, qirqimning xisobiy balandligi;c elementning ko’ndalang o’qidagi ko’ndalang qirqimning foydali bo’lmagan

proeksiya uzunligi SNIP 2.05.03-84* 3.79 punkiti talablariga taqqoslab xisoblab aniqlanadi. m-ish Sharti koeffitsenti; Lekin, 1.3 dan kam va 2.5 dan ko’p bo’lmasligi kerak Bu erda, R b,Sh –egilishdagi yorilish xisobiy qarshiligi SNiP 2.05.03-84 ning 23- jadvalida qabul qilingan; -meyoriy yuklardan yig’iladigan eng katta kuchlanishi; bo’lganda qiya qirqimlarni mustaxkamlikka tekshirmaslika yo’l qo’yiladi. qirqimni qayta loyixalash kerak; -garizontal armatura qabul qiladigan kuchlanish kg*s, bu erda - qiya qirqimni β burchak ostida kesib o’tadigan zo’riqtirilmagan gorizontal armatura Yuzasi, sm 2 , K-koeffitsentni qiymati quyidagi shart bilan aniqlanadi: Xomutlar o’rtasida =90 bo’lganda Qirqim oxiridagi ko’ndalang kuchlarni xar bir xolat uchun aniqlab, qiya qirqimlarning bir qancha mumkin bo’lgan yo’nalishlarini qaraSh kerak. Bunda, oldindan qabul qilingan ishchi armaturalarni egilgan joylarini o’zgartirish talab etiladi. YOki Xomutlar bilan armaturalash jadaligini oshirish talab etiladi. Qiya qirqimlarni eguvchi momentlar ta’siriga xisoblash (16-rasm) SNiP 2.05.03-84 ning 3.83 paragrifiga mufofiq bajariladi: Zo’riqtirilmagan armaturalar uchun (16 a rasm) Zo’riqtirilmagan armaturali elementlar uchun (16.b rasm) bunda zo’riqtirilmgan xomutlar bo’lganda

Bu erda M-qiya qirqim siqilgan mintaqasi markazi orqali o’tuvchi o’qqa nisbatan siqilgan qirqim chekkasidan bir tomonda joylashgan xisobiy huklardan xosil bo’lgan eguvchi moment; z sw , z s , z si , s pw , z p , z pi -zo’riqtirilgan va zo’riqtirilmagan armaturalardagi kuchlanish nuqtasi, qirqimdagi betonning siqilgan mintaqasida bir xil xarakatlanuvchi kuchlar qo’yilgan nuqtagacha masofa, qaysiki eguvchi moment aniqlanadigan joy. 8. 16.rasm. Zo’riqtirilmagan (a) va zo’riqtirilgan (b) armaturali temerbeton elementni qirqimdagi bo’ylama o’qiga qiya, uni eguvchi moment ta’siriga xisoblashdagi kuchlanishlar sxemasi. Maqsadli bo’lmagan qiya qirqim xolatini aniqlash uchun qirqimlar bo’yicha solishtirilgan xisoblash orqali, birdaniga o’zgaradigan joylardagi qirqimlarda o’tkaziladi. Elementning cho’zilgan chegarasini kesib o’tadigan mintaqasidagi qiya qirqimlar meyoriy Yuklardan paydo bo’ladign tik tiqishlar (ϭ bt <R bt ) tik tirqishlarni eguvchi moment tasiriga xisoblashni bajarmasga ruxsat etadi. 7. Oraliq qurilma to’sinlarini yoriq bardoshlilikka xisoblash Elementlarni yoriqbardoshlilik talablari katigoriyalari. Temerbeton ko’priklarning oraliq qurilmalarida yuk ta’sirida yoriqlar paydo bo’lishi mumkin. Yoriqlarni uzoq vaqt davom etadigan ochilishi oraliq qurilmani ko’tarish qobilyatini yo’qotishga va armaturalar karroziyasiga olib kelishi mumkin. Yoriqlar paydo bo’lish xafini yo’qotish maqsadida yoriqbardoshlilika xisoblash, armaturani karroziyaga chidamli va oraliq qurilmani uzoq qilashini taminlash uchun qilinadi. Temirbeton ko’priklarni yorilishga chidamliligi- betonning birinchi bosqich kuchlanish deformatsiya xolatidagi yoki ikkinchi bosqich kuchlanish deformatsiya xolatidagi yoriqlar xosil bo’lishiga qarshilik ko’rsatish qobilyati xisoblanadi.

Betondagi yoriqlar undagi siquvchi va cho’zuvchi kuchlanishlar xaddan tashqari ortiq darajada bo’lganda paydo bo’ladi. Betonning darz xosil bo’lishiga qarshiligi undagi cho’zuvchi va siquvchi kuchlanishlarni cheklash bilan ta’minlanadi. Darz paydo bo’lishini cheklash, ularning oxirgi qiymati konstruksiyaning yoriqbardoshlik kategoriyasiga bog’liq. Cho’zuvchi kuchlanishlar to’sinning siqilgan belbog’idagi darzlar, to’sinning o’qiga perpendikulyar ko’ndalang darzlar deb ataladigan xosil bo’lishini keltirib chiqarishi muikin. Siqiluvchi kuchlanishlar siqilgan tasmada bo’ylama darzlarni keltirib chiqaishi mumkin, Shunga o’xshash kubiklarni o’qi bo’ylab siqishda Yuzaga keladigan, tortishish kuchlari ta’sirida bir biriga tegadigan bog’lanuvchi Yuzalarni moylash orqali bartaraf etiladi.Bosh kuchlanishlarni birgalikdagi ta’siri to’sin devorlarida qiya darzlani keltirib chiqaradi. Yoriqbardoshlilikka xisoblashda darzlar paydo bo’lishi ularni berkitishni va o’lchamlarini nazorat qilish ko’zda tutiladi. Xisoblashlar ikinchi gurux oxirgi xolat uchun xisoblashga tegishli va Shuning uchun meyoriy yuklar tasiriga kuzatiladi. Ular inShoatni tayyorlash, tashish, qurish va ekspluatatsiya qilish bosqichlari uchun bajariladi. Yoriqbardoshlilikka talablar uch xil kategoriyaga ajratiladi, qaysiki ko’prik elementlari ularning bajaradigan ishlari va armaturalash turiga bog’liq xolda talablarni qondirishi kerak. Birinchi kategoriya .konstruksiya elementlarida cho’zuvchi kuchlanishlarni paydo bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi, bu ularning to’la yoriqbardoshliligini ta’minlaydi. Bu kategoriya talablari uzunligi bo’yicha ulangan kuchlanishli oraliq qurilma, elimlangan choklarda cho’zuvchi kuchlanishlar paydo bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi. Ikinchi kategoriya . O’z ichiga ikkita 2a va 2b ko’rinishini oladi. 2a kategoriya talablarini qondirilishda yoriqlar paydo bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi, betondagi cho’zuvchi kuchlanishlar 0.4R bt,ser , qiymati bilan cheklanadi. Bu kategoriyada Avtomobil va shahar kupriklarni oraliq qurilma elementlarini to’sin devorlaridan

tashqari, diametri 3 mm dan bo’lgan zo’riqtirilgan sim bilan armaturalash, 9mm diametrli armaturali kanat K-7 yuo’lishini ta’minlash kerak. 2b kategoriya talablariga to’g’ri keladigan cho’zuvchi kuchlanishlar 1.4R bt,ser , gacha, va Shunday darzlar xosil bo’lishi kengligi 0.15 mm gacha, vaqtinchalik Yuklar bo’lmaganda ularni yopilish Sharti bilan. Bu kategoriyada o’sha 2a dagi elementlar uchun diametri 4 mm va undan katta simlar bilan armaturalash va diametri 12 va 15 mm li kanatlar bo’lishini qoniqtirishi kerak. Uchinchi kategoriya. 3a, 3b va3v ko’rinishga ega. 3a kategoriyasi talablariga javob beradigan konstruksiya elementlariga to’sin devorlari (qovurg’asi) oldindan zo’riqtirilgan oraliq qurilmalar kiradi. Ularda bosh cho’zuvchi kuchlanishlar cheklanadi va darzlarning ochilish kengligi 0.35 mm gacha ruxsat etiladi. Zo’riqtirilgan armaturali sterjinlar bilan armaturalangan Avtomobil va shahar ko’priklari elementlari 3b kategoriyasiga kiradi, zo’riqtirilmaganlari esa-3v yoriqbardoshlik kategoriyasiga kiradi. Ular uchun betondagi cho’zuvchi kuchlanishlar nazorat qilinmaydi, Darzlar paydo bo’lish kengligi 3b kategoriya uchun 0.2 mm gacha. 3v kategoriya uchun esa 0.3 mm gacha. Yoriqlar paydo bo’lishi va ularni berkitishga xisoblash. Oldindan kuchlanishni xosil qilingvndvn keyingi bosqichda maksimal siquvchi kuchlanish ϭ bc (bo’ylama darzlar xosil bo’lishini yo’qotish uchun, bu beton uchun o’ta xavfli va unga yo’l qo’yilmaydi) va cho’zuvchi kuchlanish ϭ bt (kundalang yoriqlar paydo bo’lishini yo’qotish uchun) cheklanadi. Kuchlanishni eguluvchan bosqichdagi qirqim ishini xisobga olgan xolatdagi tortish quyidagi formula bilan aniqlanadi. Bu erda -ruxsat etilgan texnik cho’zish va boshlang’ich yo’qotishlarni xisobga olgandagi oldindan kuchlanishning bir tekis ta’siri; -cho’zich xosil bo’lgunicha to’sining o’z og’irligidan eguvchi moment, -asosiy usullar bilan

oldindan tortib kuchlanish qo’yish qirqimning markaziy nuqtasiga nisbatan; , – qirqimning keltirilgan Yuzasi va enersiya momenti; , - qirqimni nitral o’qqa nisbatan cho’zilgan va siqilgan tomirini chiqarib tashlash m-0.4 deb qabul qilinadigan koeffetsint, 2a yoriqbardoshlik kategoriyasi uchun 2b kategoriyasi uchun 1.4 ga teng. Uzlukli to’sinlarni (20 va 21) formulalarga tekshirishda tayanch usti qirqimlari uchun, bu erda M q ga ta’siri sezilmaydi va bo’ylama va ko’ndalang yoriqlarning paydo bo’lish extimoli katta. Bu va bundvn keyingi formulalardagi Qo’shiluvchi belgilar, bunda aniqlvnvdigvn kuchlanish belgilari (cho’zuvchi va siquvchi) musbat bo’ladi. Ekspluatatsiya bosqichidagi fibraning Yuqori qismida bo’ylama darzlarni yo’qotish uchun siquvchi kuchlanishlarni va fibraning pastki qismidagi ko’ndalang darzlarni vujudga keltirmaslik uchun cho’zuvchi kuchlanishlarni quyidagi formula bilan aniqlanadi: (22) Bu erda -oldindan kuchlanishning bir tekis ta’sir etuvchi kuchlari xamma yo’qotishlarni xisobga olgandagi; -me’yoriy va vaqtinchalik Yuklardan xosil bo’ladigan eguvchi momentlar yig’indisi. Ekspluatatsiya jarayonidagi to’sining pastki qatlamidagi ko’ndalang darzlarni berkitishga xisoblash quyidagi formula orqali amalga oshiriladi: (24) Bu erda -me’yoriy va doimiy kuklardan eguvchi moment. Oraliq o’rtasidagi qirqim uchun uzlukli to’sinlarni (23)-(24) formulalar bilan tekshirish uchun, uzluksiz to’sinlar uchun esa –yoriq paydo bo’lishi mumkin bo’lgan xar bir xisobiy kesim uchun bajariladi.

Qiya darzlar xosil bo’lishiga xisoblash. Xisobni bosh siquvchi va cho’zuvchi kuchlanishlarni cheklash uchun olib boriladi va quyidagi formula bilan aniqlanadi: (25) Avtomobil va shahar ko’priklari uchun qiymati qabul qilinadi. ; ning oraliq qiymatlari uchun ning qiymatilari interpolyasiya usulida aniqlanadi. Bosh siquvchi va cho’zuvchi kuchlanishlarning qiymatlari quyidagi formula bilan aniqlanadi. , Bu erda , , -qaralayotgan nuqtadagi tik va urinma kuchlanish. Ko’ndalang va qiya darzlarni ochilishi uchun xisoblash. Elementlardagi xisoblashni 2b, 3a, 3b, 3v katigoriyali yoriq bardoshlik kategoriyasi talablari uchun loyixalashda quyidagi formula orqali amalga oshiriladi , Bu erda ϭ – cho’zuvchi kuchlanish, zo’riqtirilmagan armaturalar uchun ϭ s ga teng, chekka sterjinlarda, zo’riqtirilgan armaturalar uchun - kuchlanishga teng, Beton siqilishidan keyingi; - armaturani egiluvchanlik moduli; Ψ -darz hosil bo’lish koeffitsenti. ϭ s va qiymatlarini quyidagi formula bilan aniqlanadi; ; Bu erda M-qirqimdagi doimiy va vaqtinchalik Yuklardan eguvchi moment; x,z – siqilgan joy balandligi va ichki juftlik elkasi; – armaturalarning eng oxirgi qatoridan va armaturalarning og’irlik markazidan qirqimning ko’proq cho’zilgan

chegarasigacha bo’lgan masofa; – betondagi cho’zuvchi kuchlanishlar og’irlik markazi sadxidagi betonning butun cho’zilgan mintaqasi qirqimning Yuzasi; - oldindan kuchlantirilgan armatura qirqim Yuzasi. Darz hosil bo’lish koeffitsentini armaturalash radiusiga bog’liq holda SNiP 2.05.03-84* dan qabul qilinadi (& 3.109 va 3.110). 8. To’sinli oraliq qurilmalardagi deformatsiyalarni aniqlash To’sinli oraliq qurilmalardagi deformatsiyalarni aniqlashni transport vositalarini ravon xarakatini elastik egilishlarni chaklash yo’li bilan oraliq qurilmalardagi qo’zg’aluvchan vaqtinchalik vertikal yuklar va buning uchun talab etiladigan yurish qismining bo’ylama profilini belgilash maqsadida amalga oshiriladi. Avtomobil ko’priklari uchun vaqtinchalik yuklardan maksimal egilish 400/1 xisobli oraliqdan oshmasligi kerak. Temirbeton oraliq qurilmalar bo’ylama profilini singan joyi burchagi oraliq kurilmalar bir-biri bilan tutashgan joylardan va ko’prikka tutash joylardagi ko’prikni qo’zg’aluvchi vaqtinchalik yuklar bilan yuklanganda 24 % dan AK yuklari uchun va 13 NK-80 hamda NG-60 Yuuklari uchun 13 % dan oshmasligi kerak. Egilish yoki burilish burchagi , oraliq qurilmaning egilishda paydo bo’ladigan SNiP 2.05.03-84* & 3.112 ga mos quyidagi formula bilan aniqlashga tavsiya etiladi Bu erda – egilishni aniqlashdagi – ayrim kuchlardan hosil bo’lgan eguvchi moment funksiyasi, kerak bo’lgan egilish yo’nalishiga qo’yilgan, burilish burchagi ni aniqlashdagi – eguvchi moment funksiyasi kerak bo’lgan

burilish burchagi yo’nalishi qo’yilgan; – oraliq qurilmaning berilgan haqiyqiy Yuklardan oraliq qurilmaning egilganligi o’sha qirqimdagi. 26 formulada oraliq qurilmaning uzunligi bo’yicha hamma qisimlari yeg’inlari olinadi, qiymatni o’zgarish qonuniyatlari bo’yicha bo’yicha farqlanadi. Quyidagi ifodani qo’llab aniqlashni sonli usullar bilan amalga oshirish ruhsat etiladi Qaysiki – Moment qiymatining o’rtasida va egilishni uzunligidagi ma’lum bir joyda, ko’rsatilgan parametrlar o’zgarishi tekis tavsifga ega bo’lganda. Oldindan zo’riqtirilgan elementlarning egriligi, qaysiki yoriqbardoshlikning 2a, 2b va 3b talablariga kiradigan, yaxlit qirqimlar uchun quyidagi formula bilan aniqlashga ruhsat etiladi , Bu erda - , , - ko’rilayotgan qirqimdagi momentlar, zo’riqtirilgan armaturadagi tegishli kuchlanishlar orqali Yuzaga keladigan doimiy va vaqtinchalik Yuklardan; , - doimiy Yukdan va zo’riqtirilgan armaturadagi uzoq vaqt tasiridagi kuchlanishga tegishli qirqimning bikirligi; - Yuklarning qisqa muddatli yahlit qirqimning bikirligi. , va - bikirliklarning qiymatlari SNiP 2.05.03-84* ning 13-ilovasidan aniqlanadi. Bu formulalarning umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’lishi mumkin Bu erda - 0.85 ga teng bo’lib yuklarni qisqa muddatli qo’yilgandagi betonning egilmaydigan deformatsiyasi ta’sirini xisobga oluvchi koeffitsent; -

beton qo’zg’aluvchanligini oxirgi tavsifining keltirilgan qiymati, SNiP 2.05.03-84* ning 2.3-ilovasidan aniqlanadi.

Nazorat savollari 1. Yurish qismi plitasini mustaxkamlikka, yoriqbardoshlilikka va chidamlilikka hisoblashning qanday o’ziga xos xususiyatlari bor? 2. Oralik qurilma zo’riqishlarini qanday aniqlanadi? 3. To’sinlarni mustaxkamlikka tik qirqimlar uchun xisoblash qanday amalga oshiriladi? 4. Qiya qirqimlar uchun to’sinlarni mustaxkamlikka xisoblash qanday amalga oshiriladi? 5. Oralik qurilma to’sinlarni yoriqbardoshlilikka qanday tekshiriladi? 6. Temirbeton ko’priklarni to’sinli oraliq qurilmalari deformatsiyasini qanday aniqlanadi?

Adabiyotlar 1. Г.И.Клинковштейн, М.Б.Афанасев. Организация дорожного движения. Москва, Транспорт 2001 г. 2. I . Ilyosov . Avtomobil yo ‘ llarini loyixalash . Toshkent, 2001 yil 3. Руне Элвик и др. Справочник по безопасности дорожного движения: Институт экономики транспорта, Осло, Норвегия, 1996-664 с. 4. В.Ф.Бабков. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов – М.: Транспорт, 1993-271 с. 5. Руне Элвик и др. Справочник по безопасности дорожного движения. Пер. с Норв. Под редакции проф. В.В.Сильянова. М.: МАДИ (ТУ). 2001-754 с. 6. М.В.Василев, С.М.Дубровский. Автомобильнўе дороги, Москва, Транспорт, 1988-136 ст. 7. Безопастность дорожного движения. Амбарцумян В.В. и др. под редакции чл.-корр РАН, проф. В.Н.Луканина-М.: Машиностроение. 1997- 288 с. 8. В.Ф.Бершадский, Н.И.Дудко. Безопасность движения автомобиля. Минс «Ураджай» 2001-96 с. 9. В.И.Коноплянко и др. Организация и безопасность дорожного движения. Кемерово: Кузбассвузиздат, 1998-236 с.

O'xshashlar

Temirbeton to’sinli ko’priklarning oraliq qurilma konstruksiyalari va ularni qurish usullari

Yaxlit to’sinli oraliq qurilmalarning konsruksiyasi

Temir beton ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar

To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi

Romli, arkali va vantli temir beton ko’priklar