Markaziy asab tizimining o‘smalari - Psixologiya - Referatlar

Markaziy asab tizimining o‘smalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

38.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Markaziy asab tizimining o`smalari Bosh miya o`smalari juda keng tarqalgan kasallik. Bosh miya o`smasi odam yoshiga bog`liq bo`lmagan holda paydo bo`ladi. Ular erkaklar va ayollarda bir xilda uchraydi. Hamma o`limlar ichida 1 % I bosh miya o`smasiga to`g`ri keladi. O`smalardagi klinik manzara 3 xil ko`rinishda bo`ladi: I. Umumiy miya belgilari. II . Dislokatsiya, ya`ni bosh miyadagi o`smaning boshqa to`qimalarga qisilishi. III . Mahalliy miya belgilari, bunda o`sma bosh miyaning qayeri zararlanishiga bog`liq bo`ladi. I. Umumiy miya belgilari. 1. Bosh og`riq – ba`zan juda qattiq, boshning hamma joyida, bosuvchi, og`irlik beruvchi tarzda bo`ladi. Bosh og`riq boshni qimirlatganda, egilganda kuchayadi. Miyada qon va likvor aylanishi buzilishi natijasida paydo bo`lgan bosh og`rig`i miya o`smasining dastlabki belgisi hisoblanadi. Bosh og`riq, asosan, kechasi yoki ertalab zo`rayib ketadi. Og`riq ertalab bir necha daqiqadan bir necha soatgacha davom etadi. Bemor ertasiga ham davom etadigan bosh og`riq bilan uyg`onadi. Avval bosh og`riq chegaralangan sohada bo`ladi, keyinchalik og`riq doimiy bo`lib qoladi. Bosh og`riq, asosan, jismoniy zo`riqishda, hayajonlanganda, yo`talganda, aksa urganda, qayt qilganda yoki boshni oldinga egganda zo`rayadi. 2. Qusish – bosh og`riq kuchayganda bemor qusadi, qusish ovqat iste`mol qilishiga hamda tana holatining o`zgarishiga bog`liq bo`lmaydi. Miyaning ichki bosimi oshganda bemor qayt qila boshlaydi. Bosh miya o`smalarida qayt qilish ko`proq nahorda kuzatiladi. 3. Bosh aylanish – o`smalar ko`proq bosh miyaning qaysi qismida o`sishiga bog`liq bo`ladi. Bosh aylanish dastlab kamroq, qisqa vaqt davom etsa, keyinchalik o`sma kattalashgan sayin ko`proq kuzatiladi. 4. Ruhiy o`zgarish – bosh miya o`smalarida boshda suyuqlik bosimining oshishi ruhiy o`zgarishlarga olib keladi, bemorda o`z-o`ziga tanqid pasaydi, karaxtlik, kayfiyatning buzilishi, depressiya holatiga olib keladi. Tutqanoq xurujlari ham kuzatiladi. 5. Ko`rish nervining so`rg`ichida qon tutilib qolishi hamda bosh miya bosimining oshishi o`smaning toksik ta`sirida paydo bo`ladi. Bu belgilarning paydo bo`lishi, asosan, o`smaning qayerda joylashganiga bog`liq. Bu belgi miyacha, IV qorincha, chakka bo`limlarida kuzatiladi. Bunda ko`z oldining qorong`ilashishi, ko`rish o`tkirligining pasayib ketishi, ko`rish nervida qon to`planganligidan darak beradi. Kasallik kuchaygan sari ko`ruv nervi atrofiyalanib boradi, keyinchalik bemor, umuman, ko`rmay qolishi mumkin. Ko`z tubida ko`ruv nervining dimlanishi, qon tomirdagi qonning turib qolishi, tomirlarning kengayishi natijasida yuzaga keladi. 6. Bosh miya xavfsiz o`smalar ta`sirida bemorda uzoq yil davomida tutqanoq xurujlari klonik-tonik ko`rinishda bo`ladi. Xavfli o`smalarning boshlanishida tutqanoq xurujlari bilan birga, hushdan ketish va ruhiy o`zgarishlar kuzatiladi. 7. Orqa miya suyuqligi tarkibining o`zgarishi – suyuqlik bosimi baland, rangi o`zgarmagan tiniq, tekshirganda, asosan, oqsillar ko`p bo`ladi.

www.arxiv.uz 8. Bosh miyaning kalla suyagini rentgenografiya qilganda gipertenzion belgilar: qon tomirlar ko`rinishining bo`rtganligi, barmoqlar izi va turk egarining silliqlashishi yoki yemirilishi kuzatiladi. Bosh og`riq, qayt qilish va ko`rish nervi so`rg`ichining dimlanishi – shu uchta belgi 60 % bosh miya o`smalarida uchraydi. O`smalar paydo bo`lgan vaqtda mahalliy miya belgilari ular qayerda joylashishiga va qanday o`sishiga bog`liq. O`smalar o`sishiga, joylashishiga qarab, ekstroserebral – bosh miyadan tashqaridagi o`smalar, introserebral – bosh miya ichida o`sadigan o`smalarga bo`linadi. Agar meningioma miyaning ustki qismi (konveksital)da bo`lsa, unda bemorda bosh og`riq, bosh aylanish hamda tutqanoq xurujlari, Jekson xilida, ya`ni yuz, qo`1-oyoqda klonik qaltirash kuzatiladi. Ayrim hollarda qaltirash qisqa vaqt ichida bo`ladi va 2–3 daqiqa davom etadi. Ba`zan esa tonik-klonik qaltirash bo`lib, bemor hushini yo`qotadi, tilini tishlab oladi, tagiga siyib yuborish holatlari kuzatiladi. Ba`zi hollarda qo`l yoki oyoqda monoparez markaziy xarakterda, har doim qaramaqarshi tomonda bo`ladi. Agar o`smalar miya asosida bo`lsa, unda mahalliy miya belgilari ko`zning ko`rishi pasayishi yoki yo`qolishi, hidni bilmaslik, ko`zga narsalarning ikkita bo`lib ko`rinishi, ichkari va tashqariga qarab qolgan g`ilayliklar, nistagm kuzatiladi. Agar o`sma bosh miyaning peshana qismida o`ssa, unda parezlardan tashqari ruhiy o`zgarishlar – karaxtlik, hech narsaga qiziqmaslik yoki xursandchilik, ko`p qilgan ishlariga javob bermaslik, o`z-o`ziga tanqid hissi pasaygan bo`ladi. Agar o`sma ichki kapsula sohasida bo`lsa, unda VII – XII juft kalla bosh mya nervlarining markaziy falajlanishi, gemiparez markaziy xarakterda, gemianesteziya o`tkazuvchanlik xilida bo`ladi. Agar o`smalar qorinchalar ichida o`ssa, unda qattiq bosh og`riq, qusish, boshni ma`lum xilda ushlab turish kuzatiladi, chunki o`sma suyuqliklar yo`lini to`sib qo`yadi. II. Dislokatsiya , ya`ni bosh miya o`zagining siljishi yoki bosh miyadagi o`smaning boshqa to`qimalarga qisilishi. O`smalarning asosiy belgilari: 1. Tana harorati ko`tarilmaydi. 2. O`tkir boshlanmaydi. 3. Umumiy va mahalliy miya belgilari astasekinlik bilan rivojlanadi. 4. Orqa miya suyuqligida oqsil miqdori ko`p bo`ladi. 5. Ko`z tubida dimlanish bo`ladi. Agar bosh miyada o`smalarga xos belgilar kuzatilsa, unda bosh miya quyidagi tekshirishlardan o`tkaziladi: EEG, EXO, kalla suyagini rentgenografiya qilish, kompyuter tomografiya, angiografiya, ko`z tubini, orqa miya suyuqligini tekshirish zarur. Davosi. O`smalarning palliativ va radikal davo usullari mavjud. Palliativ davolashda dori- darmonlar bilan birga gormonlar hamda rentgenoterapiya usullari qo`llaniladi. Rentgenoterapiya usullarida radioaktiv izotoplar (palladiy, ittriy, oltin) bilan davolash yaxshi natija beradi. Hamma o`smalarga siydik haydovchi dorilar – mannitol, gipotiazid, furosemid, diakarb 0,025 mg 1 ta tabletkadan kuniga 2 marta berish lozim. Laziks 2,0 ml dan, magneziy sulfat 25 % li 10,0 ml mushak

www.arxiv.uz orasiga qilinadi. Siydik haydovchi dorilarni uzoq vaqt qo`llash natijasida organizmda tuz va suv muvozanati buziladi va organizm suvsizlanadi. Shuning uchun fiziologik eritma 0,9 % li , glukoza 5 % li , elektrolitlar, kaliy xlor, vitaminlar, tana harorati ko`tarilgan bo`lsa, litik aralashmalar tavsiya etiladi. Bundan tashqari, tutqanoq xurujiga qarshi finlepsin, fenobarbital, benzonal 0,1 g 1 ta tabletkadan 3 mahal ichishga beriladi. Radikal usulda jarrohlik yo`li bilan o`sma olib tashlanadi. O`smalar qancha erta aniqlansa, bemorning ahvolida shuncha tez umumiy va mahalliy miya belgilarining kuchayishiga yo`l qo`yilmaydi. Jarrohlik usulining iloji bo`lmasa, bemorga rentgen nurlari bilan davolash tavsiya etiladi. Parvarish qilish. O`sma jarrohlik usuli bilan olib tashlangandan keyin bemorni parvarish qilish katta ahamiyatga ega. Chunki bunda bemor bezovtalanib, har xil harakatlar qilishi, ruhiy tushkunlikka tushishi mumkin. Ayrim bemorlarda talvasa xuruji bo`lib turadi. Kalla operatsiya qilingandan so`ng bemorni operatsiya qilingan tomonga qarama-qarshi tomon bilan chalqancha yoki yonbosh qilib yotqizilishi kerak. Bunda yutish faoliyati buzilgan bemorlarning og`iz bo`shlig`iga so`lak yig`ilib qoladi. Natijada, so`lak yuqori nafas yo`llariga yig`ilib qoladi. Bunday bemorlar og`iz bo`shlig`ini kuniga 4–5 marta tozalab turishi tavsiya etiladi. Bemor kallasiga bog`langan bog`lamni olib tashlamasligi uchun uni mahkam bog`lash kerak. Jarrohlik aralashuvidan bir kun oldin bemorni tayyorlash va yengil ovqatlantirish tavsiya etiladi. Agar bemorlarni og`riq bezovta qilsa, og`riq qoldiruvchi dorilar buyuriladi. Operatsiyadan keyin bemorni oz-ozdan, tez-tez ovqatlantirish talab etiladi. Miyaning parazitar kasalliklari- Bosh miyaning eng ko`p uchraydigan parazitar kasalliklari sistitserkoz, exinokokkoz va toksoplazmozdir. Sistitserkoz. Sistitserk cho`chqa solitori rivojlanishining ilk bosqichi – finna. Bu kasallik ifloslanib qolgan ovqat bilan birga hazm yo`liga gijja tuxumlari tushib qolganida kelib chiqadi. Gijja tuxumlari qon o`zanidan miyaga borib, shu yerda o`tirib qolishi mumkin. Odatda, bosh miya bir talay sistitserlar bilan zararlangan bo`ladi. Klinik manzarasi. Kasallik ko`pincha bosh miya o`smalariga o`xshab ketadi. Kasallikning alomatlari juda xilma-xil bu, asosan, kasallik o`chog`ining miyada qanchalik ko`pligi va qaysi joyda o`rin olganiga bog`liq bo`ladi. Gipertenzion belgilar (bosh og`riq, qusish, ko`ruv nervining so`rg`ichida dimlanish) kuchayib boradi. Tutqanoq xurujlari ko`pincha Jekson xuruji ko`rinishida bo`ladi. Xuruj boshlanishi o`zgarib, goh o`ng yoki chap tomondan, goh qo`l yoki oyoqda qaltirash belgilari namoyon bo`ladi. Ruhiy buzilishlar: qo`zg`alish, depressiya, gallutsinatsiyalar, Korsakov alomati belgilari ko`rinishida bo`ladi. Brunsa belgisi – bunda sistitserk IV qorinchada bo`lsa, bemor boshini birdan yon tomonga burganda kuchli bosh aylanish tufayli bemor yiqiladi, umumiy miya belgilari: bosh og`riq, qusish, ko`z oldining qorong`ilashishi, tomir urishning sekinlashishi, birdan teri rangining oqarib ketishi, ko`p terlash holatlari kuzatiladi. Sistitserkozga tashxis qo`yish maqsadida bir necha serologik

www.arxiv.uz reaksiyalar qo`llaniladi. Orqa miya suyuqligida Vozn reaksiyasining musbat bo`lishi, ko`z tubi, kalla suyagi rentgenografiyasi, kompyuter tomografiya xulosalariga asoslanadi. Orqa miya suyuqligida hujayralar sitoz – limfotsitlar hisobiga ko`paygan, ba`zan eozinofiliyalar uchraydi. Oqsillar soni me`yorida yoki 0,5 g dan 2 g/1 gacha ko`payishi mumkin. Davosi. Simptomatik davolar va ba`zan jarrohlik usullari qo`llaniladi. Oldini olish choralari. Gigiyena qoidalariga amal qilish, meva va sabzavotlarni yaxshilab yuvish, ovqatdan oldin qo`llarni sovunlab yuvish talab etiladi. Exinokokkoz. Bosh va orqa miya exinokokkozi kam uchraydigan kasallik bo`lib, kichkina tasmasimon gijja – Taenia echinococus embrioni miyaga o`tib qolganida vujudga keladi, bu gijjaning shu embrioni miyada finna davrini o`taydi. Exinokokkning tasmasimon shakli it va bo`rilarning ichagida yashaydi. Odam kasal itga yaqin yurganida, tabiiy suv havzalaridan xom suv olib ichganida, yuvilmagan mevalarni yeganida o`ziga shu gijja tuxumini yuqtirib oladi. Odam me`dasiga tushgan tuxumlar pardasi yemiriladi; ajralib chiqqan embrion me`da-ichak yo`lining qon va limfa tomirlariga o`tadi. Qon oqimi bilan ular turli a`zolarga, ko`pincha, jigar va o`pkaga borib qoladi. Turli a`zolarning to`qimalarida embrion pufakcha shakliga (finnaga) aylanadi, uning so`rg`ich va ilmoqchalari bilan ta`minlangan boshchasi bo`ladi. Pufak bo`shlig`i sarg`ish tiniq suyuqlik bilan to`lib turadi. Bosh miyada ko`pincha bir kamerali exinokokk uchraydi. U qatqat parda bilan o`ralgan kattakon pufakdir. Bu pufakda rivojlanayotgan qiz pufaklari va uchinchi tartib pufaklari bo`lishi mumkin. Shunday qilib, suyuqlik bilan ko`p bo`shliqli kista hosil bo`ladi. Boshqa a`zolarda (jigar, o`pka va boshq.) exinokokkoz borligi, qonda lateks – agglutinatsiya reaksiyasining musbat bo`lib chiqishi to`g`ri tashxis qo`yishga yordam beradi. Tashxisni aniqlash uchun teri ichiga allergik reaksiya qo`yib ko`rilganida (Kassoni sinamasi) ko`pincha organizmning umumiy allergik reaksiyasi ko`riladi. Davosi. Jarrohlik: exinokokk pufagi olib tashlanadi. Toksoplazmoz. Odam kasal hayvonlarning go`shti va sutini iste`mol qilganda yoki kasal hayvonlarga yaqin yurganda (so`lagi orqali) organizmga Toxoplasma gondi parazitining tushib qolishi turli a`zolarning: yurak mushagiga, o`pka, jigar, limfa tugunlarining zararlanishiga sabab bo`ladi. Parazitning platsenta orqali o`tishi natijasida ona qornidagi homila ham kasallanishi mumkin. Toksoplazmoz ko`pincha asab tizimini zararlaydi. Bemorlarda toksoplazmoz serebral leptomeningit, ensefalit, ensefalomiyelit ko`rinishida kuzatiladi. Toksoplazmoz serebral leptomeningitida ko`p uchraydigan belgilar gipertenzion alomat va talvasa tutqanoqlaridir. Toksoplazmoz ensefalitining alomatlaridan biri gipotalamik alomatdir. Kasallikka tashxis qo`yishda o`tkaziladigan immunologik tekshirishlar: komplementni biriktirish, immunofluoressensiya, bilvosita gemagglutinatsiya reaksiyalari, toksoplazmin bilan teri ichiga qo`yiladigan allergik sinama hal qiluvchi ahamiyatga ega.

www.arxiv.uz Davosi. Xloridin (0,025 g dan kuniga 2 mahal), sulfadimezin (1 g dan kuniga 2 mahal) buyuriladi, bular 2 hafta oralab 5 kundan davom etadigan 3 kurs davomida ishlatiladi. 1–1/2 oy oralab 3–4 davo kursi o`tkaziladi.

O'xshashlar

Markaziy asab tizimining yuqumli kasalliklari meningitlar

Vegetativ asab tizimi kasalliklari

Chaqaloqlarda asab tizimi kasalliklari

Asab tizimining irsiy –degenerativ va zo `rayib boradigan kasalliklari zo`rayib boradigan mushaklar distrofiyasi. Dushen turi. psevdogipertrofiya

Markaziy Osiyoda psixologik ta`limotlarning rivojlanishi