Asab tizimining irsiy –degenerativ va zo `rayib boradigan kasalliklari zo`rayib boradigan mushaklar distrofiyasi. Dushen turi. psevdogipertrofiya - Psixologiya - Referatlar

Asab tizimining irsiy –degenerativ va zo `rayib boradigan kasalliklari zo`rayib boradigan mushaklar distrofiyasi. Dushen turi. psevdogipertrofiya

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Asab tizimining irsiy –degenerativ va zo `rayib boradigan kasalliklari zo`rayib boradigan mushaklar distrofiyasi. Dushen turi. psevdogipertrofiya. Bu kasallik birinchi bo`lib, 1868-yil fransuz nevropatologi Dushen tomonidan ko`rsatib o`tilgan. Kasallik irsiy-degenerativ bo`lib, miopatiyalar guruhiga kiradi. U fermentlar faoliyatining (asosan, uglevodlar almashinuvi) buzilishi natijasida paydo bo`lib, tanadagi mushaklarning zararlanishiga olib keladi. Bu qo`l va oyoqlarning proksimal qismlarida mushaklarning simmetrik atrofiyalanishi bilan kechadi. Kasallikning birinchi belgilari 2–5 yoshdan boshlanib, unda chanoq va oyoqlarning yuqori mushaklarida toliqish, tez charchab qolish belgilari paydo bo`ladi. Mushaklar atrofiyalanib, mushak tolalari o`rniga yog` to`qimasi rivojlanadi, natijada, soxta gipertrofiya paydo bo`ladi. Bemorning yurishi o`zgarib, yurish vaqtida gavdani ikki yon tomonga tashlab – «o`rdak yurish»ga o`xshab yuradi. Kasallik astasekin rivojlanib boradi, yelka va chanoq mushaklari atrofiyalanadi, boldir mushaklari kattalashib, qattiqlashib qoladi. Natijada, bolder mushaklarida psevdogipertrofiya paydo bo`lib, bemorlarning zinadan chiqishi qiyinlashib qoladi. Pay va Axill reflekslari asta-sekin yo`qola boshlaydi. Sezgi sohasida o`zgarishlar bo`lmaydi. Bemor o`tirgan holda birovning yordami bilan yoki yonidagi biror narsaga osilib, qo`llarini tizzasiga qo`yib tik tura oladi. Og`ir hollarda yotgan bemorning joyidan turishi qiyin bo`lib qoladi. Bunda, asosan, o`rnidan turish uchun bemor ag`darilib, qo`llariga tayanib, tizzalarini qo`llari bilan ushlab, oyog`ini yerga bosib to`g`irlab tik holatga keladi. Bunga «narvon belgisi» deyiladi. Bu kasallik nasldan naslga X-xromosomalar tipida retsessiv yo`l bilan o`tadi. Ko`proq o`g`il bolalar kasallanadi. Kasallik rivojlangan sari bemorning aqli zaifligi ham kuchayib boradi. Bulardan tashqari suyak-bo`g`im, qon tomir va neyroendokrin tizimida ham o`zgarishlar bo`ladi. Umurtqa pog`onasining bel qismida giperlordoz kuzatiladi. Bemor 14–15 yoshga borib, umuman harakat qilmay qo`yadi (24-rasm). Zo`rayib boradigan mushaklar distrofiyasining yuvenil Erba- Rot turi. Bu kasallik birinchi bo`lib, 1882-yilda nemis olimi Erba va 1890-yilda rus olimi Rot tomonidan bayon etilgan. Kasallik o`smirlik yoshida (14–15 yosh) boshlanib, autosom-retsessiv turda, ota-onadan bittadan gen bo`lganda o`tadi. Kasallik asta-sekin rivojlanib, chanoq va oyoqlarning proksimal qismlaridagi mushaklarning atrofiyalanishi yuz beradi. Bemor tez charchab qoladi va quvvatsizlik paydo bo`ladi, «o`rdak yurishi»ga o`xshab yuradi. Bel va qorin mushaklarida atrofiya boshlanib, natijada, umurtqa pog`onasida qiyshayish, qanotsimon kuraklar hosil bo`ladi. Pay reflekslari yo`qoladi. Yelka-ko`krak-yuz turi. 1884-yilda fransuz olimlari Landuzi va Dejerin kasallik belgilarini bayon etgan. Kasallikning autosomdominant turida nasldan naslga o`tadi. 20–25 yoshdan boshlab

www.arxiv.uz kasallik belgilari paydo bo`ladi. Bunda mushaklar quvvatsizlanib, atrofiya avval yuz mushaklarida, keyinchalik yelka, ko`krak mushaklarida boshlanadi. Bemorning yuzida harakatlar kamayib, peshana silliqlashadi va ko`z to`liq yumilmaydi, lablar qalinlashib ketadi. Yelka mushaklarida psevdogipertrofiya paydo bo`ladi, pay refleksiyasi susayadi, aqli saqlangan bo`ladi. Davosi. Mushaklardagi uglevod almashuvini, oziqlanishini yaxshilash uchun retabolil, neyrobolil, piratsetam, AT F, vitamin E, kokarboksilaza, glutamin kislota, metionin, askorbin kislotasi, B 1 , B 6 , B 12 vitaminlar buyuriladi. Asab-mushak o`tkazuvchanligini yaxshilash uchun prozerin, galantamin, oksazil, dibazol, to`qimalarni kislorod bilan ta`minlash va kapillarda qon aylanishini yaxshilash uchun trental, teonikal, nikotin kislotasi tavsiya etiladi. Fizioterapiya va uqalash muolajalari buyuriladi. Organizm quvvatini oshiruvchi dorilardan pantokrin, eleuterokokk, elektroforez, 4 % li mumiyo bilan birga uqalash va shifobaxsh badantarbiya mashqlarini bajarish tavsiya etiladi. Parhez ovqatlar va vitaminlarga boy bo`lgan ovqatlarni kuchaytirish, tarkibida yog` va uglevodlar bo`lgan ovqatlarni chegaralash lozim. Neyrogen mushaklar distrofiyasi Verning-Goffman spinal amiotrofiyasi. Bu kasallikni nemis olimlari (1891-yil) Verning va Goffman (1893-yil) ta`riflab bergan. Kasallikda orqa miyaning oldingi shoxlaridagi hujayralarda degenerative o`zgarishlar bo`ladi. Bu juda og`ir asab-mushak kasalligi bo`lib,bola homila davrida yoki bir yoshidan boshlab kasallik belgilari boshlanadi. Kasallik autosom-retsessiv yo`l bilan nasldan naslga o`tadi. Ona qornida homila harakatlarining susayishi yoki bola tug`ilgandan keyin mushaklar tonusining pasayishi, mushaklar kuchi kamayishi, toliqish belgilari paydo bo`ladi. Bu toliqish ko`proq qo`l va oyoq mushaklarining proksimal qismlarida bo`ladi. Pay reflekslari pasaygan, chaqaloq past ovozda yig`laydi, emish va yutinish reflekslari susaygan, yuz mushaklarida harakat kam bo`ladi. Bemorning tilida fibrillar qaltirash, yurakning tez urushi, boshni kech tutishi, umurtqa pog`onasi qiyshayishi, ko`krak qafasining shakli o`zgarishi mumkin. Bular kasallikning tug`ma turida uchraydi. Erta boshlangan turida esa dastlabki belgilar bolaning olti oylik yoki bir yarim yoshidan keyin paydo bo`ladi. Bola vaqtida boshini tutadi, o`tirib-turadi. Lekin ba`zi kasalliklardan so`ng bolada parezlar avval oyoqlardan boshlanib, keyin tana va qo`l mushaklariga tez tarqaladi. Mushaklar tonusi va pay reflekslari susayib boradi va yo`qoladi. Natijada, mushaklar atrofiyalanib, fibrillar qaltirash kuzatiladi. Kasallikning kech davri uch yoshdan keyin boshlanadi. Shu vaqtgacha bola sog`lom bo`lib o`sadi, harakatlari yaxshi saqlangan bo`ladi. Kasallik asta-sekin boshlanib, yurishi o`zgaradi, tez-tez yiqilib turadi, oyoqlarini tizzadan ko`tarib bosadi. Falaj oyoqning proksimal qismlarida boshlanadi, sekinlik bilan qo`l va tana mushaklariga o`tadi. Bunda mushaklarda fassikular va fibrillar qaltirashlar bo`ladi. Pay reflekslari yo`qoladi. Bemor 12 yoshga borib umuman yurmay qo`yadi.

www.arxiv.uz Davosi. Asab to`qimalarini oziqlantiruvchi dorilar – serebrolizin, aminalon, ensefabol, retabolil, ATF, vitaminlar, fizioterapevtik muolajalar, uqalash va badantarbiya mashqlari tavsiya etiladi. Tomson miotoniyasi. Bu kasallik dastlab ingliz shifokori Tomson tomonidan 1876-yilda ta`riflangan bo`lib, sezilarli oilaviy va irsiy xarakterga egadir. Asosiy belgilari: harakatlarning izdan chiqishi. Mushaklar zo`r berib qisqarganidan keyin bo`shashuv qiyinlashib qoladi. Odamning musht qilib tugilgan barmoqlari yozilmaydi. Takroriy harakatlar erkinroq bajariladi. Mushaklar tizimi yaxshi rivojlangan, ammo ularning kuchi birmuncha pasaygan bo`ladi. Bemor asab tizimi tekshirilganda qanday bo`lmasin biror kasallik o`chog`i topilmaydi. Mushaklarda qo`zg`aluvchanlikning kuchayib ketishi xarakterli belgidir; bolg`acha bilan urib ko`rilganda o`rnida ancha vaqtgacha chuqurcha yoki ko`tarilib turgan mushaklar qoladi, tizza refleksi yuzaga keltirib ko`rilganida refleks yo`qolib ketganidan keyin ham boldir yozilgancha qolaveradi. Miotoniya taraqqiyotida ionlar bilan mediatorlar almashinuvining izdan chiqishi ahamiyatga ega, mushaklarda asetilxolin bilan kaliy ionlarining miqdori ko`payib, xolinesteraza faolligi susayib ketadi. Bu kasallik autosom – dominant tipda nasldan naslga o`tadi. Davosi. Tomson miotoniyasining yengil va o`rtacha og`ir shakllarida davoning hojati yo`q. Odam sovuq qotishi va jismonan zo`riqishdan o`zini ehtiyot qilishi kerak. Kasallikning og`ir shakllarida kalta kurs (5– 10 kungacha, kuniga 2–4 mahal) xinin ichib yurish buyuriladi (har bir kursdan keyin oradan 5 kundan tanaffus qilib boriladi). Kalsiy xlorid yoki 10 % li kalsiy glukonat 10,0 ml tomir ichiga sekinlik bilan yuboriladi. 5 % li retabolil 1,0 ml. m/o har 5 kunda, jami 5 marta yuboriladi. Miasteniya. Kasallik, asosan, 20–30 yoshda uchraydi, mushaklarda tez-tez charchash bo`lib turadi. Kasallikni zararlaydigan joy ko`ndalang targ`il mushaklardir. Miasteniya asab-mushaklar kasalligi bo`lib, asosiy belgi mushaklar zaifligi va ularning kasallik natijasida charchaydigan bo`lib qolishidir. Takroriy harakatlarda mushaklar zaifligi keskin kuchayib, ba`zan falaj darajasigacha borib yetadi. Odam dam olganidan keyin yana harakat qila oladi. Miasteniya bilan og`rigan kasallarda nervdan mushakka impuls o`tkazib berish uchun zarur bo`lgan asetilxolinni tez parchalab yuboradigan xolinesteraza fermenti ko`payib ketadi. Miasteniyaning har xil shakllari kuzatiladi, chaynash, yutish, nutq izdan chiqishi bilan o`tadigan bulbar shakli: narsalarning ikkita bo`lib ko`rinishi, g`ilaylik, qovoqlarning yumilib qolishi (ptozi) singari ko`zga aloqador kamchiliklar bilan o`tadigan ko`z shakli; ko`krak qafasi va qorin mushaklarining zaifligi bilan o`tadigan spinal shakli shular jumlasidandir. Bu kasallikning kelib chiqishi yetarlicha o`rganilgan emas. Ko`pchilik hollarda (60 % ga yaqin kasalliklarda) ayrisimon bezda o`sma yoki giperplaziya ko`rinishidagi o`zgarishlar topiladi. Gripp, boshqa yuqumli kasalliklardan hamda turli zaharlanishlardan keyin bemorlarning ahvoli og`irlashib qoladi. Miasteniya uchun prozerin bilan o`tkaziladigan sinamaning musbat bo`lib chiqishi xarakterlidir: 1,5– 2 ml 0,05 % li prozerin eritmasi teri ostiga yuborilib, so`ngra (20–40 daqiqa o`tkazib turib) 0,5 ml 0,1 % li atropin eritmasi inyeksiya qilinganidan keyin kasallikning barcha belgilari sezilarli

www.arxiv.uz darajada kamayib qoladi, ba`zida esa butunlay yo`qolib ketadi; 2–3 soat o`tganidan keyin kasallik belgilari yana qaytalanadi. Davosi. Kasallik kelib chiqishiga qarab xolinesterazani parchalaydigan dorilar beriladi; ovqatdan 30 daqiqa oldin 0,015 g dan kuniga 3 mahal prozerin ichiriladi yoki 0,05 % li eritmasi 1,0 ml teri ostiga inyeksiya qilinadi (prozerin ayniqsa, inyeksiya qilib yuboriladigan bo`lsa, ancha tez – 15–20 daqiqadan keyin foyda beradi, lekin ta`siri uzoq cho`zilmaydi, ko`pi bilan 2–3 soat davom etadi), 0,06 g dan kuniga 3–4 mahal mestinon (kalimin) tabletkalari, ovqatdan bir soat oldin 0,01 g dan kuniga 3–4 mahal oksazil berib turiladi (oksazil ichilganida 1–2 soatdan keyin ta`sir qiladi, ta`siri uzoq davom etadi). Antixolinesteraz vositalar bilan qilinadigan davo kaliyli dorilar va 0,025– 0,5 g dan kuniga 2–3 mahal veroshperon berib turish bilan birga davom ettirib boriladi. Katta dozadagi gormonal dorilar bilan ham davolanadi (40–80 ml dan kunora prednizolon berib turiladi). Ayrisimon bezda giperplaziya yoki o`sma bo`lsa, jarrohlik usuli qo`llaniladi, ayrisimon bez olib tashlanadi yoki ayrisimon bez sohasiga rentgenoterapiya buyuriladi. Siringomiyeliya. Bu kasallik orqa miya kulrang moddasining o`rtasida bo`shliqlar hosil bo`lishi bilan xarakterlanadi. Neyrogliya o`sib ketib, keyin uning yemirilishi natijasida shunday bo`shliqlar yuzaga keladi. Bunday bo`shliqlar ko`pincha orqa miyaning bo`yin va ko`krak bo`limlarida joylashgan bo`ladi. Bo`shliq orqa miyaning kulrang moddasini yemirib, orqa miya markaziy kanalining oldidan o`tib boradigan (oldingi bitishma sohasida) og`riq va harorat sezgilarini o`tkazuvchi yo`llarni zararlantiradi. Shu segmentlar davomiga to`g`ri keladigan mushaklarda atrofiya boshlangan hollarda bo`g`imlar o`zgarib qolishi – artropatiyalar ro`y berishi mumkin. Klinik manzarasi. Taktil sezuvchanlik saqlanib qolgani holda ko`pincha og`riq va harorat sezuvchanligi buziladi, bunga sezuvchanlikning dissotsiyalashgan buzilishi deb aytiladi. Qo`llar, oyoqlar va gavda terisi sezuvchanligining buzilishi orqa miyaning qaysi bo`limi zararlanganiga bog`liq va segmentar xarakterga ega bo`ladi. Bemorlar og`riqni ham, yuqori haroratni ham sezishmaydi. Bu ko`pincha badanning qattiq kuyib qolishiga olib keladi. Bemorlar tekshirib ko`rilganda badanning oldin kuyib qolgan izlarini ko`rish mumkin. Bo`shliq orqa miya oldingi shoxlarini yemirib yuborgan bo`lsa, qo`l mushaklari zaiflashib, atrofiyaga uchrab qoladi. Bundan tashqari, siringomiyeliyada ko`pincha vegetativ-trofik o`zgarishlar kuzatiladi: sezuvchanligi o`zgargan joylarning terisi dag`al bo`lib, ko`karib qoladi, quruq bo`lib turadi. Bunday joylarda abssesslar paydo bo`lishi mumkin. Terida uncha katta bo`lmagan dog`lar bo`lsa-da, tez bitavermaydigan yaralar paydo bo`ladi. Umurtqa pog`onasi ko`zdan kechirilib ko`rilganida orqa miya yon shoxlarining zararlanishi munosabati bilan umurtqa pog`onasi shaklining o`zgarib qolganligi (kifoz, skolioz singari deformatsiyasi) topiladi. Kasallikning o`tishi surunkali bo`lib, uzoq cho`ziladi. Kasallik asta-sekin uzunchoq miyaga tarqalganida (siringobulbiya) bosh miya nervlarining yadrolari zararlanadi.

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Markaziy asab tizimining yuqumli kasalliklari meningitlar

Ichki kasalliklar va yuqumli kasalliklarda uchraydigan ruhiy o`zgarishlar. Tug`uruqdan keyingi psixozlar

Markaziy asab tizimining o‘smalari

Psixologning maktabgacha tarbiya muassasasidagi olib boradigan ishlari

Vegetativ asab tizimi kasalliklari