Tuproqqa ishlov berishning texnologik asoslari - Mashinasozlik - Referatlar

Tuproqqa ishlov berishning texnologik asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

252.5 KB

Ko'chirib olish

Tuproqqa ishlov berishning texnologik asoslari Reja: 1. Tuproqning fizik va texnologik xususiyatlari. 2. Texnologik jarayonlar va operatsiyalar. 3. Tuproqqa ishlov beruvchi sirtlarning texnologik xususiyatlari. 4. Tupr o qqa ishl o v berish usullari

Ekin ekiladigan tuproq oddiy soz tuproqdan o’zining tarkibi, qattiqligi, tarkibidagi chirindilar miqdori, ya`ni unumdorligi bilan farq qiladi. Qishloq xo’jaligi mashinalari faqat unumdor tuproqqa ishlov beradi. Unumdor tuproqqa ishlov berish usulini tanlash uchun uning texnologik xossalarini bilish lozim. Bu xossalarning asosiylari quyidagilardan iboratdir: tuproqning qattiqligi, strukturasi, jilvirlik xususiyati, yopishqoqligi, namligi, ishlov berishga solishtirma qarshiligi, ishqalanish xususiyatlari. Tuproqning qattiqligi unga begona jism (mashina ishchi qismi, g’ildiragi va x.k.) larning botishiga, ezishga ko’rsatadigan qarshiligidir. Tuproqning qattiqligi uni deformatsiyalashda sarflanadigan kuch (quvvat) ning miqdorini va ishlov beradigan ishchi qism qanday materialdan tayyorlanishini va qanday shaklda bo’lishini belgilaydi. Tuproqning qattiqligi maxsus o’lchash asbobi yordamida aniqlanadi (1- a rasm). O’lchash asbobi shtok 1 , prujina 2, dastak 3 , uchlik (plunjer) 4 va tirak 5 lardan iboratdir. Prujina qarshiligini yengib dastakni qo’l bilan pastga bosganda, tayanch maydoni S aniq bo’lgan uchlik yerga botadi. Tuproqning qattiqlik darajasiga qarab prujinaning siqilib qisqarishi har xil bo’lib, uning miqdoriga mos bo’lgan kuch aniqlanadi va qogoz tasmaga 1-rasm. Tuproq qattiqligini o’lchash asbobi. diagramma ko’rinishida (1- a rasm) yoziladi. Diagramma o rdinatasi Y prujinaning siqilish miqd o rini, abctsissasi esa, uchlikning tupr o qqa b o tish chuqurligini bildiradi. Prujinaning siqilish kalibri K n (n/sm) belgili bo’lsa, tuproqning uchlik botishiga qarshilik kuchi R = K n Y hisoblab topiladi. Tupr o qning qattiqligi  (n/sm 2 ) quyidagicha his o blanadi:S P   bu yerda, S - tuproq qa botadigan uchlik tagining maydoni, sm 2 .

(1) formuladan  ning aniqlangan qiymati asbob uchligining yerga botadigan qismi maydoniga, ya`ni uchlikning shakliga bog’liqligi kelib chiqadi. Shu sababli har xil o’lchamli uchliklar bilan aniqlangan qattiqlik miqdorini o’zaro solishtirib, tahlil qilish o’rinli bo’lmaydi. Tuproqni ta`riflashda, uning ezilishga qarshiligini to’liqroq eg’alla ydigan boshqa ko’rsatkichdan ham foydalanish mumkin. Tuproqning qattiqligini o’lchaydigan yuqoridagi asbob uchligi ezgan tuproq hajmi V = S (sm 3 ) topiladi va har bir sm 3 hajmli tuproqni ezishga qarshilik kuchini bildiradigan, proportsionallik koeffitsienti, tuproqning hajmiy ezilishga qarshilik koeffitsienti q (n/sm 3 ) aniqlanadi.V P q V ning miqdori  ga uxshab tuproqning tarkibiga, namligiga, hajmiy zichligiga bog’liqdir: shudgorlangan yerda q = 1...2 n/sm 3 , shudgorlanmagan yerlarda q = 5...10 n/sm 3 , mashinalar yurib zichlagan yerlarda esa q = 50...90 n/sm 3 . Tuproqning strukturasi uning tarkibidagi organik modda chirindilarining miqdori bilan birgalikda, ekilgan ekinning hosildorligini ta`minlaydigan omillarning biridir. Unumdor tuproqda mayda kesakchalarning yirikligi 0,25...10 mm bo’lgani ma` qul (eng yaxshisi 2...3 mm), chunki bunday tuproqqa ishlov berishda ular yaxshi uvalanib yumshaydi, ekin ildizining yaxshi rivojlanishiga imkon beradi. Unumsiz tuproq 0,25 mm dan maydaroq changsimon zarrachalardan tuzilgan bo’ladi. Shuning uchun u namlikni qoniqarli saqlamaydi, unda foydali aerob mikroorganizmlar rivojlanishi uchun kerakli havo bo’lmaydi, uning ishlov berayotgan mashina qismlariga ko’rsatadigan qarshiligi katta bo’ladi. Changsimon zarrachalar tuproqning suv va shamol ta`sirida nurashiga moyillik ko’rsatib, ekologiyani yomon holatga keltirishi mumkin. Shu sababli tuproqqa ishlov berganda kesakchalarning ortiqcha ezilishiga, kukunlashishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Tuproqning shudgorlashdagi solishtirma qarshiligi (n/sm 2 ) uning eng muhim texnologik xususiyatlaridan bo’lib, shudgorlashga sarflanadigan energiya

miqdoriga kuchli ta`sir etadi. U tuproqning tarkibi, zichligi va namligi hamda plugning xossalariga (korpus sirtining geometrik shakli va o’lchamlari, massasi, lemex o’tkirligi, tirak taxta va g’ildiraklarning holati, traktorga ulanish tartibi, ish tezligi va b.) bog’liqdir. Uni aniqlash uchun alohida olingan v qamrov kengligidagi korpusni a chuqurlikda tuproqda sudrab harakatlantirish uchun sarflanadigan R kuchi dinamometr bilan o’lchanadi vaab P k  ko’rinishda aniqlanadi. Bu yerdagi  = 0,7 zamonaviy pluglarning o’rtacha foydali ish koeffitsienti. U har yili ekin ekiladigan dala tuprog’ining xossalari ma`lum chuqurlikkacha deyarli bir xil bo’ladi va uning qarshiligi k ( a ning miqdori o’zgarsa ham) shu chuqurlik oralig’ida chiziqli qonun bilan o’zgaradi. Yangi o’zlashtirilayotgan yerlarda esa k botiq egri chiziq qonuni bo’yicha o’zgaradi. Muayyan dala sharoitida solishtirma qarshilik k, asosan, tuproqning namligiga bog’liqdir. Masalan, «etilgan» tuproqning (nam ligi 16 - 18 %) solishtirma qarshiligi minimal bo’lsa, kurib «o’tib ketgan» tuproqning namligi (5 - 6 %) qarshiligi 2 barobar ortishi mumkin. Bunday yer plug bilan haydalsa, yirik kesaklar hosil bo’lib, ularni keyinchalik maydalash uchun o’ta ko’p harajatlar qilinadi. Namlik miqdori me`yoridan oshsa ham, tuproqning qarshiligi ortadi, chunki nam tuproq korpus sirtiga yopishib, uning sirti silliqligini dag’allashtiradi. Tuproq bilan tuproqning ishkalan ish koeffitsienti tuproq bilan pulat orasidagidan katta bo’lganligi sababli qarshilik ko’payadi. Sug’oriladigan yerlarda ekin yetishtirishda, ekinlarning qator oralig’iga bir necha marotaba ishlov berish, kasalliklarga qarshi kurashish kabi ishlarni bajarishda traktor g’ildiraklari tuproqni zichlanishga olib keladi. Bunday zichlangan yerlarni shudgorlashda tuproqning solishtirma qarshiligi oshib ketadi. Tuproqning yopishqoqligi ham katta ahamiyatga egadir, chunki yopishqoq tuproq plug korpusi, kul tivator tishi, seyalka ekkichlariga yopishib qolib harakat vaqtida ishchi qism ustidan tuproq qatlamining sirpanib o’tishida qarshilikni

oshirib yuboradi. Yopishqoq tuproq mashina g’ildiraklari ishini ham qiyinlashtiradi. Tuproqning yopishqoqlik xususiyati, asosan, uning tarkibiga hamda namligiga bog’liqdir. Tuproqqa ishlov berishning texnologik operatsiyalari va jarayonlari Har qanday agregat ishchi qismining tuproqqa ishlov berishdagi yakuniy ta`sirini texnologik jarayon, uning tarkibiy qismlarini esa texnologik operatsiya deyiladi. Masalan, yerni plug bilan shudgorlashda tuproq palaxsasini ag’darish, yumshatish, aralashtirish kabi operatsiyalar bajariladi. Boshqa qurollar ta`sirida esa zichlash, tekislash, begona o’tlarni kesish, pushta yasash, jo’yak olish kabi jarayonlar bajariladi. Ag’darish — tuproq palaxsasining pastki va ustki qatlamlarini bir-biriga nisbatan o’zgartirishdir. Botqoqlik va chim bosgan yerlarda palaxsani gorizontal o’q atrofida 180° ga burib, to’liq to’ntariladi (2- a rasm). Har yili shudgorlanadigan, ya`ni madaniylashtirilgan yerlarda esa palaxsani 130°...140° gacha burib ag’dariladi (2- b rasm). Ayrim vaziyatlarda, masalan, palaxsadagi tarkibi turli xil bo’lgan qatlamlarning joyini o’zaro almashtirib, tuproqning unumdorligini oshirishda yoki begona o’tlarni chuqur ko’mib yo’qotishda ko’p yarusli shudgorlashdan foydalaniladi (2- g rasm). Bu usulda palaxsani yaxlit ko’rinishda emas, balki bir nechta qatlamlarga bo’lish, agronom tayinlagan tartibda ularning joylarini almashtirib shudgorlash ishlari bajariladi. Yumshatish — yaxlit qatlamni kesakchalarga maydalab, tuproqning kovaklarini ko’paytirishdir. Bunda tuproqning dastlabki hajmi ko’payib, havo va suvning harakatlanishi yaxshilanadi. Zichlash — yumshatishga teskari jarayon bo’lib, uning natijasida tuproqdagi kovaklar kamayib, kapillyar kanallari tiklanadi va suvning bug’lanishi kuchayadi. Tekislash — dala yuzasidagi notekisliklarni yo’qotib, urug’ni sifatli ekish, keyinchalik esa bir tekis sug’orish uchun sharoit yaratishdir. Shunday qilib, ma`lum tartibda bajarilgan bir nechta operatsiyalar texnologik jarayonni tashkil qiladi. Ko’pincha, mashinaning bitta ishchi qismi muayyan

texnologik jarayonni bajaradi. Masalan, shudgorlash texnologik jarayonini bajarayotgan plug korpusi tuproq palaxsasini tubidan va yon tomonidan (shudgor devori bo’ylab) kesib oladi, ag’daradi, yumshatadi va aralashtiradi. yerni shudgorlash, chuqur yumshatish, angiz va chimli dala yuzasini sayoz yumshatish, kul tivatsiyalash, tirmalash, zichlash, frezalash kabi texnologik jarayonlar keng tarqalgan. 2-rasm. Tuproqqa asosiy ishlov berish sxemasi Tupr o qqa ishl o v berish usullari Bir nechta texn o l o gik jarayonlar majmuasi tupr o qqa ishl o v berish tizimi deyiladi. Masalan, tuproqqa ishlov berishning asosiy (chuqur) va qo’shimcha (sayoz) tizimlari mavjuddir. Asosiy ishlov berish ikki ko’rinishda — tuproq palaxsasini ag’darib hamda ag’darmasdan shudgorlab bajariladi. Qo’shimcha ishlov berish esa ekishdan oldingi va ekishdan keyingi turlarga bo’linadi. Har qanday ekinning hosildorligini oshirish maqsadida uni ekishdan oldin tuproqqa ishlov berib, uni qulay holatga keltirish zarur. yerga ishlov berishda asosiy e`tiborni tuproqni himoyalab, uning unumdorligini tiklashga qaratish kerak. Shu maqsadda, tupr o qqa ishl o v berishning an`anaviy va resurs tejamk o r usullaridan f o ydalaniladi. Maxalliy sharoitga moslab qanday usuldan foydalanish tanlanadi.

An`anaviy usulda plug bilan yerni chuqur (20 sm dan ko’prok) haydab, asosiy ishlov beriladi. Keyinchalik esa turli tirma, kul tivat o r, freza kabi mashinalar bilan yerga sayoz ishl o v beriladi. Plug bilan ishlov berishda tuproqning ustki qatlami qirqilib ajratiladi va yon tomonga siljitilib, ma`lum burchakka burib ag’dariladi. Ag’darilish natijasida qirqilgan palaxsa qatlami deformatsiyalanib maydalanadi, tuproqning strukturasi tiklanadi, begona o’t urug’lari va qoldiqlari hamda xasharotlar ko’miladi, yer betiga esa tuproqning pastki, ya`ni chirindiga boyroq qatlami chiqariladi. An`anaviy usuldan foydalanib, chuqur va o’ta chuqur (27 sm va undan ortiqroq) shudgorlab, begona o’tlarni keskin kamaytirish mumkin. yerni ag’darib haydash tuproqqa salbiy ta`sir ko’rsatadi, chunki yer betiga chiqarilgan organik moddalar kuyosh nuri va boshqa omillar ta`sirida parchalanib, tarkibidagi uglerodning atmosferaga uchib ketishi hamda tuproq eroziyasi kuchayishi mumkin. Bu esa tuproq unumdorligini pasaytiradi. Sug’oriladigan yerlarda 2 - 3 marta hosil olish uchun tuproqqa intensiv ishlov berish texnologiyasidan foydalaniladi. Bu esa dalaga mashina - trakt o r agregatlarini, shu jumladan, plugli agregatlarni ko’p marta kiritishga o lib keladi. Natijada tuproqning ustki qatlami uvalanib changga aylanishi, pastki qatlamining esa zichlanishi kuchayadi. Bundan tashqari, plug bilan bir necha yil davomida yerga bir xil chuqurlikda ishlov berilganda shudgor tubida o’ta zichlangan «berch tovon» paydo bo’lib, o’simlik ildizining rivojlanishi va suvning shimilishiga to’siqlik qiladi. Bunday yerlardan yuq o ri h o sil o lishning il o ji q o lmaydi. yerga s o lingan mineral o’g’itning samarasi ham kam bo’ladi. Shu sababli so’nggi vaqtda dunyo buyicha yerga ishlov berishning resurs tejamkor usullari va tuproqni himoyalovchi texnologiyalari keng tarqalmoqda. Resurs tejamk o r texn o l o giyani ba`zi mutaxassislar nul, kimyoviy, minimal, al ternativ texn o l o giya, mo’lchalash, pushtalash texn o l o giyasi deb atashadi. Ularning asosiy ko’rsatkichi yerga ishlov berishda plugdan har yili foydalanmaslikdir. Shu sababli bir nechta texnologik operatsiyalarni

murakkablashtirilgan, qurama (kombinatsiyalashtirilgan) agregatning bir yurishida bajarib, tuproq zichlanishining oldini olish maqsadga muvofiqdir. G’alladan so’ng takroriy ekinni yuqoridagi texnologiyada ekish uchun poyalarni balandroqdan urib, ular massasining 30 % ini ang’iz ko’rinishida qoldirish kerak. Ekin ekish uchun ang’izning faqat urug’ ko’miladigan joyigina turli chizel, kul tivator, chuqurlatkich, chuquryumshatkich kabilar yordamida yumshatiladi. O’n tomonga qiya engashgan ustunga o’rnatilgan tishli «paraplau» turidagi chuqur yumshatkichdan foydalanish yaxshi natija beradi. Chuquryumshatkich - tilgich har 3...4 yilda bir mar o taba 0,5...0,6 m chuqurlikkacha 1,5...2,5 m o raliq q o ldirib ishlatiladi. Natijada ildiz riv o jlanadigan j o y kengayadi. Bunday usul « yo’laklab » ishl o v berish deb ataladi. Nul texn o l o giyasi shudg o rlamasdan ekish yoki bev o sita ekish ham deyiladi. Bu usulda dalaning 25 % gagina mexanik ishl o v beriladi, q o lgan j o ydagi beg o na o’tlar gerbitsid yordamida yo’q o tiladi. Resurs tejamkor texnologiyadan foydalanilganda, tuproqni ekin ekish uchun tayyorlashga sarflanadigan katta mablag’lar tejaladi, tuproqning shimuvchanligi ortib, chuvalchanglar ko’payadi, natijada yerning unumdorligi ortib, hosildorlik oshadi. P o naning nazariyasi xususiyatlar va ulardan f o ydalanish. Ins o n uz fa o liyatida aj o yib m o slama - p o nadan keng f o ydalanadi. Biron jismga kiritilayotgan ponaning yonlarida (3- rasm) uni ilgarilatib siljitadigan kuch R ga nisbatan bir necha marotaba ko’p bo’lgan normal (pona yonlariga perpendikulyar) N kuchlari hosil bo’ladi. 2sin P N  Bu yerda - ponaning burchagi. Agar = 30° bo’lsa, N = 4 R , ya`ni pona yonidan jismga tushayotgan bosim N uni siljitayotgan kuch R dan turt marotaba katta bo’ladi.3-rasm. P о naning jismga ta`siri

Pona kam kuch sarflab biron jism orasiga kirish va undan kerakli bulagini ajratib olish imkonini beradi. Yuqoridagidan foydalanilgan hol da, dexkonchilikda ishlatiladigan mashinalar ishchi qismlarining shakli yassi yoki egri cirtli ponaga uxshatilib yasaladi. Masalan, plug lemexi, kul tivator va tirma tishlari, paxta teradigan shpindel tishi, seyalka ekkichi yassi ponaga uxshash yaratilgan bo’lsa, sferik disklar, plug korpusi, juyak olgichlar egri sirtli ponasimondir. Pona bir, ikki va uch yonli bo’lishi mumkin. Bir yonli pona sifatida plug pichogini, ikki yonli pona sifatida tirma tishini, kul tivatorning yumshatuvchi tishlarini, uch yonli pona sifatida esa plug korpusini ko’rsatish mumkin. Pona burchagi kanchalik kichik bo’lsa, (1) formulaga binoan, uning hosil kiladigan bosimi N sarflanayotgan kuch R dan shunchalik katta bo’ladi. 4-rasm. Yassi va egri sirtli pona ta`sirida tuproqning deformatsiyalanishi Yassi ponaning (4- a rasm) ishchi yoni AV harakat yunalishi V ga burchagi ostida o’rnatilsa, a qalinlikdagi tuproq palaxsasi uning ustiga siljib chiqayotib, bukiladi. Palaxsaning pastki qatlami cho’zilib tez yoriladi, maydalanadi, chunki tuproq siqilishga nisbatan cho’zilishga kam bardoshlidir. Demak, ponasimon ishchi qism bilan tuproqni maydalashga kamroq quvvat sarflanadi, ish arzonroq bajariladi. Ammo tuproq yassi ponaga ko’tarilayotganida olgan birlamchi deformatsiyasiga keyinchalik qo’shimcha ta`sir ko’rsatilmaydi. Amalda, palaxsaning pona bo’ylab ko’tarila boshlaganidagi maydalanishidan tashqari, yuqoriga siljib harakatlanishi talab qilinadi. Buni tushunish uchun 5- rasmdagi tezlik V yunalishida siljib ketayotgan burchakli pona ustidagi m tuproq zarrachasiga ta`sir etayotgan normal bosim N ni ponaning ishchi yoni AV va harakat yunalishi V bo’ylab bo’laklarga ajratib, N V va N T kuchlarini topamiz.

m zarrachasiga normal N bosimidan tashqari ishqalanish kuchi F ham ta`sir etadi. N va F kuchlarining yig’indisi R kuchi normal yunalishdan ishqalanish burchagi ga og’ishgan bo’ladi.  burchagining miqdoriga qarab tuproqning pona yoni bo’ylab yuqoriga siljishi (plug korpusi lemexida, kul tivatorning o’q yoysimon tishida...) yoki pona oldida uyumlanib to’planib (bul dozer pichog’ida, kul tivatorning yumshatuvchi tishida...) uning V tezligi yunalishida surilishi mumkin. Agar N T > F max bo’lsa, tuproq pona bo’ylab yuqoriga siljiydi. 5-rasm. Ponaning tuproq zarrachasiga bo’lgan kuchlari N T = N tg va F max = N tg ekanligi e`tiborga olinsa (bu yerdagi - tuproqning ponani AV yoni buyicha ishqalanish burchagi): N tg> N tg yoki  > yoki  <bo’lishi kerak.  (4) formulaning sharti bajarilsa, tuproq yuqori tomonga siljiydi, aks hol da tuproq pona ta`sirida ilgari suriladi. Bu holni paxta terish apparatining shoxko’targichini, g’alla kombayni o’rgichining bo’lgichini, kartoshka kovlagichining lemexini loyihalashda ham e`tiborga olish kerak. Egri sirtli pona (4- b rasm) ning ishchi yoni AV ga har xil balandlikda urunma o’tkazilsa, ular harakat yunalishi V ga turli 1 , 2 , 3 ... n burchak bilan engashtirilganligi aniqlanadi. Ko’pincha 1 < 2 < 3 ... qabul qilinsa, egri chiziqli ponaga ko’tarilayotgan qatlam uzluksiz deformatsiyalanib, jadal maydalanadi. Bu xususiyati bilan uch yonli pona yassi ponadan tubdan farq qiladi. Lekin (4) formulaga binoan, agar o’rtacha =26°  qabul qilinsa, <64° bo’lishini ta`kidlash mumkin (amalda q 50° qabul qilinadi). Yassi ponaning tuproq palaxsasiga ta`siri uning harakat yunali shiga o’rnatilish tartibiga bog’liqdir. Buni tushunish uchun 5- rasmda ko’rsatilgandek, tuproq palaxsasiga ketma-ket uchta yassi ponaning ta`siri tahlil qilinadi. Masalan,

pona tuproqqa 6- a rasmdagidek ishchi AV yoni harakat yunalishi V ga (burchagi ostida joylashgan a qalinligidagi tuproq palaxsasiga) ta`sir etsa, uni asosiy yerdan ajratib olib yuqoriga ko’taradi. Agar AV yoni V ga nisbatan a burchagiga engashtirilgan pona palaxsaga ta`sir etsa (6- b rasm), tuproqni yon tomonga surib tashlaydi. a va burchakli ponalar birgalikda ta`sir etsa, palaxsa ta`sir boshida ikki tomonga deformatsiyalanadi, keyinchalik esa bu burchaklar o’zgarmas bo’lganligi sababli, maydalanishi to’xtaydi. Deformatsiyani uzluksiz davom ettirish maksadida tuproqqa a va burchaklari ko’payib boradigan bir nechta ponalarning ketma-ket ta`sir etishi talab qilinadi, ya`ni egri chizikli pona ta`sir etishi kerak. Ishchi AV yoni harakat yunalishi V ga burchagini hosil qiladigan pona ta`sirida palaxsa bir marta buriladi, kuyadi. Agar 6-rasm. Ikki yonli ponaning palaxsaga ta`siri burchaklari 90° gacha va undan kuprok o’zgaradigan bir nechta ponalar palaxsaga ketma-ket ta`sir etsa, ya`ni egri chizikli pona hosil bo’lsa, tuproq palaxsasi yon tomonga ag’dariladi. 7-rasm. Uch yonli ponaning palaxsaga ta`siri Uch yonli qiya pona (7- a rasm) esa bir yurishda yuqoridagi uchta ikki yonli ponaning tuproqqa ta`sirini ta`minlaydi. Agar uch yonli qiya pona X uqiga parallel harakatlansa (7- b rasm), uning o’zaro perpendikulyar bo’lgan VOM , AOM , AOV yonlari uchta yassi ikki yonli

ponalardek ta`sir etadi. AV = irrasi palaxsani shudgor tubidan, VM qirrasi esa shudgor devoridan ajratsa, AVM yoni uni ung tomonga surib siljitadi, ag’daradi, natijada tuproq maydalanadi. a burchaklari o’sib borayotgan bir nechta uch yonli qiya ponalarni bir-birining ustiga kiydirilsa, 8- a rasmdagidek tsilindrik sirtni (chunki a = const) hosil qiladi. Bunday sirtga ega bo’lgan tunukadan kerakli shakl qirqib olinsa, tsilindrik sirtga ega bo’lgan plug korpusi yasaladi. Bunday korpus bilan qumloq tuproqli yer shudgorlansa, palaxsa yuqoriga ko’tarilayotib, jadal maydalanadi, ammo yetarli ag’darilmaydi. Serildizli, zarrachalari o’zaro bog’langan, ya`ni jipslashgan tuproqli dalani haydashda palaxsani nafaqat maydalash, balki ag’darish talab qilinadi. Bunday ishni bajarish uchun 8- b rasmdagidek b burchaklari tezroq o’sadigan ponalarni bir- biriga kiydirib, vintsimon sirtni (gelikoidni) yasash va uning bir bo’lagidan vintsimon korpus qirqib olish mumkin. Bunday korpuslar botqoqli chimli tuproqni to’liqrok ag’darib berish qobiliyatiga ega bo’ladi. 8-rasm. Uch yonli ponalardan korpus sirtining hosil bo’lishi To’liqrok ag’darilgan palaxsaning yuza beti pastga yotkizilib, tuproq bilan ko’miladi, natijada chim tez chirindiga aylanadi. Shunday kilib, uch yonli qiya ponaning qaysi burchagi tezroq o’zgarishiga qarab, plug korpusiga beriladigan tsilindrsimon (burchagi tezroq o’zgartirilsa) yoki tsilindroidsimon ( a va burchaklari tezroq o’zgartirilsa), shuningdek, vintsimon (b burchagi  tezroq o’zgartirilsa) sirt yasaladi.

Foydalanilgan darsliklar: 1. A.Xamidov. Qishloq xo’jalik mashinalarini loyixalash. Toshkent, 1994 2. M.Shoumarova, T. Abdillaev. Qishloq xo’jaligi mashinalari. Toshkent, O’qituvchi, 2002. 3. M.Sh o umar o va, T. Abdillaev. G’alla k o mbayni va paxta terish mashinalari. Toshkent, 2000 4. Listopad G.E. Sel skoxozyaystvenno’e i meliorativno’e mashino’. Moskva, 1989 5. Shoumarova M, Abdillaev T. Qishloq xo’jalik mashinalari. Toshkent, O’qituvchi, 2000 6. Klenin N.I. Sel skoxozyaystvenno’e i meliorativno’e mashino’. Moskva, 1980

O'xshashlar

Tuproqqa yuza ishlov berish mashinalari

Mexanik ishlov berish texnologik jarayonlarini loyixalash

Kesib ishlash texnologik jarayonlarini loyihalash asoslari

Kesib ishlov berish moslamalari

Kesib ishlov berish uchun qo‘yim