Tish kesuvchi asboblar - Mashinasozlik - Referatlar

Tish kesuvchi asboblar

Yuklangan vaqt:

29.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

234.58984375 KB

Ko'chirib olish

Tish kesuvchi asboblar Reja: 1. Silindirsimon g’ildiraklar tishlarini kesuvchi asboblar 2. Konussimon g’ildiraklar tishini kesuvchi asboblar

Silindrsimon g’ildiraklarning tishlarini kesish uchun tish kesuvchi asboblar qo’llaniladi. Tish kesuvchi asboblar tig’li asboblar ichida eng murakkab va narxi qimmat asbobdir, chunki ular ko’p sonli aniqligi yuqori shakldor qirralarga ega bo’lib, yuqori sifatli asbobsozlik po’latlaridan tayyorlanadi va tayyorlashni ko’p mexnatliligi hamda ko’p sonli parametrlarni nazorat kilishning murakkabligi bilan xarakterlanadi. Konuscimon tishli g’ildiraklarni harakatni uzatish uchun qo’llaniladi. Tsilindirsimon g’ildiraklarga nisbatan konuscimon g’ildiraklarni keng qo’llanilmaydi. Ammo sanoatning bir qator tarmoqlarida (avia-, avto-, traktor-, dastgohsozlik va boshq.) ularni an’anaviy holda qo’llaniladi. Konussimon g’ildiraklar tishlarining shakli bo’yicha quyidagi ikkita asosiy guruhga bo’linadi; 1) to’g’ri tishli; 2) egri chiziqli tishli. Birinchi guruhdagi g’ildiraklar tayyorlashda sodda bo’lib, kichik aylanma tezlikdi. ( ≤ 8...10 м / c ) ishlaydigan uzellarda nisbatan kichik yuklanishlarni uzatish uchun qo’llanilib, shovqinsiz va ravon ishlaydi. Ikkinchi guruhdagi g’ildiraklar quyidagi afzalliklarga ega: 1) yuqori tezliklarda ishlashining shovqinsizligi va ravonligi; 2) tishlarning mustahkamligi va yeyilishga turg’unligining yuqoriligi; 3) katta uzatish nisbatiga ega (100 gacha). Tish kesuvchi asboblarni loyihalash tishli uzatmalarni ilashish qonuniyatlari asosida kesuvchi tishlarning shakli va o’lchamlarining aniqlashdan iborat. 1. Silindirsimon g’ildiraklar tishlarini kesuvchi asboblar Nusha ko’chirish usulida ishlovchi asboblar . Bunday kesuvchi asboblarga diskli va barmoqli modulli frezalar, tish randalash kallaklari va

sidirgichlar kiradi. Diskli va barmoqli modulli frezalar mayda seriyali ishlab chiqarishda va ta’mirlash ishlarida keng qo’llaniladi. Diskli modulli frezalar maxsus asbobsozlik korxonalari tomonidan ishlab chiqariladi. Tish randalash kallaklari va sidirgichlar maxsus kesuvchi asboblar bo’lib, alohida modul va tishlarni tayyorlashga mo’ljallangan, ularni ommaviy ishlab chiqarish sharoitida maxsus dastgohlarda qo’llanilib tayyorlash murakkab va alohida holatlarda qo’llaniladi. Diskli tish kesuvchi frezalarni shakldor kesuvchi qirrali diskli freza ko’rinishida tayyorlanadi va ularni bo’luvchi kallak bilan jihozlangan universal- frezerlik dastgohlarida to’g’ri tishli ba’zida egri tishli g’ildiraklarning ( m = 03...26 мм ) tishlarini kesishda qo’llaniladi. Tish kesish jarayonida freza o’z o’qi atrofida aylanadi, zagotovkaga surish xarakati beriladi (bo’luvchi kallak tomonidan). Kirishni boshida freza to’liq chuqurlikka kesib kiradi va o’q bo’ylab xarakatlanadi. Bunday kesuvchi asboblarni afzalliklaridan biri qayta charxlanishining soddaligidir. Barcha kesuvchi asboblar kabi diskli modulli frezalar ham oldingi qirrasi bo’ylab charxlanadi. Ular bilan tish kesish jarayoni oddiy bo’lib (sozlash va kinematikasi) maxsus tish kesish dastgohlari talab etilmaydi. Ammo tishlarni bunday kesish usulini unumdorligi past, frezani zagotovkaga nisbatan o’rnatish va bo’lish kallagini hatoliklari sababli aniqligi past. Bunday asboblarda eng past ( 9 va 10) aniqlikdagi g’ildiraklarning tishlari frezalanadi.

1-rasm. Nusxa ko’chirish usuli bilan tish kesish jarayoni: a – diskli modulli freza bilan; b – barmoqli modulli freza bilan Barmoqli tish kesish frezalari shakldor profilli kesuvchi qirralarga ega bo’lib, og’ir mashinasozlikda yirik modulli ( m = 10...100 мм ) tishlarni kesishga mo’ljallangan. Diskli frezalardan farqli ravishda barmoqli frezalar (2-rasm) rezba yordamida konsolli ravishda dastgoh shpindeliga aniq o’rnatiladi. Ishlash jarayonida frezaning o’qi shpindel o’qi bilan mos tushib kesiluvchi frezaning tishlari orasidagi cho’kmaga simmetriya chizig’iga siljigan va bunda surish xarakati frezaga yoki zagotovkaga beriladi. 2-rasm. Barmoqni freza va uning konstruktiv parametrlari Diskli frezalarga nisbatan barmoqli frezalarning gabarit o’lchamlari bir muncha kichik bo’lib, ularning ishchi qismi diametrining o’lchamlari g’ildirakni tishlari bo’yicha aniqlanadi. Odatda frezalarni 40...90 mm diametrli va tishlarning sonini juft holda 2...8 ta qilib tayyorlanadi. Barmoqli frezalarning oldingi burchagini uni tayyorlash, qayta charxlash va profilining nazoratini soddalashtirish maqsadida nulga teng olinadi. Dastlabki ishlov beruvchi frezalarda kesish kuchini kamaytirish maqsadida oldingi burchakni musbat qiymati (8 0 gacha) qabul qilinadi. Asbobsozlik materiallarini

iqtisod qilish maqsadida m >50 mm.li frezalarning tishlariga kesuvchi plastinalar payvandlanadi. Barmoqli frezalarning kamchiligi , unumdorligining pastligi va ishlov berishi aniqligining pastligidir. Unumdorlikni pastligi – tishlarning sonini ozligi, maxkamlash bikrligining pastligi, kesiluvchi qatlamning kengligini kattaligi sababli kesish kuchini yuqoriligi, zagotovka bilan birikish burchagining kattaligidir. Aniqlikning pastligi – frezalarni qayta charxlashda hosil bo’ladigan hatoliklar va bo’lish kallagidagi hatoliklardir. Ushbu frezalarni afzalliklari shundaki, ular yordamida universal dastgohlarda g’ildiraklarga o’ta katta modulli tish kesish imkoniyatiga ega ekanligidir. Chervyakli tish kesish frezalari – reyka tipidagi ko’p tig’li kesuvchi asbob bo’lib chervyak asosida tayyorlanib, unda tishni hosil qilish uchun qirindi kanavkalari kesilgan va chervyak o’ramlari bilan ularning kesishuvida oldingi burchakni hosil qiladi. Tishlardagi orqa burchaklar zatilovka usuli bilan yaratiladi va frezani qayta charxlashni yengillashtiradi. Reyka chervyak o’ramlarida joylashganligi uchun aylanishda tishlarni kesuvchi qirralari freza o’qi bo’ylab aylanma xarakatni olibgina qolmay, uning o’qi bo’ylab xarakatlanadi. Shunday qilib, chervyakli freza konstruktiv xarakatli yoki zagotovka bilan birikishda bo’lgan cheksiz reykali kesuvchi asbob hisoblanadi. Tishli g’ildiraklarni frezalashni ushbu usuli o’zining universalligi, yuqori unumdorligi va aniqligi bilan keng qo’llaniladi. Bunda ushbu modulli bitta freza bilan tishlarining soni turli bo’lgan g’ildiraklarni kesish mumkin. Kesish jarayonining to’xtovsizligi uchun g’ildiraklarni qadami bo’yicha yuqori unumdorlik va aniqlikni ta’minlaydi. Kesish jarayoni freza va zagotovkani o’z o’qi atrofida aylanishi va frezani surish xarakatini kesiladigan g’ildirak o’qi bo’ylab ta’minlaydigan maxsus tish frezalash dastgohlarida amalga oshiriladi. Aniqligi bo’yicha chervyakli frezalar AAA va AA (pozitsion) A,V,S va D (umumiy vazifali) 5 – 9 kvalitet aniqligida ishlov beradigan qilib tayyorlanadi. Bundan tashqari frezalar qo’yidagi turlarga bo’linadi :

a) chervyakni kirimlari soni bo’yicha – bir va ko’p kirimli; b) o’ramlarning yo’nalishi bo’yicha – o’ng (to’g’ri tishli va o’ng kirimli g’ildiraklar) va chap (og’ma tishli g’ildiraklarning tishlarini kesish uchun); v ) mahkamlash usuli bo’yicha – o’rnatiluvchi (nasadnaya) va quyruqli (chervyakli g’ildiraklar uchun); g ) konstruktsiyasi bo’yicha – yaxlit va yig’ma; d ) tayyorlash texnologiyasi bo’yicha – tishlarining yuzalari jilvirlangan va jilvirlanmagan. Chervyakli frezalarning ishlash printsipi. Chervyakli freza bilan tish kesish jarayoni ikkita tishli g’ildiraklarni ilashish jarayoniga o’xshashdir. Bunda chervyakni vintsimon tishli, tishlarining soni kirimlar soniga teng bo’lgan g’ildirak deb qarash mumkin. Chervyak va g’ildirakning o’qlari fazoda o’zaro kesishadi (9,3-rasm) 3-rasm. Chervyakli freza bilan tish kesish sxemasi: a – g’ildirakni reykali freza bilan tish kesish sxemasi; b – freza o’ramining bo’luvchi tsilindrlarda yoymasi Tish kesish jarayonida freza va g’ildirak o’z o’qlari atrofida doimiy aylanishda bo’ladi. Surish xarakati esa (g’ildirak o’qi bo’ylab) dastgohni supporti

tomonidan amalga oshiriladi. G’ildirak va frezaning aylanishi surish xarakati bilan mos ravishda bo’lib, frezaning bir marta aylanishida g’ildirak o’z o’qi atrofida a / z 1 aylanadi, bu erda: a – frezaning kirimlari soni; z 1 – kesiluvchi g’ildirakning tishlari soni. Bir kirimli frezaning barcha tishlari g’ildirak tishining profilini shakllantirishda qatnashadi. Qirindi kanavkalari . Frezani tayyorlash paytida chervyakning o’ramlarini kesib bo’linganidan so’ng qirindi kanavkalari frezalanadi va qirindi kanavkalari tishlarni oldingi yuzasi hamda qirindini joylashuvi uchun bo’shliq hosil qiladi. Ularning kengligi keskichni joylashuvi uchun yetarli bo’lishi kerak. Kanavkalar chervyak o’qiga paralel holda to’g’ri chiziqli (4- a rasm) yoki chervyak o’ramlari yo’nalishiga perpendikulyar holda vintli (4 - b rasm) bo’lishi mumkin. To’g’ri chiziqli kanavkali frezalarni tayyorlash oson bo’lib, ularni yig’ma frezalarning konstruktsiyasida ko’p qo’llaniladi. Kamchiligi – yon kesuvchi qirralarining birida manfiy burchakning hosil bo’lishi. 4- a rasmda ko’rinib turibdiki, o’ng kirimli frezalarda oldingi burchaklari o’ng qirrada musbat ishoraga va chap qirrada manfiy ishoraga ega bo’lib, ular freza o’ramlarining ko’tarilish burchagiga teng bo’ladi, ya’ni γ 1 =- γ mo ; γ 2 =+ γ mo . Standart frezalarni vintli kanavka bilan tayyorlanadi. Bunda oldingi burchaklar ikkala yon kesuvchi qirralarda bir hil, agar γ В = 0 0 bo’lsa nolga teng bo’ladi.

4- rasm. Frezalar tishlarining yon kesuvchi qirralarining oldingi burchaklari: a – to’g’ri chiziqli qirindi kanavkalari; b – vintsimon qirindi kanavkalari Frezaning tishlari soni (qirindi kanavkalari) z 0 ni freza moduli va turiga bog’liq holda olishni tavsiya etiladi, masalan, m = 1...25 uchun z 0 = 8...16. Frezaning tashqi diametri d ao ni aniqlash . Frezaning ushbu diametrini aniqlashda quyidagi holatlarga e’tibor qaratish lozim: d ao ni oshirish bilan tishlarni kesish aniqligi va unumdorligi ortadi, ammo asbobsozlik materialini sarfi, burovchi moment, iste’mol quvvati va kesish uchun sarflanadigan vaqt miqdori ham ortadi. Umumiy ishlarga mo’ljallangan frezalar uchun m = 1...25 da d ao = 40...250 мм yig’ma frezalar uchun m = 8...25 da d ao = 180...340 мм qabul qilishni tavsiya etiladi. d ao ning eng kichik qiymati qo’yidagicha hisoblanadi. m modulning ma’lum qiymatida va γ mo ning qiymat berilgan holda bo’luvchi tsilindr diametri aniqlanadi: d mo = m /sin γ mo Ushbu formulada toza ishlov beruvchi frezalar uchun γ mo = 3...6 0 va γ mo ≤ 3 0 boshqa frezalar uchun olishni tavsiya etiladi. So’ngra tashqi diametr hisoblanadi: d 0 O = dmo + 2 hao bu erda: h ao =1,25 mm. d ao ning olingan qiymatlarini eng yaqin butun standart songa yaxlitlanadi. Frezalarning loyhalashni barcha bosqichlarida opravka uchun teshik diametri, qirindi kanavkalarining balandligi, freza jismining eng yupqa qismi hamda shponka pazining chuqurligini hisobga olish lozim.

dao ≥ dtesh + 2 H k + 2 t bu erda: d tesh – o’rnatuvchi teshikning diametri; H k = h 0 + k z + r – tish kanavkasining balandligi ( h 0 – tishning ishchi balandligi, k z – zatilkani pasayish qiymati, r = 1...2 mm – tish asosining radiusi, t = (0,25...0,30) d 1 – havfli kesim devorinig qalinligi). Opravkaning diametri ( d 1 = d теш ) d 1 =  0,2...0,45  d ао tenglama orqali yoki modul qiymatiga bog’liq holda, d 1 = 20 m 0,373 aniqlanadi, yuqori aniqlikdagi frezalar uchun d 1 = 27 m 0,4 asosida aniqlanadi. d 1 ning olingan qiymatini eng yangi butun songa standart qatoridan yaxlitlanadi. 5 rasm. Arximed spiralli chervyakli freza Frezaning uzunligi L kesuvchi g’ildirakning tishlarini to’liq profillanishini ta’minlashi kerak. Frezaning eng kichik uzunligi L 1 ni 6-rasmdan aniqlash mumkin. AOV uch burchakdan

. Frezaning ishchi uzunligini bir muncha kattta olish mumkin, ya’ni: (1) 9,1 tenglamadagi oxirgi qo’shimcha – bu ishlatish vaqtida o’qqa bo’ylama holda siljishiga qo’shimcha. Koeffitsient n = 1...16 modulning qiymatiga bog’liq holda olinadi. Bunda n ning eng katta qiymati modulning kichik qiymati bilan mos kelishi kerak. Frezaning ishlash jarayonida uning tishlari turli yuklanishlarda bo’ladi. Bunda eng ko’p yuklanish eng chetki tishlarga tushadi va tez yeyiladi. SHuning uchun frezaning ishlash muddatini uzaytirish maqsadida tishlarni yeyilishiga bog’liq holda o’q bo’ylab siljitiladi. Frezaning ikkala torets qismidan tsilindrsimon 4...6 mm kenglikdagi va (1,5...1,7) d теш burtik (5-rasm) bajariladi. Ular tish frezalash dastgohlari opravkalariga o’rnatilgan frezalarning radial va toretsli tepishini nazorat qilish uchun hizmat qiladi. 1 – tenglikka asosan tishlar sonini oshirish bilan frezaning uzunligi ham ortadi. Masalan, m = 5 diametri 5000...6000 mm.li g’ildirak uchun frezaning uzunligi 300 mm atrofida bo’lishi kerak. 6-rasm. Chervyakli frezaning parametrlarini aniqlash sxemasi; a – frezaning uzunligi; b – kesuvchi konusli chervyakli freza Bunday o’lchamli frezalarni tayyorlash ancha murakkabdir. Agar ikkita chetdagi tishlarga tushayotgan yuklanishni qolgan tishlarga

taqsimlansa, frezaning uzunligini qisqartirish mumkin bo’ladi. Buning uchun frezaning kiruvchi qismi tomonida L 3 k uzunlikka ega bo’lgan konus 2 φ = 18...30 0 burchak ostida yo’niladi (9,6- b rasm). Bu esa frezaning turg’unligini oshiradi. Tish kesuvchi dolbyaklar . Dolbyaklar tishlarining cho’qqisi va yon tomonlari oldingi va orqa burchaklar bilan ta’minlangan tishli g’ildirak ko’rinishida bo’lib, ular tsilindrsimon to’g’ri va egri chiziqli hamda shevronli g’ildiraklarning tishlarini kesishga mo’ljallangan. Ularni qisqa burtikli va ko’p sonli tishli g’ildiraklar, tishli sektorlar va reykalarning tishlarini kesishda ish unumdorligi yuqori. Dolbyaklarni tez kesar po’latdan tayyorlanadi, ba’zi hollarda qattiq qotishmali plastinalar bilan jihozlanadi. 7-rasmda dolbyakni ishlash printsipi keltirilgan. Dolbyak maxsus tish ko’chirish dastgohining shtosseliga o’rnatilib maxkamlanadi. Bosh xarakat dolbyakni o’qi yo’nalishi bo’ylab pastga xarakatlanib amalga oshiriladi, so’ngra yuqoriga salt yurish va dolbyakni zagotovkaga nisbatan ma’lum burchakka burish bajariladi. Yuqoriga ( V сю ) salt yurishdan oldin dolbyak zagotovkadan ma’lum masofaga S c ю ishlov berilgan yuzani tirnamaslik maqsadida qaytarib olinadi. Shunday qilib ilgarilanma – qaytma va o’z o’qi atrofida aylanma harakatlar bajaradi. Kesuvchi qirralarning yon kesuvchi qirralari tomonidan kesilayotgan qatlamning qalinligini ta’minlovchi surish (aylanma) harakati dolbyak va zagotovkani bir – biriga nisbatan bo’luvchi aylana bo’ylab aylanishi bilan amalga oshiriladi ( S 0 [ мм / хар ] ). Kesish jarayonining uzlukliligi va dolbyakni inertsiya kuchining kattaligi uchun yuqori kesish tezligini ta’minlab bo’lmasligi sababli dolbyaklarning ish unumdorligi chervyakli frezalarga nisbatan past.

7-rasm. tish kesuvchi dolbyakning ish sxemasi Mashinasozlikda dolbyak konstruktsiyalarining qo’yidagi turlari qo’llaniladi: diskli, kosasimon (chashechn ы e) va quyruqli (8-rasm). Quyruqli dolbyaklarni diametri kichik bo’lib, ularni ichki ilashmali g’ildiraklarni va mayda modulli ( m < 1 мм ) tishlarni kesishda qo’llaniladi. Standart dolbyaklar uchta aniqlik sinfi AA, A va V guruxlari bo’yicha 6,7 va 8 aniqlik kvalitetida g’ildiraklarga tish kesish uchun ishlab chiqariladi. 8-rasm. Dolbyak konstruktsiyalari turi: a – diskli; b – kosasimon; v – quyruqli Tishlar soni z 0 dolbyaklarning eng asosiy va muhim parametri hisoblanib z 0 ni tanlash modul, zagoatovkaning gabarit o’lchamlari (diametri,

g’ildirak tishli qismining kengligi), tish ko’chirish dastgohining nominal bo’luvchi diametriga bog’liqdir. m = 0,2...50 мм modulli dolbyaklarning asosiy turiga qo’yiga nominal diametrlar o’rnatilgan: diskli dolbyaklar – 75; 100; 125; 160; 200 mm; kosasimon dolbyaklar – 50; 75; 100; 125 mm; quyruqli dolbyaklar – ( m = 1...4 мм ) – 25, 38 mm. Dastgohni nominal bo’luvchi diametri d OH modullarni aniq bir diapazonini qamraydi va bu dastgoh pasportida ko’rsatiladi. Xaqiqiy olingan bo’luvchi diametrlar odatda nominal diametrdan farq qiladi va bunda qo’yidagi tenglikka amal qilish lozim bo’ladi: d 0 =m·z 0, bu erda z 0 – yaxlit son, bunda farq juda kichik bo’lib, z 0 ning qiymatini juft son qabul qilish tavsiya etiladi. d OH = 75...100 мм , z 0 = 15...75 parametrli dolbyaklar amalda keng qo’llaniladi. 2. Konussimon g’ildiraklar tishini kesuvchi asboblar Konussimon uzatmalar (9-rasm) z 1 tishlari soni kichik bo’lgan shesternya 1 va tishlarining soni katta bo’lgan g’ildirak 2 lardan tashkil topgan. Boshlang’ich konuslar bilan tishning yon yuzalarining kesishuv chizig’ini tishning chizig’i deyiladi. To’g’ri tishli konussimon uzatmalarda tishlarning chizig’i to’g’ri chiziqli va ularni davom ettirilsa g’ildirak o’qi bilan kesishadi. (9- a rasm). Og’ma tishli konussimon g’ildiraklar uch hil ko’rinishda bo’lishi mumkin: 1) aylanma tishli, bunda tishning chizig’i og’ish burchagi ß h > 0 bo’lgan yoysimon ko’rinishda bo’ladi (9- b rasm); 2) egri chiziqli tishli (Zerol turi), og’ish burchagi ß h = 0

(9- v rasm); 3) shesternya o’qini g’ildirak o’qiga nisbatan Ye masofaga siljitilgan va og’ish burchagi ß h > 0 bo’lgan gipoidli (9- g rasm). 9 – rasm. Konussimon uzatmalarning turlari: a – to’g’ri tishli; b – dumaloq tishli ( ß h > 0); v – Zerol tipli ( ß h = 0); g – gipoidli ( ß h > 0) Aylana tishli konussimon uzatmalar kamida ikkita tish bilan ilashishda bo’lib to’xtovsiz birikish, yuqori tezlikda shovqinsizlik va ravonlikni ta’minlaydi. Bunda uzatiluvchi quvvat to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklarga nisbatan 30 % ga yuqori. Zerol g’ildiraklari to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklar kabi o’q bo’ylama kichik yuklanishda ishlaydi. termik ishlov berilganidan so’ng ularni jilvirlash oson. Zerol g’ildiraklarini yuqori tezlikda ishlaydigan ( ≤ 76 м / с ) uzatmalarda qo’llaniladi. Gipoidli g’ildiraklar tushlarining og’ish burchagi ß n ni oshirish hisobiga ravon va shovqinsiz ishlaydi. Ularni avtomobilsozlikda keng qo’llaniladi. Tish randalash keskichlari to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklarning tishlarini kesishda keng qo’llaniladi. Ularni toza ishlov berish jarayonlari hamda dastlabki ishlov berish jarayonlarida qo’llaniladi. G’ildirakning har bir tishini randalash yarim avtomat dastgohlarida ikkita keskich bilan amalga oshiriladi. 10-rasmda to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklarning tishlarini randalash sxemasi keltirilgan. Bunda 1 va 2 keskchlar

dastgoh supportiga o’rnatilib kesiluvchi tishning shaklini hosil qilib g’ildirak 4 ga ishlov beradi. Tish randalash dastgohining kinematik sxemasidan ko’rinib turibdiki (10- b rasm) babka 4 ga o’rnatilgan zagoatovka 3 ishlov berish jarayonida o’z o’qi atrofida aylanishida lyul ь ka 2 ning aylanishi bilan kinematik bog’langan. Sxemada yana: bo’lish gitarasi – 5; bo’lish mexanizmi – 6; elektroyuritma – 7; aylanish gitarasi – 8 lar ko’rsatilgan. 10-rasm. To’g’ri tishli konussimon g’ildirakka ishlov berish sxemasi: a – kesish sxemasi; b – tish randalash dastgohning kinematik sxemasi Ishlov berish jarayonida keskichlar 1 kulachoklardan ilgarilanma- qaytma xarakat oladi (sxemada ko’rsatilmagan) va o’zgaruvchan holda ishlaydi. O nuqtaga xarakatlanishda kesiluvchi g’ildirakning bitta yon tomoniga birinchi keskich ishlov beradi (to’g’ri xarakatda), ikkinchi yon yuzaga – ikkinchi keskich ishlov beradi (teskari yurishda). Dastlabki ishlov berishda aylanish xarakati uzib qo’yiladi va ikkala keskichlar faqat ilgarilanma – qaytma xarakatda bo’lib, to’g’ri chiziqli tishlarni kesadi. Shu usul bilan m = 2,5...16 мм modulli 800 mm.gacha diametrli g’ildiraklarda tish kesiladi. Tish randalash kichik kesish tezliklarida ( 12 ... 15 m/min) qo’llanilib unumdorligi past. Ammo, ushbu usul universal, kesuvchi asboblar arzon va

konstruktsiyasi sodda hamda yuqori aniqlikni ta’minlaydi ( 6 ... 8 – aniqlik kvaliteti). SHuning uchun ular mayda va yirik seriyali ishlab chiqarishlarda keng qo’llaniladi. Toza ishlov berish uchun qo’llaniladigan randalash keskichi (11-rasm) ikkita o’zaro almashinuvchan ishchi qismiga ega bo’lgan shakldor prizmasimon kesuvchi asbob bo’lib, to’g’ri chiziqli yon 1 va cho’qqili kesuvchi qirralardan tashkil topgan. Tish randalash keskichlari standartlashgan bo’lib kesiladigan g’ildirakning modullari diapazoniga bog’liq holda to’rtta turga bo’linadi. Masalan, I – turdagi keskichlar m = 0,3...3,25 мм modulli g’ildiraklarda tish kesishga mo’ljallangan, IV – turdagi keskichlar esa m = 13...20 мм modulli g’ildiraklarda tish kesishga mo’ljallangan. Tish randalash keskichlarining qisiluvchi qismi 73 0 li pona shaklida tayyorlangan bo’lib, uni tutqich yuzasiga zich holda o’rnashini ta’minlaydi. Keskich tutqichlarga vintlar yordamida mahkamlanadi. Keskichni oldingi qirrasi yassi shaklida bo’lib γ В = 20 0 burchak ostida charxlangan. Ishlov beriluvchi materialning xossalariga bog’liq holda keskichlarni γ В = 10...25 0 burchak ostida charxlanadi. Qirralarning cho’qqisidagi orqa burchak keskichni statik holatda α В = 0 0 ga teng. Ishchi xolatda keskichni kesiluvchi g’ildirakka nisbatan burilishi hisobiga α В = 12 0 ga bo’ladi. Yon kesuvchi qirralarda orqa burchak α b < α В . Diskli frezalar to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklarning tishlarini kesishda qo’llaniladi. Ularni ish unumdorligi tish randalash usuliga nisbatan 3 – 5 marta yuqori bo’lganligi uchun yirik seriyali va ommaviy ishlab chiqarishlarda keng qo’llaniladi. Tishlar orasiga ishlov berish bir – biriga nisbatan ma’lum burchak ostida joylashgan ikkita frezalar 2 bilan ishlov beriladi (12- a rasm). Bunda bitta frezaning keskichlari 3 boshqa frezaning keskichilari 4 orasidagi bo’shliqqa tushadi. Har bir freza o’zining tomoniga ishlov beradi. Diskli frezalar mahkamlangan shpindelni dastgoh lyulkasiga o’rnatiladi. Frezaning tishlari asbobning o’qlari atrofida aylanma harakatda bo’lib

g’ildirakning tishlarini yon tomonlarini hosil qiladi va tishlarni yon yuzalarini shakllantiradi. Diskli tish kesish frezalari yig’ma bir burchakli freza ko’rinishida bo’lib, korpus 1 ga vintlar 3 yordamida mahkamlangan pichoqlar 2 bilan jihozlangan. Pichoqlar ikkita to’g’ri chiziqli kesuvchi qirralarga; yon qirralar 4 va cho’qqi 5 (12- v rasm) ga ega. Po’latlarga ishlov berishda to’g’ri chiziqli kesuvchi qirralarning yon qirralarini oldingi yuzasi γ n = 20 0 bo’ladi. Orqa burchaklarni olish uchun pichoqlarni α В = 12 0 burchak ostida jilvirlanadi. Bo’ylama kesim bo’yicha bochkasimon shaklni olish uchun δ = 1...5 0 burchak hosil qilinadi.

12-rasm. Diskli tish kesish frezalari: a – konussimon g’ildiraklar tishlariga ishlov berish sxemasi; b – yig’ma frezaning konstruktsiyasi; v – freza pichog’i

Nazorat savollari 1. Tish kesuvchi asboblar haqida nimlarni bilasiz? 2. Tish kesuvchi asboblarning konstruktiv elementlarini gapiring. 3. Tish kesuvchi modulli frezalarni gapiring. 4. Tish kesuvchi diskli frezalarning parametrlarini gapiring. 5. Tish kesuvchi chervyakli frezalarni ishlash printsipi qanday? 6. TSilindrsimon tishlarni kesuvchi asboblarn va ularni turlarini gapiring. 7. Kounssimon g’ildiraklarni tishlarini kesuvchi asboblar va ularni konstruktiv elementlarini bilasizmi? 8. Tish kesuvchi asboblarni konstruktiv elementlarini gapiring. 9. Qattiq qotishmali tish kesuvchi asboblar haqida nimalarni bilasiz? 10. Tish kesuvchi aboblarni afzalliklari va kamchiliklarini ko’rsating. 11. Abraziv tish kesuvchi asboblar to’g’risida ma’lumot bering.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Кожевников Д . В ., Гречишников В . А ., Кирсанов С . В ., Кокарев В . Н ., Схиртладзе А . Г . Режущий инструмент : Учебник для ВУЗов . Под ред. Кирсанова С.В., М.: Машиностроение, 2004. 512 с.: ил. 2. Справочник конструктора-инструментальщика. Под ред. В.А. Гречишникова и С.В. Кирсанова. 2-е изд., перераб. и доп. - М.:Машиностроение, 2006. 542 с., ил. (Библиотека конструктора). 3. Проектирование фасонного режущего инструмента: Учебное пособие. Сам.гос.тех.ун-т, сост. Ю.И. Иванов. Самара. 2005. 116 с. Допущено УМО АМ в качестве учебного пособия. 4. Справочник конструктора-инструментальщика: Под общ. ред. Баранчикова В.И. - М.:Машиностроение. 1994. 560 с., ил. - (Библиотека конструктора). 5. Металлорежущие инструменты: Учебник для ВУЗов по спец. «Технология машиностроения», «Металлорежущие станки и инструменты» (Сахаров Г.Н., Арбузов О.Б., Боровой Ю.Л. и др.) - М.: Машиностроение, 1989. 328 с., ил. 6. Справочник технолога-машиностроителя. т.1 и т.2. Под ред. Косилова А.Г. и Мещерикова Р.К - Машиностроение, 2002. 495 с., ил. 7. Грановский Г.И., Грановский В.Г. Резание материалов. М. :Высш.шк., 1985. 305 с., ил.

O'xshashlar

Rezba kesuvchi asboblar

Abraziv kesuvchi asboblar

Kesuvchi asboblar haqida umumiy ma’lumotlar

Dastgoh moslamalari va yordamchi asboblar

Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlash texnologiyasi