Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlash texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

17.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1456.404296875 KB

Ko'chirib olish

Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlash texnologiyasi Reja: 1. Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlashni o’ziga xos xususiyatlari va chigitli paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlariga 2. Arrachali va cho’tkali barabanlarni tayyorlash tehnologiyasi. 3.Arrali garnituralarni tuzilishi va ularga qo’yiladigan asosiy texnik va texnologik talablar. 4. Arrali garnituralarni tayyorlash tehnologiyasini umumiy tasnifi va ularni takomillashtrish yo’llari. 5. Qo’llaniladigan texnologik vositalar-dastgoh, moslama, kesuvchi va o’lchov asboblari

1. Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlashni o’ziga xos xususiyatlari va chigitli paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlariga qo’yiladigan asosiy texnik va texnologik talablar Korxonalarda ishlab chiqariladigan mashinalar turlari, konstruktsiyasi, kattakichikligi, vazifasi va texnik talablari bo’yicha xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bularga quyidagilar kiradi: a) Og’ir va sermexnat ishlarni mexanizatsiyalashga mo’ljanlangan mashina va mezanizmlar-ya’ni piltali transporterlar, vintli konveyorlar, paxta, chigit va tola uzatgichlar; b) Paxtani ifiosliklardan tozalovchi mashinalar- ya’ni shnek va barabanli tozalagichlar, ko’rak (chanoqli paxta) tozalagichlar va boshqalar; c) Paxta qurituvchi mashinalar; d) Paxta tolasini tozalovchi mashinalar; e) Chiqindilarni qayta ishlovchi mashinalar; f) Changsizlantiruvchi quriimalar; g) Arra charxlovchi yordamchi asbob-uskunalar (arra tishlarini qirquvchi dastgoxlar) h) Paxta, tola va momuqni pnevmotransport jihozlari; i) Presslar va gidropresslar. Paxta tozalash mashinasozligi ishlab chiqarishni keng ko’lami bilan farqlanadi, ya’ni kichik seriyalabdan yirik seriyalabgacha va ayrim detallar bo’yich ommaviy ishlab chiqarish bilan. Paxta tozalash mashinasozligida 4 xil detallar ommaviy ishlab chiqariladi: 1. Arralar; 2. Tola ajratgichlarning kolosniklari; 3. Momuq ajratgichlaning kolosniklari; 4. Arralar orasidagi qistirmalar.

Hamma qolgan detallar ishlab chiqarishning donabay va seriyalab turi bo’yicha tayorlanadi. Chigitli paxtani, jumladan yirik iflosliklardan tozalash mashinalarida asosan paxta yirik iflosliklardan tozalanadi va bundagi asosiy texnologik talab paxtani yirik iflosliklardan samarali, talab darajasida tozalash bilan bir qatorda tozalagich ishchi organlarini ta’sirida paxta chigitini shikastlanishini kamaytirishdir. Bunday tozalagichlar paxtadan chanoq bo’lakchalarini, shoxchalar va boshqalarni to’liq ajratishi kerak, tolani chigitdan erkin ajralishiga, ya’ni «erkin tolalarni» hosil bo’lishiga yo’l qo’ymasligi kerak. Paxtani tozalash jarayonida ajratilgan chiqindilarga paxta va bo’lakchalarini qo’shilib qolishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Tozalagich konstruksiyasida qurilmani ish unumdorligi paxtani tozalash samaradorligi va tozalash jarayonida tiqinlarga paxta xomashyosini tushib qolish holatlarini nazorat qilish va sozlash uchun maxsus asbob va mexanizmlar bo’lishi nazarda tutilishi lozim. Paxtani yirik iflosliklardan tozalash mashinasi paxta xomashyosini tozalash oqimli texnologik chizigini elementi hisoblanadi va uni loyixalash hamda ishlab chiqarish jarayonida chiziqli barcha gabarit o’lchamlari va transport aloqalariga bo’lgan barcha talablari asosidagi tozalagichni o’rnatish joyini hisobga olish kerak. Tozalagichlardan foydalanish joylariga qarab ular yaqingacha statsionar (ya’ni qo’zg’almas) va harakatlanuvchi turlarga bo’linar edi. Statsionar tozalagichlar asosan paxtatozalash korxonalarida o’rnatilgan bo’lsa, harakatlanuvchilaridan asosan bevosita dala sharoitida foydalanar edi, ammo, oxirgi 20…25 yil ichida harakatlanuvchan tozalagichlardan deyarli foydalanilmadi. Paxtatozalash sanoatiga ham klaster tizimini kirib kelishi yana harakatlanuvchi tozalagichlarga ehtiyoj keltirib chiqarishi mumkin. Tozalagichdagi bir xil ishchi pog’onalar soniga qarab tozalagichlar tozalanishi bir pog’onali va ko’p pog’onaligiga bo’linadilar.

Ish unumdorligi va texnologik jarayonga qo’shilishiga ko’ra tozalgichlar indvidual va batareyaliklarga bo’linadilar. Batareyali tozalagichni paxtani qayta ishlash bo’yicha unumdorligi jinlar batareyasini paxtani qayta ishlash bo’yicha ish unumdorligiga mos keladi, indvidual tozalagichni ish unumdorligi esa, taxminan bitta jinni ish unumdorligiga to’g’ri keladi. Paxta xomashyosi bilan ta’minlashni sozlash usuliga ko’ra tozalagichlar qo’l yordamida yoki avtomatik boshqariladigan turlariga bo’linadilar. Mashinani paxta xomashyosi bilan ta’minlashni qo’l yordamida boshqarishni mashinaga xizmat ko’rsatuvchi operator bajaradi, avtomatik boshqarish esa, shaxta to’plagich yoki bunker ta’minlagichida paxtani doimiy darajada bo’lish imkonini beradigan maxsus qurilmalar orqali amalaga oshiriladi. Chiqindilarni ajralishi tasnifiga ko’ra yirik iflosliklardan tozalagich hamda kombinatsiyalangan-ham yirik ham mayda iflosliklardan tozalagichlar mavjud. Birinchilariga 1XK rusumidagi tozalagichlar, ikkinchisiga esa UXK rusumidagi tozalagichlar kiradi. Texnik nuqtai-nazaridan tozalagichlar belgilangan talablarga javob berishi kerak, jumladan; - mashinani ishchi organlarini mustaxkamligi etarlicha bo’lishi kerak; - mashinani ishchi organlarini ishlash muddatlari etarlicha bo’lishi kerak; -mashinani shovqin chiqarishi o’rnatilagan darajadan oshmasligi kerak; - mashinani ekspluatatsiya qilishdagi xizmat ko’rsatishni qulayligi ta’minlanishi kerak; -mashinani sochish-yig’ish, ta’mirlash ishlarini bajarish oson bo’lishi kerak; -mashinani aylanuvchan qismlarini muvozanatlash aniq bajarilgan bo’lishi kerak. 2. Arrachali va cho’tkali barabanlarni tayyorlash tehnologiyasi. Arrachali baraban . Arrachali baraban paxta xomashyosini yirik iflosliklardan tozalash jarayonini amalga oshirishdagi asosiy ishchi organi hisoblanadi. Val materlali P45, GOST 1050-90 bo’yicha. Val tayyorlamasi sifatida prokatdan (GOST 2590-90) foydalaniladi.

Arrachali barabanni umumiy ko’rinishi 1-rasmda keltirilgan bo’lib, u val 1, disklar 2, qoplama 3 va unga 4 vintlar yordamida o’rnatilgan arrachali garnituralar 5 dan tashkil topgan. 1-val; 2-disk; 3-qoplama; 4-vint; 5-arrachali garnitura 1-rasm. Arrachali barabanni umumiy ko’rinishi Valni tayyorlashda asosan universal tasnifdagi, markazlararo masofasi katta bo’lgan tokarli dastgohlaridan foydalaniladi, disklar kelib o’tiradigan valdagi shponkali ariqchalar esa frezalash dastgohida bajariladi. Arrachali baraban vali chizmasi 2-rasmda keltirilgan. 2-rasm. Arrachali baraban vali ishchi chizmasi Valni tayyorlashda asosiy e’tibor podshipniklar joylashadigan qismlariga qaratiladi va bunda yuqori yuza sifati va aniq o’lcham kvalitetini olish talab etiladi. Buning uchun dumaloq jilvirlash dastgoxlaridan foydalaniladi. Arrachali baraban diski chizmasi 3-rasmda keltirilgan. Disk materlali kulrang chuyan SCh18, GOST 1412-90 bo’yicha.

Disk materlali kulrang cho’yandan bo’lgani uchun uni tayyorlamasi qo’yish usuli yordamida olinadi. Tayyorlamasini aniqlik darajasi II-sinf , GOST 1855-90 bo’yicha. 3-rasm. Arrachali baraban “Disk” ining ishchi chizmasi Arrachali baraban diskini tayyorlash texnologiyasi qo’yidagi 1-jadvalda keltirilgan. 1-jadval Arrachali baraban “Disk” detalni ishlash texnologik jarayoni Oper a- -siya № Ơtish- -lar soni Operasiyalar va ơtishlar mazmuni 1 2 I Lazerli dastgohda kesish 1. 300 mm li o’. u. h da 12 mm li Listli materlalidan disk kesib olish 2 Ø60 li teshik ochish II Qirqish operasiyasi

1. L=50 o’ u x da Ø80 babushkani qirqish III Lazerli dastgohda kesish 1. 20x20 li plastinani kesish IV Payvandiash 1. Disk va silindrsimon tayyorlama 50 o’ u x da payvandiash 2. Plastina va diskni 300 mm li o’ u x da payvandiash V Tokarli 1. 48 mm li o’ u x da A yuzani kesib tashlash VI Tokarli 1. 45 o’ u x da B yuzani kesib tashlash 2. Ø 45 mm li teshik ochish 3 Ø48 mm li teshikni qora yunish 4 Ø50H8 li teshikni toza yunish 5 Faska ochish VII Parmalash 1 M10 rezba uchun teshik ochish 2 M10 uchun rezba ochish VIII Parmalash 1 M8 uchun teshik ochish M8 uchun rezba ochish IX Protyajkalash 1 Shponka ariqchasini ochish Arrachali baraban diskini tayyorlash texnologiyasini ishlov berish operatsiylari ketma-ketligi quyidagi sxemalarda keltirib o’tilmoqda.

Arrachali barabanni asosiy ishchi organi arrachali garniturani tayyorlash texnologiyasi to’g’risida ma’lumot ushbu bobdagi alohida qism qilib berilmoqda. Cho’tkali baraban. Cho’tkali baraban paxta xomashyosini yirik iflosliklardan tozalash jarayonini amalga oshirishda arrachali baraban arrachali garniturasi tishlari ilib olgan paxta bo’laklari tozalangandan so’ng echib olish uchun ishlatiladi. Cho’tkali barabanni ishchi chizmasi quyidagi 4- rasmda keltirilgan. 4- rasm. Cho’tkali barabanning umumiy ko’rinishi va ishchi chizmasi Cho’tkali baraban vali materilai P45, GOST 1050-90 bo’yicha tayyorlama sifatida prokatdan foydalaniladi. Cho’tkali baraban vali arrachali baraban valiga o’xshash bo’lgani uchun, uni tayyorlash texnologik jarayoni ham o’xshash. Agarda arrachali barabanni asosiy ishchi organi arrachali garnitura hisoblansa, cho’tkali barabannni asosiy ishchi organi bo’lib cho’tkali planka hisoblanadi va uni tayyorlash ketma-ketligi qo’ydagidan iborat. 3.Arrali garnituralarni tuzilishi va ularga qo’yiladigan asosiy texnik va texnologik talablar . Arrachali garnituralar paxtani yirik iflosliklardan tozalaydigan UXK, ChX va paxta regeneratorlari RX-01 mashinalarini asosiy ishchi qismidir. Ular arrali garnituralar ko’rinishida tayyorlanib, arrali barabanga vintlar yordamida baraban diametri bo’icha 4 donadan maxkamlab qo’yiladi. Arrachali garnitura barabanni ko’rinishi 5- rasmda keltirilgan.

5- rasm. Arrachali garnitura ko’rinishi Arrachali garnituralarga qo’yiladigan asosiy talab tishlarda qirovlarni bo’lmasligi va qirralarni aylanish radiusi 0,2 mm ga teng bo’lishi kerak. Arrachali garnituralar P50 markali konstruksion po’latlardan tayyorlanadi. Metallurgiya zavodi tomonidan garniturani tayyorlanmasi pilta ko’rinishida etkazilib, uning qattiqligi HRC 20 ÷ 25 birlikni tashkil qiladi. Arrachali baraban tishlari yuqori ilib olish qobiliyatiga ega bo’lishi va kolosniklar panjarasi o’zaro tasirida bo’ladigan paxta bo’lakchalarini ishonchli ushlab turishi kerak. Paxtani tozalash jarayonida arrachali garnitura tishlari tola chigitni shikastlamasligi va yolg’on jinlash, yani tolani chigitdan ajralib qolish hodisasi ro’y berishi kerak emas. Orqa qirrasining konstruksiyasiga ko’ra arrachali garnitura tishlarini to’g’ri va bukri profillari mavjud. 6-rasmda ko’rsatkichlari belgilangan turli profildagi arrachali garnitura tishlari ko’rsatilgan. γ -oldingi burchak; β -utkirlik burchagi; t-tish qadami; h-tish balandiigi; r-chuqurchani dumaloqlashtirish radiusi; r 1 -bukrlik radiusi. Tishlar ko’rsatkichlari o’lchamlari 2- jadvalda keltirilgan

a) bukri xolat; b) to’g’ri xolat 6-rasm. Arrachali garnitura tishlari profili 2-jadval Tishlar ko’rsatkichlari o’lchamlarining texnik tasniflari Tishlar profili γ β t h r r 1 Tozalash samaradorligi, % Umumiy Yirik ifloslik bo’yicha Bukrli 45 - 7 3 0,9 8 72-75 86-90 To’g’ri 55 20 9 3 0,7 - 77 91 Ilmiy tadqiqot institutlari va Toshkent to’qimachilik va yengil sanoat institutida o’tkazilgan tajribalar shuni ko’rsatadiki, chigitlarni shikastlanishi va paxtada erkin tolani bo’lishi darajalari bir xil bo’lganda to’g’ri profili tishlar yuqoriroq tanlov qobilyatiga ega. Paxta bo’laklarini nisbatan yaxshi ushlab turadi, natijada ham umumiy, xam yirik iflosliklar bo’yicha yuqoriroq tozalash samaradorligiga ega. Tish profilini eng muhim ko’rsatkichi bo’lib oldingi burchak γ hisoblanadi va oldingi qirrani arra radiusiga nisbatan holatida hosil bo’ladi va paxta bo’lakchasini arrachali baraban yuzasida ushlab turish mustahkamligiga ta’sir qiladi. 4. Arrali garnituralarni tayyorlash tehnologiyasini umumiy tasnifi va ularni takomillashtrish yo’llari.

Arrali garniturani tayyorlamasini texnologik jarayonda piltali buxta belgilaydigan qurilmaga o’rnatiladi va tish kesuvchi dastgoxda bir vaqtda o’zida 4 mm va qadami 9 mm qilib tish qirqiladi. Arrachali ganiturani barabanda joylashuvi 7-rasmda keltirilgan. 7-rasm. Arrachali garnitura bukilgan xolati Dastgoxni unumdorligi 2 m/minut tashkil qiladi. Kesuvchi puanson materlali X12M po’latdan va matritsa XVG po’latdan tayyorlanadi. Tishlarni yuzasini xosil bo’lish tasnifi xar xildir. Puanson kiruvchi tomonida radius bo’yicha aylangan xolda bo’lib katta oralig’ida 0,1 ÷ 0,15 mm xosil bo’ladi. Puansonni chiquvchi tomonida qirralar o’tkir qirovi balandiigi 0,02 ÷ 0,2 mm gacha bo’lib, mikrorelef ko’rinishda xosil bo’ladi. Bunda puanson va matritsani edirilish, ular orasidagi tirqishni qiymatini ortishiga xamda puansonni chiqish tomonida katta qirovlar xosil bo’lishiga sabab bo’ladi. Katta tirqish tishni shaklli ko’rinishini qiyshaytiradi. Xozirgi vaqtda arrali garnituralarni tishi shikastlangandan keyin maxsus ishlovlardan o’tkazilmaydi, ekspulatatsiya qilish jarayonida paxta maxsulotiga o’tkir qirralar ko’p marta ketma-ket ta’sir qilishi oqibatida paxta tolasini sifatini yomonlashishi bundan xoli emas. Tishni uchidagi ba’zi katta uchli qirovlar chigit yuzasini qirib tashlashdan tashqari uni teshib yuborishi xam mumkin. SHuning uchun tolani sifat ko’rsatkichlarini va tozalagichlarni ishonchli ishlashini oshirish uchun yuza sifatini yaxshilash lozim.

Texnologik jarayondagi ikkinchi operatsiya bo’ylanma yo’nalishda piltani U shakllda olish uchun egishdir. Buning uchun buxtadan tishlar ochilgan pilta belgilovchi qurilmadan eguvchi dastgoxning ishchi valiklarini uzatiladi. SHakllantirish bo’yicha shakil roliklar yordamida to’rtta qabulda chiqarish bilan bir vaqtda arrali piltani 6 m/minut tezlikda uzatib borish funktsiyasini xam o’taydi. Piltani profilini ketma-ket shakillantirish materlalni egilish joyida buzilishini qaytaradi va olinuvchi shaklni aniq xosil bo’lishini ta’minlaydi. Uchinchi operatsiyada bitta aylanali, ikkita ovalli maxkamlanadigan teshik ochlladi. Arrali baraban qobigida ochilgan teshikni joylashini burchak qadamini xatosini kompensatsiya qilish uchun ishlatiladi. To’rtinchi operatsiyada bo’ylanma yo’nalishda arrali barabanni diametriga to’g’ri keluvchi radiusda (R=234mm) to’g’ri chiziqli arralarni egish jarayoni o’tkaziladi. Maxsus dastgoxda arralar uchta shakil ramkalardan o’tkaziladi. Dastgox unumdorligini katta oraliqda boshqarish mumkin. Natijada tozalagich barabanlariga yengillik bilan o’tkaziladigan aloxida arrali garnituralar xosil bo’ladi. Arrachali garniturani ekspulatatsiya qilishda uzoq ishlash muddatini ta’minlash talabidan kelib chiqqan. Isitish elektropechkalarda garnituralarni tartibsiz holda joylashtirib, toblash issiqligini 840-850 0 S gacha ko’tarib, keyin yog’da qattiqligi HRC52-54 birlik hosil qilguncha sovutilib o’tkaziladi. Ichki kuchlanishni va qattiqlik qiymatini to HRC 40-42 birlikka tushgunicha garnituralar 420-460 0 S issiqlikda yarim soat ushlanib, bo’shatish berish orqali erishiladi. Qattiqlikni HRC40-42 birlikda olish va uni tavsiyasi TTESI ilmiy qidiruvlari asosida berilgan. U arrachali garniturani tishlarini paxtadagi qattiq qo’shimcha xaslar bilan urilishidagi eng katta zarbada mustaxkamligini ta’minlaydi. Hozirgi kunda arrachali garnituralarga termik ishlov berish usuli bir qator kamchiliklarga ega:

 Arrachali garniturani xamma kesimi bo’yicha butunlay toblash materlalni mo’rtligini oshiradi, arrachalarni tishlari asosida darzlarni keltirib chiqaradi, tishlarni va garnitura asosidagi o’rta mahkamlovchi teshikdan sinishiga olib keladi.  Sovutishda garnituranilar sezilarli qiyshayadi. Bu xam ularni ishchi barabanni yuzasiga yig’ishda taranglashishi kuchlanishin ortishiga va arrali garniturani o’rta teshik asosidan sinishiga va darz ketishiga olib keladi.  Elektropechkada qizdirilishi arrachali garnitura yuza qatlamini uglerodsizlanishiga olib keladi.  Garnituralarni toblashda tishlarni o’tkir qirralari garnituralarni o’zini- o’zi ishlash vaqti cho’zilib ketadi, oqibatda tolani asosan zaifligidan vaqt yanada uzayib ketadi.  Bu usul kam samarador, quvvat talab, mehnat xavfsizligi talabiga javob bermaydigan, ya’ni garnituralar korxona maydonini ko’p joyini egallaydi, ishchilar garniturani qo’lda ortib-tushirishda tez-tez jaroxatlanib turadilar.  Garniturani yaxshi taxlab bo’lmasligi natijasida pechkani to’ldirish koeffitsenti juda pastdir. Arrali garnituraga ishlov berishning yangi usuli sifatida TTESIda piltalarni arrali tishlarni gazli alanga bilan qizitib, uzluksiz ketma-ket toblash usuli ishlab chiqilgan va taklif etilgan. 7. 8-rasm arrachali garniturani tishlarini gaz alangasi yordamida termik ishlov berishni umumiy sxemasi keltirilgan.

1-kislorod baloni; 2-propan baloni; 3,4-reduktor; 5,6-ventil; 7,8,9-rotametr; 10saqlagich; 11-yongichlar; 11-suv krani. 8- rasm. Arrachali garnitura tishlarini gazli alanga yordamida toblash sxemasi Pilta garniturada teshik ochilgandan keyin va garniturani kesilishidan oldin toblash qurilmasi joylashtiriladi va yoqilg’i sifatida kislorod propan ishlatiladi. Gorelka joylashishi xolati: Alanga yadrosi tish balandiigi bo’yicha uni o’rta qismiga yo’naltiriladi, alanga yadrosi va istish yuzasi orasidagi masofa 1,5 ÷ 3,0 mm oralig’ida olinadi. Bu sharoitda arra tishlarini maxalliy qattiqlashishi xosil bo’ladi. Eng katta qattiqlik tishni uchiga to’g’ri kelib, asosiga nisbatan kamayib borib, o’zini berilgan qattiqlik xolatini saqlaydi. Tish uchlarini qattiqligi HRC56 ÷ 62 va asosida HRC20 ÷ 25 birlika teng bo’ladi. Tish xolatini bunday tarkibi arrali segmentini butun badani bo’ylab o’zini qovushqoqligini saqlab qoladi. Ishlash jarayonida tishlarni qattiq qo’shilmalarga o’zaro ta’sirida uni sinish imkoniyati kamayadi. SHu bilan bir qatorda tishni eni asosiga tomon kengayadi va tishning qattiqligini kamayishi majmuasida segment teng qarshilikli ustunchaga aylanganga o’xshaydi. Tishni uch qismiga zarbali yuklanish ta’sir etganda u shaklini saqlagan holda asosidan deformatsiyalanishi mumkin. Bunday xolda mavjud texnologiya bilan ishlangan tish fakat uchi bo’yicha deformatsiyalanadi.

SHuning uchun gazli alanga usuli bilan toblangan tishlar deformarsiyalangandan keyin ham ishlash qobiliyatini saqlab qoladi ya’ni ishga yaroqli bo’ladi. Toblash usulini sezilarli yutug’i qizdirishda tishdagi qirovlarni erishi va o’tkir qirralarni aylanasimon holda hosil bo’lishi natijasida paxtani qayta ishlashda tolalarni sezilarli darajada shikastlanishini kamaytiradi. 9-rasmda arrachali garnituraga ishlov berishni mavjud va gaz-alangasi usulda termik ishlangan nusxalari qiyosiy keltirilmoqda. a) arrachali garnitura b) arrachali garnitura tajriba nushasi 7. 9-rasm. Arrachali garnituraga gaz-alangasi usulda termik ishlangan nusxalari Keltirilgan rasmlardan ko’rinadiki, gaz alangasi yordamida ishlangan arrachali garnitura tishlari nisbatan aniq chiqadi, ayniqsa unda ortiqcha paxta tolasini

shikastlanishiga olib keluvchi o’tkir qirralari yuqoladi (bunday qirralar arrachali garnitura tishlarini qirqishda kelib chiqadi). Amaliyot ko’rsatadiki, yangi usul bilan tayyorlangan garnituralarda nuqsonlar 1,2 ÷ 1,5 marta kam, singan tishlar soni 3-4 martagacha kamayadi. Bu holatlar tolani sifat ko’rsatkichlarini yanada yaxshilaydi. Tolani shtapel uzunligi 0,5 ÷ 1,0 mm, jami qo’shilmalar 0,2 ÷ 1,0%, ozod tolalarni chiqindiga chiqishi 0,5 ÷ 1,0 gacha kamayadi. Tozalash saradorligi oshishi 10 ÷ 12% ni tashkil qiladi. 5. Qo’llaniladigan texnologik vositalar-dastgoh, moslama, kesuvchi va o’lchov asboblari Paxtani yirik iflosliklardan tozalash mashinalari detallarini tayyorlashda turli xil texnologik vositalardan foydalaniladi. A) Metalqirquvchi dastgoxlar. Paxtani yirik iflosliklardan tozalash mashinalari detallarini tayyorlashda metallqirquvchi dastgoxlarni asosan universal turlaridan foydalaniladi. Masalan, mashinalarda keng qo’llaniladigan podshipniklar korspusigap (ular kulrang cho’yandan tayyorlanadi) mexanik ishlov berishda vertikal-frezerli, tokarli vintqirqar va vertikal va parmalash dastgohlaridan foydalaniladi. Bu dastgoxlar gabarit o’lchamlari bo’yicha o’rtacha kattalikdagi dastgohlar guruxiga kiradilar. Paxtatozalash mashinalarida keng ishlatiladigan shkivlarni tayyorlash texnologik jarayonida asosan yana universal tasnifidagi tokarli va parmalash dastgoxlaridan foydalaniladi. Ixtisoslashgan dastgoh faqat arrchali baraban arrachali garnituralarni tayyorlashda qo’llaniladi, bu esa agregat ko’rinishida bo’lib, po’lat piltada arrachali garnitura tishlarini shtamplab chiqarish va so’ngra arrachali garniturani talab etilgan shakl o’lchamlariga mos qilib bukish operatsiyalarini bajaradi. Zamonaviy mashinasozlikni rivojlanishini asosiy yo’nalishlaridan biri-ko’p funksiyali metallqirquvchi dastgohlardan foydalanishdir. Ko’p funksiyali dastgoh, birinchi navbatda, bir dastgohda bir necha dastgohlarni imkoniyatlarini

$jamlashishidir, bu esa ishlab chiqarish maydonini, ish vaqtini iqtisod etish, dastgoh ishlanmalaridan samarali foydalanishiga imkon beradi Ana shunday dastgohlardan biri PUMA SMX turkumidagi ko’p vazifali tokarlifrezerli DOOSAN yangi avlodidagi ishlov berish markazlaridir. O’zbekistondagi mavjud mashinasozlik korxonalarini mutaxassislarini, maxsulot sifati va uni raqobatbardoshligini oshrish maqsadida, zamonaviy ko’p vazifali metalqirquvchi dastgohlarni afzalliklari yaqindan qiziqtirmoqda va DOOSAN firmasini tokarli-frezerli dastgoxi Toshkent shaxridagi “Paxtamash” OXJ da o’rnatildi. Alohida ta’kidiash lozimki, oxirgi yillarda paxta sanoat mashinasozligiga xam sonly dasturli boshqariladigan dastgoxlar kirib kelmoqda. Jumladan “Paxtamash” OHJ tida Janubiy Koreyaning mashxur DOOSAN firmasining ana shunday dastgoxi o’rnatilgan (10-rasm). 10-rasm. PUMA SMX turkumidagi ko’p vazifali tokarli-frezerli DOOSAN Infracore mashine Tools kompaniyasining dastgohining ishlov berish jarayonining ko’rinishi. Bunday turdagi dastgohlar, birinchi navbatda, bir dastgohda bir necha dastgohlar yig’ilgani xisoblanadi. bu esa ishlab chiqarish maydonini, ish vaqtini$

iqtisod qilish bilan birga, eng zamonaviy ishlov berish texnologik imkoniyatlardan foydalanish imkonini beradi. Unumdorlik, aniqlik va ishonchlilik darajasi metalqirquvchi zamonaviy dastgohlarni eng asosiy ko’rsatkichlardan biri xisoblanadi. Shu bilan birga vaqtda, ishlab chiqarishni zamonaviysharaitlarida o’ta murakkab detallarni minimal harajatlar bilan ishlab chiqarish zaruryati maksimal moslanuvchan qobilyatiga ega dastgohlarni qo’llashni talab etadi. Bu ko’p vazifali ishlov berish dastgohilarining yangi avlodidir, bu bilan ushbu dastgoh hozirgi zamonaviy ko’pvazifali ishlov berish markazlari orasida aloxida o’rin tutadi. SMX turkumidagi tokarli-frezerli ishlov berish markazlari o’z sinfida dunyo miqiyosida etakchi xisoblanadi va yuqori aniqlikdagi ishlov berishni yuqori ko’rsatkichlarini, yuqori tezlik dagi kesishdagi temperaturali kompensatsiyalash xisobiga termik defarmatsiyalashni minimallashtirish hisobiga erishadi. Dastgohni yuqori darajali dizayini operator ishini yanada qulay va oson qiladi, detallarga ishlov berish jarayonini nazoratini va keyingi xizmat ko’rsatishni qulay bajaradi, shu bilan birga dastgox barcha texnologik imkonlardan samarali foydalanish imkoniyatlarini yaratadi. Bu dastgohlar o’z sinfida dunyo miqyosida yetakchi hisoblanadi va yuqori aniqlikdagi ishlov berishni yuqori ko’rsatkichlarini, yuqori tezlikda kesishdagi temperaturali kompesatsiyalash hisobiga, termik deformatsiyalashni minimal erishtirish hisobiga, erishiladi. Dastgohni yuqori darajali dizayni operator ishlashini yanada qulay va oson qiladi, detallarga ishlov berish jarayonini nazoratini va keyingi xizmat ko’rsatishi qulay darajada; shu bilan birga dastgoh barcha texnologik imkoniyatlardan samarali foydalanishi imkoniyatlarini yaratadi. Dastgohni afzalliklari sifatida yana shularni ko’rsatib o’tish mumkun: -Yuk ko’taruvchi konustuksiyalarni o’tayuqori bikrligi;

$-Y o’qi bo’yicha oshirilishi 300 mm gacha (bu frezalash bilan ishlov berishdagi enini aniqlaydi –bu ko’rsatkich butun dunyo bo’yicha metallqirquvchi dastgoh ishlab chiqaruvchilari orasida eng yuqorisidir); -ergonomik dizayn va ixcham o’lcham; -barcha ma’lum texnologik ishlanmalarni qo’llash hisobiga yuqori aniqlik va unumdorlik; -avtomatik o’lcham tizimlari va kompensatsiyalangan funksiyalarini qo’llanish; -maxsus turdagi dvgitellar bilan jixozlangan ikkita yuqori quvvatli shpidellar; Frezali shpindelni “Built-in” turdagi dvigatil’ maksimal aylanish tezligini 12000 min -1 gacha oshirilgan har qanday murakablikdagi frezerli xolatni 140 0 ga burish xisobiga erishiladi. PUMA SMX turkumidagi metallqirquvchi dastgohlarda yuqori aniqlikda va ishlov berish tezligini LM turdagi yuqori mustaxkamlik va yo’naltiruvchilarning aniqligi yuqori bo’lgan tizmlarda ta’minlaydi (11-rasm). 11-rasm. PUMA SMX turkumidagi ko’p vazifali tokarli-frezerli DOOSAN Infracore mashine Tools kompaniyasining dastgohining umumiy ko’rinishi. Detalga ishlov berishdagi mashinali vaqtni kamaytirish hamda mashinasozlik korxonasi umumiy iqtisodiy samaradorligiga ta’sir etuvchi muxim ko’rsatkich bo’lib xizmat qiladi. Bundan tashqari uzoq vaqtli ishlov berish jarayonida ishlov berish aniqligi shpendel’ va surish o’qlarilardagi termik deformatsiyalanishni zamonaviy moyli sovitish tizimini qo’llash xisobiga erishiladi. Bunda aylanuvchan o’qlar aniqligini doimiy darajasini 0,0001 0 atrofida bo’lishi ta’minlanadi, ya’ni qo’shimcha etkazish operatsiyalari bajarish shart bo’lmaydi.$

Ommaviy ishlab chiqarish sharoitida ishlov berilayotgan detallarni aniqligini ta’minlash uchun PUMA SMX turkumidagi barcha metallqirquvchi dastgoxlar madellari chiziqli siljishlar dachiklar bilan ishlash tizimlari o’rnatilgan. Bunday datchiklar Germaniyaning “HEIDENAIN” kompaniyasi tomonidan ishlab chiqariladi. Bunda kinematik va termik o’zgarishlar, hamda ishlov berish jarayonidagi yuklamani ta’siri boshqarish konturida aniqlanadi va hisobga olinadi, bu esa dastgohni ekspluatatsini har bir daqiqasida o’ta yuqori pozitsiyalannishiga 3 mkm ga bo’ladi. Murakkab detallarga samarali ishlov berish uchun PUMA SMX turkumidagi metallqirquvchi dastgoxlar FANUC31-B5 SDB tizimi bilan jihozlangan, bir vaqitni o’zida beshta o’q bo’ylab betoxtov ishlov berish imkonini beradi. Ushbu tizim o’z ichiga quyidagilarni oladi: TSR-asbobini markaziy nuqtasini nazorat etish funkssiyasi va 3D Cutter Compensation uch o’lchamli kesuvchi asbobni kopenatsiyalovchi funksiya. Ushbu funksiyalar orqali murakkab profilli yuzalarga ishlov berish doirasi va ishlov berilayotgan detallar gabaritlarini oshirish imkonini beradi. 12-rasm. Ishlov berish jarayoninig turlicha ko’rinish. B) Dastgox moslamalari. Paxtani yirik iflosliklardan tozalash mashinalari detallarini tayyorlash texnologik jarayonda asosan universal tasnifdagi

metallqirquvchi dastgoxlardan foydalanganligi sabali moslamlarni ham asosan universal tasnifdagilari ishlatiladi, bularga uch qulochli patron, markazlar misol bo’lishi mumkin. Faqat ba’zi hollarda masalan,yuqorida misol qilb keltirilgan “podshipnik korpusi” delaliga ishlov berishda, ularni o’lchamlardan kelib chiqqan holda maxsus moslamalar tiskilardan foydalaniladi. Parmalash operatsiyalar uchun ko’pchilik hollarda qoplama konduktorlaridan foydalaniladi. V) kesuvchi asboblar. Paxtatozalash mashinalari detallarini tayyorlash texnologik jarayonida yuqorida ko’rsatib o’tilganidek, asosan tokarli frezerli va parmali operatsiyalardan foydalaniladi va shuning uchun bu operatsiyalarda, masalan, tokarli operatsiyasida turli kesuvchi asboblar o’tuvchi keskichlar, teshikni kengaytiruvchi keskichlar, ariqcha ochuvchi keskichlardan foydalaniladi. Frezerli operatsiyasini ko’radigan bo’lsak, bu erda asosan yonli frezadan “podshipnik korpusi” detali tayyorlashda va shponkali ariqcha ochuvchi barmoqchali frezadan turli barabanlar valini tayyorlashda foydalaniladi. Paramalash operatsiyasida esa asosan ishlov beriladigan teshik diametriga mos holdagi spiralsimon parmalar va metchiklardan foydalaniladi. Foydalaniladigan kesuvchi asboblarni ba’zilari misol tariqasida 13-rasmda keltirilmoqda. 13-rasm. Paxta tozalash mashinalari detallarini tayyorlashda ishlatiladigan kesuvchi asboblar. Paxta tozalash mashinasi asosiy ishchi organlaridan hisoblanadigan arrachali baraban arrachali garniturasi tishlarini chiqarishda maxsus kesuvchi puansonda foydalaniladi.

G) O’lchov asboblari. Paxtatozalash mashinalari detallarini aniqligiga nisbatan yuqori talabalar qo’yilmaydi, asosan vallarini podshipnik o’tiradigan qismi podshipnik korpusini podshipnik kelib o’tiradigan yuzasi hamda shkivlarni valga o’rnatishdagi teshiklari yuzalari aniqligiga va sifatiga yuqori talab qo’yiladi, yani yuza g’adir budurligi 6 sinfga mos va o’lcham aniqligi 7 kvaliteti bo’yicha tayyorlanishi kerak. Ana shunday 7 talablardan kelib chiqqan holda bunday aniqlikni chiqishini nazorat qilish uchun nominal o’lchamlardan kelib chiqqan holdagi kalibr probkalar va kalibr skobalardan foydalaniladi. Qolgan hollarda, detallarga ishlov berishda asosan erkin o’lchamlardan foydalaniladi va shuning uchun bunday hollarda o’lchamlar kattaligidan kelib chiqqan holdagi universal o’lchov asboblari, asosan shtangenserkullar (GOST 166-90 bo’yicha) ishlatiladi.

NAZORAT SAVOLLARI 1. Paxta tozalash mashinasozligida ishlab chiqarish usullari 2. Arrachali barabanni tayyorlash texnologiya bogligi nimada 3. Arrachali barabanning val tayyorlamasini olishni asosiy turlari 4. Arrachali baraban diski tayyorlamasini olishni asosiy turlari 5. Diski tayyorlamasini aniqlik darajasi 6. Chotkali baraban vali materiali 7. Arrachali garnituralar materiali 8. Arrachali garnituralar qattiqligi 9. Arrali garnituralarni tayyorlash tehnologik jarayoni 10. Arrachali garnituralarga termik ishlov berish usuli 11. Arrachali garnitura tish uchlarini qattiqligi Paxta tozalash mashinalari detallarini tayyorlashda ishlatiladigan

O'xshashlar

Paxtani mayda iflosliklardan tozalash mashinasini ishchi qismlarini tayyorlash texnologik jarayonlari

Paxta sanoati mashinalarini ishlab chiqarish

Paxta tozalash sanoati mashinalari detallariga termik ishlov berish

Paxta hosilini yig’ish mashinasi

Avtomobillarning kuzovi va kabinasini tayyorlash texnologiyasi