Turli sohalarda standartlashtirish - Iqtisodiyot - Referatlar

Turli sohalarda standartlashtirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

67 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Maxsulot sifati va sifat boshkaruvi. 2.Sifat tugaraklari. 3.Xalkaro ISO 9000 seriyasidagi standartlar buyicha ishlarni tashkil etish. 4. S tandartlashtirish va marketing tadqiqotlari.

www.arxiv.uz 1. Maxsulot sifati va sifat boshkaruvi. Belgilangan maxsulotning sifat kursatkichlarining nomen-klaturasini tanlash, bu kursatkichlarining kiymatlarini aniklash va ularni asos buluv-chi kiymatlar bilan takkoslashni uz ichiga oluvchi ishlarning yigindisi maxsulot sifatining darajasini baxolash deb ataladi. Maxsulot sifatining darajasini baxolash uchun maxsulotlar ikkita turkumga bulinadi: -foydalanishda sarflanadigan maxsulot; -uz resursini sarflaydigan maxsulot; Maxsulot sifatining kursatkichlar nomenkulaturasini tanlab olishni asoslash kuyidagilarni inobatga olgan xolda amalga oshiriladi: -maxsulotni ishlatilishidagi sharoitlarini va vazifasini; -ists’molchilar talablarining taxlilini; -maxsulot sifatining tavsiflanuvchi tarkibini va tuzilshini; -sifat kursatkichlariga bulgan asosiy talablarni. Maxsulot sifatiga ta’sir etuvchi omillarni turt toifaga bulish mumkin: -texnikaviy; -tashkiliy; -iktisodiy; -ijtimoiy; Texnikaviy omillarga uskunalarning jixozlanish, asboblarning xamda nazorat vositalarining, texnikaviy xujjatlarning xolati;dastlabki materiallar,yarimfabrikatlarning sifati va shunga uxshashlar kiradi. Tashkiliy omillarga rejalik,bir maromda ishlash,texnikaviy xizmat va uskunalarni ta’mirlash; materiallar, komplektlanuvchi buyum-lar, jixozlanishi, asboblarni texnikaviy xujjatlar va nazorat vositalari bilan ta’minlanganligi, ishlab chikarish madaniyati; mexnatni ilmiy asosda tashkil etish; ovkatlanish va ish vaktida dam olishni tashkil etish va boshkalar kiradi. Iktisodiy omillarga mexnatga pul tulash shakllari, oylik maoshning mikdori; yukori sifatli maxsulotni va ishni moddiy ragbatlantirish;

www.arxiv.uz maxsulotning yaroksizligi uchun oylik maoshidan ushlab kolish; uning si fat darajasi; tannarxi; maxsulotning baxosi va shunga uxshashlar kiradi. ¦ Ijtimoiy omillarga kadrlarni tanlash, joy-joyiga kuyish; malaka oshirishni tashkil kilish; ilmiy-texnikaviy ijodni, ijodkorlik va ixtirochilikni tashkil etish, turmush sharoitlari, uzaro munosabatlar, jamoadagi psixologik iklim va tarbiyaviy ishlar kiradi. ¦ Maxsulot sifatini tashkil topishi,uning xamma xayotiy boskichlarida - tadkikot va loyixalash ishlarida; ishlab chikarishda; muomilada; iste’molda yoki ishlatishida nomoyon buladi. Tadkikot va loyixalash ishlari maxsulotning sifatini oshirilishida belgilovchi urinni egallaydi. Bu boskich sifatni tashkil topishining boshlanishi xisoblanib, bunga ilmiy-texnika tarakkiyotining kullanishi natijasida xamda me’yoriy xujjatlarni maxsulot ishlab chikarish uchun uni muomalada,iste’molga yoki ishlatilishiga belgilangan iktisodiy kursatkichlariga rioya kilgan xolda tayyerlash natijasida erishiladi.Bu boskichda kuyidagi tadbirlar amalga oshiriladi. 2.Sifat tugaraklari Maxsulot sifatini yaxshilishda zarur va muxim omillardan biri si-fat tugaraklari faoliyatidir. Sifat tugaraklari ishchilar, muxandislar va xizmatchilardan tashkil topgan ixtiyoriy jamoa yigilmalaridir. Ularning soni va tarkibi ishlab chikarishning extiyojidan va anik ish sharoitlaridan kelib chikadi. Sifat tugaraklarining asosiy maksadi sifatni yaxshilishning tu? moxiyatini anglash, texnologik jarayonlarini takomillashtirish, mexnatni va ishlab chikarishni tashkil kilish bilan boglik bulgan takliflarni joriy kilishdan iborat. Buning uchun ishlab chikarilayotgan maxsulotnint ishonchliligini, chidamliligini oshirish, yukori navli buyumlarni ishlab chikarishni kupaytirish, yaroksizlikni va reklamatsiyalarni kamaytirish. mexnat umundorligini oshirish, ishlab chikarish sur’atini yaxshilish, resurslarni tejamkorlik va iktisod kilib sarflash lozim. Kupgina mamlakatlar uz maxsulotlarining sifatini oshirish uchun ma’lum tadbirlar, taj-ribalarga suyanib

www.arxiv.uz ozmi kupmi yutuklarga erishgan. Kuyida biz dunyodagi rivojlangan mamlakatlarning bu soxadagi tajribalaridan misol keltiramiz. Yaponiya davlati dunyodagi rivojlangan mamlakatlar ichida ajraliYE: turadi. Bu yerda sifat tugaragiga aloxida e’tibor bilan karaydi. 60-yillar boshida Yaponiyada birinchi marta sifat tugaragi vujudga keldi. Buning sababi bor, albatta Yaponiya joylashishiga karab axoliyey zich yashaydigan geografik obyekt bulib, uzining yer osti boyliklariga deyarli ega emas. Territoriyasining taxminan 70 foizi togliklarni tashkil etgan bulib, sanoatining rivojlanishida uzining xom ashyosiga umid boglashi urinsiz bular edi Bu xolda Yaponiya uz xalkini ozik - ovkat bilan ta’minlay olmas, sanoatni esa yetarli darajada rivojlantira olmasdi. Sanoat va energetika uchun tashqaridan keltiriladigan xom ashyo tilla, kimmatbaxo toshlar va eksport max-sulotlari bilan tulanishi mumkin edi. Yaponpiya uchun tanlov yuk edi: na tilla, na kimmatbaxo tosh uning ej osti boyliklarida mavjud edi. Demak, eksport. Bundan boshka yuli yuk: Xullas, Yaponiya ogir sharoitlarga bardosh bera oladigan sifatli maxsulog¦ lar ishlab chikarishga butun, xozirgi vaktda Yaponiya dunyo eksportidagi max: sulotlarning dan ortik asosiy xiliga yetakchilik kilmokda. Bularga dastgoxlar, optika asboblari, radiopriyomlmklar, fotoappartlar, kemalar, yengil va yuk tashuvchi avtomobillar, televizorlar, videomagnitofonlar, orgtexnika maxsulotlari, soatlar, gildiraklar, sun’iy toladan bulgan matolar, pulat taxtalar va boshkalar kiradi. 1962 yildan boshlab Yaponiyada "ustalar va brigadalar uchun sifatni boshkarish" jurnali chika boshladi. Bundan maksad jurnal saxifalarida bosilib chikadigan materiallar va makollar orkali 4 sifatni boshkarish tizimidagi yangiliklarni kupchillikka, ayniksa ishchilarga uz vaktida yetkazish, ba’zi kursatmalarin tushunarli bulishini ta’minlash. Bundan tashkari kuyidagi muxim masalalarga jiddiy e’tibor berila boriladi: -sifat nazorati soxasida ishlaydigan xodimlarning malakasi va layokatliligini oshirish; -sifat nzorati usullarni targibot kilish; - tinglovchilar uchun xar bir sex mikyosida, sifat tugaragi deb ata-

www.arxiv.uz luvchi, sexlarda sifat nazoratini takomillashtirishga asos buluvchi tugaraklar tashkil kilish. Natijada Yaponiyadagi vokealar kuyidagicha rivojlandi: 1967 yil, iyun oyida 10 mingga yakin shunday tugaraklar kayd kilingan bulsa, 1969 yilda bu rakam mingni, 1979 yilning iyun 100 mingni tashkil kiladi. 1987 yil mart oyida Yaponiyada sifat tugaragi uzining 5 yilligin nishonla-di.Bu davrga kelib sifat tugaraklari ning soni 50 mingni tashkil kilib, bu kursatkich xar yil i 10 mingga oshib bormokda. Uning katnashchilarining soni esa milliondan oshib ketdi. Shuni aloxida aytish lozimki,Yaponiyadagi tugaraklar uz oldiga ishlab chikarish jarayonlarini takomillashtirish xiso-biga maxsulot sifatini tubdan oshirish maksad kilib kuyishgan. Yaponiya usulining yana bir xarakterli tarafi tugaraklarning ishlari-ni muitazam ravishda olimlar va muxandislar Ittifoki tomonidan kuzatiladi,urganiladi va taxlil kilinib boriladi.Sunggi ma’lumotlarga karaganda sifat tugaraklari ning 50 foizdan ortigi yukori raxbarlarning tashabbusi orkali tashkil kilinadi. Tugarak tashkilotchilarining maksadiga kura kuyidagi umumlashgan tugaraklar tashkil kilingan: ishlab chikarish samaradorligini oshirish (31,6 foiz),maxsulot sifa-tipi yaxshilash (16,4 foiz),sifatga bulgan xarajatlarni kamaytirish (13,8 foiz). Taxminan 38 foiz tugaraklar bir yilda ikkita temani, 16,5 foizi -uchta temani va taxminan 3 foizni 1 temani ishlab chikadi. Xozirga vaktda sifat tugaraklari Amerika Kushma Shtatlarida, Yevropa mamlakatlarida xamda Xitoy Xalk respublikasida xam faol ishlab tu-ribdi. AKSH firmalarining xarakterli tomoni shuki,ular ishlab chikarish-ning ayrim uchastkalarida tajribaviy tugaraklar tashkil kilishadi va ijobiy natijadan sungina uni keng kulamda joriy kila boshlaydilar. AKSH da tugarak a’zolari ish vaktida xaftasiga bir marta 1 soat ichi-da yigilishadi, tugarakning ishlari esa ishdan tashkari paytda utkazi-lib,ularga oshirilgan stavkalarda xak tulanadi.

www.arxiv.uz Aksariyat xollarda AKSH firmalaridagi sifat tugaraklari 1,5-2 yil mobaynida faoliyat yuritadilar, xalos. Bunga asosiy sabab firma raxbarlari tomonidan ularni butkul kullashning yukligi, tugarak a’zolarining kushimcha xarajatlar balan boglik takliflarning kondiravermasligi va ukitish tizimining yetarli darajada mukammal emasligidadir. Shuning uchun xozirga kelib, ularga ma’lum talablar kuyilishi kerakligini xayotning uzi talab kilmokda. AKSH da sifat tugaraklar i dagi tashkiliy guruxlarga kuyiladagan talablar: 1.Tugarakda katnashish ixtiyoriy bulishi lozim. Tugarak a’zolari va ularning raxbarlari xal kilinuvchi muammolarni uzlari tanlaydilar. Tugarakda fakat ma’muriyatga tegishli muammolar kurilmay-di.Tugarakni tuzilishida muommolarni xal kilish prinsiplarini urganadilar, bu uz navbatida tugarakning kelgusidagi ishlarini muvaffakiyatli bulishiga asos buladi. Tugarak katnashchilari ish vaktida yigilishidi (xaftasiga 1 soat). Iigilishningumumlashgan tartibi, ochish, yangi a’zolarni kabul kilish, umumiy tavsifga ega bulgan yangiliklar va tashkiliy masalalar-5 minut, tugarak ishining xaftalik yakuni-5 minut, maxorat oshirishda yangiliklar va yangi materiallar urganish xakida- 5 minut, amaliy masalalarga kullanuvchi yangi uzlashtirilgan bilimlar- 5 minut, 2.Tugarak raxbarlari yetarli malakaga ega bulmogi, ishonch qozonmoq-ligi va tugarakni boshkarishga ixtiyoriy roziliklarini bermogi lozim. Ular firma boshliklari va kasaba uyushmalari bilan alokada bulishlari shart. Z.Xamma darajadagi mutaxassislar texnikaviy maslaxatchilar sifat tugaragi ishiga yordam berishga majburdirlar, ularning iltimosiga binoan majlislarga katnashishi xam mumkin. 4.Kichik va urta xoldagi firmalar uzlarining sifat tugaragi ishla-rini muvofiklashtiruvchi xodimiga ega buladi,katta firmalarda esa bun-day shaxslar va undan ortikni tashkil etishi mumkin.Muvofiklashtiruvchi xodim sifat tugaragi va tugaraklar orasida xamda raxbariyaturtasidagi aloka urnatuvchi shaxsdir. 5.Firma tarkibidagi urta raxbarlar ustalar,texnologlar tomonidan doimiy ximoya kilinadi.

www.arxiv.uz b.Firmaning eng yukori raxbariyati tomonidan sifat tugaraklari-ning rejalarini ximoya kilish kafolatlanadi. AKSH da uz rejalariga ega bulgan 300 ta sifat tugaraklarida utka-zilgan suroklash natijalari kuyidagilarni kursatadi. Sifat tugaragining imkoniyatlari kanaka degan savolga firmalar kuyidagicha javob berishdi (foiz xisobiga): "chegarasiz" -0, "favkulotda samarador" -37, "yaxshi,xamma vakt emas" -32, "yaxshi,lekin yutuk bundan ortik bulishi mumkin edi" -8, "juda chegarali, yutugi esa kafolatsiz" -1. Sifat tugaraklarining samaradorligi xakidagi fikr juda e’tiborga sazovardir, su ral gan l ar dan 30 foizi xar bir sarflangan dollar evaziga dan 3 dolargacha oylik tarikasida, 0 foizi esa 4dan 12 dollargacha olgan-liklarni aytdilar.48 foizi esa uzlarining bu masalada anik ma’lumotla-ri yukligini kursatdi,fakatgina foizi esa bu xarakatlar uzini uzi oklay-olmaydi deb javob berdi. Surok natijalaridan kurinib turibdiki,xamma tekshirilgan tuga-raklarning fakatgina 37 foizi samarali ishlagan. Buning natijasida xu-losalar kilinib, tugarakning tayorlov ishlariga yanada e’tibor beril-di.Maxsus rejalar tuzildi, rejalarni bajarish uchun maxsus muvofiklash-tiruvchi xodim tayinlaydi.Tugarak raxbarlariga bulgan talablar kayta ishlab chikildi.Ukish dasturlari kuchaytirildi, birinchi navbatda tugarak raxbarlarining malakasiga e’tibor oshirildi.Ular statistik nazorat usullarining asoslarini urgandimmollarni xal kilish usullari va boshka ukuv uslubiy taraflariga e’tibor berildi.Bundan tashkari baxs utkazish koidalari,tortishuv va janjallarni xal kilish usullari,etishishga urga-tish janjalli sharoitlarni keltirmaslik kabilar tugarak raxbarlariga maxsus predmet tarikasida urgatildi.Natijada tugarak raxbarlari tugarak a’zolarini ukitishni boshladi, xamda tugaraklar faoliyatini tashkil kilishda katta e’tiborni uslubiy ta’minlashga karatdilar.Bu maksadlarda kupgina kompaniyalar, universitetlardagi mutaxassislar yoki maslaxatchi firmalar yordamiga murojaat kiladi.

www.arxiv.uz Sifat tugaraklaridan foydalanishda, amerikalik korxona egalari ularning ishlarini maxaliy sharoitlarda moslashgan xolda olib boradilar va shuning uchun aksariat xollarda Amerikadagi tugaraklarning faoliyati Yaponiyadagidan farklanadi. Xususan, agar Yaponiyada fakat 50-60 tugaraklar uzlarining darslarini ish soatlarida bajarsa, Amerikadagi tugaraklar esa uz rejalariga kura deyarli ishchi soatlarda utkaziladi.Amerikadagi korxona egalari sifat nazorati tugaraklarini joriy kilishda ishchilarni tugaraklarda katnashishini xar taraflama raxbatlantiradi. Bundan kuri-nib turibdiki, tugaraklarning "insonga" bulgan yunalishi, aloxida urin egallaydi. Masalan, "Ford"kompaniyasi uzining tugaraklarining yaratilishining asosiy maksadini "insonning fikr almashuvini yaxshilash, uning ishdagi sifatini, ijodiy potensialini oshirish" deb e’lon kilgan. Ayrim Garbiy Yevropa kompaniyalari boshkarishning Yaponiya usuli deb ataluvchi usulini urganishda ishlarining okilona elementlarini jo-riy kilish bilan boshladilar.Eng kup tarkalgan sifat tugaraklari buldi.Birinchilardan bulib, bu usulni kullagan davlat Buyuk Britaniyadir. Biroz keyinrok Fransiyada, Germaniyada, Italiyada, Ispaniyada, Niderlandiya, shunga uxshash tugaraklar tarkala boshladi. Xozirgi vaktda shunday tugaraklar deyali xamma mamlakatlarda mavjuddir. Garbiy Yevropa korxonalarida tugaraklarning natijalarini joriy kilish deyarli xamma yukori samaradorlik bilan amalga oshirilmokda. Sifat tugaraklarining faoliyati fakatgina korxona ishlarini yaxshilash bilan bir katorda boshkarish apparatining ishlarini yaxshilash, ish yuritishni osonlashtirish xujjatlar sonini kamaytirish, kelishib olish va karorlar kabul kilishni takomillashtirish masalalari bilan shugullanadi. Mutaxassislarning fikricha Garbiy Yevropa firmalarida tugaraklarning joriy bulishi Yaponiyanikidan jadallirok ekan. Belgiyada shunday tugaraklar tashabbuskorilari sifat tugaragining amaliy assotsiatsiyasiga birlashgan. Mamlakat buylab sifattugaraklari faoliyat kursatayotganliklari kayt kilingan.Mamlakatdagi kupgina firmalar sifat nazoratini

www.arxiv.uz yalpisiga joriy kilish yulini tutdi.Bu esa uz navbatida sifat tugaragining mavkeini birmuncha oshirdi. 1986 yili Italiya milliy assotsiatsiyasi sifat tugaraklarini tashkil kildi va xozirga kelib bu mamlakatda 400 dan ortik korxonalarda sifat tugaraklari mavjud bulib, ularning soni 4 mingdan ortib ketdi. Mutaxassislarning fikrlariga Karaganda korxonalarda tuzilgan sifat tugaraklari 96 foiz yutuklarga ega bulmokda. Sifat tugaragining Shved assotsiatsiyasi 110 korxonani birlashtir-di,xamma bulib mamlakatda 500 shirkatlar uz rejalariga ega.Bulardagi eng faol sifat tugaraklarining soni 30 dan ortikni tashkil kiladi. Xitoy Xalk Respublikasida sifat tugaraklari xam asta-sekin kupaya bordi. 1980 yilda mamlakat buyicha 400 mingdan ortik "Sifat tugaraklari" bor xisoblanar edi.1985 yilga kelib,ularning soni 500 mingdan oshdi. Xitoy tugaraklari muxandis- texnik xodimlarni, ishchilarni va boshkaruv buginidagi xizmatchilarni birlashtiradigan tugaraklarni uz ichiga oladi. Bu tadbirlarning xammasi nimalarga olib keladi, sanoatga nima be-radi? Dastavval, korxona xodimlari tomonidan uzlarining maksadlari va vazifalari anik bilish va kurishdan iborat. Sifat tugaraklari kollektivga ta’sir kursatib, ularni maxsulotning sifatini yukori darajada ta’minlashga xodimlarni safarbar kiladi.Shuning uchun kupgina mamlakatlarda bu masalaga birinchi navbatda masala deb karalmokda. Bu muammoni yechishda korxona raxbari va kollektiv tadbirlarga ishonch xosil kilib, kulni-kulga berib bir tanu, bir jon bulib xarakat kilishlarini xayotning uzi takozo kilmokda.Ana shundagi sifat tugaraklari uz samaralarini bera boshlaydi.Buni xar bir ishbilarmon,korxona raxbari chukur tushunishi va vijdonan bajarishi lozim.Maxsulot sifatining yaxshilanishi sanoatni xar taraflama riovjlanishiga,mustaxkamlanishiga olib kelib,davlatning iktisodiy kudratini oshirishga munosib xissa bulib kushiladi. 3.Xalkaro ISO 9000 seriyasidagi standartlar buyicha ishlarni tashkil etish. Oxirgi paytlarda 9000 seri yada gi ISO xalkaro

www.arxiv.uz standartlari tugrisida ko‘p eshitayapmiz. By seriyadagi standartlar sifat tizimlarini korxonalarda tadbik etilishiga muljallangan xalkaro modellar bulib xisoblanadi. Chet davlatlarda sifat tizimi bulmagan korxona yoki firma bilan ishlab bulmaydi. Chunki birinchidan xech kanday kafolat yuk, ikkinchidan esa siz shartnomatuzganigizda xam, siz bilan ishlovchi boshka subyektlar bundan boxabar bulganlarida ularning sizga nisbatan ishonchlari kamayishi mumkii. Shu sababdai sifat tizimlariga iixoyatda jiddiy axamiyat berishimiz kerak. Xozirgi Respublikamizda xalkaro sifat korxonalar soni kun sayin kupayib bormokda (Chkalov nomidagi TAI'CH'B, Kimmatli kogozlar kombinata, tizimlari asosan ISO 9001, ISO 9002 -va ISO 9003 standartlarida kuzda tutilgan bulib bu modellar uzaro kulami bilan fark qiladi. ISO ning sifat ta’minoti xususidagi asosiy standartlari: ISO 9000, «Sifatni umumiy boshkarish va sifatni ta’minlash buyicha standartlar. Tanlash va kullash buyicha raxbariy kursatmalar»; ISO 9001, «Sifat tizimlari. Loyixalashda va (yoki) ishlab chikarish, yigishda va xizmat.kursatishda sifaggni ta’minlaydigan model»; ISO 9002, «Sifat tizimlari. Ishlab chikarishda va yigishda sifatni ta’minlaydigai model”; ISO 900L, «Sifat tizimlari. Tugal nazorati va sinovlardagi model»; ISO 90004, «Sifatni umumiy boshkarish sifat tizimlarining elementlari. Raxbariy kursatmalar»; ISO 10011 «Sifat tizimlarshsh tokshirishda raxbariy kursatmalar»; ISO 10012 «Ulchash vositalarining sifatini tagminlaydigan talablar». V ular bilan bir katorda Xalkaro standartlashtirish tashkiloti uch xilda atamalar lug‘ati yaratgan. 4. S tandartlashtirish va marketing tadqiqotlari. Ma’lumki, marketing tadkikotlari maxsulotni sifatini ta’minlash zaruriy tarkibiy kismi xisoblanadi, standartlash esa sifatni boshkarishning vostialridan biri xisoblanadi.

www.arxiv.uz shu sababli standartlash masalalarini sifatini boshkarish va marketing uzilgan xolatda urganish maksadga muvofik emas. Xorijiy firmalarning amaliyotini shuni kursatadiki, kupincha yukori texnik darajadagi va sifatga ega bulgan maxsulotlar xam rakobatbardosh bula olmaydilar. AKShlarining “Artur D. Litll” mashxur maslaxat firmasining G‘arbiy Germaniya filiali ma’lumotiga kura 80 % ishlab chikarishga tadbik etilishi uchun taklif etilayetgan sifatli yangiliklarining yoki bozorning tuzilishiga mos kelmasligi yoki baxosining uta yukoriligi sababli talabga javob bermasligi aniklangan. Kupchilik g‘arbdagi firmalarning fikriga yangi maxsulot goyasi, konstruktorlik byurosi yoki ilmiy muassasada emas, balki korxonalarning maketing bulimlarida yuzaga kelishi kerak. Dunyoda mashinasozlik maxsulotlarini eksport klilish buyicha irik germaniya firmasi mutaxassislarining fikricha naariy, ilmiy tadkikotlar emas, balki sotish soxasi (bozor) firmalar faoliyatining innovatsion faoliyatiga asos bulishi lozim. Ularning fikricha ilmiy tadkikotlarga kapital kuyilmalarni kuchaytirish va keyinchalik bu faoliyatni tijoratlash katta mablaglarni talab kiladi va katta tavakkalchilik bilan boglikdir. Shu sababli konstruktorlik byurolari va ilmiy markazlarga fakatgina bozor uzgarishlari yuzaga keltirgan muammolarni xosil bulgan takdirdagina murojaat kilish lozim. Amaliyotda yangi maxsulotning ushbu ishlab chikarish konsepsiyasi “Dunyodagi eng yaxshi maxsulotni ishlab chikarish emas, balki iste’molchi uchun zarur bulgan tovarlarni yaratish xisoblanadi». Sifat masalasiga yondashuv bozor omilining rolini mutaxassis fikriga agressiv marketing ya’ni faol eksport faoliyatida kullash yetarlicha samara berishi mumkin. XX asrning 80 yillarida yaponiya garbiy germaniyaning “Gryundik firmasining magnitafonlarining salmogi 97%ni tashkil etadi. Xozirgi kunda G‘arbiy Germaniya ishlab chikarishlari yapon magnitoafonlarini litsenziya orkali ishlab chikarishga utildi. Bunday tendensiya boshka soxalarda xam kuzatilmokda. Standartlashni “anti segmentatsiya” deb ta’riflash xam mumkin. Usish boskichida tovarlarni iste’molchi kabul kiladi va tovarning sifati tanlangan segmentdagi xaridorga mos

www.arxiv.uz kelishi kuzatiladi. Bundan tashkari takroriy xaridlar kuzatiladi va yangi xaridorlar paydo buladi. Usish jarayonidan keyin keladigan tuyinish jarayoni ishlab chikarishgina standartlash tugrisida karorga ta’sir etadi. Bu boskichda sotish xajmining mutadilligiga erishiladi. Bu boskichda tovarning rakobatbardoshlki darajasini oshirishga zaruriyat paydo buladi. Tovarning rakobatbardoshlik darajasini oshirishda bozorni takomillashtirish, maketingni takomillashtirish, tovarni takomillashtirish orkali erishiladi. Tuyinish boskichi standartlashtirilgan tovarning paydo bulishi uchun tavsiflanadi maketologlarning fikriga kura bozorda eskirgan tovar bilan kolish 1 navbatda firmaning nufuzini pasaytiradi. Bozorga standartlashtirilgan tovar bilan chikish firma tomonidan tabakalashtirilmagan va global marketing strategiyalarini tanlashda maksadg muvofikdir. Maketingda standartlash fakat tovarga ta’lukli bulmay, balki marketing faoliyatiga jumaladan makering tadkikotlari metodlari va operatsion maketingga xam ta’luklidir.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: O‘zbekiston, 2003 yil. 2. «Standartlashtirirish tugrisida» gi Uzbekiston Respublikasi konuni. Toshkent, 1993 yil. 3. «Metrologiya tugrisida» gi Uzbekiston Respublikasi konuni. Toshkent, 1993 yil. 4. «Maxsulot va xizmatlarni sertifikatlash tugrisida» gi Uzbekiston Respublikasi konuni. Toshkent, 1993 yil. 5. «Iste’molchi xukukini ximoya kilish tugrisida»gi Uzbekiston Respublikasi konuni. Toshkent, 1996 yil. 6.«O‘zbekiston savdo-sanoat palatasi to‘g‘risida» O‘zbekiston Respublikasi qonuni. Xalq so‘zi gazetasi. 2005 yil 04 yanvar, № 2 (3547) 7. Uz RST 8.010-93. Metrologiya. Atamalar va ta’riflar. 8. Uz RST 1.0-92. Uzbekiston Respublikasi milliy standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy koidalar. 9. Uz RST 5.0-92. Uzbekiston Respublikasi milliy sertifikatlash tizimi. Asosiy koidalar. 10.ISO 9000-1-94. Standarto‘ po obhemu rukovodstvu kachestvom i obespecheniyu kachestva. 11.“Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yo‘nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 14 iyundagi Farmoni. Toshkent shaxri, Xalq so‘zi, 2005 yil 15 iyun. 12.“Tadbirkorlik subyektlarini xuquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 14 iyundagi Farmoni. Toshkent shaxri, Xalq so‘zi, 2005 yil 16 iyun.

O'xshashlar

Standartlashtirish va mahsulot sifati

Standartlashtirish va sertifikatlashtirishning O’zbekistonda tashkillashtirilishi

Turizm xizmatlarini litsenziyalashtirish, sertifikatlashtirish va standartlashtirish

Standartlashtrish bo’yicha davlat nazorati, xalqaro standartlashtirish

O’zbekiston Respublikasi standartlashtirish va sifatni ta’minlash tizimi istiqbollari