Туризмнинг мақсади ва вазифаси - Iqtisodiyot - Referatlar

Туризмнинг мақсади ва вазифаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.5 KB

Ko'chirib olish

Туризмнинг мақсади ва вазифаси Режа 1. Туризмнинг мақсади ва вазифаси. 2. Саёҳатларнинг турлари ва уларни ташкил этиш. 3. Таълим муассасаларида туризмни ташкил этиш.

Туризм ва сайёҳлик юришлари асосан маданий хордиқ ҳамда жисмоний тайёргарлик воситалари хисобланиб, одатда дам олиш кунлари, таътил кунлари ёки махсус топшириқ билан илмий амалий сафар, экспедиция сифатида уюштирилади. Туризм ва сайёҳлик юришлари таълим муассасаларида, ишлаб чиқариш корхоналарида ва хизмат соҳаларида, ишхоналарда гуруҳ ҳолида ҳамда яшаш жойларида мустақил ҳолда ташкил этилиши мумкин. Дам олиш кунларига асосланган туризм қуйидаги мақсадга кўра қўйилади: табиат билан танишиш, фаол дам олиш, ўз худудининг ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳаётини ўрганиш. Хушманзара табиат ўзининг кенг, беғубор кенгликларига завқ шавқ билан тортади. Шунингдек саёҳат турли машғулотларга спорт тайёргарликлари сифатида ҳам ўтказилади ва узоқ муддатлар сайёҳатлар билан белгиланади. Узоқ муддатли экспедиция, сайёҳлик юришларига илмий изланиш машғулотлари, туристик ва амалий тайёргарликлар ва тарихий топилмалар, умумий-оммавий хўжалик топшириқларни бажариш учун чиқадилар. Сайёҳлар таълим муассасаларида ва бошқа ташкилотлардан умумий сайёҳ сифатида ўқитилади ва тайёргарлик кўради. Бу касб эгалари (туризм бошлиғи инструкторлар, туристик база ва клуб) саёҳатда фаол иштироки ва саёҳатни ижобий натижасига кўра уларнинг туризм тоифаси оширилади. Саёҳатлар махсус мослама, қуроллар ёрдамида касаба уюшма хамда мутахассис ташкилотлар маслаҳати билан ўтказилади. Туризм-саёҳат дам олиш, ўлкани ўрганиш, организмни жисмоний ривожлантириш ва чиниқтиришдир. Туризм сўзи лотинча бўлиб, у айлана бўйлаб ҳаракат қилиш, айланиш деган маънони билдиради. Шунингдек тоғ, адирлар, узоқ масофаларга саёҳат қилиш, сўнгги манзилга белги қўйиш ёки чўққига чиққанликни билдириш учун бирон белги билан қолдиришни билдиради.

Туризм фанининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 1. Бўлажак мутахассисларни туризмнинг шакл ва услубларига ўргатиш. 2. Таълим муассасаларда, аҳоли турар жойлари, ишлаб чиқариш корхоналарида туризм иш шаклларининг малакаларини ҳосил қилиш. 3. Туризм бўйича назарий ва амалий машғулотлар ташкил этиш, туризм талабларини бажартириш. 4. Меҳнат жамоаларида, аҳоли яшайдиган жойларда, ўқувчи ёшлар ўртасида жисмоний тарбия ва спортни, туризмни тарғиб қилиш. Туризмни инсоният фаолиятида айниқса оила турмуш шароити ва маданият, ҳамда жисмоний камолот йўлидаги ўрни, олимлар ва мутахассислар томонидан ўрганиб чиқилган. Уларнинг таъкидлашича эрамиздан аввалги 6 асрларда давлатлар, ҳалқлар ўртасида савдо ва маданий алоқалар кенг тараққий этилган. Шунга кўра дастлабки саёҳатчилар савдо ишлари билан алоқадор бўлган шахслар эканлиги шубхасиздир. Саёҳатларнинг шаклланиши ва ривожланишида қадимги грекларнинг ҳам хиссаси жуда катта. Чунки улар қадимги Олимпиада ўйинларини томоша қилиш мақсадида узоқ-узоқлардан Олимп шаҳарчасига саёҳат қилганлар. Бундан ташқари соғлиқни тиклаш учун тилсимли даво излаб тоғ, водий, ўлкаларни кезиб чиқилган. Тарихий манбаларга қараганда хатто Александр Македонский ҳам Ўрта Осиёга умрини узайтирувчи, инсонни қайта ёшартирувчи тилсимли сув қидириб келган. Саёҳат Ўрта Осиёда ҳам қадимдан мавжуд бўлган. Қадимги аждодларимиз дарё, кўл соҳилларида, чўлу-биёбонларда саёҳат-сайр қилиши, тоғ чўққиларига чиқиши, овчилик қилганликлари ҳақида бизга кўпгина тарихий манбаълардан маълум. Қадимги аждодларимиз ов қилиш мақсадида узоқ-узоқларга сафар қилганлар, тоғ ва дарё йўлларини ўрганганлар, ёшларни қўрқмас, чаққон, чидамли қилиб тарбиялаганлар.

Туризм худудий белгига кўра маҳаллий ва масофавий, мазмунига кўра режали ва ижодий турга бўлинади. Режали деб махсус сафарнома орқали юбориладиган саёҳатни тушуниш мумкин. Сафарнома (путёвка) билан ўтказиладиган саёҳат олдиндан белгиланган, тайёрланган тартибда аниқ йўналиш билан юборилади. Туристлар яъни сайёҳлар бошпана, озиқ-овқат, маҳаллий транспорт ва экскурсавод-йўлбошловчи саёҳатчи, кузатувчи билан таъминланади. Қоидага кўра биринчи узоқ муддатли сафарни мутахассис, тажрибали инструкторлар, гуруҳ бошлиғи олиб бориши шарт. Мамлакатимиз тоғли ҳудудлари, дашт ўрмонлари ва дарё ҳамда денгизлари бўйлаб ажойиб, бетакрор саёҳат ташкил этиш жуда оммавийлашиб кетган. Албатта кўп саёҳатчилар денгиз ва дарёларда, оддий қайиқларда ўтказишни хуш кўрадилар. Улар учун хамма имконият топилади. Кейинги пайтда туризм ишқибозлари учун туристик-поездлар ташкил этилган. Бу поездларда улар тарихий обидалар шаҳарлари Самарқанд, Ургания, Хива, Бухоро, Қўқон ва Андижон, Тошкент бўйлаб саёҳат қиладилар. Ижодий маданий саёҳатлар коллектив билан борилади. Туризм турлари ичида энг маъсулиятлиси мустақил фаолият юритувчи сайёҳлар юришидир. Уларни ўзаро ҳаракатлар сайёҳлик юришлари деб аталади. Бу турдаги сайёҳлар таълим муассасалари ва корхоналарнинг жисмоний тарбия ташкилотларида, клубларда, туристик лагерларда, базаларда, болаларни сайр қилдирувчи туристик марказларда, мактабларда, ўсмирлар ижодий маънавий уйларда шунингдек алоҳида саёҳатчи гуруҳларда ташкил этилади. Албатта бу саёҳатчилар сафар мўлжалланган жойни ҳам қандай турдаги саёҳат уюштиришни ўзлари белгилайдилар. Чунки улар махсус туризм қонун қоидаларига бўйсунган холда иш юритадилар. Сафар чоғидаги сафар харажатни, вақтни тежаш ҳам уларни иши хисобланади.

Харакатга кўра туризм сафари бир неча хилга бўлинади: пиёдалар, тоғда юриш-альпинизм, сувда юриш, чанғили, велосипедли, техник воситалар автомобиль хамда мотоциклда ёки умумлашган. Ўзига хизмат кўрсатувчи бу саёҳатчилар “Худудий ўзига хизмат кўрсатувчи ташкилот” қонунига қатъий амал қиладилар. Бу давлат аҳамиятига молик ташкилот барчага баробар туризм қарорларини имзолаган. Ўзига хизмат кўрсатувчи сайёҳлар дам олиш кунги ва узоқ муддатли сафарга тартиб билан чиқадилар ва у сафарлар 5 турга бўлинади. Сафарни оғир ёки енгил ўтиши тажрибали йўлбошчи сайёҳга боғлиқ. Барча сайёҳлар мустақил қийинчиликни енга олиш қобилиятига эга бўлиши керак. Спорт даража талабларни бажарган саёҳатчилар турли мукофотлар билан тағдирланадилар. “Спорт устаси”, “Спорт устаси номзоди” мукофотларини, I , II , III тоифадаги пиёдаларга, чанғили, тоғли, велосипедли, сув ва автоматор сайёҳларига, шунингдек I , II , III ўсмирлар спорт даражалари берилади. Мактаб ўқувчилари турли сафар, саёҳатларни айниқса дам олиш, таътил пайтларда уюштирадилар. Бундай пайтларда ўқувчилар турар жойларини ободонлаштириш, кўчат ўтказиш, ота-оналар, кекса кишиларга кўмак бериш, колхоз далалари, яйловларда меҳнат қилаётган кишиларга ёрдамлашиш ва шу каби фойдали ишларда актив иштирок этадилар. Саёҳатлар ва экскурсия кўнгилли спорт жамиятлари қошидаги туризм тўгараклари, туризм клублари, болалар туризм марказлари ва барча жисмоний тарбия жамоалари қошида ҳаваскорлик саёҳати тўгаракларида ҳам ташкил этилиши мумкин. Тарбиянинг муҳим воситаларидан бири бўлган саёҳатни янада ривожлантириш масалалари кундан-кунга катта аҳамият касб этмоқда. Ўзбекистонда айниқса мактаб ўқувчиларининг саёҳатлари ва экскурсияларига алоҳида эътибор бериб келинмоқда. Ўқувчилар сафар ва

экскурсияларда ўлка табиати билангина эмас, балки унинг тарихи билан ҳам танишмоқдалар. Ўзбекистондаги умумтаълим мактаблари, ўрта махсус ва Олий ўқув юртларида туризм машғулотлари алоҳида аҳамият касб этмоқда. Саёҳатларнинг барча турларида ҳам ўлкашунослик ишларини олиб бориш кўзда тутилади. Бу ишнинг мазмуни ва хажми саёҳат ўтаётган туман ёки жойнинг шароитига шунингдек, аввалдан қўйилган вазифаларга боғлиқдир. Шу сабабли ўлкашунослик ишларининг асосий объекти ишлаб чиқариш воситалари, ҳозирги замон ишлаб чиқариш техникалари, тоғ, ўрмонлар, турли ёдгорликлар ва бошқалар ҳисобланади. Ўз ўлкасини ўрганиш биринчи вазифа қилиб қўйилди. Бу кўпинча узоқ давом этадиган саёҳатларда амалга оширилади, ёки жойнинг ўзига бир неча бор саёҳатлар ташкил қилашга тўғри келади. Саёҳатчиларнинг ўлкашунослик ишлари муҳим аҳамиятга эгадир. Бирон туман ёки жойни комплекс равишда ёзиш, географик табиий тузилишларни чизиш, табиатни, ҳайвонот ва ўсимлик дунёсини акс эттириш, мустақил илмий ишлар олиб боришни тақозо этади. Табиий ва иқтисодий география, палеонтология, ўлка тарихи ва бошқа ўлкашунослик материалларини илк ўрганиш натижалари кўп ҳолларда улар илмий тадқиқот институтларининг муҳим объектига айланишига сабабчи бўлади. Сафар йўналишини танлаш ўқувчиларнинг келажакда яна саёҳат қилиш ҳавасини орттиради. Шу сабабдан саёҳатга тайёрланишда ўша жойнинг бутун тарихи ва ҳозирги шароитни аввалдан чуқур ва изчил ўрганиш лозим. Адабиётлар, илмий мақолалар орқали ўша жойдаги музей, тарихий ёдгорликлар ва муҳим аҳамиятга эга бўлган ишлаб чиқариш корхоналари маданият ўчоқлари ва диққатга сазовор жойларни билиш лозим. Ижтимоий фойдали ишлар, баҳор пайтларида ободонлаштириш ишлари ва фойдали мехнат асосий бурчларидан ҳисобланади. Саёҳат давомида табиатни муҳофаза қилиш, айниқса дарахтларни синдиришга йўл қўймаслик, ёнғинга қарши тадбирлар уюштириш ҳамда экинзорларни пайҳон қилмаслик ҳам саёҳатчилар учун муҳим бурч ҳисобланади.

Ўрта Осиё республикаларида аҳолининг анчагина қисми тоғ ва тоғ ён бағирларида яшайди. Улар турли хўжалик ишлари билан банд бўладилар. Бундай жойларда фавқулоддаги ҳодисалар, табиий офатлар ва улардан сақланиш қоидалари хақида тушунтириш ишлари олиб боришлари, суҳбат, жисмоний тарбия ва спорт мавзуларида маъруза ва докладлар уюштиришлари, спорт чиқишлари ташкил қилишлари лозим. Таълим муассасаларида барча спорт турлари каби туризм бўйича ҳам тўгараклар, ташкил қилинган. Туризм ҳаракатининг бошланғич асоси ана шу тўгараклардир. Мактабларда туризм бўйича тўгарак ташкил қилиш шакллари бошқа спорт турлари каби аввало, ўқувчилар билан туризм тўғрисида ўқувчилар билан туризм тўғрисида суҳбат ўтказиш, улар билан кичик саёҳатлар уюштириш, туризм тўғрисида ўқувчилар йиғилиш, деворий рўзномаларда тарғибот ишларини ташкил қилишдан бошланади. Бу билан сафарларга қизиқувчилар сони кўпаяди. Ўтказиладиган саёҳатлар режаси тузилади. Режалар география тарих, она тили, адабиёт ўқитувчилари ҳамда мактаб жисмоний тарбия ва ёшлар ташкилотлари билан ҳамкорликда тузилади. Бу ишларга асосан жисмоний тарбия ўқитувчилари раҳбарлик қиладилар. Тўгараклар дастлаб ўз мактаб атрофи, туман миқёсида турли саёҳатлар уюштиради. Тажриба ва малака орттирилгач, тўгараклар ўз тўгарагини ташкил қилиши мумкин. Саёҳатчилар тўгараклари дам олиш кунлари, таътил пайтларида бир кунлик ва кўп кунлик сафарлар ташкил қилинади. Умумтаълим мактабларидаги туризм тўгараклар кўнгилли саёҳатнинг асоси ҳисобланади. Болалар боғчаларида ҳам барча тарбия воситалари билан бирга туризм ва сафарлар кенг қўлланилади. Болалар билан турли экскурсиялар, саёҳатлар уюштиради. Мактаб ўқувчилари билан туризм ва экскурсия уюштириш каби синфдан ташқари оммавий тарбиявий тадбирлар ўтказиш кенг йўлга қўйилади.

Болалар туризм марказлари, шаҳар ёки туманларда ташкил қилинган туризм клуби ва бошқалар ўқувчилар саёҳатини ривожлантиришда ва хаваскорлик ҳаракатини янада такомилаштиришда катта роль ўйнамоқда. Туризмнинг тарбиявий соғломлаштириш ва таълимий аҳамияти. Туризм кишиларни ва ёш авлодни тарбиялашда муҳим аҳамиятга эгадир. У шахсни ҳар томонлама камолга етказиш воситаларидан биридир. Туризм болаларни ақлий тарбия тараққиётига бевосита таъсир этади, ёшларнинг география, биология, тарих, геология, иқтисод, адабиёт ва бошқа фанлар бўйича олган билим ҳамда малакаларини бойитади. Тарихий обидалар билан танишиш кишиларнинг улкан яратувчанлик меҳнатларини ўз кўзлари билан кўриш ёшларнинг фикр доираларини, билим ва малакаларини ошириб қолмасдан, уларда ватанга мухаббат, коллективчилик руҳини ҳис қилиш, ҳалқлар ўртасидаги дўстликни эъзозлаш каби ҳис-туйғуларни ҳам тарбиялайди. Саёҳатлар жараёнида аҳлоқий-иродавий сифатлар: виждонлилик, уюшқоқлик, жасурлик, бурчни ҳис қилиш, ўзаро ёрдам ва ўртоқлик ҳис- туйғулари шаклланади. Туризм ташкилотлар томонидан кемпинглар қуриш, меҳнаткашларнинг турар-жойларида дам олиш зоналари ташкил қилиш, туризм соғломлаштириш оромгоҳларини янада кенгайтириш чоралари ишлаб чиқилади. Кейинги пайтларда шаҳарлар, шаҳар атрофи ойларида меҳнаткашларнинг оммавий равишда дам олишлари учун кенг имкониятлар яратилмоқда. Ўқувчи ёшларнинг таътил пайтларида уларнинг яхши хордиқ чиқаришлари учун оромгоҳлар, меҳнат ва соғломлаштириш оромгоҳларида, талабаларнинг соғломлаштириш спорт оромгоҳларида оммавий пиёда саёҳатлари уюштирилмоқда. Ўқувчилар, меҳнаткашлар дам олиш байрам кунлар, оммавий сайр ва саёҳатларда фаол иштирок этмоқдалар. Мамлакатимизнинг географик тузилиши, иқлим шароити туризм билан шуғуланниш учун жуда қулайдир. Чимён, Чотқол, Арслонбоб, Шохимардон, Оҳалик, Боботоғ, Бахмал ва бошқа Ўзбекистоннинг тоғли ерларида туризм

базалар ташкил қилиниб, уларда ҳар йили ўн минглаб меҳнаткашлар мириқиб дам оладилар. 100 дан ортиқ оромгоҳларда, туризм базалар, соғломлаштириш спорт оромгоҳлари ҳам ана шу тоғ оралиқларига жойлашган. Маданий хордиқ чиқариб, чиниқиб қайтган ҳамюртларимиз меҳнат ва ўқишга янги ғайрат ва иштиёқ билан киришадилар. Саёҳатчилар саёҳат давомида юк кўтариш, турли тўсиқлардан ўтиш, кечалари тунаш учун жой тайёрлаш, овқат пишириш учун ўтин тўплаш, дам олиб ва тунаб ўтган жойларини тартибга келтириш, оёқ кийимларини доимо яхши сақлаш ва бошқа жуда кўп тарбия ва спорт комитетлари ёки махсус туризм зарур ҳаётий юмушларни бажаришларига тўғри келади. Бу жараёнлар эса ҳар бир кишидан айниқса ёшлардан меҳнатсеварлик, уюшқоқлик каби фазилатларни талаб этади.

Адабиётлар 1. Абдумаликов Р. “Саёҳат саҳифалари”. Тошкент. 1987 й. 2. Абдумаликов Р. “Туризм”. Тошкент. 1987 й. 3. Мусаев П. “Сайёҳликка кириш”. Тошкент. 1993 й. 4. Бардин К.В. “Азбука туризма”. М., 1984 г. 5. Болдирев Р.Р. “Сложнўе туристические походи”. М., 1979 г. 6. Батиров Ф.Х. “Ўзбекистон тарихий обидалари сари”. Т. 1994 й. 7. Васильев П. “В помоҳь инструктору туризма”. М., 1990 г. 8. Власов А. “Турист” Киев. 1977 г. 9. Гранильшиков Т. “Горьний туризм”. М., 1988 г. 10. Кронф Ф. “Спасательние работи на горах”. М., 1991 г.

O'xshashlar

Туризмнинг мазмуни ва ўзига хос хусусиятлари

Халқаро туризмнинг ривожланиш ҳолати

Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши

Туризмнинг ривожланишида асосий омиллар

Бошқарув мақсади ва функциялари