Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши - Iqtisodiyot - Referatlar

Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши Режа: 1. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг таркиб топиши 2. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши 3. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ҳудудий марказлари

1. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг таркиб топиши «Ўзбектуризм” Миллий Компаниясининг вужудга келиши ва бу ташкилотнинг 1993 йили Бутунжаҳон туризм ташкилотига аъзо бўлиб кириши Ўзбекистон туризми тараккиётида қўйилган ўлкан қадам бўлди. Республикада халқаро туризмни янги босқичга кўтариш ва самарали фаолият кўрсатишига мос келадиган янги шарт-шароит ва механизмлар вужудга келди. Ўзбекистон туризмнинг ривожланишида “Буюк Ипак Йўли” нинг тутган ўрни ва моҳияти ниҳоятда чексиз. Бир неча асрлар давомида ушбу заминнинг Ғарб ва Шарқида истиқомат қилган халқларни Жанубий-Шарқий Осиёдан то Ўрта ер денгизи мамлакатларигача чўзилган ва “Буюк Ипак Йўли” деб ном олган савдо-сотиқ йўли бир-бири билан боғлаб турар эди. Бу йўлга “Ипак Йўли” деб ном берилишининг асосий сабаби, бу ерда ташиладиган маҳсулотларнинг асосий қисми ипак матолари ва маҳсулотлари бўлганлигидандир. Ипак тайёрлаш билан боғлиқ бўлган сир- асрорларни Хитой усталари минг йиллар давомида бошқа одамлардан яшириб келган. Аммо “Буюк Ипак Йўли” орқали ўтиб ташилган маҳсулотлар фақат ипакдангина иборат бўлмай, балки бу йўл орқали бронза, чинни, жун, хом ашёлар ва улардан тайёрланган буюмлар ҳам эди. “Буюк Ипак Йўли” қарийиб икки минг йиллик тарихга эга бўлиб, бу йўл асосан Италиядан тортиб Туркия орқали Ироқ ва Эронга борган. У ердан эса Марказий Осиё ҳамда Шимолий Помир орқали ўтиб Қашқар ва Ёркентгача етган. Бу ерда йўл иккига ажралган ҳамда шимол томондан Такла-Макон саҳросини айланиб ўтиб, Лобнор кўли яқинида яна қўшилган ва Хитойгача борган. Буюк Ипак Йўлида Туркистон ҳудуди етакчи ролни бажариб келган. Ушбу ҳудуддаги Самарқанд, Бухоро, Хива, Термиз, Хўжанд, Чоржуй каби қатор шаҳарлар ипак йўлидаги асосий манзиллар бўлган. Ўзбекистон ўзининг қўлай географик ўрни туфайли бу тарихий йўлда марказий ўринни

эгаллаган. “Буюк Ипак Йўли” кўп асрлар давомида кишилик маданиятининг вужудга келишида катта ўрин эгаллаган. Немис олими Рихтгофен XX асрга келиб Ипак Йулининг шон-шухрати маълум даражада ўз моҳиятини йўқота бошлади деган эди. Эндиликда унинг номи яна тез-тез тилга олинадиган бўлди. Унинг тарихда тутган ўрни ҳамда аҳамиятини тиклаш, бу йўлда туризмни ривожлантириш каби мақсадларни мўлжаллаб, 1994 йилнинг октябрь ойида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва унинг нуфузли ташкилоти ЮНЕСКО иштирокида Ўзбекистонда Жахон туристик ташкилотининг кенгаши бўлиб ўтди. Кенгаш аъзолари Ипак йўли бўйлаб туризм фаолиятини тиклаш ва ривожлантиришга қаратилган Самарканд Декларациясини қабул қилди. 1995 йил июнь ойида Республика Президенти “Буюк Ипак Йўли»нинг тикланишида Ўзбекистон Республикасининг иштирокини фаоллаштириш ва Республикада халқаро туризмни ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармонига имзо чекди. 1995 йил октябрида Тошкент шаҳрида “Ипак Йулида туризм” номи билан биринчи туристик ярмарка ўтказилди. Шундан бери бундай ярмарка ҳар йили узлуксиз равишда ўтказилиб келинмокда. Бу ярмаркаларда тузилган шартнома ва битимлар туризмни янада ривожлантириш, Республиканинг туризмга оид имкониятларини ишга солиш ҳамда “Буюк Ипак Йули”га хос бўлган қадимий анъаналарни тиклашга кенг йўл очиб бермоқда. Ўзбекистонда туризмни ривожлантиришга қаратилган бир қатор фармонлар, карорлар орасида Президентимиз томонидан имзоланган “Ўзбекистонда 2005 йилгача туризмни ривожлантириш давлат дастури” тўғрисидаги, Вазирлар Махкамасининг “ Ўзбекистон Республикасида халқаро туризмнинг замонавий инфратузилмасини яратиш бўйича чоратадбирлари” тўғрисидаги карори муҳим аҳамиятга эга. Ўзбекистонда халқаро туризмни янада юқори босқичларга кўтаришда 1999 йил 20 августда Олий Мажлис томонидан қабул қилинган “Туризм тўғрисида конун” алоҳида ўрин эгаллайди. Бу қонун мамлакатимизда

туризмни кучайтириш ва туризмга хизмат қилиши лозим бўлган инфратузилмалар вужудга келтириш имконини очиб беради. Туризмни ривожлантиришга оид Фармон ва карорларни бажариш ҳамда Республикада туризм тараққиёти учун зарур бўладиган улкан имкониятлар мавжудлигидан окилона фойдалана билиш ҳозирги куннинг талабидир. 2. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ривожланиши Бозор иқтисодиёти шароитида Ўзбекистонда туризм соҳасини ривожлантириш учун қўлай имкониятлар ва шарт-шароитлар юзага келаётганлиги, туризмнинг республика иқтисодиётига янада интеграциялашуви, мамлакат иқтисодиётида муҳим аҳамият касб этади. Жаҳон иқтисодиёти тажрибаларидан маълумки, туризм соҳаси мамлакат хазинаси учун зарур бўлган валюта тушумини таъминлаш, янги иш жойларини вужудга келтириш ва шу билан биргаликда аҳолининг турмуш даражасини кўтариш учун хизмат қилади. Республикамиз халқаро туризм соҳасидаги имкониятларининг катталиги билан қўшни мамлакатлардан тубдан фарқ қилади. Ўзбекистоннинг географик ўрни, ниҳоятда қўлай, табиий иқлим шароитига эга эканлиги, инсоният маданий тараққиётида ҳам катта ўрин тутади. Ўзбекистон бетакрор, ажойиб тарихий архитектура ёдгорликлари, ширин-шакар мевалари, хилма-хил миллий таомлари, ажойиб миллий анъаналари, урф-одатларига эга бўлган меҳмондўст халқига эга. Буларнинг барчаси чет эллик туристлар эътиборини ўзига тортади ва кишиларни лол қолдиради. Халқаро туризмни ривожлантиришда Ўзбекистонда мавжуд бўлган сиёсий барқарорлик ҳам муҳим ўрин эгаллайди. Аммо халқаро туризм тараққиёти даражасини юқори босқичга олиб чиқишда ҳали кўп ислоҳотларни амалга ошириш, кечиктириб бўлмас чора – тадбирларни белгилаш ва уларни жадаллик билан ҳаётга тадбиқ этиш лозим бўлади. Ўзбекистонда кейинги йилларда ажойиб қурилиш иншоотлари, маданий дам олиш масканлари, зиёратгохлар вужудга келди. Сўнгги йилларда

республикамизда ўзбек миллий кураши, теннис ва бошқа спорт турлари бўйича жаҳон миқёсида чемпионатлар ўтказилди. Бу тадбирлар эса кўпгина хорижий мамлакатлардан туристлар келишига олиб келди. Халқаро туризмни ривожлантиришда бу омилларнинг роли ҳам анчагина. Республикадаги мавжуд меҳмонхоналардаги ўрин нархлари баъзи бир сабабларга кўра жаҳондаги ўртача нархлардан юқори бўлиб, туристларнинг меҳмонхоналарга бўлган талабидан юқоридир. Ҳар бир турист шинам, ҳар томонлама яхши жиҳозланган жойни бир кечага 50-60 долларга сотиб олишни хохлайди. Биздаги мехмонхоналарда эса бир кеча учун тунаш 200- 250 долларга тўғри келмокда. Бу каби муаммоларни бартараф этиш учун республикамизда сўнгги беш йил ичида меҳмонхоналарнинг замонавий типлари кенг кўламда қурила бошланди. Булар ичида “Интерконтинентал”, “Шератон”, “ЛеМеридиан”, “Отель Ўзбекистон”, “Афросиёб”, “Бухоро” меҳмонхоналарини мисол қилишимиз мумкин. Бу меҳмонхоналар 4 ва 5 юлдузли бўлиб, халқаро даражага тўлиқ жавоб бераолади. Эндиги вазифа эса меҳмонхоналардаги нархларни қайта кўриб чиқиб, уларни арзонлаштиришдан иборат. Ўзбекистонда бозор мўносабатлари шароитида халқаро туризмни ривожлантириш чора-тадбирлари давлат томонидан белгиланган бўлиб, иқтисодий алоқаларни янада ривожлантириш учун турли битимлар, келишувлар амалга оширилган ва оширилмокда. Шу билан бир вақтда халқаро туризмни ривожлантиришда амалга оширилиши лозим бўлган ишлар қўйидагилардан иборат: • халқаро туризмда кичик ва ўрта тадбиркорлик фаолиятидан кенг фойдаланиш ва халқаро бозорларга чиқишга интилиш; • маҳаллий ахборот агентликлари орқали ривожланган мамлакатларни Ўзбекистоннинг туристик имкониятлари билан яқиндан таништиришга ҳаракат қилиш; • туризм соҳасида ишлайдиган мутахассисларни чет элларда бир йилда камида бир марта малака оширишга юбориш, ўқитиш, улар учун

барча имкониятларни яратиб, туристларга сифатли хизмат кўрсатишни йўлга қўйиш; • республикамиз вакилларининг Европа мамлакатларида ўтказиладиган туристик ярмаркаларда доимий равишда иштирок этишини таъминлаш; • халқаро туристик ташкилотлар билан ахборот алмашишни яхшилаш, биргаликда фаолият юрита оладиган давлатлар билан қўшма корхоналар тузиш ва улар фаолиятини кенг йўлга қўйиш; • ички туристик бозорда ўзаро рақобатни янада кучайтириш ва бошқа тадбирларни амалга ошириш муҳим аҳамиятга эгадир. Демак, халқаро туризмни ривожлантириш Ўзбекистон иқтисодиёти учун ғоятда зарур бўлиб, унинг имкониятларидан келиб чиққан ҳолда туризм соҳаси орқали аҳолининг моддий фаровонлигини яхшилаш, уларни иш билан таъминлаш учун янги иш ўринларини ташкил қилиш лозим бўлади. Ўзбекистон Республикасида халқаро туризмнинг ривожланиши, унга бўлган муносабатнинг ижобий томонга силжиши билан белгиланади. Республикамиз шароитида, айниқса ўрта ва кичик тадбиркорликни ривожлантиришда туризмнинг имкониятлари бошқа соҳаларга караганда жуда каттадир. Чунки республикадаги иқтисодий барқарорлик ва бозор иқтисодиётига босқичма-босқич ўтилиши тадбиркорларга кенг йўл очиши билан бирга уни жадал ривожлантириш имкониятларини туғдирмоқда. Жаҳондаги ҳар бир давлатнинг иқтисодий юксалишида энг асосий омил – тинчлик, осойишталик, барқарорлик ва ижтимоий адолатдир. Ўзбекистон ҳозир Марказий Осиё минтақасидаги иқтисодиёти ривожланиб бораётган давлат бўлиб, ўзига тадбиркорлар ва ишбилармонларни, туристларни жалб қилувчи маконлардан бири ҳисобланади. Республикамиз Президенти томонидан 1999 йил 15 апрелда “2005 йилгача бўлган даврда Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш Давлат дастури”га имзо чекилди. Бу дастур мамлакатимизнинг ички имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, туристларга хизмат кўрсатишнинг ғарбдаги замонавий

андозаларини ҳам, шарқдаги меҳмондўстлик ананаларини ҳам ўзида мужассам қилган миллий туризм моделини шакллантириш учун янада кенг имкониятларни яратади. Ўзбекистон Республикаси ҳам жаҳондаги етакчи мамлакатларининг ривожланиш даражасига эришиш мақсадида иқтисодиётнинг барча тармоқларини, шу жумладан хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасини ривожлантириш чора-тадбирларини кўриб чиқиб, ўз миллий моделига асосланган ҳолда туризм соҳасини шакллантириш учун барча зарурий ишларни олиб бормоқда. Ушбу миллий модел биринчи навбатда ички имкониятларни, ўзбек халқининг менталитетини ва жаҳон андозаларига мос келадиган омилларни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши лозимлигини ёддан чиқармаслик керак. Ўзбекистоннинг жаҳон туризм бозоридаги салоҳиятига баҳо берадиган бўлсак, унинг Марказий Осиё давлатлари ичида энг юқори имкониятларга эга эканлигини кўрамиз. Бу ҳақда, масалан, республика ҳудудида мавжуд бўлган тўрт мингдан ортиқ қадимий меъморчилик, монументал санъат ёдгорликлари далолат беради. Ўзбекистон тарихий меъморчилик ёдгорликларнинг умумий сони бўйича жаҳондаги етакчи ўнта мамлакатлар қаторига киритилиб, тўртта йирик шаҳарлари Самарқанд, Бухоро, Хива ва Шаҳризабз ЮНЕСКО томонидан жаҳон маданияти ёдгорликлари маркази сифатида тан олинган ва халқаро ташкилот томонидан муҳофазага олинган . Халқаро туризм соҳаси республикамиз иқтисодиёти учун ғоятда зарур бўлган валюта тушумини таъминлайди. Туризмнинг республика иқтисодиёти учун қанчалик зарур тармоқ эканлигини қуйида келтирилган жадвал маълумотларидан кўришимиз мумкин. Республикада халқаро туризмни ривожлантиришда тарихий-маданий обидалар билан бир қаторда дам олиш ва маданий хордиқ чиқариш учун хизмат қиладиган туристик объектларнинг ҳам мавжудлиги муҳим аҳамият касб этади. Бунга мисол қилиб ҳар йили ўн миллионлаб туристларни ўзига жалб килиб, муваффақият билан ишлётган Европадаги паркларни олишимиз

мумкин. Булар ичида Париж “Дислейленд”ининг фаолиятини таҳлил қилганимизда ҳар йили бу ерга ўртача 15 млн га яқин туристлар ташриф буюришининг гувоҳи бўламиз. Ўзбекистонда ҳам шу каби парклар сонини кўпайтириш имконияти етарли ҳисобланади. Тошкентда 1997 йилдан бошлаб Диснейленд ва Аквапарк фаолият кўрсатиб келмокда. Лекин бундай парклар сонини кўпайтириш, хизмат сифатини яхшилаш ва фаолиятини янада кенгайтириш учун чет эл инвистицияларини жалб қилиш, техник имкониятларини кенгайтиришни талаб қилади. Ривожланган мамлакатлар тажрибаси бу йўлнинг энг самарали ва келажаги порлоқ эканлигидан далолат беради. Ўзбекистон Республикасида туризмни ривожланишида туристик ташкилотлар ва тадбиркорларнинг ўрни келажакда янада ортиб бориши кутилмоқда. Буни «Ўзбектуризм” МК фаолияти мисолида кўриш мумкин. Ҳозирги кунда республикада 450 дан ортиқ туристик фирмалар мавжуд бўлиб, уларнинг иш жараёни Миллий Компания томонидан назорат қилиниб борилмоқда. Бизга маълумки, жаҳон тажрибасида туризмни ривожлантириш учун қуйидаги иқтисодий моделлар қўлланилади: марказдан бошқариш, бозор ва монетар ривожланиш йўллари. Республикамизда туризм асосан марказлашган бошқарув усулида ривожлантирилмокда. Ривожланаётган мамлакатларда туризм иқтисодиётининг бозор модели қўлланилади ва бунда кўпгина кўрсаткичлар давлат томонидан (солиқлар ва меъёрий ҳужжатлар ва нормативлар орқали) бошқарилиб турилади. Бозор иқтисодиёти шароитида туризм соҳасининг монетар бошқарув модели молиявий бошқаришга асосланади. Бундай бошқарув туристик маҳсулотнинг ўсишига олиб келади. Халқаро туризмнинг бундай тартибга солиниши ҳозирда Япония, Франция, Италия каби туризм ривожланган мамлакатларда йўлга қўйилган. 3. Ўзбекистонда халқаро туризмнинг ҳудудий ривожланиш марказлари

Ўзбекистонда халқаро туризмни ривожлатириш ва уни янги босқичларга кўтариш борасида, энг аввало кўхна маданий ва архитектура ёдгорликларига бой бўлган Самарқанд, Бухоро, Хива, Шаҳрисабз каби марказлар устида тўхтаб ўтиш ўринли. Бу шаҳарларда жаҳон аҳлини хайратга солувчи ва лол қолдирувчи қадимги тарихий ёдгорликлар беқиёс кўп. Ер юзининг турли мамлакатларида истиқомат қилувчи ҳар бир инсон бу шаҳарларни ўз кўзлари билан кўриш орзусида яшайдилар. Кўп мамлакатларда Ўзбекистон ўзининг ана шу шаҳарлари ила машҳурдир. Бу шаҳарларда қад кўтарган салобатни қўрилиш санъати хориждан келган туристларни ҳайратга солади. Ўзбекистоннинг ана шу тарихий шаҳарларини бемалол «Шарқнинг жавоҳирлари» деб аташ мумкин. Самарқанд - жаҳоннинг энг кўҳна шаҳарларидан бири. У Бобил, Рим, Афина шаҳарларига тенгдош. Самарқанд хақидаги энг дастлабки маълумотлар эрамиздан олдинги IV асрга таалуқлидир. Ўша пайтларда Мароқанд номи билан машҳур бўлган бу шаҳар узунлиги 10 километрдан ортиқроқ бўлган қудратли муҳофаза деворлари билан ўралган эди. Мураккаб тарихий йўлни босиб ўтган Самарқанд ўз тарихида бир неча марта гуллаб яшнади ва харобаликка ҳам учради. У жаҳоннинг ҳар бир шаҳри каби жамият тарихий тараққиётининг объектив конунлари асосида шаҳар сифатида қад кўтарди ва ривожланди. Самарқанд – ўзбек халқ маданиятининг бебаҳо хазинаси ҳисобланади. Кўп шоирлар, ёзувчилар, тарихчилар, сайёҳлар уни хақли равишда “Жаҳоннинг қимматбаҳо гавҳари”, “Шарқ Рими”, “Қадимги Шарқ Жаннати” каби сўзлар билан аташган. Гўзаллиги билан машхур бўлган Самарқанд хақида қадимги Греция тарихчилари, шарқшунослари, салномачилари ажойиб фикрларни билдиришган. Шоирлар, ёзувчилар у хақда газаллар, қўшиқлар айтишган. Жаҳон мамлакатларида сайёҳлар ва олимлар уни халқ даҳосини асрлар саҳифасига муҳрланган ажойиб халқ усталарининг, зукко меъморларнинг,

бетимсол қурувчиларнинг бадиий ва илмий тафаккур мутассами сифатида тилга олганлар. Самарқанднинг тошдан, ёғочдан бунёд этилган монументал қурилиш иншоотлари кишиларнинг кўз ўнгида миллий маданиятларнинг ўзига хос томонларини ёрқин, чуқур очган ҳолда бутун гўзаллиги ва назокати билан намоён бўлади. Улуғвор, бетакрор, нодир архитектура иншоотлари бугунги кунгача сақланиб қолган бўлиб, улар оддий кишилар тарихининг ажойиб ижодкорлари қўллари билан бўнёд этилгандир. Бу қўли гул усталар асрлар мобайнида ўлмас асарлар яратганларки, улар ҳозир ҳам барчани хайратга солиб фаҳрлантирмоқда. Шаҳарда зарб қилиш, заргарлик, шойи тўқиш ва бошқа турли буюмларнинг ажойиб усталари ўчмас из қолдирганлар ва унда шарқнинг таниқли олимлари, ёзувчилари, рассомлари яшаб ижод қилган. Шаҳардаги тарихий обидалар Хитой, Ҳиндистон, Греция, Рим, Миср ёдгорликлари каби ўзининг гўзаллиги, назокати билан ҳаммани ҳайратга солади. Самарқанд 2007 йилда ўзининг 2750 йиллигини тантанали равишда байрам қилди. Ҳар йили дунёнинг турли бурчакларидан келган юз минглаб сайёҳлар улардан завқ олади. Шаҳарда қадимги меъморчилик санъатининг ажойиб намуналари қаторига Шоҳи-Зинда, Гўри-Амир мақбараси, Бибихоним масжиди, Регистон ансамбли (майдони), Улуғбек расадхонаси ва бир қанча архитектура ёдгорликларини ва бошқаларни киритиш мумкин. Энг мафтункор ва нисбатан яхши сақланган Шоҳи-Зинда яъни “тирик шоҳ” маъносини англатувчи тарихий ансамблнинг нозик ва нафис чизмалари хар қандай кишини ром этадиган мақбаралар ва масжидлардан иборатдир. Бир сўз билан айтганда Шоҳи-Зинда ўз замонасини безаб турган санъат асарининг бебаҳо дурдонасидир. Ҳатто Бибихоним масжиди ҳам беқиёс улуғворлиги билан ажралиб туради. Бу ёдгорликлар кишиларда ўчмас таасурот қолдиради ва ўша давр қурилиш техникаси ва архитектураси тўғрисида тасаввур беради. ГўриАмир мақбарасининг улуғвор гумбази ўтмиш меъморчилик санъатининг намуналаридан биридир. Шаҳарнинг шимолий -

шарқий қисмида бутун дунёга машхур Улуғбек расадхонаси харобалари ҳанузгача сақланиб қолган. Расадхона ўша давр учун мукаммал бўлган ускуналар билан жиҳозланган эди. Улардан фақатгина улкан сикстантнинг бир қисми сақланиб қолган холос. Ҳозирда расадхона қайта таъмирланган ва давлат томонидан муҳофаза қилинади. Самарқанд марказида яна бир машхур меъморий ансамбл Регистон бўлиб, у Улуғбек, Шердор ва Тиллакори мадрасаларини бирлаштиради. Улар орасида ўқув юрти сифатида бунёд этилган Улуғбек мадрасаси алоҳида ўрин тутади. Ҳар томонлама моҳияти катта бўлган бу мадрасада маълумотларга кўра улуғ мутафаккир олим, таниқли мунажжим, математик, ўз даврининг кўзга кўринган давлат арбоби Мирзо Улуғбекнинг ўзи дарс берган. Улуғбек хукмронлиги даврида Самарқанд ўрта асрнинг жаҳоншумл марказларидан бирига айланади. Унинг атрофида Қозизода Румий, Али Қушчи ва шу сингари бошқа йирик олим-астрономлар, математиклар бирлашиб илмий мактаб яратади. Улуғбек томонидан асос солинган мактабларда диний илмлардан ташқари география, тарих, фалаккиёт каби фанлар ҳам ўқитилган. Комусий олим Улуғбекнинг жаҳон фани ва тараққиётига қўшган ҳиссасини ҳисобга олган ЮНЕСКО бош конференциясининг 27 сессияси унинг юбилей-таваллуд топган кунининг 600 йиллигини дунёвий қадриятлар руйхатига киритиш ва бу санани 1994 йилда бутун дунёда байрам қилиш хақида қарор қабул қилганди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонига асосан 1994 йилни «Мирзо Улуғбек йили» деб эълон қилинди. Шундай қилиб, 1994 йил октябр ойида Ўзбекистон Републикасида ЮНЕСКО билан биргаликда буюк ватандошимиз таваллудининг 600 йиллигига бағишланган юбилей тантаналари бўлиб ўтди. Бу сана сайёрамизнинг бошқа ҳудудларида ҳам муносиб тарзда нишонланди. Жумладан, Улуғбек шарафига бағишланган тантаналар Парижда ҳам бўлиб ўтди. Бу ерда “Улуғбек ва Буюк Темурийлар даври” мавзусида халқаро конференция ўтказилди. Бу анжуман иштирокчилари Улуғбек йирик мутафаккир олим сифатида тарихдан жой

олгани, дунё фани ва маданияти тараққиётига қўшган ҳиссасини алоҳида таъкидладилар. Ушбу тарихий обидаларимиз ҳозирги кунда ҳам ўзининг бетакрор санъати билан бутун дунё туристларини ўзига жалб этиб келмокда. Бу ерга ҳар йили ташриф буюраётган туристлар сони йилдан йилга кўпаймокда. Агар ўтган йилларда Самарқандга ташриф буюрган туристлар сонини таҳлил қилсак жуда юқори натижаларга эришилаётганлигининг гувоҳи буламиз. “Буюк Ипак Йули”да жойлашган тарихий ва маданий марказлар орасида Бухоро алоҳида аҳамиятга эга. Бухоро ҳам Самарқанд каби кўплаб сайёҳлар эътиборини тортган қадимий архитектура ёдгорликларига бой, тарихий жиҳатдан улкан аҳамиятга эга бўлган шаҳардир. Ўзининг 140дан ортиқ архитектура ёдгорликлари билан маълум ва машхур бўлган Бухоро Ўрта Осиёнинг бошқа ҳар қандай шаҳардан кўра кўпрок қадимий шарқ шаҳри қиёфасини сақлаб қолган. Бухоро шаҳри Марказий Осиё меъморчилигининг минг йиллик тарихи ва асосий ривожланиш босқичларини ўзида акс эттирган чинакам йилномадир. Шаҳардаги ҳар бир ёдгорлик ўз сукунатида узоқ ўтмиш сирларини сақлаб қолган. Бу ажойиб шаҳарнинг ёши бир неча ўнлаб асрлар билан ўлчанади. Маълумки, 1995 йил кузида Парижда ЮНЕСКО конференциясининг 28-сессиясида Бухоро шаҳрининг 2500 йиллигини дунё кўламида нишонлаш ҳақида қарор қабул қилинди ва ушбу анжуман катта тантаналар билан ўтказилди. Узоқ ўтмишда Бухоро ҳудудидан ўша давр учун муҳим бўлган халқаро йўллар, энг аввало “Буюк Ипак Йули” ўтган кенг ривожланган савдо алмашуви Бухоро шаҳри ҳудудларининг ривожланишига имконият яратган. Бухорони ҳақли равишда шараф манзили, самимият каъбаси ва машхур кишилар тўпланадиган жой деб аташган. Қадимий Бухоронинг зийнати ва нодирлиги унинг бетакрор архитектура ёдгорликларидадир. Қатор асрлар давомида Бухоро, Туркистон ўлкаси шаҳарлари орасида етакчи мавқиеини эгаллаб келган. Шаҳар ривожланишининг бу даври ҳунармандчилик, савдо-сотиқ, қурилиш техникаси, фан, адабиёт, санъат

тараққиёти билан характерланади. Бу ерда Ўрта Осиёнинг таниқли шоирлари Фирдавсий, Рудакий, бутун жаҳонга машхур энциклопедист (қомусий) олим Абу Али Ибн Сино ва бошқалар яшаган ва ижод қилган. Бухоро мусулмон дунёсида алоҳида ўрин эгаллайди. Бухорода тарихий маданий ёдгорликлар жуда кўп бўлиб, улар Бухорони музей шаҳар деб аташга имкон беради. Мусулмон тарихининг ажойиб ёдгорлиги Исмоил Сомоний мақбараси узоқ йиллар давомида сақланиб, бизнинг кунларгача яхши ҳолатда етиб келган. Унда ўрта аср илк даври меъморчилилигининг энг яхши ютуқлари ўз аксини топган. Бу мақбара композициясининг оддийлигига қарамай, архитектура усулларининг ранг-баранглиги билан кишини хайратга солади ва хақли равишда « Шарқ дурдонаси» ҳисобланади. Бухоро шаҳрини Минораи Калонсиз тасаввур этиш мумкин эмас. Ўрта Осиёдаги машхур архитектура ёдгорликлари орасида энг баланди ҳисобланган ва 900 йилдан зиёдроқ илгари қурилган бу минора Бухоро қиёфасида алоҳида мавқиега эга. Уни баъзида ўлим минораси ёки “Ажал минораси” деб аташган. Афсоналарга қараганда ўлимга хукм этилган жиноятчилар ва бевафо хотинларни ундан ташлашган. Бухоро шаҳрининг марказий қисмида қадимий қалъа - Арк қад кўтарган. У музей шаҳарнинг энг кўҳна архитектура ёдгорлигидир. Шаҳардаги бошқа ёдгорликлар ҳам катта қизиқиш ўйготади. Тўртта баланд миноралари бўлган Чорминор мадрасаси, йигирмата ёгоч устунли айвони бўлган Балоховуз масжиди, Абдулазизхон, Мир Араб мадрасалари ва бошқа туристлар диққат эътиборини ўзига жалб қилади. Ёзги хон саройи Ситораи Мохи-Хоса каби мухташам бинони гапириб ўтмаслик мумкин эмас. Тарихий ёдгорликларнинг шоҳидлик қилишича, бу сарой кўрилишида ажойиб махаллий ва бошқа жойлардан таклиф этилган европалик усталарнинг ижодий салохияти муштараклашиб кетган. Ушбу ёдгорлик жуда муҳташам кўкаламзорлаштирилган майдонни эгаллайди. Ситораи

Мохи-Хоса саройидаги кўп иморатлар ичида тантанали қабуллар учун мўлжалланган “Оқ зол” айниқса ажралиб туради. Бухоро вилоятининг маъмурий, иқтисодий маркази Бухоро шаҳрида 240 мингдан ортиқ аҳоли яшайди. Шаҳарда қатор саноат корхоналари мавжуд. Зардузлик ва шойи тўқиш хунарлари Бухорони жаҳонга танитган. Моҳир маҳаллий усталар яратган буюмлар-бадиий сўзаналар, аёллар кийимлари, турли шойи белбоғлар, зар дўппилар, республикамиздан узоқ-узоқларга ҳам машҳурдир. Бухоро жаҳоннинг қатор мамлакатларидан Ўзбекистонга келадиган туристларнинг кўпини ўзига жалб қилади. Бу ерга келаётган туристларнинг ўтган йиллардаги таҳлилини ҳисоблаб кўрсак жуда кўп туристлар, айниқса мусурмон давлатларидан келаётган сайёҳлар кўпчиликни эгаллайди. Замин туристлари диққат-эътиборини ўзига каратган, ажойиб тарихий обидалар маркази бўлган яна бир шаҳар Хивадир . Шахар тўғрисидаги ёзма маълумотларнинг кўпчилиги бизгача тўлик етиб келмаган. XVII аср бошида Хива Хоразм давлатининг пойтахти эди. Кейинчалик бу давлат Хива хонлиги деган номни олди. Хива узоқ йиллар давомида мусулмон маданиятининг муҳим марказларидан бири бўлиб келди. Ўша даврларда бу ерда турли хил халқ хунармандчилиги кенг ривожланди. Шаҳарнинг ички қисмини ташкил этадиган Ичан қалъа ва Дишон қалъа шаҳарнинг ажойиб ёдгорликларидан ҳисобланади. Ичан қалъа шаҳарнинг энг эски қисми бўлиб, тўрт тарафдан қалъа деворлари билан ўралган. Ичан қалъада қадимги меъморчилик учун мос бўлган қатор архитектура ёдгорликлари жойлашган. Бу ёдгорликлар орасида мадрасалар, масжидлар, мақбаралар ва ёпиқ бозорлар ўрин эгаллаган. Дишон қалъада савдогарлар, хунармандлар уйлари, шунингдек қатор масжид ва мадрасалар қад кўтарган. Хива шаҳри ўртасида кўп устунли Жума масжиди Марказий Осиёнинг энг қадимий иншоотларидан бири ҳисобланади. Хива архитектураси ўз

шаклининг салобатлиги ва безакларининг нафислиги билан кишини ҳайратга солади. Шаҳардаги ёдгорликлар махаллий усталар ва умуман Хоразм меъморларининг юксак маҳорати ва мухандислик ишлари кишини ўзига жалб этади. Хивада 50 мингга яқин аҳоли сонига эга бўлиб, у ўзининг тарихий обидалари билан жаҳонга танилган. У туристлар диққатини ўзига тортадиган шаҳарлар қаторидан ўрин олади. Республикамизнинг Тошкент, Андижон, Қўқон, Шаҳрисабз, Термиз каби шаҳарларида ҳам ўзига хос бўлган тарихий ёдгорликлар анчагина кўп. Ҳозирги кунда жаҳоннинг турли мамлакатларидан келадиган мингминглаб туристлар учун маршрутлар (йўналишлар) белгиланган. «Ўзбектуризм” миллий компанияси ихтиёрида туристларга хизмат кўрсатадиган қатор сайёҳлик ташкилотлари (бўлимлари) мавжуд бўлиб, улар барча вилоятларда туризм билан боғлиқ бўлган фаолият устида иш олиб боради.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. Александрова Ю.А. «Международный туризм». Учебник. М:«Аспект пресс» 2004г. 2. Александрова Ю.А. «Международный туризм» Учебное пособие для вузов. М:«Аспект пресс» 2001г. 3. Балабанов. И.Т. «Экономика туризма» М.,«Финанси и статистика»2000 г. 4. Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004г. 5. Вавилова Е.В. Основы международного туризма. Учебное пособие. М., ГАРДАРИКИ, 2005. 6. География туризма: учебник / кол.авторов: Под ред. А.Ю. Александровой. М.: КНОРУС, 2008. 7. Дворниченко В.В. История международного и национального туризма. М., Издательство МЭСИ, 2001. 8. Дурович А.П. «Маркетинг в туризме». Минск. «Новое знание».2001. 10. Дурович А.П. Реклама в туризме. Учебное пособие. 2003. 11. Ердавлетов С.Р. География туризма: история, теория, методы, практика. Алматы, 2000. 12. Ердавлетов С.Р. История туризма. Развитие и научное изучение. Алматы, 2003 13. Жукова М.А. Индустрия туризма: менеджмент организации. М.: «Финансы и статистика», 2006. 14.Зорин И.В., Квартальнов В.А. Энциклопедия туризма. М. Финансы и статистика, 2000. 15. Кабушкин Н.Н. Менеджмент туризма. «Новое знание» М., 2001. 16. Квартальнов В.А. Иностранный туризм. М.: «Финансы и статистика», 2003. 17.Квартальнов В.А. Туризм . Учебник. М., «Финансы и статистика». 2004.

O'xshashlar

Халқаро туризмнинг ривожланиш ҳолати

Ўзбекистонда суғуртанинг ривожланиши

Туризмнинг мақсади ва вазифаси

Туризмнинг ривожланишида асосий омиллар

Сервис соҳаси объектлари иқтисодиётининг услуби