Savdo menejmentining funksiyalari va mexanizmi - Iqtisodiyot - Referatlar

Savdo menejmentining funksiyalari va mexanizmi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

143 KB

Ko'chirib olish

Savdo menejmentining funksiyalari va mexanizmi Reja: 1.Savdo menejmentining funksiyalari. 2.Savdo menejmenti mexanizmining tarkibiy elementlari. 3.Savdo korxonalari faoliyatlarining asosiy jabhalari.

1.Savdo menejmentining funksiyalari. Barcha boshqaruv tizimlarining funksiyalari umumiy ko‘rinishda quyidagi algoritmga bo‘ysunadi: Tahlil — reja — ijroni tashkil etish — ijroni nazorat qilish. Bundan tashqari har bir boshqaruv tizimi, jumladan savdo menejmenti ham o‘zining boshqaruv obyektlari va muayyan vazifalariga ega. Savdo menejmentining 1-mavzusida ko‘rib chiqilgan bir qator vazifalaridan kelib chiqqan holda uning asosiy funksiyalari yuzaga keladi. Savdo menejmentining funksiyalarini quyidagicha keltirish mumkin(2- chizma): 1.Savdo korxonasi va uning barcha tuzilma birliklarini shakllantirishda eng samarali tashkil etish shaklining tanlanishi. Savdo menejmentining bu funksiyasini amalga oshirilishida ta’sischilar faoliyati shaklining tashkiliy-huquqiy asosi nazarda tutiladi (mas’uliyati cheklangan jamiyat, aksionerlik jamiyati va hokazolar). Faoliyat shaklini e’tiborga holda do‘konning assortimenti, ixtisosligi aniqlanadi(agar savdo tashkiloti tuzilma birliklaridan tashkil topgan bo‘lsa). Do‘konning asosiy xususiyati va ixtisosligidan kelib chiqqan holda uning turi aniqlanadi. Savdo menejmentining funksiyasi qaysidir ma’noda bir yoqlama ahamiyat kasb etsa-da, yuqoridagi mulohazalar asosida qabul qilingan boshqaruv qarorlari bevosita savdo jarayonining kelgusi davriga va savdo korxonasi faoliyatining iqtisodiy ko‘rsatkich, moliyaviy natijalariga to‘laqonli ta’sir etadi. Keyinchalik boshqaruv qarorlarini o‘zgartirish ortiqcha moliyaviy harajatlar va ko‘p vaqt talab qiladi. 2.Texnologik jarayonlarni boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish eng avvalo: do‘konning texnologik loyihasiga mos tovar aylanish texnologik sxemasining tanlanishi; zaruriy texnologik uskunalar bilan ta’minlanish; tovar ta’minotining tashkiliy asosi yaratilishi; ya’ni tovar qabul qilish, saqlash va sotuvga tayyorlashning amalga oshirilishi; tovarlarni sotuv zaliga joylashtirish kabi ishlar bilan bog‘liq. Savdo-texnologik jarayonlarning tashkil qilinishi xaridorlarga xizmat ko‘rsatish va korxonaning moliyaviy-iqtisodiy natijalariga o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi. 3.Xaridorlarga xizmat ko‘rsatish jarayonini boshqarish. Ushbu funksiyani amalga oshirish savdo korxonasining asosiy vazifasi hisoblanadi. Xaridorlarga xizmat ko‘rsatish iste’mol bozoridagi ma’lum segment doirasida iste’molchilarning talablarini to‘laroq qondirish 2

imkoniyatini ta’minlaydi. Bu esa savdo korxonasining muvofiq assortiment siyosatini yuzaga chiqaradi. Shu bilan birga xaridorlarga xizmat ko‘rsatish jarayonini boshqarish savdoning qulay tashkil etilishi, tovarlar sotishning samarali uslublari, qo‘shimcha savdo xizmatlari, ichki reklama, ma’lumotlarning tashkil etilishi va boshqa bir qator tashkiliy-texnologik tadbirlarni amalga oshirish imkonini beradi. 4.Personalni boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish muayyan qiyinchiliklarga ega. Chunki, bu borada qabul qilingan boshqaruv qarorlari bevosita ishchi, xodimlarninig rag‘bat va manfaatlari bilan bog‘liq. Personalni boshqarish xaridorlarga savdo xizmati ko‘rsatish darajasiga va korxona faoliyatining moliyaviy-iqtisodiy natijalariga ta’sir etadi. Bu funksiyani amalga oshirish zaruriy personal soni va tarkibini saqlash, mehnatni samarali tashkil qilish va uning unumdorligini nazorat qilish, moddiy rag‘batlantirish va xodimlar malakasini doimiy oshirib turishni talab etadi. 5.Tovar aylanishini boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish savdo korxonasi faoliyatining barcha jabxalaridagi iqtisodiy asosini ta’minlaydi. Chunki tovar aylanishi korxonaning marketing holati va faoliyatining asosiy ko‘rsatgichini harakterlaydi. Tovar aylanishini boshqarish savdo korxonasining barcha tarmoqlaridagi boshqaruv qarorlarini doimiy nazorat qilib turishni talab etadi. Funksiyani amalga oshirish jarayonida savdo konyunkturasini tahlili va istiqbollash ishlari olib boriladi. Bu jarayonda tovar aylanishning hajmi va tarkibini rejalashtirish, tovar zahiralarini belgilash va rejalashtirish, sotuv hajmi va tarkibini rejalashtirish ishlari amalga oshiriladi. 5.Daromadni boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish savdo korxonasining xususiy moliyaviy bazasini shakllantirish bilan bog‘liq. Savdo korxonasi daromadlarining asosiy qismini savdo faoliyatidan kelgan daromadlar tashkil qiladi(ular tovarning sotuv va harid narxlari o‘rtasidagi farq bilan shakllanadi). Funksiyani amalga oshirish jarayonida savdo korxonasining narxlar siyosati ishlab chiqiladi. Bundan tashqari, funksiyani amalga oshirish jarayonida savdo korxonasi daromadlarini rejalashtirish ishlari katta rol o‘ynaydi. 7.Muomala harajatlarini boshqarish. Bu funksiya tovar aylanishining hajmini ifodalovchi joriy harajatlarning doimiy tushirib turilishi bilan bog‘liq(savdodan ushbu harajatlar «muomala xarajatlari» iborasi bilan yuritiladi). Muomala harajatlari darajasini doimiy tushirib turish xaridorlarga ko‘rsatiladigan savdo xizmatining sifat darajasiga ta’sir ko‘rsatmasligi lozim. U faoliyatning boshqa jabhalaridagi tejamkorlik hisobiga amalga oshiriladi. Bu funksiyani amalga opshrish jarayonida: savdo faoliyatini yuritish uchun zaruriy bo‘lgan barcha mehnat, moddiy va moliyaviy harajatlarning hajmi aniqlanadi; ushbu harajatlarni iqtisod qilish imkonini beradigan barcha rezervlar ko‘rib chiqiladi; muomala harajatlarini alohida vositalar harajatlari doirasida rejalashtirish amalga oshiriladi. 8.Foydani boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish savdo korxonasining o‘z-o‘zini moliyalashtirilishini 4

ta’minlaydi. Uning bozordagi o‘sish imkoniyatlarini yuzaga chiqaradi. Foydani boshqarishda ikkita asosiy nuqtai nazardan yondashiladi: foydani shakllantirishii boshqarish va uning iste’mol qilinishini boshqarish. Foydani shakllantirishning boshqarish jarayoni savdo korxonasining daromadi va muomala harajatlarini boshqarish bilan bog‘liq. Bu jarayonda eng samarali soliq siyosati ishlab chiqiladi. Tovarlar xarid qilish bo‘yicha tijorat bitimlarining samaradorligini ta’minlaydi. Foydaning iste’mol qilinishini boshqarish savdo korxonasini rivojlantirish masalalariga bo‘ysunadi. U foydani alohida garmoqlar bo‘yicha eng samarali taqsimlash orqali amalga oshiriladi. 9.Aktivlarni boshqarish. Bu funksiyani amalga oshirish savdo korxonasining ish potensialidan samarali foydalanishni shakllantirish bilan bog‘liq. Funksiyani amalga oshirish jarayonid: savdo faoliyatining belgilangan ko‘lamidan kelib chiqqan holda, aktivlarning alohida turlari bo‘yicha xaqiqiy talab aniqlanadi; ularning umumiy summasi aniqlanadi; aktivlarni ularning kompleks foydalanish samaradorligi bilan muvofiqlashtiriladi va doimiy to‘lov qobiliyatini ta’miilashi uchun uning likvidligi optimallashtiriladi; alohida aktivlar bo‘yicha aylanish tezligi ta’minlanadi, birinchi o‘rinda tovar zahiralari, material va tara zahiralari, debitorlik qarzlari va pul vositalarining aylanish tezligini oshirishga erishiladi; turli aktvlarni moliyalashtirishning shakl va manbalari aniqlanadi. 10. Kapitalni boshqarish. Bu funksiyani yuzaga chiqishi jarayonida: korxonani rivojlantirish uchun zaruriy kapitalning umumiy ehtiyoji aniqlanadi; uning eng muvofiq tuzilmasi shakllantiriladi; o‘z manbalaridan kelib chiqqan holda moliyaviy resurslarni shakllantirishning yo‘llari qidiriladi; qisqa va uzoq muddatli zayom vositalarini jalb etishning zaruriy hajmi aniqlanadi; zayom vositalarini jalb etishning shakl va manbalari optimallashtiriladi. 11.Investitsiyalarni boshqarish. Bu funksiyani yuzaga chiqarish savdo korxonasining rivojlanish istiqboli va uning bozor qiymatini oshishi bilan bog‘liq funksiyani amalga oshirish jarayonida savdo korxonasi investitsion faoliyatining muhim jihatlari shakllantiriladi; alohida loyihalar bo‘yicha investitsiyalarni jalb etish qobiliyati baholanadi va ulardan eng samaralilari tanlanadi; korxonaning investitsion vazifalari shakllantirilib, ularni operativ boshqarish tashkil etiladi. 12.Xo‘jalik tavakkalchiligini boshqarish. Ushbu funksiya murakkab funksiyalardan biri hisoblanadi, uni amalga oshirish korxonaning eng yuqori malakali mutaxassislariga yuklatiladi. Funksiyani yuzaga chiqarish jarayonida mavjud savdo korxonasining xo‘jalik faoliyatiga dsir tijorat, moliya, investitsion va boshqa tavakkalchiliklar aniqlanadi; ularning ta’sir darajalari aniqlanadi; xo‘jalik faoliyati natijalariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan xavflar aniqlanadi; alohida xo‘jalik tavakkalchiligini kamaytirish. Ichki va tashqi sug‘urta ishlari bo‘yicha bir qator chora tadbirlar amalga oshiriladi. 13.Moliyaviy holatni boshqarish. Bu funksiyani yuzaga kelishi savdo korxonasi moliyaviy sohasinig barcha 5

yo‘nalishlari o‘zaro aloqadorligi bilan bog‘liq. Ularning o‘zaro aloqadorligi natijasida ushbu faoliyat orqali yuqori natijaviy ko‘rsatkichlarga erishiladi. Funksiyani yuzaga chiqarish jarayonida savdo korxonasining moliyaviy ahvoli kompleks tarzda baholanadi va uni mustaxkamlash yo‘llari qidiriladi. Muhim ko‘rsatkichlar doirasida korxonaning moliyaviy faoliyatini kompleks rejalashtirish amalga oshiriladi; savdo korxonasining joriy moliyaviy faoliyati bo‘yicha monitoring tashkil etiladi. Monitoringning tashkil etilishi amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan rejalar ustidan nazorat etish imkoniyatini beradi. Yuqorida barcha turdagi savdo korxonalariga, ularning mulkchilik va tashkiliy-huquqiy shaklidan qat’iy nazar o‘z ahamiyatiga ega bo‘lgan savdo menejmentining asosiy funksiyalari ko‘rilib chiqildi. Savdo menejmenti funksiyalarini aniqlashtirishda savdo korxonasining tovar ixtisosligi bo‘yicha shakli, hajmi va faoliyatining tashkiliy-huquqiy shakli muayyanlashtiriladi. Savdo korxonalarining ixtisosligi va hajmi bo‘yicha tafovutlar: o‘ziga xos tashkil etish va savdo texnologik jarayonlarining maxsus, boshqalardan farqli tomonlarini yuzaga keltiradi; xaridorlarga xizmat ko‘rsatishning maxsus, shakl va uslublarini amalga oshiradi. Personal mehnatning funksional taqsimlanishi, tovar va pul aylanishi jarayonlariningdoimiyligi, aktivlar tuzilmasi, xo‘jalik tavakkalchiligi kabi faoliyatlarning maxsus shakllarini ishlab chiqishni taqozo etadi. Savdo korxonalari faoliyatining tashkiliy-huquqiy shakllari mavjud kapital hajmi va uni shakllanish manbalari bo‘yicha alohida, maxsus o‘ziga xoslikni taqozo etadi. Kapital tuzilmalari bo‘yicha: foydani taqsimlash; xo‘jalik faoliyatini nazorat qilish va boshqarish shakllarini farqli tomonlarini yuzaga keltiradi. Shuning uchun, savdo menejmentining funksiyalarini amalga oshirishda uning mazmuni va tarkibini mavjud korxona faoliyatining barcha jabhalari bo‘yicha muayyan tartibga keltirgan holda aniq joriy etish lozim. Savdo menejmenti funksiyalarini samarali amalga oshirish uchun savdo korxonasi faoliyatini asosiy jabhalari bo‘yicha taqsimlash tavsiya etiladi. Bunday taqsimlash bir qator shartnomalarni talab etsa-da, savdo k:rxonasining alohida funksional qismlar bo‘yicha boshqarish sistemasini samarali shakllanishi imkoniyatini yaratadi. Savdo korxonasi faoliyatining asosiy jabhalari bo‘yicha tavsiya qiliigai taqsimot sxemasi 3-chizmada keltirilgan. 6

2.Savdo menejmenti mexanizmining tarkibiy elementlari. Savdo korxonasi faoliyatiiing boshqaruv jarayoni maxsus mexanizmga asoslanadi. Savdo menejmentining tarkibiga quyidagi elementlar kiradi(4-chizma). 1.Savdo korxonasi faoliyatini davlat tomonidan huquqiy va normativ tartibga solib turilishi. Savdo korxonasi faoliyatini tartibga solib turuvchi qabul qilingan qonun va boshqa normativ aktlar davlatning ijtimoiy siyosat tizimlaridan biri hisoblanadi. Ushbu siyosatning qonun va normativ asoslari savdo korxonasi faoliyatining to‘g‘ri shakllarini tartibga solib turadi. Ularga: savdo faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya va patentlar kabi me’yoriy hujjatlarning talab qilinishi; iste’molchilar huquqini qonuniy himoya etilishi; chakana savdo tarmoqlaridagi oziq-ovqat mahsulotlari sotuvi qonun qoidalarini tartibga solib turilishi; atrof muhitni saqlashni talab etilishi; soliq siyosatining yuritilishi; maxsus tashkiliy huquqiy faoliyat shakliga ega bo‘lgan savdo korxonalari ustav fondining eng kam miqdorini nazorat qilish va boshqa shu kabi qonuniy me’yoriy talablar kiradi. 2.Korxona savdo faoliyatini tartibga solib turishning bozor mexanizmi. Ushbu mexanizm eng avvalo iste’mol bozori muhitida yuzaga keladi. Iste’mol bozoridagi maxsulotga bo‘lgan talab va taklif uning baxo darajasini shakllantiradi; bozorda yangi urinni egallash imkoniyatini aniqlaydi yoki bozorning mavjud segmenti doirasidaga faoliyat hajmini kengaytirishni belgilaydi; mol yetkazib beruvchilar bilan yangi aloqa tizimini shakllantirish imkoniyatini beradi va xokazo. Bundan tashqari savdo korxonasining faoliyati ushbu mexanizmini moliya bozori, ishlab chiqarish omillari bozori va mehnat bozorida yuzaga keltirish bilan ham bog‘liq. Bozor munosabatlarini chukurlashtirishda korxona savdo faoliyatini tartibga solib turishning bozor mexanizmi salmogi yuqoridir. Z.Savdo korxonasi faoliyatining alohida aspektlarini tartibga solib turishning ichki mexanizmi. Bunday mexanizm u yoki bu holdagi operativ boshqaruv kororlariga asoslangap holda mavjud savdo korxonasi doirasida shakllantiriladi. Xo‘jalik faoliyati aspektlari savdo korxonasining ustavidagi shart va talablariga yo‘naltirilishi mumkin. Bundan tashqari savdo korxonasida maqsadli ko‘rsatgichlar, iqtisodiy, moliyaviy va tashkiliy aspektlarning maxsus qarorlari bo‘yicha ichki normativlar ham ishlab chiqilishi mumkin. 8

5.Savdo korxonasi faoliyatining alohida jabhalari bo‘yicha boshqarishning uslublari tizimi. Savdo korxonasi faoliyatining alohida jabhalari bo‘yicha boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish jarayonida maqsadga muvofiq natijalarga erishish imkoniyatini beradigan umumiy uslublar tizimidan foydalaniladi. Asosiy uslublar: texnik-iqtisodiy hisob- kitoblar, balans, iqtisodiy-statistik, iqtisodiy- matematik, tarmoq rejalash, modellash, ijtimoiy, ekspert va boshqalar kiradi. Ushbu uslublar tarkiblari keyingi bo‘limda batafsil ko‘rib chiqiladi. 6.Boshqaruv qarorlarining bajarilishi bo‘yicha nazoratning uslublar tizimi. Savdo menejmenti mexanizmi tarkibidagi ichki boshqaruv uslublari alohida ahamiyat kasb etadi.Ular savdo korxonasi boshqaruvining barcha tuzilmalari samaradorligini belgilaydi. Ushbu uslublar tarkibi eng avvalo iqtisodiy tahlil usullari va auditga asoslanadi. Bu bilan faoliyatning iqtisodiy va moliyaviy natijalar monitoringi aniqlanadi. Samarali savdo menejmentining mexanizmlari ko‘zlangan maqsad va vazifalarni to‘laqonli amalga oshirilishini ta’minlaydi va savdo korxonalari funksiyalarini natijaviy bajarilishiga imkoniyat beradi. 10

Adabiyotlar: 1.Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2.И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с. 14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО « Экономикс», 2004 1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz 23. www.uzbussines.unitech.uz 11

24. www.cer.uz 12

O'xshashlar

Savdo menejmentining strategiyasi.

Savdo menejmentining mohiyati va vazifalari.

Savdo menejmentining tashkiliy asoslari

Savdo korxonalarida chakana savdo aylanmasi

Ulgurji va chakana savdo