Moliya organlari tomonidan moliyaviy nazoratni amalga oshirilishi - Iqtisodiyot - Referatlar

Moliya organlari tomonidan moliyaviy nazoratni amalga oshirilishi

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.4794921875 KB

Ko'chirib olish

Moliya organlari tomonidan moliyaviy nazoratni amalga oshirilishi Reja: 1. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, uning vazifalari, funksiyalari, huquq va majburiyatlari. 2. Moliya vazirligi markaziy apparatining tarkibi va tuzilishi, uning moliya tizimida nazoratni tashkil qilishdagi roli va ahamiyati. 3. Moliya vazirligi huzuridagi Davlat moliyaviy nazoratbosh boshqarmasi va uning hududiy boshqarmalari tarkibiy tuzilishi, vazifalari, huquq va majburiyatlari 4. Moliya vazirligi huzuridagi Davlat byudjeti g’azna ijrosi uslubiyati boshqarmasining byudjet ijrosini nazorat qilishdagi faoliyatining xususiyatlari. Kalit so’zlar : davlat, byudjet, Davlat moliyaviy nazorati, soliq, yagona g’azna hisobraqami, xo’jalik shartnomasi, yuridik majburiyat, moliyaviy nazorat, moliyaviy majburiuat, lisenziya, byudjetdan mablag’ ajratish

Moliya organlarining ko’p qirrali nazorat faoliyati byudjetni rejalashtirish, moliyaviy rejalar va smetalar loyihalarini ko’rib chiqish, byudjet barcha daromadlarini to’plash, davlat byudjeti bilan tegishli moliya yili uchun nazarda tutilgan chora-tadbirlarni moliyalashtirish jarayonida amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining 23.11.1992 yilgi N 553Qaroriga ko’ra “ O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi haqida» Nizom tasdiqlandi.Unga ko’ra Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvi organi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi respublikaning markaziy moliya- iqisodiy organi sifatida O’zbekiston Respublikasining moliyaviy narx siyosatini hayotga tatbiq etadi va uning butun hududida moliya, narx-navoni tashkil etish faoliyatiga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi. Moliya vazirligi o’z tizimiga kiruvchi korxonalar, muassasalar va tashkilotlar faoliyatini to’g’ridan-to’g’ri yoki o’zi tashkil etadigan organlar orqali muvofiqlashtiradi va yo’naltiradi. Bu faoliyatini amalga oshirishda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Moliya organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ2847-son Qarorining qabul qilinishi muhim qadam bo’lib xizmat qiladi. Respublika moliya organlari faoliyatini tubdan takomillashtirish, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining soliq-budjet siyosatiga qat’iy rioya etilishini ta’minlash, iqtisodiyotning real sektori tarmoqlarini hamda ijtimoiy sohani barqaror, mutanosib va jadal rivojlantirish, mahalliy budjetlarning daromad bazasini mustahkamlash, budjet mablag’laridan samarali foydalanishga yo’naltirilgan vazifalari, funksiyalari, ish shakllari va uslublarini qayta ko’rib chiqish maqsadida quyidagilar O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi hamda uning bo’linmalari faoliyatining ustuvor vazifalari hamda yo’nalishlari etib belgilandi:  iqtisodiy o’sishning barqaror yuqori sur’atlarini, iqtisodiyot va ijtimoiy sohaning moliyaviy mutanosibligini ta’minlashda, davlatning ijtimoiy

majburiyatlarini to’liq va o’z vaqtida bajarishda, yirik investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va mamlakatning mudofaa qobiliyatini mustahkamlashda moliya organlarining rolini oshirishga yo’naltirilgan yagona davlat soliq-budjet siyosatini amalga oshirish;  iqtisodiyot va aholiga soliq yukini kamaytirish, ishlab chiqarish samaradorligini ta’minlash, mineral-xom ashyo, yer-suv hamda boshqa resurslar va uskunalardan oqilona foydalanishda soliq hamda boshqa majburiy to’lovlarning rag’batlantiruvchi rolini kuchaytirish yo’li bilan soliq tizimini izchil takomillashtirib borish, soliq ma’muriyatchiligi samaradorligini oshirish, soliqlar hamda boshqa majburiy to’lovlarni hisoblash va to’lash tartibini soddalashtirish, shuningdek, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’liq yig’ilishini ta’minlash maqsadida ularning stavkalarini optimallashtirish;  budjetlararo munosabatlarni tubdan takomillashtirish, Qoraqalpog’iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlarining daromad bazasini barcha choralar bilan kengaytirish, viloyatlar va tumanlarni subvensiyadan chiqarib, ularning mutanosibligi va o’zini o’zi qoplay olishini ta’minlash, hududlar hokimliklari bilan birgalikda Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar hamda Toshkent shahrini kompleks va intensiv rivojlantirish asosida Davlat budjetiga qo’shimcha manbalar jalb etish yuzasidan tizimli ishlarni amalga oshirish, tabiiy va iqtisodiy salohiyatdan yanada to’liq va samarali foydalanish, hududlar iqtisodiyotini modernizatsiyalash va diversifikatsiyalash;  moliyaviy resurslarni iqtisodiy taraqqiyotning eng ustuvor yo’nalishlariga, ijtimoiy sohani, ayniqsa qishloq joylarida, jadal rivojlantirishga, maqsadli investitsiya dasturlarini moliyalashtirishga, belgilangan me’yorlarga muvofiq ularni real moliyalashtirish manbalari bilan mustahkamlashga, ushbu asosda kreditorlik va debitorlik qarzlarini kamaytirishga jamlash;  iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash borasidagi ishlarni muvofiqlashtirish, qishloq xo’jaligini moliyaviy qo’llabquvvatlashning samarali usul va mexanizmlarini joriy etish, tovarlar va

xizmatlarning ayrim turlariga narx va tariflar belgilash tartibini takomillashtirish hamda to’lov intizomini mustahkamlash;  budjet tizimidagi budjet mablag’laridan maqsadli hamda oqilona foydalanish ustidan davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirish, qat’iy iqtisod qilish, ishlab chiqarish va muomala xarajatlarini kamaytirish, nobudgarchilik va talon-torojlikni, maqsadga nomuvofiq chiqimlarni tugatish yuzasidan vazirliklar, idoralar, xo’jalik sub’ektlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan birgalikda keng qamrovli profilaktika ishlarini olib borish;  O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va boshqa valyuta nazorati organlari bilan birgalikda valyuta-moliya siyosatining asosiy tamoyillari va usullarini shakllantirish, davlatning valyuta resurslarini ko’paytirish va ulardan samarali foydalanish bo’yicha takliflar ishlab chiqish;  fuqarolarning pensiya ta’minoti sohasida davlat siyosatining asosiy yo’nalishlarini ishlab chiqish, Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi daromadlari va xarajatlarining mutanosibligini ta’minlash, Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tomonidan uning zimmasiga yuklangan vazifalar va funksiyalar, xususan pensiyalar hamda boshqa tegishli to’lovlarni tayinlash va o’z vaqtida to’lash bo’yicha o’rnatilgan qoidalarning qo’llanilishini muvofiqlashtirish hamda ularni nazorat qilish;  sug’urta tashkilotlarining sug’urta munosabatlari barcha qatnashchilarining huquq va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta’minlashga qaratilgan faoliyatini nazorat qilish, buxgalterlik hisobi va hisobotining yagona metodologiyasini shakllantirish va amalga oshirish, auditorlik faoliyatini tartibga solish, mamlakatning moliya bozorlarini rivojlantirish bo’yicha davlat siyosatini amalga oshirishda ishtirok etish;  davlat moliya siyosati sohasida kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini tashkil etish, Moliya vazirligi, uning markaziy apparati hamda tarkibiy bo’linmalarining ish shakllarini va usullarini tubdan takomillashtirish, moliya organlari faoliyatida byurokratizm va sansalorlik hollariga yo’l qo’ymaslik, inson huquqlari, erkinliklari va manfaatlariga rioya

etilishini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlariga o’z vaqtida e’tibor qaratish, zimmaga yuklatilgan vazifalarning o’z vaqtida va sifatli bajarilishi uchun moliya organlari xodimlarining mas’uliyatini oshirish. Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasining vazifalari va funksiyalarini amalga oshirish uchun zarur moliyaviy negiz yaratishni, respublika byudjetini ishlab chiqish va ijro etishni, uning daromad qismi barqarorligini ta’minlashni, valyuta rejasini tuzish va ijro etishni, pul resurslaridan oqilona va tejab sarflashni ta’minlaydi. Moliya vazirligi respublika byudjeti ham daromadlar, ham xarajatlar bo’yicha ijro etilishi uchun, moliyaviy resurslarni umumrespublika ehtiyojlariga safarbar etish ishlarini tashkil etish uchun javob beradi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar, Toshkent shahar hokimliklari moliya boshqarmalari va tuman(shahar)lar hokimliklari moliya bo’limlari, davlat sug’urta idoralari, shuningdek, ularga qarashli davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlari O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining yagona tizimini tashkil etadi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 1 :  Davlat byudjeti hamda soliq va byudjet siyosatining asosiy yo’nalishlari loyihalarini tayyorlaydi;  davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari loyihalarini ko’rib chiqadi;  O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga byudjetnoma loyihasini ko’rib chiqish uchun taqdim etadi;  O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va Davlat bojxona qo’mitasiga O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti daromadlari prognozini har chorakda etkazadi;  byudjet mablag’larini taqsimlovchilarga va davlat maqsadli jamg’armalarini taqsimlovchi organlarga ular uchun nazarda tutilgan byudjetdan ajratiladigan mablag’lar hajmlarini etkazadi; 1 O’zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi, 2013 yil 26 dekabr

 byudjet mablag’larini taqsimlovchilarning xarajatlar smetalari va jamlanma xarajatlar smetalari, shtat jadvallarini, shuningdek ularga kiritilgan o’zgartirishlarni ro’yxatdan o’tkazadi;  O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga Buydjet Kodeksida nazarda tutilgan tartibda Davlat byudjeti, O’zbekiston Respublikasining respublika byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari parametrlariga o’zgartirishlar kiritish bo’yicha takliflar taqdim etadi; -ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda moliya yili mobaynida Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining tasdiqlangan parametrlariga o’zgartirishlar kiritish to’g’risidagi takliflarini ko’rib chiqadi; -soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni ularning manbalari kesimida to’liq va o’z vaqtida tushishi ustidan monitoringni amalga oshiradi; -byudjet tizimi byudjetlarining mablag’laridan maqsadli foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi; -Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining ijrosi to’g’risidagi hisobotlar, shuningdek byudjet tashkilotlari hamda byudjet mablag’lari oluvchilarning moliyaviy hisobotlari shakllarini va ularni taqdim etish tartibini tasdiqlaydi; -O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining tegishli davrdagi ijrosi to’g’risida hisobot taqdim etadi; -byudjetdan tashqari maxsus hisobvaraqlarda zaxiralar tashkil etadi; -Davlat byudjetini ijro etish jarayonida unga tushumlarni ko’paytirish bo’yicha qo’shimcha zaxiralarni aniqlaydi; -byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilarning xarajatlarini maqbullashtirishni amalga oshiradi; -byudjet ssudalarini beradi; -davlat tomonidan mablag’lar jalb qilish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining shartnomalari va davlat kafolatlarini ro’yxatdan o’tkazadi;

-davlat qarzining hisobini va monitoringini yuritadi; -byudjet tizimi byudjetlarining kassa ijrosini yuritadi; -byudjet tizimi byudjetlarining Yagona g’azna hisobvarag’idagi va boshqa bank hisobvaraqlaridagi mablag’larini boshqaradi; -byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilarning tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) etkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalarini ro’yxatdan o’tkazadi; -byudjet tizimi byudjetlarida mablag’lar nazarda tutilgan yuridik yoki jismoniy shaxslar nomidan va ularning topshirig’iga ko’ra to’lovlarni amalga oshiradi; -byudjet tizimi byudjetlari ijrosining byudjet hisobini yuritadi; -davlat qarzi bo’yicha xizmat ko’rsatadi, O’zbekiston Respublikasining davlat kafolatlarini bajaradi; -O’zbekiston Respublikasiga kelayotgan insonparvarlik yordami hamda texnik ko’maklashish mablag’lari hisobini yuritadi; -byudjet tizimi byudjetlari daromadlari va xarajatlarining balansliligiga ta’sir ko’rsatuvchi normativ-huquqiy hujjatlarni moliyaviy hamda iqtisodiy ekspertizadan o’tkazadi; -o’z vakolatiga kiradigan masalalarga doir normativ-huquqiy hujjatlar qabul qiladi. -O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi qonun hujjatlariga muvofiq byudjet sohasida boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. Moliya vazirligi o’z tizimiga kiruvchi korxonalar, muassasalar va tashkilotlar faoliyatini to’g’ridan-to’g’ri yoki o’zi tashkil etadigan organlar orqali muvofiqlashtiradi va yo’naltiradi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining zimmasiga davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirish bo’yicha quyidagi asosiy vazifalar va funksiyalar yuklangan: -O’zbekiston Respublikasi hududida yagona moliya, soliq va narx qo’yish siyosatini shakllantirish va o’tkazish, bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitlarida respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning va aholini ijtimoiy himioya qilishning barqaror moliyaviy negizini barpo etish bo’yicha ishlarni muvofiqlashtirish;

-moliya organlari, ularning tasarrufidagi tashkilotlar va muassasalar faoliyatiga umumiy rahbarlik qilish, ularga o’z vazifalarini amalga oshirishda metodik va amaliy yordam ko’rsatish; respublika byudjetini tuzish va bajarish, daromadlarni safarbar qilish, xalq xo’jaligi tarmoqlari va ijtimoiy-madaniy sohaning respublika va mintaqaviy maqsadli kompleks dasturlarini moliyaviy ta’minlash, respublikaning yig’ma moliyaviy balansini tuzish ishlarini tashkil etish; -davlatning moliyani boshqarishini, moliya-kredit mexanizmini, moliya va byudjetni rejalashtirish usullarini, soliq olish va narx belgilash tizimlarini takomillashtirish, uzoq muddatli moliyaviy normalar va normativlardan keng foydalanish, byudjet resurslari va boshqa moliyaviy resurslardan foydalanishning xarajatlarning o’sishiga qarshi qaratilganligini oshirish yuzasidan takliflar ishlab chiqish; - moliya tizimining, soliq va narx-navo siyosatining O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga faol ta’sir ko’rsatishini, ishlab chiqarish samaradorligini oshirishini, milliy daromadning, korxonalar va tashkilotlar daromadlarining va boshqa moliyaviy resurslarning o’sishini ta’minlash; - moliya-kredit vositalarining xo’jalik mexanizmining boshqa ele-mentlari bilan aloqalarini mustahkamlash; - respublikaning moliyaviy resurslarini ijtimoiy ishlab chiqarishni rivojlantirish va fan-texnika taraqqiyotining ustivor yo’nalishlariga jamlash, ijtimoiy rivojlanishni jadallashtirish, ma’lum maqsadga yo’naltirilgan yaxlit xalq xo’jaligi dasturlarini mablag’ bilan ta’minlash, zarur moliya, valyuta rezervlarini tashkil etish; - rahbarlikning iqtisodiy usullari, uzoq muddatli me’yorlar va normativlardan keng foydalanish, ishlab chiqarish va ijtimoiy rivojlanish, moliyaviy resurslarni rejalashtirish va ulardan foydalanish masalalarini hal etishda markazlashtirilgan asoslarni mintaqalarning o’zini o’zi boshqaruvi, korxonalar, birlashmalar,

tashkilotlarning mustaqilligi bilan qo’shib olib borish asosida moliya, sug’urta, narx belgilashning davlat tomonidan boshqarilishini takomillashtirish; -moliya va narx mexanizmining aksilxarajat yo’nalishini oshirish, uni resurslarning barcha turlaridan oqilona foydalanishni rag’batlantirish tomon yo’naltirish, nobudgarchiliklarni bartaraf etish, ishlab chiqarish va muomala chiqimlarini kamaytirish, foyda (daromad)ni ko’paytirish; -moliya, byudjet, valyuta va soliqni rejalashtirish va mablag’ bilan ta’minlash usullarini takomillashtirish; -auditorlik tashkilotlari tomonidan lisenziya bitimlarida nazarda tutilgan lisenziya talablari va shartlariga rioya qilinishini nazorat qilish; -korxonalar, vazirliklar, idoralar, banklar va davlat sug’urta tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etish va takomillashtirish ishlarini muvofiqlashtirish, xo’jalik yuritishning yangi shakllarini joriy etish sohasida mahalliy moliya organlarining faoliyatini muvofiqlashtirish; -soliq solish, narx belgilash, sug’urta, valyuta-moliya auditorlik va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida shuningdek soliq maslahati bo’yicha faoliyatni qonunchilik va me’yoriy aktlarni ishlab chiqishda qatnashish; -moliya, soliq narx belgilash, sug’urta, valyuta auditorlik va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida shuningdek soliq maslahati bo’yicha faoliyatni ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshirish. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi zimmasiga yuklangan vazifalarga muvofiq quyidagi ishlarni amalga oshiradi: • respublika yig’ma moliya balansining moliyaviy resurslarini shakllantirishning uzoq muddatli va qisqa muddatli istiqbolni belgilashlarini tuzish ishida, shuningdek, umumrespublika maqsadli byudjetdan tashqari pul jamg’armalarini shakllantirishda qatnashadi, ularni tashkil etish, foydalanish va miqdorlari tartibi, O’zbekiston Respublikasi mintaqalari tomonidan mazkur pul jamg’armalariga mablag’ ajratish kvotalari to’g’risidagi takliflarni tayyorlaydi; • respublika va mahalliy byudjetlarni shakllantirishning yangi usullari asosida hududiy moliya-byudjetni, soliqni rejalashtirishni takomillashtiradi;

• moliya-byudjetni va soliqni rejalashtirish, narx belgilash, xalq xo’jaligi va ijtimoiy-madaniy sohani mablag’ bilan ta’minlash sohasida uslubiy rahbarlikni amalga oshiradi, respublika va mahalliy byudjetlardan sarflanayotgan xarajatlar smetasini tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash va ijro etishning umumiy qoidalarini belgilaydi; • amaldagi qonunchilikka muvofiq byudjetni tuzish va ijro etish ishlarini tashkil etadi; • respublika vazirliklari, idoralari va korxonalari tomonidan respublika byudjetining ijro etilishini, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va respublikaning boshqa banklari tomonidan byudjetning kassa ijrosi qoidalariga rioya qilinishini, shuningdek, banklar tomonidan kapital sarmoyalarni mablag’ bilan ta’minlashni va byudjet mablag’lari hisobidan ro’yobga chiqariladigan boshqa tadbirlarni nazorat qilishni amalga oshiradi, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan kelishgan holda respublika byudjeti ijrosiga tegishli masalalarni hal qiladi; • moliya-valyuta siyosatining asosiy qoidalarini shakllantirish, respublikaning valyuta rejasini (to’lov balansini) tuzish va ijro qilish, valyuta resurslarini ko’paytirish bo’yicha takliflar ishlab chiqish, ularni oqilona taqsimlash va ulardan samarali foydalanish ustidan nazorat o’rnatish; • joriy yilda respublika byudjeti va valyuta rejasining bajarilishi yuzasidan hisobot tayyorlaydi va uni Vazirlar Mahkamasiga taqdim etadi; • mahsulotlar, tovarlar, ishlar va xizmatlarning Moliya vazirligiga biriktirilgan nomenklaturasi bo’yicha chegaraviy narxlari va tariflarini tasdiqlaydi; xalq xo’jaligi tarmoqlarida narxlar va tariflarning to’g’ri belgilanishi va qo’llanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi hamda narxlar ustidan davlat, idoraviy va jamoatchilik nazorati darajasini oshirish choralarini ko’radi; • qimmatbaho qog’ozlar bozorini shakllantirish hamda qimmatbaho qog’ozlar emissiyasi va harakati ustidan nazoratni amalga oshiradi, moliyaviy bozorni shakllantirish ishlarini muvofiqlashtiradi;

• auditorlik faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlarni, shuningdek, auditorlik faoliyatining milliy standartlarini o’z vakolatlari doirasida ishlab chiqadi va tasdiqlaydi; • auditorlik tashkilotlari tomonidan lisenziya bitimlarida nazarda tutilgan lisenziya talablari va shartlariga rioya qilinishini nazorat qiladi; • da’vogarlarga auditor malaka sertifikatini olishlari uchun malaka talablarini belgilaydi; • soliq maslahatchisi va aktuariy malaka sertifikatlarini olish uchun malaka imtihonini tashkil etish va o’tkazish tartibini, shuningdek respublika auditorlar birlashmasi bilan kelishgan holda - auditor malaka sertifikatini olish uchun o’qitish dasturini va malaka imtihonlarini topshirish tartibini tasdiqlaydi; • soliq maslahatchisi va aktuariy malaka sertifikatlarini olish huquqi uchun malaka imtihonlarini, shuningdek respublika auditorlar birlashmasi ishtirokida auditor malaka sertifikatini olish huquqi uchun malaka imtihonini o’tkazadi;  auditorlik faoliyatini lisenziyalashni belgilangan tartibda amalga oshiradi;  auditor, aktuariy va soliq maslahatchisi malaka sertifikatlarini beradi, ularning amal qilishini to’xtatib qo’yadi va ularni bekor qiladi; • tegishli malaka sertifikatlariga ega bo’lgan auditorlar, aktuariylar va soliq maslahatchilari reestrlari va auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun berilgan lisenziyaga ega bo’lgan auditorlik tashkilotlari hisobini yuritadi; • aksionerlik jamiyatlari va cheklangan mas’uliyatli jamiyatlarning yagona reestrini yuritadi, korxonalarning qimmatbaho qog’ozlarini ro’yxatga oladi;  respublika moliya-valyuta siyosatining asosiy prinsiplarini, shakllantirishda qatnashadi, respublikaning valyuta rejasini (to’lov balansini) tuzadi va ijro etadi, valyuta resurslarini ko’paytirish bo’yicha takliflarni ishlab chiqadi, ularni oqilona taqsimlashni hamda ajratilgan valyuta mablag’laridan samarali va maqsadga muvofiq foydalanishni nazorat qilishni ta’minlaydi; • O’zbekiston Respublikasi hududidagi xorijiy investorlarning investisiya faoliyatini moliyaviy va soliqlar bilan tartibga solishini amalga oshiradi, respublika

iqtisodiyotiga xorijiy sarmoya kelishi uchun qulay moliyaviy shart-sharoitlarni yaratish chora-tadbirlarini ishlab chiqadi; • respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini mablag’ bilan ta’minlash uchun respublika Hukumati tomonidan xorijiy kreditlar jalb qilish zarurati bo’yicha ekspertiza o’tkazadi, hujjatlarni rasmiylashtirishda ishtirok etadi, respublika Hukumati tomonidan olingan xorijiy kreditlarning kelib tushishini hisobga olish va nazorat qilishni amalga oshiradi; O’zbekiston Respublikasining tashqi qarzi o’z vaqtida to’lanishi va tashqi qarz bilan bog’liq ishlar amalga oshirilishini nazorat qiladi; • turli darajadagi byudjetlarning ijrosi, byudjetdagi muassasalar xarajatlar smetasining ijrosi bo’yicha buxgalterlik hisobini yuritish tartibini belgilaydi; • O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan birgalikda byudjetlarning kassa ijrosi bo’yicha hisob-kitob va hisobotlar shakllarini belgilaydi; • balansning hisob-kitob moddalari, qimmatbaho narsalarni qayta ro’yxatdan o’tkazish va natijalarini rasmiylashtirish tartibini belgilaydi, schyotlarning namunaviy rejalarini, buxgalteriya hisobi va xisobotining namunaviy shakllarini, ularni qo’llash va to’ldirish tartibi to’g’risidagi yo’riqnomalarni tasdiqlaydi; • respublika va mahalliy byudjetlardan mablag’ bilan ta’minlanadigan korxonalar, birlashmalar, tashkilotlar va muassasalarning moliya-xo’jalik faoliyatini nazorat qiladi va tekshiradi, respublika byudjetini tuzish va ijro etish bo’yicha moliya idoralari ishini yaxlit nazorat qiladi, zarurat bo’lganda vazirliklar idoralar moliyaviy-xo’jalik faoliyatini taftish qiladi va tekshiradi; • tugallangan taftish va tekshirish natijalari bo’yicha aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan zarur ko’rsatmalar beradi; • fuqarolarning Vazirlik vakolatiga tegishli xat, taklif, mulohaza va shikoyatlarining o’z vaqtida va diqqat bilan ko’rib chiqilishini ta’minlaydi, shuningdek, fuqarolar tomonidan ma’lum qilingan kamchiliklarni bartaraf etish choralarini ko’radi;

• O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan birgalikda qimmatbaho metallar bozorining ahvolini tahlil qiladi; • qimmatbaho metallarni ishlab chiqarish, qayta ishlash, ichki iste’mol qilish va eksport qilish prognozlari hamda balanslarini ishlab chiqishda qatnashadi • O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki huzuridagi Qimmatbaho metallar agentligi tomonidan mamlakatimiz ishlab chiqaruvchilaridan xarid qilinadigan mahsulotlar narxlarini belgilash hamda davlat tomonidan xarid qilinadigan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar uchun hisob-kitob qilish tartibi bo’yicha takliflar ishlab chiqadi Hay’at qarori, odatda, Vazirning buyrug’i bilan hayotga tatbiq etiladi. Vazir bilan hay’at o’rtasida kelishmovchiliklar kelib chiqqan holda Vazir o’z qarorini hayotga tatbiq etadi, paydo bo’lgan kelishmovchiliklar haqida Vazirlar Mahkamasiga axborot beradi, o’z navbatida hay’at a’zolari ham o’z fikr-mulohazalarini Vazirlar Mahkamasiga bildirishlari mumkin. Moliya-byudjetni rejalashtirish va respublika xalq xo’jaligini mablag’ bilan ta’minlash metodikasini, buxgalteriya hisobi va hisoboti, nazorat-taftish ishlari, soliq maslahati narx belgilash masalalari metodologiyasini takomillashtirish borasidagi takliflarni ko’rib chiqish uchun tegishli masalalar bo’yicha yuqori malakali mutaxassislar, ilmiy muassasalarning xodimlari, boshqa tashkilotlarning vakillaridan iborat metodologik va boshqa kengashlar tuzilishi mumkin. Bu kengashlarning tarkibi va ular haqidagi nizom Vazir tomonidan tasdiqlanadi. Moliya vazirligi moliya, narx, kredit, pul muomalasi, tovar-pul munosabatlarining butun jami sohasidagi ilmiy tadqiqotlarning nazariy darajasini, sifatini va amaliy ahamiyatini oshirish chora-tadbirlarini ko’radi, xalq xo’jaligini boshqarish amaliyotida iqtisodiy vositalar va rag’batlarning butun majmuidan samaraliroq foydalanishga qaratilgan aniq takliflarni ishlab chiqish uchun iqtisodiy ixtisosdagi ilmiy-tadqiqot institutlari bilan o’zaro hamkorlikni mustahkamlaydi. Moliya vazirligining markaziy apparati tuzilmasi, xodimlari soni, mehnatga haq to’lash fondi miqdori Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.

Moliya vazirligi markaziy apparatining shtat jadvali, shuningdek, uning mustaqil tarkibiy bo’linmalari haqidagi nizom Moliya vaziri tomonidan tasdiqlanadi. Moliya vazirligi yuridik shaxs hisoblanadi, O’zbekiston Respublikasining Davlat gerbi tasvirlangan va o’z nomi yozilgan muhrga ega. Hududiy moliya organlarining byudjet sohasidagi vakolatlari 2 : Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari, tumanlar va shaharlar byudjetlari loyihalarini tayyorlaydi hamda ularni tegishincha Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, viloyatlar va Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar hokimliklariga ko’rib chiqish uchun kiritadi; o soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni ularning manbalari kesimida to’liq va o’z vaqtida tushishi ustidan monitoringni amalga oshiradi; o tegishli byudjetning ijro etilishi jarayonida unga tushumlarni ko’paytirish bo’yicha qo’shimcha zaxiralarni aniqlaydi; o byudjet tashkilotlariga va byudjet mablag’lari oluvchilarga ular uchun nazarda tutilgan byudjetdan ajratiladigan mablag’lar hajmlarini etkazadi; o byudjet tashkilotlarining xarajatlar smetalari va shtat jadvallarini hamda byudjet mablag’lari oluvchilarning xarajatlar smetalarini, shuningdek ularga kiritilgan o’zgartirishlarni ro’yxatdan o’tkazadi; o buydlet Kodeksida nazarda tutilgan tartibda tegishli byudjetlar parametrlariga moliya yili mobaynida o’zgartirishlar kiritadi; o tegishli byudjetlarning mablag’laridan maqsadli foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi; o yuqori turuvchi moliya organlariga hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, viloyatlar va Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar hokimliklariga tegishli byudjetning ijrosi to’g’risida har choraklik hisobotlarni taqdim etadi; o byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilar xarajatlarini maqbullashtirishni amalga oshiradi; o tegishli byudjetlar ijrosining byudjet hisobini yuritadi; o mahalliy davlat hokimiyati organlarining tegishli byudjetlar daromadlari va xarajatlari 2 O’zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi,2013 yil 26 dekabr

balansliligiga ta’sir ko’rsatuvchi normativ-huquqiy hujjatlarini moliyaviy va iqtisodiy ekspertizadan o’tkazadi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari moliya boshqarmalari ko’rsatilgan vakolatlar bilan bir qatorda: - Davlat byudjeti daromadlari prognozini davlat soliq xizmati organlari va bojxona organlariga har chorakda tegishli ma’muriy-hududiy birliklar bo’yicha etkazadi; - byudjet ssudalarini beradi. Hududiy moliya organlari qonun hujjatlariga muvofiq byudjet sohasida boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining moliya boshqarmalari, tumanlar va shaharlar hokimliklarining moliya bo’limlari o’z vakolatlari doirasida 3 : o quyi turuvchi moliya organlari tomonidan byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlari ijrosining ta’minlanishi ustidan; o ijtimoiy nafaqalar va kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam tayinlanishi hamda o’z vaqtida to’lanishi ustidan; o byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilar tomonidan smetashtat intizomiga rioya etilishining ta’minlanishi ustidan; o aktsiz solig’i to’g’ri hisoblanishi va o’z vaqtida to’lanishi ustidan; o aktsiz to’lanadigan ayrim turdagi tovarlarning aktsiz markalari bilan to’liq tamg’alanishi va olingan aktsiz markalari sonining ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga muvofiqligi ustidan; o byudjet tashkilotlari tomonidan byudjet hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tuzishning, shuningdek quyi turuvchi hududiy moliya organlari tomonidan byudjet hisobotini tuzishning to’g’riligi ustidan davlat moliyaviy nazoratini amalga oshiradi. Davat moliyaviy nazorat bosh boshqarmasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar nazorat-taftish boshqarmalarining boshqa vazifalari sifatida quyidagilar belgilangan: 3 O’zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi,2013 yil 26 dekabr

• moliya organlari va byudjet muassasalari tomonidan byudjet va moliya qonunchiligiga rioya etilishini, O’zbekiston Respublikasi qonunlari, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining boshqa hujjatlari, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va farmoyishlari, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlari, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining buyruqlari va yo’riqnoma ko’rsatmalari, byudjet majburiyatlari ijrosi bilan bog’liq boshqa qonunchilik hujjatlari bajarilishi ta’minlanishini nazorat qilish; • respublika byudjeti va mahalliy byudjetlarning qat’iy bajarilishi ustidan doimiy nazoratni ta’minlash; • moliya organlari va tijorat banklarining birinchi navbatdagi sarf-xarajatlar navbatiga, mablag’ bilan ta’minlash hamda byudjet muassasalari xodimlariga ish haqi, ijtimoiy nafaqalar, stipendiyalarni to’lash muddatlariga va to’liqligiga rioya qilish, shuningdek byudjet muassasalariga ko’rsatib o’tilgan maqsadlar uchun naqd pul berish bo’yicha faoliyati ustidan nazorat va monitoringni amalga oshirish; • ijtimoiy nafaqalarning o’z vaqtida mablag’ bilan ta’minlanishini va ularni kam ta’minlangan oilalarga fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari orqali berilishini nazorat qilish; • paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash, qayta ishlash, paxta mahsuloti ishlab chiqarish va uni sotish bo’yicha statistika hamda buxgalteriya hisobot ma’lumotlarining to’g’riligi ustidan nazoratni amalga oshirish; • paxta tozalash korxonalari tomonidan qabul qilinadigan, saqlanadigan va qayta ishlanadigan paxta xom ashyosining miqdori va sifati bo’yicha ma’lumotlar nazorat va taftish qilinishini, xom ashyoni qayta ishlash chog’ida olinadigan paxta tolasi, paydo bo’ladigan kuyindilar hamda boshqa chiqindilarning belgilangan me’yorlariga rioya etilishini ta’minlash; • investisiya dasturlarini amalga oshirishga ajratiladigan markazlashtirilgan byudjet mablag’laridan belgilangan maqsadda foydalanilishini nazorat qilish; • byudjet mablag’larini kommunal xizmatlar va elektr energiyasiga sarflash limitlariga rioya etilishini muntazam ravishda tekshirib borish;

• byudjet muassasalari tomonidan shtat-smeta intizomiga rioya etish ta’minlanishini nazorat qilish; • hokimiyat va boshqaruv organlari rahbarlari va mansabdor shaxslari tomonidan byudjet jarayoniga noqonuniy aralashish hollarining oldini olish; • davlat valyuta mablag’larining to’g’ri va belgilangan maqsadda sarflanishini nazorat qilish; • fuqarolarning moliya va byudjet intizomining buzilishi hollari to’g’risidagi xatlari, shikoyatlari va arizalarini ko’rib chiqish; • yangidan tayinlangan pensiya va nafaqalarni hisoblab chiqishning, shuningdek qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlarni qo’llashning to’g’riligini, shu jumladan, fuqarolarning pensiya yig’majildlaridagi boshlang’ich hujjatlarning to’liqligi va ishonchliligini tekshirish yo’li bilan yalpi tekshirishlarni amalga oshirish; • mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, korxonalar, tashkilotlar va muassasalar tomonidan ishlayotgan pensionerlarga pensiya va nafaqalarning to’g’ri hisoblanishi va to’lanishini rejali ravishda tekshirish; • fuqarolarga pensiya va nafaqalar, shu jumladan, bank va pochta muassasalari tomonidan o’z vaqtida va to’liq to’lanishining tizimli monitoringini olib borish, qonun buzilishlari aniqlangan taqdirda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan choralar ko’rish; • tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari tomonidan berilgan ko’rikdan o’tkazish dalolatnomalarini va xulosalarni, zarurat bo’lganda, mustaqil ekspertlarni jalb etgan holda qayta ekspertizadan o’tkazish; • byudjetdan tashqari Ta’lim va tibbiyot muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg’armasi mablag’laridan maqsadli foydalanilishini nazorat qilish; • davlat xaridlari bo’yicha tender (tanlov) savdolari o’tkazilishining to’g’riligini nazorat qilish. Nazorat-taftish bosh boshqarmasiga O’zbekiston Respublikasi Moliya vaziri tomonidan tayinlanadigan boshliq boshchilik qiladi.

Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar Davlat moliyaviy nazorati boshqarmalariga O’zbekiston Respublikasi Moliya vaziri tomonidan tayinlanadigan boshliqlar boshchilik qiladi. Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar nazorat-taftish boshqarmalarining byudjet intizomiga rioya etilishini nazorat qilish bo’limlariga O’zbekiston Respublikasi Moliya vaziri tomonidan tayinlanadigan boshliqlar boshchilik qiladi. Byudjet intizomiga rioya etilishini nazorat qilish bo’limlari boshliqlari ayni vaqtda Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar Davlat moliyaviy nazorati boshqarmalari boshliqlarining birinchi o’rinbosarlari hisoblanadi. Davlat moliyaviy nazorati bosh boshqarmasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar Davlat moliyaviy nazorati boshqarmalari o’z ishfaoliyatini Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan yillik ish rejalariga asosan amalga oshiradi. Ular, zarur bo’lgan hollarda, moliya organlari va byudjet muasasalari faoliyatini rejadan tashqari taftish va tekshiruvdan o’tkazishadi, maxsus vakolatli organ ruxsati bilan esa, xo’jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviyxo’jalik faoliyatini taftish va nazorat qilishadi. Moliya organlari ichida G’aznachilik tizimi moliyaviy nazoratni amalga oshirishda muhim o’rin egallaydi. G’aznachilik tizimini monitoring, pul mablag’larini boshqarishni takomillashtirish va byudjet operasiyalari samaradorligiga erishishga yo’naltirilgan tamoyillaridan biri – byudjet ijrosini nazorat qilishni kuchaytirish bo’yicha yagona g’azna hisob varag’ini tashkil etish hisoblanadi. O’zbekistonda G’aznachilikning asosiy vazifalari vafunksiyalari “O’zbekiston Respublikasining Buydjet Kodeksi”da aniqlangan. Ushbu hujjatda Davlat byudjetining g’azna ijrosining asosiy prinsiplari belgilangan.

Davlat moliyaviy nazorati bosh boshqarmasining asosiy vazifalari moliya organlari va byudjet muassasalari tomonidan byudjet va moliya qonunchiligi xamda byudjet majburiyatlarining ijrosi bilan bog’lik bo’lgan boshqa qonunchilik xujjatlariga rioya etilishini ta’minlash ustidan nazoratni amalga oshirish respublika va mahalliy byudjetlarning qat’iy ijro etilishi ustidan doimiy nazoratni ta’minlash kommunal xizmatlar va elektr energiyasi uchun byudjet mablag’larini sarflash limitlariga rioya etilishi ustidan muntazam ravishda tekshiruvlar o’tkazib turish byudjet muassasalari tomonidan shtatlar jadvali – smeta intizomiga rioya etilinishini nazorat qilish xokimiyat va boshqaruv organlari raxbarlarining byudjet jarayoninga noqonuniy ravishda aralashuvi faktlarini to’xtatish fuqarolarning moliya va byudjet intizomi buzilganligi faktlari to’g’risidagi xat, shikoyat va arizalarini ko’rib chiqish va boshqalar 1- rasm. Davlat moliyaviy nazorati bosh boshqarmasining asosiy vazifalari G’aznachilik bo’linmalari davlat moliyaviy nazoratini 4 :  byudjet tashkilotlarining va byudjet mablag’lari oluvchilarning tovarlarni etkazib beruvchilar (ishlarni bajaruvchilar, xizmatlar ko’rsatuvchilar) bilan Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari mablag’lari hisobiga tuzilgan shartnomalarini xarajatlar smetalarida ko’rsatilgan summalar doirasida 4 O’zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi,2013 yil 26 dekabr

hamda belgilangan maqsadlarga muvofiq tuzilganligi ustidan nazorat qilish asosida majburiy ro’yxatdan o’tkazish;  xarajatlar smetalarida va ro’yxatdan o’tkazilgan shartnomalarda nazarda tutilgan summalar doirasida byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilar nomidan hamda ularning topshirig’i bo’yicha tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) etkazib beruvchilarning hisobvaraqlariga to’lovlarni bevosita amalga oshirish orqali to’lov intizomiga rioya etilishini ta’minlash yo’li bilan amalga oshiradi. G’aznachilik tizimi to’liq hajmda (Moliya vazirligi G’aznachilik va uning hududiy bo’linmalari) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat byudjetining g’azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2007 yil 28 fevraldagi PQ-594 – son qarori qabul qilingandan keyin rivojlandi. G’aznachilik o’zining hududiy bo’linmalari bilan birgalikda Davlat byudjetining g’azna ijrosini amalga oshiradigan maxsus vakolatli moliya organi hisoblanadi. G’aznachilik o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlis palatalarining qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, mazkur Nizomga hamda o’z faoliyatiga tegishli bo’lgan boshqa normativ-huquqiy xujjatlarga amal qiladi. G’aznachilik o’z faoliyatini davlat boshqaruvining boshqa organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki, tijorat banklari, boshqa tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlikda bevosita va o’zining xududiy bo’linmalari orqali amalga oshiradi. Davlat byudjetining g’aznachilik tizimi joriy etilishi quyidagi ijobiy natijalarga erishishga imkoniyat beradi: • davlat moliyaviy resurslarining real hajmini va uning istiqbol ko’rsatkichlarini doimiy nazorat qilish; • davlat moliyasining holati to’g’risidagi tezkor va muntazam ravishda axborotlarni yig’ish, ishlov berish va tahlil qilish;

• davlat byudjetining daromad va xarajat qismlarini kassa ijrosini har kungi aniqlashtirilgan monitoringini o’tkazish;  Tasdiqlangan byudjet mablag’lari doirasida byudjet tashkilotlarining tovarlar va xizmatlar yetkazib beruvchilar oldidagi majburiyatlarini qabul qilish bosqichida dastlabki nazoratni amalga oshirish; • moliya organlari tomonidan byudjet xarajatlarini o’z vaqtida va adresli moliyalashtirish bilan byudjet mablag’larini bosh taqsimlovchilari tomonidan suiiste’mol qilish va noto’g’ri ishlatishning oldini olish maqsadida joriy nazorat olib borish; • byudjet tashkilotlari majburiyatlarni olgandan keyin pul mablag’larini g’aznachilik hisob raqamidan to’g’ridan-to’g’ri tovar yetkazib beruvchilar hisob raqamiga o’tkazish orqali pul oqimlari xarakatini tezlashtirish va o’z vaqtida to’lovni amalga oshirish orqali ta’minotchilarni moliyaviy imkoniyatlarini yaxshilash; • g’aznachilik tizimining bir pog’onasidan ikkinchi pog’onasiga pul mablag’lari o’tkazishni tezlashtirish orqali byudjet mablag’larini tezkor xarakat qilinishini ta’minlash va boshqalar. Demak, g’aznachilikni joriy etishdan asosiy maqsad, davlatning moliyaviy resurslarini samarali boshqarishga ta’sir ko’rsatishdir. G’aznachilik organlari davlat moliyasini boshqarishga taalluqli turli vazifalarni bajaradilar. G’aznachilik tizimini joriy qilish bilan bog’liq bo’lgan asosiy ishlar quyidagilardan tashkil topadi: • kelgusida byudjet daromadlari va xarajatlari bo’yicha barcha operasiyalar turli banklarda ochilgan ko’plab byudjet hisob raqamlari o’rniga Markaziy bankda ochiladigan Moliya vazirligi g’aznasining Yagona hisobvaraqasiga jamlantiriladi; • byudjet tashkilotlari xarajatlarini hisobga olish va byudjet mablag’laridan foydalanishni nazorat qilish hamda hisobotlar tayyorlash uchun ularning shaxsiy hisob-varaqalari g’aznachilikda ochiladi;

• bank o’rniga g’azna tomonidan byudjet kassa ijrosini amalga oshirilishi va byudjet jarayoni barcha bosqichlari ya’ni daromad tushimi, byudjet mablag’lari ajratishdan tortib byudjet ijrosi hisobotini tayyorlashgacha bo’lgan ishlar birlashtiriladi; • zamonaviy axborot texnologiyalari va dasturiy mahsulotlarni qo’llagan holda g’aznachilikning yagona axborot tizimi yaratiladi hamda u banklarning elektron to’lov tizimiga ulanadi. Bu esa Davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari kassa ijrosini kunlik monitoringini ta’minlaydi hamda barcha darajadagi byudjetlar ahvoli haqida ma’lumotlarni tezkor yig’ish, qayta ishlash va tahlil qilishni ta’minlaydi. 5 G’aznachilik tizimida byudjetlar ijrosini tashkil qilish, byudjetlarning schyotlarini va byudjet mablag’larini boshqarish mamalakatning Moliya vazirligi maxsus g’aznachilik organlariga yuklatiladi. Maxsus g’aznachilik organlari barcha byudjet mablag’larini tasarruf qiluvchilar va byudjet mablag’lari oluvchilar uchun kassir vazifasini bajaradi hamda ularning topshiriqlari bo’yicha ular nomidan tegishli to’lovlarni amalga oshiradi. G’aznachilikning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - Davlat byudjetining kassa ijrosi; - Davlat byudjeti mablag’larining tushumi va sarfi ustidan nazoratni amalga oshirish; - Davlat byudjeti mablag’larini boshqarish; - Davlat byudjetida mablag’lar nazarda tutilgan yuridik yoki jismoniy shaxslar nomidan va ularning topshirig’iga binoan to’lovlarni amalga oshirish; - byudjet tashkilotlarining tovarlar yetkazib berish (ishlar bajarish, xizmatlar ko’rsatish) uchun tuzadigan shartnomalarini, shuningdek, buyurtmachilarning Davlat byudjeti mablag’lari hisobidan kapital qurilish uchun tuzadigan shartnomalarini ro’yxatga olish; - Davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalteriya hisobini yuritish; 5 Nuritdinova V., Sharapova M. Moliyaviy nazorat. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisod-Moliya, 2014. – 344 bet

- Davlat byudjeti ijrosining qanday borayotganligi to’g’risidagi axborotlarni yig’ish, qayta ishlash va taqlil qilish; - O’zbekiston Respublikasi davlat ichki va tashqi qarzlariga xizmat ko’rsatish, O’zbekiston Respublikasi kafolatlarini bajarish. Mavjud g’aznachilikda to’lovlar uch bosqichda amalga oshiriladi: 1. Yuridik majburiyatlar: shartnomalar, bitimlar,qarorlar(sud organlari, imtiyozlar), bir taraflama qarorlar. 2. Moliyaviy majburiyatlar: hisob-fakturalar, ish haqi vedomostlari, boshqalar. 3. To’lovni amalga oshirish. G’aznachilikda to’lovlarni amalga oshirish byudjet mablag’lari oluvchilarning yuridik majburiyatlarni olishi asosida moliyaviy majburiyatlarni bajarish deb tushuniladi. G’aznachilik amaldagi xarajatlar bo’yicha dastlabki va joriy nazoratni o’rnatishi lozim. Bitimga erishilgandan keyin esa nazoratni amalga oshirish O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining Nazorat-taftish boshqarmasi va boshqa organlar vazifasiga kiritiladi G’aznachilikning nazorat vazifasi esa aynan dastlabki nazoratdan iborat bo’ladi. Tuzilgan shartnomalar taqdim etilganda va ularning tasdiqlangan smetalariga mosligi aniqlangandan so’ng g’aznachilik organlari tomonidan ushbu hujjatlarning byudjetga qat’iy mosligi sinchiklab tekshiriladi. Joriy nazoratni olib borish uchun ishning haqiqatda bajarilganligi va unga haq to’lash byudjetda ko’zda tutilganligi haqida hujjatlar taqdim etilishi kerak. O’zbekiston Respublikasi hududida davlat byudjeti ijrosini g’aznachilik tizimini amaliyotga joriy etish masalalarini qarab chiqadigan bo’lsak, ma’lum natijalarga erishilganligini ko’rish mumkin. Bular jumlasiga: - shartnomalarni ro’yxatga olish, - schyot-fakturalar, - byudjet tashkilotlarining to’lov topshiriqlari hisobi kabilar g’aznachilik tizimini amaliyotga joriy etishning elementlari hisoblanadi.

Davlat moliyaviy nazoratni amalga oshirishda soliq organlari muhim rol o’ynaydi. O’zbekiston Respublikasining «Davlat soliq xizmati to’g’risida» gi 1997 yil 29 avgustdagi qonuni 6 soliq nazoratining asoslari, uni amalga oshirish bo’yicha soliq organlarining huquq va majburiyatlarini belgilab beradi. Soliq nazorati soliq solish subyektlari va obyektlari hisobini yuritish hamda soliq qonunchiligiga rioya etilishini nazorat qilishning yagona tizimidir. U davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliqqa tortiladigan subyektlar va obyektlar hisobini yuritish, soliq tekshiruvlarini o’tkazish, soliq to’lovchilar, boshqa shaxslarni so’roq qilish va qonunchilik bilan nazarda tutilgan boshqa shakllarda amalga oshiriladi. Davlat soliq xizmati organlarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: • soliq qonunchiligi, soliqlar hamda O’zbekiston Respublikasi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlarning o’z vaqtida hisoblab yozilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishini nazorat etish; • soliq qonunchiligiga rioya etilishining zaruriy shartlarini ta’minlash, soliq to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda yordam ko’rsatish, soliq bo’yicha qoidabuzarliklarni aniqlash, ogohlantirish va to’xtatib qo’yish. Davlat soliq xizmati organlari o’z vakolati doirasida quyidagi huquqlarga ega:  soliq to’lovchilarda (jumladan soliq to’lovchilar bilan bog’langan qarshi subyektlarda) O’zbekiston Respublikasi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlarning o’z vaqtida hisoblab yozilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishi bilan bog’liq bo’lgan moliyaviy hujjatlarni, shuningdek eksport- import operasiyalari bilan bog’liq bo’lgan hujjatlarni tekshirish, tekshiruv vaqtida yuzaga keladigan masalalar bo’yicha zarur bo’lgan tushuntirish, ma’lumotnoma va ma’lumotlarni olish; • qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda yuridik shaxslar hamda jismoniy shaxslarning banklardagi va boshqa moliya-kredit tashkilotlaridagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’xtatib qo’yish. 6 O’zbekistonRespublikasining «Davlatsoliqxizmatito’g’risida»giqonuni. O’ROMA, 1997 y., №9,

Davlat soliq xizmati organlari o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni boshqa davlat boshqaruv organlari, joylardagi davlat hokimiyati organlari, fuqarolarning o’zini o’zi boshqaruv organlari, statistika va moliya organlari, banklar va boshqa tashkilotlar bilan o’zaro birgalikda bajaradilar. Ko’rsatilgan organlar va tashkilotlar soliq xizmati organlariga soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish va soliq qonunbuzarligiga qarshi kurashda yordam berishlari shart. Davlat moliyaviy nazorat bo’yicha funksiyalarni bank tizimi ham bajaradi. O’zbekiston Respublikasining «O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida» 1995 yil 21 dekabrdagi qonuniga muvofiq u bank tizimi barqarorligini qo’llab- quvvatlash, omonatchilar va kreditorlarning manfaatlari himoyalanishini ta’minlash maqsadida bank nazoratini va banklar faoliyatini tartibga solishni amalga oshiradi. Byudjet tashkilotlarini nazorat qilish rejalari davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan tasdiqlanadi. Davlat moliyaviy nazorat organlari moliyaviy nazorat obyekti mansabdor shaxslarining harakatlarida jinoyat alomatlari bo’lgan huquqbuzarliklar aniqlangan taqdirda nazorat materiallarini huquqni muhofaza qiluvchi organlarga topshiradi. Moliyaviy nazorat obyekti mansabdor shaxslariga nisbatan ma’muriy huquqbuzarliklarga doir materiallar sudlarga yoki tegishli vakolatli davlat organlariga topshiriladi.

Adabiyotlar ruyhati: 1. Vahobov A., Malikov T. Moliya: umumnazariy masalalar, 2008 yil 2. Vahobov. A.V, Malikov. T.S: Moliya. Darslik. T: “Noshir” Toshkent 2011-y. - 711 b. 3. Ibragimov A., Sugirbaev B. Byudjet nazorati va auditi: O’quv qo’llanma – Toshkent, 2009 yil 4. Маликов Т . С . Молия . Ўқув қўлланма . – Т .: Iqtisod-moliya, 2018. – 266 б . 5. Malikov T.S., Vahobov D.R. Moliya: chizmalarda: o’quv qo’llanma.- Toshkent Iqtisod-moliya, 2010 yil 6. Norqobilov S., Dadaboeva H., Jo’raev O’. Xalqaro amaliyotda bank nazorati, T.” Iqtisod-moliya” 2007 yil 7. G’aybullaev O., O’roqov. U. - O’zbekiston Respublikasida byudjet tizimi va jarayoni: o’quv qo’llanma. Toshkent: Baktria press, 2015. — 168 b. 8. Денисова, Т.В. Аудит: учебное пособие / Т.В. Денисова. – Челябинск: Издательский центр ЮУрГУ, 2015. – 38 с. 9. Васильева М.В. Оценка эффективности и результативности использования бюджетных средств при проведении финансового контроля // Финансовая аналитика, пробл. и решения. - М., 2011. - № 13. - С. 24-34. 10. Овчарова Е.В. Финансовый контроль в Российской Федерации. Зерцало М Москва, 2015 г. Стр. 224

O'xshashlar

Auditorlik nazoratining moliyaviy nazoratni amalga oshirishdagi ahamiyati

Moliyaviy nazoratni amalga oshirish usullari, shakllari va turlari

Sug’urta tashkilotlarida moliyaviy nazoratni tashkil etish

Korxonalarda ichki moliyaviy nazoratni tashkil etish

Bank muassasalarida moliyaviy nazoratni tashkil etish