Mehnat ishlari bo'yicha kelishuv bitimi - Huquqshunoslik - Referatlar

Mehnat ishlari bo'yicha kelishuv bitimi

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49 KB

Ko'chirib olish

Mehnat ishlari bo`yicha kelishuv bitimi Reja: 1. Mehnat ishlari bo`yicha kelishuv bitimi 2. Fuqarolik protsessi nazariyasida ko`p vaqt kelishuv bitimi

Odatda, mehnatga oid huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan nizoli ishlar hal qiluv qarori chiqarilishi bilan yakunlanadi. Lekin fuqarolik protsessual qonunchiligi mazkur turkumdagi ishlar yuzasidan taraflar o`rtasida kelishuv bitimi tuzish yo`li bilan ish yuritishni tugatishni ham nazarda tutadi. Sudda raislik qiluvchi mehnatga oid ishlarning sud majlisida ko`rilishidan avval yoki sud majlisi boshlanishida yohud davom etishida har safar taraflardan nizoning o`zaro kelishuv bitimi tuzish yo`li bilan tamomlashni istash-istamasliklarini so`raydi (FPKning 159-moddasi 3-bandida hamda 179-moddalari). Darhaqiqat, FPKning 40- moddasiga ko`ra, mehnat ishlari bo`yicha taraflar protsessning istalgan bosqichida kelishuv bitimi tuzish orqali ishni yakunlashga haqli ekanligi o`z ifodasini topgan. O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining "Sudlar tomonidan mehnat shartnomasi (kontrakti)ni bekor qilishni tartibga soluvchi qonunlarning qo`llanilishi haqida"gi 1998 yil 17 aprel qarorida ham quyi sudlarga taraflar o`rtasida qonunga zid bo`lmagan, uchinchi bir shaxslarning qonuniy manfaatlariga ta`sir qilmaydigan kelishuv bitimlarini tuzilishi yuzasidan tashabbus ko`rsatishlari, ishni kelishuv bitimi bilan tugatishning oqibatlari yuzasidan taraflarga tushuntirish berishlari lozimligi to`g`risida ko`rsatmalar beriladi. Huquqiy adabiyotlarda kelishuv bitimining ahamiyati haqida gapirilib, kelishuv bitimining tuzilishi, ba`zi hollarda arzimagan ish (nizo, da`vo) bo`yicha ko`pgina fuqarolarni ishdan qolib, sud idoralariga kelishdan ozod qilishligi yuzasidan fikrlar bildiriladi. Bizning fikrimizcha ham, taraflarning huquqiy munosabatlarida hech narsani o`zgartirmaydigan kelishuv bitimi shunisi bilan muhimki, huquq va manfaatlar borasida nizoning mavjud bo`lmasligiga taraflar o`zlarining sa`y-harakatlari bilan sudning ko`magi orqali erishadilar. Shuningdek, taraflarning o`zaro huquq va manfaatlari borasida ixtiyoriy ravishda kelishuvga erishishlari fuqarolik protsessining tarbiyaviy ahamiyatini samarali ta`sir ko`rsatishidan dalolatdir. Fuqarolik protsessi nazariyasida ko`p vaqt kelishuv bitimi deganda taraflar tomonidan tuzilgan va sud tomonidan tasdiqlangan shartnoma nazarda tutilib,

da`vogar va javobgar o`zaro murosaga kelishish yo`li bilan o`zlarining fuqarolik huquq va manfaatlarini yangidan belgilab olishlari va ushbu asosda nizoni bartaraf etishlari tushunilgan. Shu o`rinda R.YE.Gukasyan protsessual ma`nodagi o`zaro murosaga kelish (da`vodan qisman voz kechish va da`voni qisman tan olish) kelishuv bitimining majburiy belgisi emasligini, kelishuv bitimi to`g`risidagi sud ajrimi moddiy huquqdagi o`zaro murosaga kelish kabi belginigina qamrab olmasligi kerakligini ta`kidlaydi. Bizning fikrimizcha, kelishuv bitimi-taraflarning sud hal qiluv qarori chiqarilmasidan nizoni o`zaro hal qilishlari to`g`risidagi kelishuvidir. Kelishuv bitimi nizoli moddiy-huquqiy munosabat mazmunini o`zgartirmasdan, taraflarning o`z xohishlari asosida tuzilishi mumkin. Bunday harakatlar ayrim mualliflarning ta`kidlashicha, har qanday holatda ham sud hal qiluv qarorini chiqarish orqali nizoni hal qilishdan voz kechish deb e`tirof etiladi. Sud tomonidan tasdiqlangan kelishuv bitimi o`zining o`zgarmasligi bilan tavsiflanadi, ya`ni ushbu ajrim ustidan apellyatsiya tartibida shikoyat va protest keltirilmaydi; ayni ushbu da`vo talabi bilan ayni shu taraflar, ayni shu asos bo`yicha sudga murojaat qilish huquqidan mahrum bo`ladilar. Shuning uchun ham taraflarning kelishuv bitimlarini tasdiqlashdan oldin da`vogarga yoki taraflarga tegishli protsessual harakatlarning oqibatlarini tushuntiradi. Ayni paytda sudda ish ko`rish amaliyotida ayrim sudlarning kelishuv bitimlarini tuzishda e`tibor bilan munosabatda bo`lishlari va bitimlarni tegishli tarzda rasmiylashtirishlari bunday ajrimlarni ijro qilishda nizolarning kelib chiqishini oldini oladi. Shu maqsadda sudlar taraflarning kelishuv bitimlarini tasdiqlash to`g`risida albatta ajrim chiqarishlari lozim bo`ladi va shu ajrim bilan bu ishning yuritilishi tugatiladi. Da`vogarning arz qilgan talablaridan voz kechganligi, javobgar esa da`vogar talablarini tan olganligi yoki taraflar erishgan kelishuv bitimining shartlari sud majlisi bayonnomasiga kiritilishi va tegishlicha, da`vogar, javobgar yoki har ikkala taraf tomonidan imzolanishi talab qilinadi. Sud majlisi bayonnomasida shuningdek, kelishuv bitimining huquqiy oqibatlari ko`rsatilishi va undagi shartlar

albatta moddiy huquq normalariga muvofiq bo`lishligini alohida qayd etish lozim. Shuning uchun ham taraflarning amaldagi qonunchilikka qarama-qarshi bo`lgan shartlar asosida kelishuv bitimi tuzishlariga yo`l qo`yilmaydi. Darhaqiqat, O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 1998 yil 17 apreldagi 12-sonli qarorida "ishga tiklash haqidagi da`vodan voz kechish masalasini hal qilishda yoki taraflarning bunday da`vo bo`yicha kelishuv bitimini tasdiqlashda sud bu harakatlar qonunga zid emasligini, taraflarning qonun bilan qo`riqlanadigan huquq va manfaatlari buzilgan yoki buzilmaganligini aniqlashi lozimligi ko`rsatiladi. Sh.SH.Shoraxmetov ham noto`g`ri bo`shatilgan yoki boshqa ishga o`tkazilgan xodimlarni ishga tiklash yoki avvalgi mansablariga qo`yish to`g`risidagi kelishuv bitimlari, agar bunday bitimlar xodimning g`ayriqonuniy bo`shatilishida aybli bo`lgan mansabdor shaxsni tashkilotga yetkazilgan zararni to`lash burchidan ozod qiladigan bo`lsa, tasdiqlanmasligi kerakligini ta`kidlab o`tadi. Shuningdek, mehnat qonunchiligi normalari bilan qat`iy belgilab qo`yilgan masalalarni o`zaro o`zgartirish yuzasidan kelib chiqadigan har qanday bitimlar, shu jumladan, kelishuv bitimlari ham hech qanday yuridik kuchga ega bo`lmasligini va taraflar o`zaro kelishuv orqali ushbu masalani hal qila olmasliklarini boshqa huquqshunos olimlar ham ta`kidlab o`tadilar. Mehnatga oid ishlar bo`yicha tasdiqlanayotgan kelishuv bitimlari ham hal qiluv qarorlari kabi mehnat munosabatlarida qonuniylik va huquq-tartibotni mustahkamlashga ko`maklashishi lozim. Shu maqsadda mehnatga oid munosabatlarda qonun buzilishlari holatlari bilan kelishuvchi bitimlar sud tomonidan tasdiqlanmasligi maqsadga muvofiqdir. Sud amaliyotida shunday holatlar ham uchraydiki, mehnat intizomini qo`pol ravishda buzgan xodimlar bilan mehnat shartnomasi bekor qilingan taqdirda, xodimlar ishga tiklash to`g`risidagi da`vo arizasi bilan sudga murojaat qiladilar. Ayrim ish beruvchilar sud hal qiluv qarorining chiqarilishini kutmasdan, o`zlari chiqargan buyruqni bekor qilib, ishdan bo`shatish asoslari ta`rifini xodimning o`z tashabbusi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish asoslariga o`zgartiradilar. Da`vogar esa ushbu holatni e`tiborga olgan holda, tabiiyki, o`z da`vosidan voz kechadi yoki o`zaro kelishuv bitimi tuziladi,

oqibatda esa mehnatga oid nizoli ish tugatiladi (FPKning 100-moddasi). Ayrim rahbar shaxslarning qat`iyatsizligi oqibatida mehnat qonunchiligini buzuvchi xodimlarga qarshi kurashning samaradorligi yo`qoladi. Shuningdek, mehnat intizomini doimiy ravishda buzib yuruvchi, qoidabuzar xodimlarning mehnatga bo`lgan munosabatlarini o`zgartirmay, bir tashkilotdan ikkinchi bir tashkilotga hech qanday to`siqlarsiz o`tib yurishlariga ham imkon yaratib beradi. Qonuniylik va huquq-tartibotni mustahkamlash, mehnat intizomini buzuvchi shaxslarga qarshi kurashishga qaratilgan chora-tadbirlarga zid bo`lganligi bois, sudlar ushbu turkumdagi ishlar yuzasidan kelishuv bitimini tasdiqlamasligi lozim. Chunki sud tomonidan kelishuv bitimining tasdiqlanishi yuzaga kelgan mehnat nizosini tugatilishiga olib keladi. Bizning fikrimizcha, mazkur holatda sud yuqori turuvchi ish beruvchini, kasaba uyushmasi qo`mitasini korxonada mehnat intizomini buzuvchi xodimlarni tarbiyalash ishlaridagi kamchiliklar yuzasidan xususiy ajrim chiqarishi maqsadga muvofiqdir. Binobarin, O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining "Sudlar tomonidan mehnat shartnomasi (kontrakti)ni bekor qilishni tartibga soluvchi qonunlarning qo`llanilishi haqida"gi 1998 yil 17 aprel qarorining 54-moddasida sud da`vodan voz kechishni qabul qilgan yoki kelishuv bitimini tasdiqlagan va ish yurgizishni tugatgan taqdirda, ishni ko`rishda aniqlangan qonun buzilishlarni bartaraf etish yuzasidan xususiy ajrim chiqarishga haqli ekanligi to`g`risida tushuntirishlar berilgan. Ayrim rivojlangan demokratik mamlakatlarning sud tajribasi shundan dalolat beradiki, fuqarolik ishlarini kelishuv bitimi tuzish yo`li bilan yakunlash masalasiga alohida e`tibor beriladi. Xususan, Fransiya Respublikasida mehnatga oid ishlarni ko`rib, hal qiluvchi maxsus sudlar tashkil etilgan bo`lib, ushbu sudlar ikki bo`limdan: kelishuv bo`limi; sudlov bo`limidan iborat. Sudga kelib tushgan da`vo arizalari dastavval majburiy tartibda kelishuv bo`limiga beriladi va mazkur nizo yopiq sud majlisida kelishuv asosida hal qilinadi. Kelishuv bo`limida ish ko`rishning muhim protsessual xususiyatlari

sifatida ushbu bosqichda ikkala tomondan saylangan sudyalarning ishtirok etishini e`tirof etish mumkin. Ushbu bosqichda har ikki sudya taraflarni ishni kelishuv asosida tugatishga chaqiradilar. O`z navbatida, kelishuvga erishish bir tomonning da`vodan voz kechishi yoki ikkala tomonning ham o`zaro teng manfaatlari asosida kelishuv bitimlarini tuzishlarida o`z aksini topadi. Mehnatga oid nizoli ishlar yuzasidan tuzilgan kelishuv bitimini rasmiylashtirishning soddalashtirilgan usulining qo`llanilishi alohida e`tiborga loyiqdir. Jumladan, ushbu bosqichda ish bo`yicha guvohlar jalb etilmaydi hamda ishdagi mavjud dalillar sud tomonidan tekshirilmaydi va baholanmaydi. Shuningdek, taraflarning kelishuv bitimi sud hal qiluv qarorlari kabi kuchga ega bo`lgan bayonnoma bilan rasmiylashtiriladi. Ish yuzasidan kelishuvga erishilmagan taqdirdagina ish sudlov bo`limida mazmunan hal qilinadi.

O'xshashlar

Mehnat ishlari bo'yicha isbotlash va dalillar

Mexnat ishlari bo'yicha sudda vakillik

Mehnat nizolarini oldini olish bo'yicha sudlarning faoliyati

Mehnat nizoli ishlar bo'yicha sud qarorlari va ularga qo'yilgan talablar

Mehnatga oid nizolarni sudda ko`rishning protsessual xususiyatlari