O’zgaruvchan tok ko’priklari yordamida induktivlik, sig’im, o’zaro induktivliklarni o’lchash - Energetika - Referatlar

O’zgaruvchan tok ko’priklari yordamida induktivlik, sig’im, o’zaro induktivliklarni o’lchash

Yuklangan vaqt:

22.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

194.3955078125 KB

Ko'chirib olish

O’zgaruvchan tok ko’priklari yordamida induktivlik, sig’im, o’zaro induktivliklarni o’lchash Reja: 1. Umumiy ma’lumotlar. 2. Muvozanatlashgan va muvozanatlashmagan ko’prikli chizmalar. 3. Muvozanat tenglamasi.

Bunday chizmalar ko’priklar; qarshilik va kichik kuchlanishlarni katta aniqlik bilan o’lchashda ishlatiladi. Ular bevosita ko’priklar va potentsiometrlar kabi ikki guruxga bo’linadi. Umumiy holda ko’priklarning printsipial chizmasi quyidagicha Bu chizmada Z1, Z2, Z3, Z4 - ko’priklar yelkalari; a, v - manba diagonali;' -s. 6. - o’lchov diagonali. Agar yelka qarshiliklari quyidagi ' munosabatda bo’lsa Z 1 * Z 4 = Z 2 * Z 3 ko’prik muvozanat holda hisoblanadi va o’lchov diagonali bo’yicha tok O ga teng bo’ladi. Shu yerning o’zida s va o nuktalar potentsiallari bir xil bo’ladi. Umumiy holda yelkalar qarshiliklari kompleks bo’lishi mumkin. Aktiv qarshiliklarni o’lchashga mo’ljallangan ko’prik YElkalari aktiv qarshiliklardan tuzilgan bo’lib, uning muvozanat tenglamasi. R l *R 4 =R 2 *R 3 ko’rinishga ega. Agar qarshiliklardan birortasi o’zgarib muvozanat buzilsa bu o’zgarish sezgir magnitoelektrik o’lchash mexanizmi (MUM) strelkasining oshishiga olib keladi. Stelkaning holatiga qarab o’zgarish qiymati baxolanadi. Strelkaning holatiga qarab kuzatilaetgan qarshilikni baxolash, Ya’ni ko’prik muvozanatdan chiqqan paytda natija olish muxim kamchilikka ega. Bunday ko’prik aniqligi manba kuchlanishiga bog’liq, chunki muvozanati buzilgan ko’prikda, manba kuchlanishining o’zgarishi strelkaning siljishiga olib keladi va o’lchashga xatolik kiradi, bunday ko’priklar muvozanatlashmagan ko’priklar deyiladi va ko’p qo’llanilmaydi. MUVOZANATLAShGAN KO’PRIKLAR Yuqoridagi kamchilik muvozanatlashgan ko’priklarda yo’q. Chunki bunday ko’priklarda o’lchanayotgan qarshilik turgan yelkadan boshqa yelkalardagi qarshiliklar rostlanuvchan, aniq qiymatlarga ega kilib tayyorlanadi. Natija doim ko’prik muvozanat holida o’qiladi, bunday holga rostlanuvchan qarshiliklar yordamida erishiladi.

Masalan: R4 o’lchanayotgan nom’alum qarshilik, u o’zgarib muvozanat buzilsa, R2 rostlanib muvozanat tiklanadi. Strelka O ga keladi. Natija esa R2 ning holatiga qarab o’qiladi. SIG’IMNI O’LChASh UChUN IShLATILADIGAN KO’PRIKLAR Bunday ko’prikning eng oddiy chizmasi suratda keltirlgan. Ular o’zgaruvchan tok manbasi yordamida ishlaydi. Suratda – R1, R2 – namunaviy aktiv qarshiliklar, S 0 – namunaviy sig’im,Sx – noma’lum sig’im. Agar sig’imda isroflar bo’lmasa (tg δ - 0 ) ko’prikning muvozanat sharti: Sig’imli yelkalarda birgina sig’im qarshiligi bo’lib, aktiv qarshilik bo’lmasa, ko’prik bittagina muvozanat tenglamasiga ega. Bu holda faqat birgina parametrni rostlash bilan (R2, R4 yoki S 0 ) natijani topish mumkin. Aktiv isroflari bor kondensatorning sig’imini o’lchash uchun (ty δ >0) quyidagi ko’prik chizmasidan foydalaniladi. Uning muvozanat tenglamasi ( Rx - jXx ) R 4 = ( R 0 - jX 0 ) R 2 ikkiga bo’linib ketadi: Aktiv qarshilikni sig’im qarshiligini

ifodalari bilan topamiz. Noma’lum sig’imni topish uchun ifodasidan foydalanamiz. Agar rostlanadigan qarshiliklar S 0 va R 0 bo’lsa natijalar alohida – alohida o’qiladi. S 0 ning millari S x qiymatida, R 0 ning millari R x qiymatlarida natija ko’rsatadi. Ushbu ko’prik kondensatorining tg δ sini (dielektrik isroflar burchagi tangensini) topish uchun ham xizmat qilishi mumkin. Amalda dielektriklarning ishchi kuchlanish ta’siridagi isroflarini tg( δ ) topish katta ahamityaga ega. Katta kuchlanish ta’sirida tg δ ni topish uchun quyiidagi ko’prik chizmasi keng tarqalgan: Qarshiliklar quyidagi shartni qanoatlantiradilar: Zx>>R2; Z 0 >>Z4; Shuning uchun U ac>>Ucb Uad>>Udb; O’lchanayotgan ob’ekt (S x va R x ) xamda namunaviy kondensator S 0 katta kuchlanish ta’sirida bo’ladi. Rostlanuvchi elementlar esa (R2 R4 va C4 lar) kichik kuchlanishlar ta’sirida bo’lib, xavfsizlik uchun (b) nuqta yerga ulanib qo’yiladi. Ko’prikning muvozanat tenglamasi: ekanligini nazarda tutib,quyidagini yozish mumkin:

Kompleks ifodani ikki tenglamaga ajratib yuboramiz ( haqiqiy va mavhum qismlari alohida – alohida teng bo ’ lishi kerak ); ular chastotaga bog ’ liq emas : Bu yerdan o ’ lchanayotgan sig ’ im S x , qarshilik R x va fg δ x lar : Alohida – alohida hisob uchun rostlanuvchi parametrlar sifatida R4 va C4 ni tanlanadi: Chunki ular faqat bittadan ifoda bor. INDUKTIVLIKNI O’LChASh UChUN KO’PRIK ChIZMASI Induktivlikni o’lchash uchun quyidagi chizma asosida qurilgan ko’prikdan foydalanish mumkin. R qarshilik no’malum L x ,R x lar bilan yoki namunaviy R 0 L 0 lar bilan ketma-ket ulab ko’yilishi mumkin. Bunga ehtiyoj quyidagicha tushuntiriladi: masalan R=0 bo’lsin. Muvozanat tenglamasidan: R 2) ushbu ifodalarni olish mumkin

Ish davomida namunaviy induktivlikni o’zgartiradigan qilib yasash juda qiyin. Lekin L 0 =const, R 0 =const bo’lsa, L x va R x noma’lumli ikki tenglamadan o’zgaruvchan (rostlanuvchan) bo’lib R2/R4 munosabat xizmat kiladi. Bu munosabat (R2/R4) bir vaqtning o’zida ikkala tenglamani ham qondirish uchun shart bajarilishi kerak. Shuning uchun bo’lsa-yu, bu yerda R2/R4 ikkinchi tenglamani qanoatlantiruvchi R 4 shart bo’lsa, ko’prikni muvozanatlash uchun R x ga qandaydir qarshilik R qo’shish kerak, ya’ni: ( ёки ) Bu tenglamalarni tiklash uchun R ham rostlanuvchan bo’lishi kerak. Agar bo’lsa, R karshilik namunaviy qarshilik R 0 ga ketma-ket ulanishi kerak. Unda ifodaga asosan Rx topiladi. Rostlanuvchi R2/R4 karshilikning va R ning millari R 4 natijani ko’rsatadi. Bu ko’prik L x va R x larni aloxida-aloxida topishga imkon bermaydi, chunki R2/R4 nisbat ikkala ifodaga (tenglamaga) ham kiradi.

Ko’prikning yechimini topish qiyin; ayniqsa kichik ko’ngilchanlik (dobrotnostp) da va Lx larning qiymati R2/R4 nisbatning va R ning ko’prik muvozanat holidagi qiymatlariga, hamda P ulagichning holatiga qarab yuqoridagi ifodalardan topiladi. Amalda noma’lum induktivlikni o’lchash uchun namunaviy element sifatida induktivlik emas kondensator olinadi. Unda sig’imni rostlash oson va arzon bo’ladi, o’lchashlari ixcham bo’ladi. Muvozanat hosil bo’lishi uchun noma’lum L X va namunaviy rostlanuvchi sig’im S 0 qarama-qarshi yelkalarga joylshtiriladi. Rostlanuvchi va namunaviy qarshilik ham S 0 ga parallel bo’lib, alohida – alohida natija olish va rostlash uchun shunday qilinadi. Xs 0 //R 0 ning to’la qarshiligining ifodasi ekanligini e’tiboriga olib, muvozanat tenglamasini quyidagicha yozamiz: Tenglamadagi haqiqiy va mavhum qismlari o’zaro teng bo’lsagina, kompleks sonlar o’zaro teng bo’lishini e’tiborga olib, yozish mumkin: Cho’lg’amning ko’ngilchanligi (dobrotnost ь ): Alohida –alohida rostlash sharti rostlanuvchi elementlar sifatida S 0 va R 0 ishlatilganda bajariladi. R 0 ning shkalasi Rx larni, S 0 ning shkalasi L x larni beradi.

NAZORAT SAVOLLARI: 1. Ko’prik o’lchash chizmalari yordamida nimalar o’lchanadi? 2. Muvozanatlashmagan ko’prikning kamchiliklari ? 3. Muvozanatlashgan ko’prikning afzalliklari nima? 4. O’zgarmas va o’zgaruvchan tok ko’priklarining qo’lanilish sohasi? 5. Ko’prikning muvozanat tenglamasi qanday? 6. Qay hollarda muvozanat tenglamasi kompleks qarshiliklar orqali ifodalanadi? 7. Ko’prik muvozanat holida qarshiliklar argumentlari o’zaro qanday munosabatda bo’lishlari kerak? 8. Reoxord deb nimaga aytiladi? 9. Muvozanatlashgan ko’prikda natija olinadigan payti o’lchash diagonalidagi tok nimaga teng? 10. Nima uchun ko’prikning ma’lum qarshilikli elkalari rostlanuvchan bo’lishi kerak?

Фойдаланилган адабиётлар 1. Нефедова В.И. «Метрология и радиоизмерения». Учебник. Москва «Высшая школа» 2003. 2. Раннев Г.Г. Методы и средства измерений. Учебник для ВУЗов Издательство стереотип – М.; Издательство центр «Академия» 2004. 6. Ismatullaev P.R., Qodirova Sh.A. “Metrologiya asoslari”, o’quv qo’llanma, (kirillda) Tafakkur nashryoti, (lotinda) “ExtremumPress” nashryoti, 2012. 3. Ismatullaev P.R., Abdullaev A.X. va boshq. Fizikaviy-kimyoviy o’lchashlar. O’quv qo’llanma. Toshkent, 2007. –180b. 4. Ismatullaev P.R., A’zamov A.A. va boshq. Issiqlik texnikasida o’lchashlar. O’quv qo’llanma, Toshkent, 2007. –90b. 5. B.E. Muxamedov. Metrologiya, texnologik parametrlarni o’lchash usullari va asboblari. Toshkent «O’qituvchi» 1991. –320 b. 6. N.R.Yusupbekov, B.E.Muxamedov, Sh.M.G’ulomov. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish. Darslik, Toshkent, «O’qituvchi» 1997. –353 b.

O'xshashlar

O’zaro induktiv bog’langan zanjirlar

Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari

O’zgaruvchan tok zanjirlarini kompleks usulda hisoblash

Elektr zanjirlar nazariyasiga oid tushuncha va qonuniyatlar

Yig’iq, o’lchamli elektr zanjirlardagi o’tkinchi jarayonlar