Bosh sahifa
Referatlar
Energetika
Chiziqli elektr zanjirlar nazariyasi. Bir fazali sinusoidal o’zgaruvchan tok zanjirlari
Chiziqli elektr zanjirlar nazariyasi. Bir fazali sinusoidal o’zgaruvchan tok zanjirlari
Yuklangan vaqt:
21.05.2023
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
2341 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari
Nosinusoidal davriy kuchlanish va toklar
To’rtqutblik elektr zanjirlari
O’zgaruvchan tok zanjirlarini kompleks usulda hisoblash
Yig’iq, o’lchamli elektr zanjirlardagi o’tkinchi jarayonlar
![(бунда ω t=F max ) қонуният билан ўзгаради. Бу оқим қуйидаги э.ю.к. ни индукциялайди: e = = ωΦ m sin( ω t + ψ e ) = E m Sin( ω t + ψ e ) (3.1) бунда: E m = ωΦ m – e.yu.k. амплитудаси, чунки ω [1/с] нинг оқимга кўпайтмаси (1Bb=1B*1cek) ўлчов бирлиги бўйича 1 Вольт. Бу ерда: ω – ўзгарувчан синусоидал э.ю.к.нинг бурчак частотаси (rad/cek); ( ω t+ ψ e ) – t вақтдаги э.ю.к.нинг фазаси; ψ e – бошланғич фаза, яъни т=0 бўлгандаги фаза. Агар генераторнинг 1-2 қисмларига юклама қаршилигини уласак, ундан қуйидаги ток ўта бошлайди: i = I m Sin ( ω t + ψ i ;) (3.2) бунда: I m – ток амплитудаси; ψ i – унинг бошланғич фазаси. Юклама қисмларида ҳосил бўлган кучланишнинг тушуви: u = U m Sin ( ψ t + ψ u ) (3.3) бунда: U m – кучланиш амплитудаси; ψ u – унинг бошланғич фазаси. Юқорида кўрсатилганидек, ўзгарувчан токнинг бурчак частотасини қуйидагича ёзиш мумкин: (3.4) (бу ерда: ф = 1/Т чизиқли частота ёки соддалаштирилганда - частота). Бу ифода ўзгарувчан ток фазасининг 1 секундда неча радиан ўзгаришини кўрсатади. Масалан, ф=50 Гтс частота учун бурчак частота ω =314 рад/сек. Тажриба шуни кўрсатадики, э.ю.к., кучланиш ва токлар оний қийматларини вақт бўйича эмас, балки ω т (рад) бурилиш бурчагига (фазасига) боғлиқ равишда графиклар (диаграммалар) ёрдамида кўриш қулайроқдир. 3-расмга кўра, мусбат бошланғич фазалар ( ψ у>0) координаталар бошидан чапга, манфийлари ( ψ и<0) эса ўнгга қўйилиши керак. Бунда манфий қийматлардан мусбат қийматларга ўтиш нуқтасидан функциянинг мусбат йўналишдаги синусоидаси бошланади. Агар иккита бир хил частотали у1 = Ум1 Син ω т ва и = Им Син ω т синусоидал миқдорлари бир хил бошланғич u F = ψ i =0 фазаларга эга бўлса, уларнинг йўналишлари фаза жиҳатдан мос дейилади (3-б расм). Агарда](/data/documents/e3c83131-17eb-4c3e-ac6f-201f2d4b0b0f/page-5.png)
![6-расмда келтирилган вектор диаграмма и1:, и2 ва и3 токларнинг т=0 вақтда олинган амплитуда ва фаза нисбатларининг геометрик ифодаси бўлади. Вақт ўзгариши билан бу токларнинг фазалари бир хилдаги ω т бурчакка ортиб боради. Бу эса учала векторларнинг +И ўққа нисбатан соат стрелкасига тескари йўналишда бир вақтда ω т бурчакка бурилишига тенг. Бошқача қилиб айтганда, токларнинг вақт бўйича ҳаракатини бурчак частотага тенг ω бурчак тезлик билан айланаётган векторларнинг даврий функцияси тарзида ифодалаш мумкин. Ток векторлари ҳаракат траекториясининг проекциясини и ўққа и (т) [ёки и ( ω т)] эгри чизиқлар тарзида тушириб, синусоидал миқдорларни айланувчи векторлар билан алмаштириш мумкинлигига тўла ишонч ҳосил қиламиз (масалан, К нуқтадан КЪ нуқтагача ўтишни кўринг). Демак, синусоидал э.ю.к. кучланиш ва токлар (сонидан қатъи назар) устида ҳар қандай алгебраик амалларни (уларни берилган шартли векторлар билан алмаштириб) бажариш мумкин. Векторларга ўтишда қуйидаги шарт ва қоидаларни доимо ёдда тутиш керак: 6-расм. 2. 1.Векторларга фақат бир хил ω частотали синусоидал миқдорлар бўлгандагина ўтиш мумкин. 3. Ифодаловчи векторлар назарий механикадаги каби фазовий векторлар бўлмасдан, вақт бўйича ўзгарадиган векторлардир. Уларнинг модуллари тегишлича амплитудавий миқдорларни ифодаласа, йўналишлари орасидаги](/data/documents/e3c83131-17eb-4c3e-ac6f-201f2d4b0b0f/page-13.png)
![(3.41) a) b) 12- rasm. (3.40) va (3.41) ifodalarga ko’ra, bir davr ichida reaktiv elementlar quvvatlarining o’rtacha qiymati nolga teng. Bunga i g , i L va i c toklarning va kuchlanish u ning vaqt bo’yicha o’zgaradigan diagrammalarini qurib (12-rasm), ishonch hosil qilish mumkin. Aktiv elementning P n oniy quvvati (12-a rasm) istagan oniy vaqtda [u = i g = 0 ( ω t = 0, π ,2 π va h.k.) dan tashqari] noldan katta bo’lib, o’zining o’rtacha P= UI • Cos φ qiymati atrofida ikkilangan chastota 2 ω bilan o’zgarib turadi. Uning bunday o’zgarishi (3.37) dan kelib chiqadi. Buning sababi shuki, i tok yo’nalishi kuchlanish u yo’nalishi bilan ustma-ust tushadi. Bunga o’zgaradigan diagrammalarni qurib (3.12rasm), ishonch hosil qilish mumkin. Induktiv elementning oniy quvvati p L = ui L (12-b rasm) har chorak (T/4) davrda o’zining ishorasini teskarisiga o’zgartiradi: kuchlanish u va tok i L ning yo’nalishlari mos bo’lgan choraklarda uning ishorasi musbat, ular yo’nalishlari qarama-qarshi bo’lgan chorakda esa manfiy bo’ladi. U va i L lar nol qiymatlardan o’tgan oniy vaqtlarda quvvat p L = 0. Kuchlanish u va tok i L ning orasida faza siljishi burchagi π /2 ga teng bo’lgani uchun, oniy quvvatning musbat va manfiy yarim to’lqinlari o’zaro teng, ya’ni g’altakning magnit maydoniga qancha energiya kelib tushsa (musbat yarim to’lqin), undan o’shancha energiya manbaga qaytariladi (manfiy yarim to’lqin). [ ] d) v) g)](/data/documents/e3c83131-17eb-4c3e-ac6f-201f2d4b0b0f/page-28.png)
