To’rtqutblik elektr zanjirlari - Energetika - Referatlar

To’rtqutblik elektr zanjirlari

Yuklangan vaqt:

21.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1961.5 KB

Ko'chirib olish

To’rtqutblik elektr zanjirlari Reja: 1. Passiv to’rtqutblik zanjir asosiy tenglamasi 2. Passiv to’rtqutblik zanjir almashinish sxemasi bo’yicha ularning ekvivalent parametrlarini aniqlash 3. To’rtqutblik zanjir parametrlarini tajriba usulida aniqlash 4. To’rtqutblik zanjir uzatish funksiyalari. To’rtqutblik zanjir differensiallash va integrallash xususiyatlari

Passiv to’rtqutblik zanjir asosiy tenglamasi Ikkita kirish 1-1' va ikkita chiqish 2-2' qismlari (qutblari) bo’lgan har qanday murakkab elektr zanjir to’rtqutblik deb ataladi (10.1-rasm). To’rtqutblikning kirish qutblari (1-1') kuchlanish manbai U 1 ga, chiqish qutblari (2-2') 1-rasm. esa elektr energiyasining qabul qiluvchi yuklama qarshiligi Z yuk ga ulanadi. Ko’pqutbliklar (yoki bizning misolimizda to’rtqutbliklar) ko’rinishidagi murakkab zanjirlarni o’rganishdan asosiy maqsad, ko’pqutbliklar (to’rtqutbliklar) ning ichki tuzilishlarini tashkil etuvchi elementlarning ish rejimlaridan qat’i nazar, zanjirning kirish va chiqish qismlari orasidagi funksional bog’lanishni aniqlashdan iborat. Boshqacha qilib aytganda (to’rtqutbliklar bo’lgan holda), buning ma’nosi manbaning kuchlanishi Ú 1 va toki Ì1 ma’lum bo’lsa, iste’molchining kuchlanishi Ú 2 va toki Ì 2 ni aniqlashning qonuniyatlarini va bog’lanishini topish demakdir. Zanjir ichki parametrlarining tavsiflariga ko’ra, to’rtqutblikning kirish va chiqish qismlarini bog’lovchi tenglama chiziqli yoki nochiziq bo’lishi mumkin. Shuning uchun to’rtqutblik birinchi holda chiziqli, ikkinchi holda esa nochiziq bo’ladi. Ichki tarmoqlarida e.yu.k. va tok manbai bo’lmagan to’rtqutblik passiv bo’ladi. To’rtqutbliklarning bu turkumiga ikkita simli elektr uzatish va aloqa liniyalari, transformatorlar, to’g’rilagichning ko’prik sxemalari, tekislovchi filtrlar va h.k.lar kiradi. Agar to’rtqutblikning ichida bitta bo’lsa ham energiya manbai bo’lsa, u aktiv bo’ladi. Quyida chiziqli parametrlarga ega bo’lgan faqat passiv to’rtqutbliklarni ko’rib chiqamiz. Endi quyidagi nazariy muammoni hal etamiz: murakkab passiv zanjir P ning (1-rasm) parametrlari va uning kirish qismlaridagi kuchlanish U1 bo’yicha funksional bog’lanish Ú 1 = f 1 (Ú 2 ,Ì 2 ) va Ì 1 -f 2 (Ú 2 , Ì 2 ) larni aniqlaymiz. Bu murakkab

zanjirning ixtiyoriy tarmog’ida kuchlanish va tokni shartli ravishda to’rtqutblikning chiqish qismlarida quyidagi kuchlanish Ú 2 va tok Ì 2 ga teng deb faraz qilamiz. Buning uchun zanjirning tenglamalari sistemasini kontur toklari usulida tuzamiz: bunda: Ì 1 , Ì 2 , Ì n –n-ta mustaqil kontur bo’yicha ulangan kontur toklarining komplekslari; Z kk –―k‖-konturga kiruvchi barcha qarshiliklarning yig’indisiga teng bo’lgan, shu konturning xususiy to’la qarshiligining kompleksi; Z qs - q va S - konturlarning orasida hosil bo’lgan yondosh tarmoq; (Z qs = Z sq ) barcha qarshiliklarning yig’indisiga teng bo’lgan o’zaro to’la kompleks qarshilik. Zanjirda Ú 1 dan boshqa hech qanday kuchlanish manbai bo’lmaganligi uchun, (10.1) tenglamalar sistemasining barcha o’ng qismi (birinchisidan boshqalari) nolga teng. Ammo yuqoridagi shartga ko’ra, noma’lum bog’lovchi (10.1) tenglamada sistema ikkinchi tenglamasining ikkinchi hadiga kirgan oshkor bo’lmagan kuchlanish Ú 2 = Ì 2 Z yuk ham qatnashishi kerak, chunki Z 22 Ì 2 =Z' 22 Ì 2 +Z yuk Ì 2 . Shuning uchun (10.1) sistemani quyidagi ko’rinishda qayta yozamiz: Bunda: Z' 22 = Z 22 - Z yuk – iste’molchi Z yuk qarshiligisiz ikkinchi kontur barcha qarshiliklarining yig’indisiga teng kompleks qarshilik. Z' 22 qarshilik 2-2' qismalarga nisbatan passiv to’rtqutblik P ning ichiga kiruvchi ikkinchi kontur xususiy qarshiligining bir qismi. (10.2) sistemaning to’la aniqlovchisini

va uning Δ kk hamda Δ qs = Δ sq tarzidagi algebraik to’ldiruvchisini hisoblab, kontur toklari Ì va Ì ni topamiz: yoki (10.3) chunki va nisbatlar o’tkazuvchanlik o’lchov birligiga ega. (10.3) tenglama to’rtqutblikning Y- parametrlar orqali yozilgan tenglamasini ifodalaydi. Bunda passiv to’rtqutblikning parametrlari chiziqli bo’lganligi tufayli Y 12 =-Y 21 , chunki Δ 12= Δ 21. (10.3) munosabatni qarshilik o’lchamlarini ko’rsatuvchi Z-parametrlar orqali ham ifodalash mumkin, u holda (10.4) bu yerda , Endi to’rtqutblikning kirish kompleks miqdorlari: Ú 1 va Ì 1 ning chiqish kompleks miqdorlari: Ú 2 va Ì 2 bilan bog’lanishini bevosita ifodalovchi ikkita tenglamalar sistemasiga o’tish mumkin: (10.5,a)

bunda to’rtqutblikning doimiy parametrlari. Bular ham (ya’ni A, B, C va D) Y va Z parametrlar kabi kompleks sonlardir. (10.5) tenglamadan B parametrning o’lchov birligi Om, C parametrning o’lchov birligi 1/Om ekanligini, A va D parametrlarning esa o’lchov birligi yo’qligini ko’rish oson. Bu parametrlar quyidagi tenglama vositasida o’zaro bog’langan: AD - BC = 1 (10.6) Shuning uchun bulardan o’zaro bog’lanishsiz faqat uchtasi berilishi mumkin, to’rtinchisini esa (10.6) tenglama yordamida aniqlasa bo’ladi. (10.6) tenglamaning to’g’riligiga A, B, C va D larning qiymatlarini ularning aniqlovchisi va algebraik to’ldiruvchisi orqali qo’yib ishonch hosil qilish mumkin: AD Agar kuchlanish manbai Ú 1 to’rtqutblikning chiqish qismi 2-2' ga, yuklama Z yuk ga esa uning kirish qismi 1-1' ga ulangan bo’lsa, u holda, avvalgi tok /1 o’rniga iste’molchining teskari yo’nalishidagi toki – (–Ì 2 ) oqib o’tadi. Bunda tok I 2 ning o’rniga zanjirning avvalgi chiqish (hozirgi kirish) tarmog’i 2-2' ga kuchlanish Ú 1 berayotgan tok (–Ì 1 ) ma’lum bo’ladi. Shu sababli (10.5) tenglamaning o’rniga quyidagi sistemani olamiz: Tenglamalarning birgalikdagi yechimi: yoki

Ammo AD BC =1 bo’lgani uchun bo’ladi, ya’ni kuchlanish manbai Ú 1 ni to’rtqutblikning chiqish qismi 2-2' ga, yuklama Z yuk ni esa kirish qismi 1-1' ga qayta ulanganda (10.5) tenglamadagi A va D parametrlar o’rin almashadi. Agar bu parametrlar o’zaro teng bo’lsa, (10.5) ifoda o’z kuchini saqlab, to’rtqutblik ―kirishchiqish‖ yo’nalishida, shuningdek, teskari yo’nalishda energiya uzatishda o’zini bir xil tutadi. Parametrlari A=D bo’lgan to’rtqutbliklar simmetrik hisoblanadi. Passiv to’rtqutblik zanjir almashinish sxemasi bo’yicha ularning ekvivalent parametrlarini aniqlash Elektr mashinalarda, transformatorlarda, elektr uzatish va aloqa liniyalarida va boshqa amaliy hollarda uchraydigan fizik jarayonning tahlilini qulaylashtirish uchun to’rtqutblik tarzida ko’rib chiqilayotgan qurilmaning real sxemasini unga ekvivalent bo’lgan almashtirish sxemasiga keltirish mumkin. Tuzilishi jihatidan eng oddiy sxema T - shaklli (2-rasm) va П -shaklli (3-rasm) almashinish sxemasi bo’yicha tuzilgan uch elementli to’rtqutblikdir. Bu to’rtqutbliklarning ichki tuzilishini tashkil etuvchi qarshilik va o’tkazuvchanlikning berilgan qiymatlari orqali aniqlaymiz. 2-rasm zanjir uchun Kirxgofning qonunlariga binoan tuzilgan quyidagi tenglamalar sistemasini olamiz: Tok I ning qiymatini ikkinchi tenglamadan birinchi tenglamaga

2-rasm. qo’ysak, hosil bo’ladi. Olingan tenglamani natijaviy ko’rinishda qayta yozamiz: Bu yerda tegishlicha: A=1+Z 1 Y 0 ; B=Z 1 +Z 2 +Z 1 Z 2 Y 0 ; C=Y 0 ; D=1+Z 3 Y 0 Shunday qilib, to’rtqutblikning parametrlari T-shaklli almashinish sxemasi bo’yicha bevosita passiv to’rtqutblik tarzida berilgan zanjir ichki elementlari qarshiliklarining va o’tkazuvchanliklarining qiymatlaridan aniqlash mumkin. Ammo ko’pincha teskari masala qo’yilib, bunda ichki tuzilishi murakkab bo’lgan passiv to’rtqutblikning berilgan A, B, C va D parametrlari bo’yicha uning T-shaklli almashinish sxemasini tuzib (2-rasm) va uning uchun Z 1 , Z 2 va Y 0 larning qiymatlarini aniqlash talab etiladi. Yuqoridagi tenglamalarga ko’ra, va Y 0 = C

3-rasm. Agar Z 1 =Z 2 bo’lsa, T-shaklli sxema simmetrik bo’ladi, chunki bu holda A=D. Π -shaklli almashinish sxemasi (3-rasm) uchun quyidagi tenglamalar sistemasiga egamiz: i yechimi (10.5) +(1+ ya’ni A=1+Z 0 Y 2 , B=Z 0 , C=Y 1 +Y 2 +Y 1 Y 2 Z 0 va D=1+Y 1 Z 0 Agar shu parametrlardan foydalanib, to’rtqutblikning П -shaklli ekvivalentini tuzish talab etilsa, u holda: П -shaklli almashinish sxemasi bo’yicha to’rtqutblikning simmetriya sharti Y 1 =Y 2 dir, chunki bunda A = D. To’rtqutblik zanjir parametrlarini tajriba usulida aniqlash

Passiv zanjirlarni, umuman olganda ko’pqutbliklar, xususiy holda esa to’rtqutbliklar nuqtayi nazaridan tahlil qilishning asosiy afzalligi shuki, bu ko’pqutbliklar (to’rtqutbliklar)ning ichki tuzilishidagi murakkab zanjir va elementlarni alohida tahlil qilish shart emas. Ichki zanjirlarning kattaliklari o’zgarmas va parametrlarining xarakterlari chiziqli bo’lganda, (10.5) tenglama bilan aniqlanadigan to’rtqutblikning kirish va chiqishdagi kattaliklar orasidagi bog’lanish zanjirning har qanday ish rejimida Ú 1 , Ì 1 va Ú 2 , Ì 2 larning miqdoriy nisbatlarini tavsiflovchi qat’iy matematik qonuniyatga aylanadi, ya’ni to’rtqutblikning A, B, C va D parametrlari zanjirning har qanday ish rejimida, shuningdek, salt ishlashida va qisqa tutashganda ham (agar bu rejim to’rtqutblikning ichki strukturasining o’zgarishiga sabab bo’lmasa) o’zgarishsiz qoladi. Salt ishlash va qisqa tutashish tajribalari asosida A, B, C va D parametrlarni tajriba o’tkazish yo’li bilan aniqlash uchun ana shu vaziyatdan foydalanamiz. Salt ishlash holatida Z yuk = 0 bo’lsa, (10.5) sistema o’rniga quyidagi ifodani olamiz: 2c 1c = C 2 c (―c‖ indeks tegishli kuchlanish va toklarning qarshiligi Z yuk =∞ bo’lib, to’rtqutblikning salt ishlash rejimida o’lchanganligini bildiradi). Qisqa tutashish holatida zanjirning tashqi (chiqish) qismlarida Z yuk = 0 va U 2k = 0 bo’lsa, (10.5) sistema o’rniga quyidagini olamiz: (―k‖ indeks tegishli tok va kuchlanishlarni to’rtqutblikning qisqa tutashish rejimida o’lchanganligini bildiradi). Shunday qilib, to’rtqutblikning parametrlari quyidagicha aniqlanishi mumkin: Bu parametrlar to’rtqutblikning kirish va chiqishlarida turg’unlashgan kuchlanish va toklarga bog’liq bo’lmaganligi tufayli, yuqoridagi tajribalarni

kuchlanish U 1 va tok I 1 ning o’lchashga qulay bo’lgan har qanday qiymatlarida bajarish mumkin. Umumiy holda A, B, C va D parametrlar quyidagi ko’rinishli kompleks sonlardir: Yuqorida bajarilgan o’lchashlar bu miqdorlarning a; b; c va d modullarini aniqlashga imkon beradi. ψ a, ψ b, ψ c va ψ d argumentlarni aniqlash uchun bu tajribalarni boshqa chastotada bajarib va olingan natijalarni taqqoslab, noma’lum parametrlarni aniqlashning to’la kompleksiga o’tish mumkin. Umuman, A, B, C va D parametrlarni eksperimental aniqlash to’rtqutblikning ikkita ixtiyoriy ishchi holati uchun bajarilgan o’lchashlarni taqqoslashga asoslangan bo’lishi mumkin. Bu holda, (10.5) sistemaga binoan, quyidagiga ega bo’lamiz: Bu tenglamalar sistemasining birgalikdagi yechimi: bo’ladi; bunda 1 1 va 2 2 – to’rtqutblikning kirish va chiqishidagi birinchi ixtiyoriy holatda o’lchangan kuchlanish va toklar 1 1 va 2 2 – boshqa ixtiyoriy rejimda 2 yoki Z yuk ning o’zgarishi tufayli yuzaga kelgan kattaliklar.

To’rtqutblik zanjir uzatish funksiyalari. To’rtqutblik zanjir differensiallash va integrallash xususiyatlari To’rtqutblikning kirish Ú 1 Ì 1 va chiqish Ú 2 Ì 2 kattaliklari orasidagi bog’lanishni ifodalovchi asosiy tenglamasi bo’lgan (10.5) tenglama shunday o’zgartirilishi mumkinki, bunda to’rtqutblikning berilgan A, B, C va D parametrlarida iste’molchining Z yuk qarshiligida uning bitta kirish va bitta chiqish kattaliklari orasidagi bog’lanish bevosita ifoda etilgan bo’ladi. Ú 2 =Ì 2 Z 2 bo’lgani tufayli, (10.5) sistemaning o’rniga quyidagini yozamiz: (10.8) Bunda: – kompleks ko’paytuvchilar; ularning yordamida berilgan kirish kattaligidan noma’lum chiqish kattaligiga o’tiladi. Umuman, murakkab zajirlar tahlil qilinganda, zanjirning qandaydir tarmog’iga berilgan (ma’lum) tok i 1 (t) yoki kuchlanish U 1 (t) ta’sirida boshqa tarmoqlarda hosil bo’lgan tok i 2 (t) ni yoki kuchlanish U 2 (t) ni aniqlash zarurati tug’iladi. Birinchi tarmoqni qandaydir to’rtqutblikning kirish va ikkinchi tarmoqni esa chiqish qismlari deb qabul qilib, berilgan va noma’lum kattaliklar orasidagi zarur bog’lanishni olish uchun (*) tenglamalar sistemasining birontasidan foydalanish mumkin. Kirish kattaliklari i 1 (t) va u 1 (t) larni umumlashgan funksiya x 2 (t) orqali,

chiqish kattaliklari i 2 (t) va u 2 (t) ni esa x(t) orqali belgilab, bu o’zgaruvchan kattaliklar orasidagi bog’lanishni ifodalovchi va uzatuvchanlik funksiyasi deb ataladigan F(t)=x 2 (pt):x 1 (pt) ni topamiz. Agar x 1 (t) va x 2 (t) ning o’rniga ularning operator tasviri olinsa, bu bog’lanish operator shaklida quyidagicha yoziladi: bunda: F(p) – operator shaklidagi uzatuvchanlik funksiyasi. (10.8) va (10.9) ifodalarni taqqoslab, kompleks ko’paytiruvchilar F1(j ω ), F 2 (j ω ) va hokazolarning p=j ω da F 1 (p), F 2 (p) va hokazo uzatuvchanlik funksiyalari ma’nosiga ega bo’lishini ko’ramiz. Furye qatorini bevosita almashtirish shaklini olib, uni vaqt t<0 da f(t)=0 shartni qanoatlantiruvchi vaqt funksiyasi uchun Laplas almashtirishi ni taqqoslashdan keyin ham shunday xulosaga kelish mumkin. (10.8) va (10.9) ifodalardan ko’rinadiki, to’rtqutblikning kirish qismlaridagi kuchlanish u 1 (t) dan uning chiqish qismlaridagi kuchlanish u 2 (t) ga yoki tok i 1 (t) dan tok i 2 (t) ga o’tishda uzatuvchanlik funksiyasi F(j ω )=F(p) ning o’lchami nolga teng. Agar x 1 (t)=i 1 (t) va x 2 (t)=u 2 (t) bo’lsa, u holda F(p) funksiya qarshilik o’lchamiga ega bo’lib, to’rtqutblikning kirish va chiqish qutblari orasidagi umumlashgan (operatorli) o’zaro qarshilikni ifodalaydi. Agar x 1 (t)=i 1 (t) va x 2 (t)=u 2 (t) bo’lsa, uzatuvchanlik o’lchamiga ega bo’lib, ko’rib chiqilayotgan zanjirning qismlari orasidagi umumlashgan (operatorli) o’zaro o’tkazuvchanlikni ifodalaydi. Yuqorida kiritilgan tushunchalarning qarshiligi Z 1 =Z 2 =j ω L va o’tkazuvchanligi Y=j ω C 0 bo’lgan T-shaklli konkret simmetrik to’rtqutblikning (2-rasm) misolida ko’ramiz. Bu to’rtqutblikning parametrlari:

+ To’rtqutblikning chiqish qutblaridagi priyomnikning qarshiligini Z yuk =∞ deb hisoblab (salt ishlash rejimi), (10.4) sistemani keltirilgan Zparametrli tenglama orqali bu hol uchun mumkin bo’lgan barcha uzatuvchanlik funksiyasini ifodalaymiz. To’rtqutblikning (10.4) sistemasi bo’yicha yozilgan tenglamasining operator tasviri quyidagicha bo’ladi: bunda: Z yuk = ∞ va I2(p) = 0 bo’lgani tufayli ammo (*) ga binoan, bo’lganda, F(p) bilan F(j ω ) bir-biriga munosib bo’ladi. To’rtqutblikning kirish va chiqish qutblari orasidagi umumlashgan (operatorli) o’zaro qarshiligi: bu esa (*) ga binoan: Zanjirning umumlashgan (operatorli) o’zaro o’tkazuvchanligi: shuningdek,

(demak, zanjirning umumlashgan (operatorli) o’zaro qarshiligi va o’tkazuvchanligi bir-biriga qarama-qarshi kattaliklar emas). Uzatuvchanlik funksiyasi: tok I 2 (p) = 0 yoki Z yuk = ∞ bo’lganidan nolga teng. Endi to’rtqutblikning kirish operator qarshiligi to’grisida tushuncha kiritamiz; shunga ko’ra, bo’lgan umumiy holda (10.8) dan quyidagicha aniqlash mumkin: Yuqorida keltirilgan misol uchun (salt yurish rejimida ishlayotgan T-shaklli simmetrik to’rtqutblik) (10.8) ga binoan, quyidagiga egamiz: yoki kompleks shaklda: Shunday to’rtqutbliklar qurish mumkinki, ularning chiqish qismlaridagi kuchlanishlar vaqt jihatidan kirish qismlaridagi kuchlanishlarning hosilasini yoki integralini beradi. Bu to’rtqutbliklar alohida toifani tashkil etadi. Ular differensiallovchi va integrallovchi zanjirlar deb ataladi va o’lchash hamda hisoblash texnikasida, avtomatika va elektronikada keng qo’llaniladi. 4-a, b rasmda R, L va R, C

parametrlardan tuzilgan oddiy (ikki elementli) differensiallovchi zanjir tasvirlangan. To’rtqutblikning chiqish qismlaridagi qarshilik Z yuk =∞ va tok i 2 =0 deb olinganda (real zanjirlarda i 2 ≠0 bo’ladi, ammo (i 2 <<i 1 )), 10.4-a rasmdagi zanjirda bu nolli boshlang’ich shartlariga binoan va (10.8) ifodani hisobga olganda quyidagi bog’lanish mavjud: a) b) 4-rasm. Bu bog’lanish esa o’tish funksiyasi orqali amalga oshirilishi mumkin: Agar R, L zvenoning vaqt doimiysi τ =L/R unchalik katta bo’lmasa, ya’ni kuchlanish u 1 (t) ning sezilarli o’zgarishi uchun ketgan vaqt integralidan birmuncha kam deb olinsa, u holda taxminan deb qabul qilish mumkin. Demak, Nolli boshlang’ich shartlarda ekanligini hisobga olgan holda, quyidagini yozamiz: ya’ni to’rtqutblikning 2-2' chiqishidagi kuchlanish u 2 (t) uning 1`-1 kirishidagi kuchlanish u 1 (t) ning hosilasiga proporsional (4-a rasm). Xuddi shunga o’xshash, 4-b rasmdagi zanjir uchun (10.8) sistemaga binoan

ni yozish mumkin. R, C zveno vaqt doimiysi τ =RC ning yetarlicha kichik qiymatlarida deb qabul qilish mumkin; demak, ya’ni zanjirning chiqish qismlaridagi kuchlanish u 2 (t) 10.4-b rasmda ham uning kirish qismlaridagi kuchlanish u 1 (t) ning hosilasiga proporsional. 5-a, b rasmda R, L va C parametrlardan tuzilgan oddiy (ikki elementli) integrallovchi zanjir tasvirlangan. 10.5-rasm. Differensiallashni tatbiq etib, zanjirning kirish va chiqish qismlari orasidagi kattaliklarning bog’lanishini ifodalovchi tenglama tuzamiz. 5-a rasmdagi zanjir uchun (10.8) ga binoan, 5-a rasmdagi zanjirda R ning kichik qiymatlari uchun va aksincha, 5-b rasmdagi zanjirda R ning yetarlicha katta qiymatlari uchun birinchi holda taxminan

deb, ikkinchi holda qabul qilish mumkin. Ammo bo’lgani uchun, 5-a,b rasmdagi zanjirda kirish kuchlanishi u 1 (t) ni integrallash jarayoni sodir bo’ladi. Xulosa qilib aytish mumkinki, kirish kuchlanishi u 1 (t) ni differensiallash va integrallashning effektiga, R, L va C parametrlarning miqdoriy nisbatlari bo’yicha qo’yilgan shartga ko’ra, kirish signalining anchagina so’nishi natijasida erishiladi. Shuning uchun aniq sharoitda fazasi bo’yicha o’zgartirilgan kuchlanish u 2 (t) ning yuklamaga uzatishdan avval kuchaytirish lozim bo’ladi. Parametrlarini tanlash nuqtayi nazaridan qo’yilgan shartlarni qanoatlantiruvchi eng yaxshi optimal sxema 4-a rasmdagi differensiallovchi zanjir, 5-b rasmdagi integrallovchi zanjir hisoblanadi. 1-misol. Agar Z 1 = 3 +j4 Om, Z 2 = 5 +j12 Om va Y 0 = j0,1 1/Om ma’lum bo’lsa, T-shaklli passiv to’rtqutblikning (2-rasm) parametrlari aniqlansin. Yechish: Yechimni tekshirish: 2-misol. Kuchlanishi Ú 1 = 220 voltli mo’tadil manbaga passiv simmetrik to’rtqutblik (1-rasm) ulangan, uning 2-2' chiqish qutbiga qarshiligi Z yuk = 30e j60  Om bo’lgan yuklama ulangan. Nominal rejimda u orqali Ì 2 =-j4 A tok oqib o’tadi. Yuklama ajratilganda (salt ishlashda) zanjirning chiqish qismlaridagi kuchlanish Ú 2c =180e j60  . Quyidagilar aniqlansin: 1) to’rtqutblikning A, B, C va D parametrlari;

2) to’rtqutblikning salt ishlash, qisqa tutashish va nominal rejimlarda uning kirish qarshiligi; 3) to’rtqutblikning nominal rejimida uning uzatuvchanlik funksiyasi. Yechish: 1. A parametrini quyidagi shartdan topamiz: Ú1c=A · Ú2c (Ì2=0) Shuning uchun =1,22e j60 =0,61+j1,05 2. Nominal rejimda Ú = Z yuk Ì 2 ekanligini bilgan holda Ú 2 =30e j60  · 4 · e - j90  =120e -j30 ga ega bo’lamiz; demak, Ú 1 =AÚ 2 +BÌ 2 . Bu yerdan: 3. To’rtqutblikning simmetrikligi (A=D) hisobga olingan holda bog’lanish tenglamasi AD-BC=1 dan quyidagiga ega bo’lamiz: To’rtqutblikning kirish qarshiligi: a) salt ishlash rejimida: b) qisqa tutashish rejimida: v) nominal rejimda: 4. To’rtqutblikning nominal rejimdagi uzatuvchanlik koeffitsiyenti:

a) kuchlanish bo’yicha: yoki operator shaklida: b) tok bo’yicha: yoki operator shaklida: v) umumlashgan o’zaro qarshiligi: yoki g) umumlashgan o’zaro o’tkazuvchanligi: yoki

Adabiyotlar : 1. A. Karimov. Nazariy elektrotexnika. I qism. – Toshkent, 2003. 2. Л.Р.Нейман, К.С.Демирчян. Теоретические основы электротехники. – Москва, 2006. 3. Г.И.Атабеков. Теоретические основы электротехники. – Москва, 1998. 4. Г.В.Зевеке, O.А.Ионкин, А.В.Нетушил, С.В.Страхов. Основи теории цепей. – Москва, 2003. 5. П.А.Ионкин и др. Теоретические основы электротехники. –Москва, 2006. 6. Б.А.Прянишников. Теоретические основы электротехники (курс лекций). – Санкт-Петербург, 2004. 7. М.Р.Шебес, М.В.Каблукова. Задачник по теории линейных электрических цепей. – Москва, 2003. 8. M.Ibadullaev. Nazariy elektrotexnika asoslari (masala va mashqlar to’plami). – Toshkent: ―Ozbekiston‖ nashryoti, 2015. 9. C.F.Amirov, M.C.Yoqubov, N.F.Jabborov Elektrotexnikaning nazariy asoslari. I-III qism. – Toshkent. ―Ozbekiston‖ nashryoti, 2007. 10. Г.Н.Арсенев, И.И.Градов. Основы теории цепей. Учебное пособие. – М., 2007.

O'xshashlar

Chiziqli elektr zanjirlar nazariyasi. Bir fazali sinusoidal o’zgaruvchan tok zanjirlari

Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari

Elektr yuritma asoslari

Almashtirilgan elektr sxema

Elektr gidravlik qurilmalar