Хиндистон архитектураси - Arxitektura - Referatlar

Хиндистон архитектураси

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41.5 KB

Ko'chirib olish

Х индистон архитектураси VI асрда Гупта династияси ҳокимияти кўчманчи қабилалар тазийқида ҳалокатга учради. Хиндистон феодализм асрига қадам қўйди. Шу даврга келиб, Хиндистонга ташқи ҳужумлар ҳам камайди ва Хиндистон иқтисодий ривожланиш, ташқи мамлакатлар билан совдо-сотиқ ишларини олиб бориш имкониятига эга бўлди. VII аср меъморлиги, асосан Мадорас яқинидаги Мамаллапурама шаҳарчасида тўпланган. Бу ёдгорликлар комплекси катта қояларни йўниш асосида яратилган ҳамда қорга ишланган ибодатхоналардан, қоя сатҳида ишланган «Гангнинг пастга тушиши» бўртма тасвиридан ташкил топган. Қояга йўниб ишланган ибодатхона ратихлар баландлиги 14 м дан, қор ичига ишланган ибодатхоналарнинг эни ва узунлиги эса 8 м дан ошмайди. Кўп ҳолларда қояга йўниб ишланган ибодатхоналарнинг ички хонаси йўқ. Уларнинг ташқи шаклларида ўша даврда мавжуд бўлган ибодатхоналар шакли қайтарилади. VII-VIII аср меъморлигида хайкалторошлик санъати муҳим ўрин эгаллайди. VIII асрга келиб, ибодатхоналарнинг, асосан, икки типи одат тусига кирди. Булардан биринчиси, шимолий Хиндистон ерларида қурилган бўлиб, бу типдаги ибодатхоналарнинг тепа томини учи бир оз қайрилган баланд минорали, иккинчиси эса, зинали, пирамида шаклидаги ибодатхоналар бўлиб, улар кўпроқ жанубий Хиндистон ерларида кенг тарқалган. Бхубвнесварадаги Лингарджа ибодатхонаси ҳамда қаджураходаги Кандарэя Махедьва ибодатхонаси шу давр хинд меъморлигинг биринчи типига мисолдир. Бхубанесваиредаги ибодотхона минораси майин эгилган вертикал чизиқлар билан бўлиб чиқилган, шакли нилуфар мевасини эслатади. Ибодотхонанинг қолган қурилмалари шу асосий минора шаклини кичик ҳажмларда кайтаради ва бутун композиция динамикасини оширади. Ибодатхона комплекси 140х160 м майдон ўртасида жойлашган бўлиб, унинг атрофи девор билан ажратилиб чиқилган.

Ибодотхона тўрт бўлимдан иборат бўлиб, улар асосий ўқ бўйича шарқдан қарбга қараб жойлашган. Ибодатхона минорасининг баландлиги 40 м дан ортик бўлиб, композициясининг бадиий тугал бўлишига хизмат қилади. Танэжорадаги Шиванинг катта ибодатхонаси жанубий Хиндистон ўрта аср меъморчилигининг нодир ёдгорлиги ҳисобланади. Катта майдон ўртасига ўрнатилган меъморлик ансамбли композициясининг марказий қисми 63 м. минора билан тугалланади. Минора учта катта ҳажмдан ташкил топган бўлиб, пастдаги ҳажм квадрат, ундан кейин кескин пирамида ва думалоқ гумбаз унинг композициясини ташкил этади. Бу ҳажмлар декоратив безакка бой, лекин улар миноранинг яҳлит ва улуқвор бўлиб кўринишига халақит бермайди. Хинд ҳайкалтарошлиги қор ва қояларга ибодатхоналар ишлаш санъати билан чамбарчас боқлиқдир. Яратилган хайкалтарошлик асарларида умуман, шартлилик етакчилик қилади. Щаётий воқеалар афсонавий воқеалар билан уйғунлашиб кетади. XIII асрдан бошлаб, Хиндистон сиёсий ва маданий ҳаётида муҳим давр бошланди. Мамлакат феодал муносабатларининг янги даврига қадам қўйди. Хинд ерларини турклар томонидан босиб олиниши, мусулмон феодалларининг ҳукумронлиги Хиндистонда йирик марказлашган давлатларнинг юзага келишига олиб келди. Бобир ва унинг ворислари ҳукумронлик қилган Хиндистон XVI-XVII асрларда ўзининг энг гуллаган даврини бошидан кечирди. «Мусулмонлар» билан кириб келган янги ислом дини давлат динига айланди. Унинг таъсири эса меъморликда ўз ифодасини топди. Шимолий Хиндистонда Ўрта Шарқ меъморлиги анъаналари асосида яратилган масжид, минора, мақбаралар юзага келди. Меъморчиликда нур-соя уйининг бойлиги сезилади. Бу минора ўз прототипларидан кескин ажралиб туради. Хинд ибодатхоналари типи ўрнига мусулмон масжидлари қурилди. Ислом дини билан боғлиқ бўлган хинд масжидлари ҳам план ҳамда тузулиши жиҳатидан содда ва рационалдир. Уч томони устунли айвончалар,

тўртинчи томони устунли номозгоҳ бўлиб, унинг қарб томонида меҳроб жойлашган. Хиндистонда қурилган дастлабки масжидлар бадиий жиҳатдан содда бўлган. Бобурийлар ҳукумронлик қилган XVI-XVII асрларда хинд маданияти, меъморлиги янги тараққиёт босқичига кўтарилди. Кейинчалик марказлашган бобурийлар давлатида янги шаҳарлар (Агра, Фатехнур-Сикри) вужудга келди. Мустаҳкам деворлар билан ўралган масжидит, мақбара, сарой ва боғлари бўлган катта қалъалар яратилган. Бу даврда хинд ўрта аср меъморлиги ўзининг сўнгги тараққиёт босқичини бошидан кечирди. Бобўрнинг набираси бўлган Акбар ҳукумронлик қилган даврда (1556-16О5) қурилиш янада ривожланди. У Агра шаҳри қурилишига, айниқса катта эътибор берди. Замондошларнинг фикрича, бу шаҳар ўша даврда дунёдаги энг гўзал шаҳарлардан бир бўлган. XVII аср меъморлигида серхашамлиликка интилиш кучайди, оқ мармар қурувчиларининг севимли материали бўлиб қолди. Шох Жахоннинг бўйруғи билан унинг мархум рафиқаси хотирасига қурилган Аградаги Тожмаҳал масжид-мақбараси (1632- 165О) оқ мармардан қурилган муҳим ёдгорлик хинд санъатининг нодир дурдонаси ҳисобланади. Бу бинони қуришда Туркия, эрон, Ўрта Осиё, Афғонистон усталари қатнашган. Кенг ва кўркам гумбаз унинг атрофига қурилган тўрт минора Тожмахалга тугаллик ва кўркамлик бахш этади. Уни енгил, гўё юқорига-фазога интилаётгандек қилиб кўрсатишга хизмат қилади. Бинодаги арк ва устунлар бу енгилликни янада оширади. Тожмахалнинг акси унинг қаршисидаги ховуз сувида товланиб, бутун ансамбл жозибасини янада кучайтиради. Дехлидаги Шох жавхон даврида қурилган Жоме масжиди ҳам оқ мармардан қурилган, миноралари эса қизил мармар билан пардозланган. Фуқоро меъморлиги ичида Дехлидаги «қизил Форт» қўрқони машхурдир. Феодализм даври Хинд меъморчилиги деярли минг йилдан ортиқ вақт давом этди. Шу даврда яратилган санъат, меъморчилик ёдгорликлари нодир намуналари инсоният тафаккури ва ақл- заковатига, дид-фаросатига ўрнатилагн хайкалдир.

O'xshashlar

Афғонистон архитектураси

Туркия архитектураси

Озарбайжон архитектураси

Эрон архитектураси

Византия архитектураси