logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Arxitektura
  4. Эрон архитектураси

Эрон архитектураси

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

32 KB
Ko'chirib olish
Э рон архитектураси Ўрта Осиё ва Эрон ўрта аср маданиятининг муҳим ўчоқларидан ҳисобланади. Феодализм даврида Ўрта Шарқ мамлакатлари халқлари архитектураси Ўрта Осиё, Кавказорти ва Эронинг антик даври архитектураси анъаналарига суянган холда ривожланди. VII-VIII асрларда бу мамлакатлар ерларнинг араблар томонидан, кейинроқ XI асрда турклар, XIII асрда мўғиллар томонидан босиб олиниши бу ердаги халқлар архитектурасига, унинг тараққиётига ўз таъсирини ўтказди. Буни араблар истело қилган ерларда ислом дини тарқалиши ва шу дин билан боқлиқ холда диний меъморлик биноларининг пайдо бўлганлиги ва ривожланишини кўриш мумкин. Дастлаб шундай диний бинолар бевосита араб меъморлиги анъаналарида қурилди. Устунли масжидлар шудар жумласидандир. Лекин тезда араб халифалигига кирган мамлакатлар меъморлигида ўзига хос кўриниш пайдо бўла бошлади. Араб меъморлиги анъаналари ижодий ўрганилган холда махаллий меъморлик анъаналари билан бойиди, меъморликнинг янги тури пайдо бўлди. Тўрт айвонли бинолар қурилиши бу даврда кенг тарқалди. Бу типдаги бинолар диний меъморликда (масжид, мадраса) ҳамда фуқоро меъморлигида (сарой, карвонсарой) кенг фойдаланилди. Тўрт айвонли бинолар одатда катта тўртбурчак шаклида қурилган бўлиб, унинг ўртаси ҳовли, тўрт томони эса ҳовлига қаратиб қурилган найзасимон аркали айвон билан ўраб чиқилган. Масжиднинг олд томонида катта пештоқ ва миноралар мавжуд. Булардан ташқари, бу ерларда пештоқли-қуббали бинолар ҳам кўплаб қурилган. XII асрда қурилган биноларнинг кўпгина қисми, асосан пишиқ ғишт ва турли ҳилдаги терракота плитаплари билан безатилган. Кейинги асрлардан бошлаб сирли сопол плиталар, геометрик ҳамда ўсимликлар дунёси элементларидан тўзилган нақшлар билан безаш кенг тарқалди. Эронда феодализм V-VI асрлардан бошланди. Бу давр (VII асргача бўлган давр) меъморлиги қулдорлик даври меъморлиги анъаналари билан боғлиқ. VII асрда арабларнинг Эронга кириб келиши шу ердаги феодал маданият тараққиётини бирмунча сустлаштиради. Араб меъморлиги таъсирида VIII-IX асрларда бу ерда масжидлар қурилиши кенг ривожланади. IX асрдан бошлаб, Эрон арабларга қарамликдан қутула бошлайди. У феодал муносабатларининг энг ривожланган даврига қадам қўйди. Бу ривожланиш XV асргача давом этди. Меъморликда сезиларли ютуқлар қўлга киритилди. Бу даврда қурилган бинолар ичида тўрт айвонли масжидлар алохида ўрин эгаллаб, Исфахон ва бошқа шаҳарларда кўплаб қурилган. Эронда сақланиб қолган кўпгина мақбаралар даврнинг хурматли кишилариига атаб қурилган. Улар бир неча кўринишда, яъний минорасимон, қуббасимон, ёки кўпқиррали призмасимон шаклда бўлиб, тепа қисми эса ярим сферик шаклидаги гумбаз ёки чодирсимон шакл билан тугалланган. Баъзи мақбаралар пештоқ-гумбаз типида бўлган. Эронинг кўпгина шаҳар ва қишлоқларида кўпроқ минорасимон мақбаралар кенг тарқалган. Хуросандаги Кобус мақбараси шундай типда ишланган қадимий (1006-1007) ёдгорликларидан ҳисобланади.

O'xshashlar

Афғонистон архитектураси
Хиндистон архитектураси
Туркия архитектураси
Озарбайжон архитектураси
Византия архитектураси