Hawa ızǵarlıǵınıń jipak qurtın rawajlanıwına tásiri - Биология - Презентации

Hawa ızǵarlıǵınıń jipak qurtın rawajlanıwına tásiri

Загружено в:

17.06.2025

Скачано:

0

Размер:

2604.82421875 KB

Hawa ızǵarlıǵınıń jipak qurtın rawajlanıwına tásiri Joba: • Kirisiw • Temperatura, ig’alliq jaqtiliq, ham hawanin’ jipek qurtina ta’siri. • Ig’alliqtin’ qurt rawajlaniwina ta’siri . • Ig’alliqti olshew ha’m olshiytug’in asbaplar. • Juwmaq. • Paydalanılǵan ádebiyatlar.

Respublikamız xaliq xojalig'i rawajlan ha'm xaliqtin' turmis darejesi jaxsilang'an sayin, tábiyiy jipekten toxilg'an túrli kiyimlerge shókkishn talabında artip barmaqta. Tábiyiy jipekten qimbatli gezlemeler toxilip, onnan aviatsiya, kosmanavtika sanaatinda meditsinada, radiotexnika ha'm tag'ida basqa tarawlarda ken' paydalaniladi. Sanın' ushin Respublikamızda jipekshilikti janede rawajlandiriwg'a ulken itibar berilmaqta.Hazirgi zaman jipekshiliginin' watanı qubla -shig'is Aziya bolsaplanadi. Qtayda eramızdan 3000 jilliqta tábiyiy jipek tayarlaw menen shuǵillang'an. Orta Aziyag'a jipekshilik Iv asirde kirip kelgen. Braq song'I jillardag'i izertlewlerge qarag'anda Mowaraunnaxrda jipekshilik ayyemgi zamanlardan (eramızdan aldin) barlig'i tastiyqlang'an. Jipek qurtinin' bir neshe turlerinnen jipek alinadi. Bul turlerden qolg'a uy'retilgen jipek qurti, tekg'ana tut tut japirag'I menen aziqlanadi ha'm uzinlig'i 1000 -1500 m den artiq jin'ishke talshiqli pille oraydi.

1998 jil 30 martta Ózbekstan Respublikası Prezidentinin' burawdı ha'm Respublikası Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetinin' 1998 3 aprelde júdá kóprg'an «Respublika pilleshilik tarawin basqariwdi janede bekkemlestiriw ilajlari tuwrali qarari dag'aza etildi.Bul burawn ha'm qararlarda respublikada pilleshilikti janede rawajlandiriw ilajlari anıq korsetip berilgen bolip, Respublikada pille ha'm jipek tayarlaw «Ózbek ipagi» birlespesine birlestirilip. Respublikamızda jipekshilikti janede rawajlaniwina ulken imkaniyatlar jaratildi.Sanın' ushin klimat sha'rayati jipek qurtin bag'iwga u'yrengen zonalarda jipekshilikti rawajlandiriw, mol ha'm sapali pille jetistiriw ilajlari islep shig'ildi. Sirt ellerde sortli pille mug'dari 93-95 protsentti sho'lkemlestirse, bizlerdin' respublikamızda 82-85 protsentti sho'lkemlestiredi.Onimdarliq - Sirt ellerde /Qtay, Indiya, Yaponiya, Kareya, Braziliya t. b. / 1 gramm qurtdan 3, 5-4 kg pille aladi, Ózbekistanda bul ko'rsetkish 2, 5-2, 6 kg di quraydi.

Tut jipek qurtinin'rawajlandiriw ushin to' men temperaturanin' shegarasi +7, 5 o gradusqa ten' bolip, onda japiraq jemey qóyadı. 10 o atrapinda japiraqti aste jiydi. Jipek qurti ushin normal temperatura 24-27 o g'a ten'. Jipek qurtinin'' jasawi normal temperaturag'a uyrengen bolip, temperatura ha'm jasaw protseslardin' tezligi bir-birine baylanisli o'zgeredi. Misalı, hawa temperaturası ko'beygen sayin jurek uriwi ha'm ha'reketi tezlesedi; ishteyi ashiladi, ishek iskerligi jaxsilanip, dem aliwi kusheyedi.

Temperaturanı normadan júdá joqari boliwi fiziologiyaliq protsesledin' tezligin tutqın hayaldı ha'm fermentler tásirin buziliwina alip keledi.Suwıqqanli haywanlardin' fermentleri ıssıanli haywanlardin'fermentlarine qarag'anda jilliliqqa shidamli emes, Q3 Q5 o jilliliq temperaturanı I-III jastag'i qurt 3-4 kún, Iv- jasta -2 kún, v-jasta 1 kunge shidaydi. 40 o jilliliqti I-III jas qurt 1 kún, Iv-jas 15-28 saat; v-jas - 12 saat shidawi múmkin. Máyeknan janlanip shiqqan ha'm japiraq jemegen qurtdi Q3 Q5 oSda 15-20 kungeshekem saqlap turiw múmkin. Biraq alardin' jasawshanlig'i japiraq bergende birden kemeyip ketedi.

Temperatura tásirinde fiziologiyaliq protsesslerdi tezlestiriw natijesinde jipek qurtinin' rawajlaniwin o'zgeredi. 17-19 o temperaturada jipek qurtinin' birinshi jasi /qabiq taslawi menen/ 10 -11 kún dawam etedi. Qurt bag'iw dawiri bolsa 2 ay atrapinda sóziledi. Jipek qurtinin' barliq jaslarin ha'm qabiq taslaw dawiridin' dawamati júdá kóp faktorlarg'a baylanisli. usilardan, jipek qurtinin' jaslarin ha'm uyxisinin' temperaturag'a qaray neshe kún dawa m etiw. 1- kestede berilgen

Qurtlardin’ jaslarin ha’m uyxisi Temperaturag’a qaray qurt jasinin’ dawam etiwi, kun 20-21 0 22-23 0 25-26 0 26-27 0 28-29 0 Birinshi jasi 3,5 3 2,5 2,5 2,5 Birinshi uyxi 1 1 1 1 1 Ekinshi jasi 3 3 2,0 2 2 Ekinshi uyxi 1 1 1 1 1 Ushinshi jasi 4 4 3 2,0 2 Ushinshi uyxi 1,5 1 1 1 1 To’rtinshi jasi 5 4 3,5 3,0 3 To’rtinshi uyxi 2 2 1,5 1,5 1,5 Besinshi jasi 9 8 7,5 7 6 Jami 30 27 23 21 201-keste. Jipek qurtlari bag’ilg’an temperaturag’a qaray jaslarinnin’ nеshe kun dawam etiwi Qurt bag’iw dawirinin’ dawamati 15 о da-60 kun; 17 о da – 52 kun; 20 о da –37 kun; 22 о da –27 kun; 25 о -26 о Sda –23 kun; 29 о -30 о da – 18-19 kun dawam etedi.

Hawa temperaturasi S 0 Ig’alliq Absоlyut ig’alliq (g) Maksimal ig’alliq (g) salistirmali ig’alliq (%) 0 4,9 4,9 100 10 4,9 9,4 52 20 4,9 17,3 28 30 4,9 30,4 16Hawa temperaturasi joqari bolsa maksimal ig’alliq ko’beyedi, egerde temperatura paseyse – kemeyedi. Hawa ig’alligi temperaturag’a baylanisli boladi. Misali, 1m 3 hawani 0 о da puw menen to’yintiriw ushin 4,9 g suw, 10 о da –9,4 g ha’m 30 о Sda 30,4 g suw talap etiledi. Hawa temperaturasi paseygende ig’alliq asip ketedi, temperatura ko’terilse ig’alliq mug’dari kemeyip ketedi. /2 - keste/.Temperatura menen hawa ig’alliginin’ bir-birine baylanislilig’i

Jipek qurti aziqlig’i esaplang’an jan’a kesilgen tut japirag’i quraminda 75% suw boladi. Bu suyuqliqtin’ bir bo’legi isheklerde soriladi, qalg’ani aziq qaldiqlari menen sirtqa shig’ip ketedi. Isheklerde sorilg’an suwdin’ 40% qurttin’ tеrisinen puwlanip kеtip, 60% оrganizmde qaladi. Suwdin’ puwlaniwi 1 kg tiri awirlig’ina qarag’anda aniqlanadi. 1 kg tiri jipek qurti bir sutka dawaminda Birinshi jasta 0,52 kg suw Ekinshi jasta 0,40 kg suw Ushinshi jasta 0,32 kg suw Tortinshi jasinda 0,26 kg suw Besinshi jasinda 0,11-0,22 kg suw puwlandiradi.

Kisi jastag'i qurt ulken jastag'ilarg'a qarag'anda suwdi ko'birek puwlandirip, besinshi jastag'i bir qutı qurt 1 kunde 60 kg suw puwlandiriwi múmkin. Qurtxanada ig'alliq ko'beyip ketse qurt denesinen suwdin' puwlaniwi qıyınlasadi, jilliliq ajraliwi to'menleydi, dene temperaturası kobeyip ketedi, organizmde zat almasiniwi, dem aliwi ha'm jurek uriwi tezlesedi. Besinshi jastag'i qurtdin' bir minutta jurek uriwi 60% -33; 75% - 42; 90% ta bolsa 46 marte. Joqari ig'alliqta qurttin' rawajlaniwi tezlesedi, aziqti jiyiwi ha'm sing'iwi artadi, ko'lemi ulkeyedi. Biraq zat almasiniwi tezlesiwi onin' jasawshanlig'ina keri tásir etedi. Aziqliq qaldiqlari plisliydi, kesellik kelip júdá kópdi.Kerisinshe, ig'alliq kemeyip ketse, japiraq tez quriydi, onin' jeliniw qasiyeti kemeyedi, qurt kisi pille oraydı, pillenin' sapasi jamanlasadi. Qurt bag'ilatug'in xanada en' qo'layli salistirmali ig'alliq 25-27 o jilliliqta, kisi jastag'i qurt ushin 70-75%, ulken jastag'i qurt ushin 24-25 oSda 65-70%, pille oraw dawirinde 25-26 oS de 60 -70% di sho'lkemlestiredi. Eger qurt bag'ilatug'in xanada ig'alliq normadan asip ketse, qurtxanani tez-tez samallatip turiw kerek, zárúr bolsa peshkani jag'iw, ig'alliq kemeygende bolsa qurtxanag'a suw sebiw, ig'allang'an material asip qoyiw kerek.

Qurtxana hawasini almastiriwda samallatiwdin' jan'a usili qollanilip qurt barha taza hawa menen tamiynlep turılg'anda 20 gramm qurttan jámi 80, 4 kilogramm onim alinip, onin' 70, 4 kilogrami sortli, 7, 8 kilogrami sortsiz ha'm 2, 2 kilogrami qara pashaq pillelerden ibarat boldı, yamasa 87, 6% sortli, 9, 7% sortsiz ha'm 2, 7% qara pashaq pilleler sho'lkemlestiredi. Salistiriwshi ha'm tajriybe variyantlari arasinda jámi oragan pilleler boyinsha parqi 8, 2 kg yamasa 11, 8%, sortli pilleler boyinsha 15, 1 kg yamasa 11, 0% ten ibarat bolip, tajriybe variyantindag'i ko'rsetkishler joqariligin korsetip turipti, kerisinshe sortsizli ha'm qara pashaq pilleller mug'dari salistiriwshi variyantta 3, 7-7, 3% ke asip ketkenligin anıqlandi.

Demek, qurtxanalar hawani sorip júdá kópriwshi samallatqısh jardeminde 0, 12-0, 25 m/sek tezlik penen samallatilg'anda qurtdin' o'sip-rawajlaniwin ha'm onimdarli boliwi ushin qo'lay sharayat jaratilg'an bolip, tiri pillelerdin' sapasi ha'm bialogiyaliq ko'rsetkishlerine jaxsi tásir ko'rsetedi.Qurtxanadag'i samal tezligi ha'm jonelisin anıqlaw ushin qol anemometri, katatermometr ha'm avtorlar ta'repinnen usinis etilgen a'piwayi flyugerden paydalaniw múmkin. Qol anemometri samal tezligin qısqa waqit aralig'inda /adette 10 minutqa jaqin waqit ishinde/ o'lshew ushin mo'lsherlengen bolip, al m/sek tán 20 m/sek. qa. shekem shókkishn samaldin' tezligin o'lshew ushin isletiledi. Qol anemometrin qabil etiwshi bo'legi song'i uslarina qabariq ta'repleri bir ta'repke qaratilg'an tórt dana bir túrli jarti gewik sha'rlar-keseshalar-pirpiroq ornatilg'an metall /bir-birewine qiysiq' etip jaylastirilg'an/ krestovinadan ibarat. Jarti sha'rlar oqqa bekkemlengen bolip, oqtin' tóbeengi bo'legi «sheklenbegen» vint penen tamamlanadi ha'm al aylanislar bolsaplag'ishdin' tisli dongelegine tiyip turadı.

Katatermometr - kushsiz hawa ha'reket tezligin o'lshiydi.Spirtli termometr 35-380 shekem bolingen shkalası bolip, xavani suwıwi tezligin o'lshiydi.Termometdin' tsilindrik rezervuarı joqari ta'repi ken'eygen bolip, termometrdi qızdırg'anda artiqsha spirt usi jerg'e taplanadı. Hawa ha'reketi tezligin anıqlaw ushin katatermometrdi rezervuarı 40 o den 80 o gradusqa shekem isitilg'an suwli idisg'a tusiriledi. A'piwayi flyuger. Avtorlar /S. Muradov ha'm N. Axmedov/ ta'repinnen jaratilg'an ha'm usinis etilgen bolip, qurtxanadag'i hawa jonelisi ha'm ha'reketti anıqlawg'a mo'lsherlengen. Flyuger a'piwayi duzilgan ayaqsha ha'm sterjen og'innan ibarat. Sterjen oqqa kardonnan kesilgen, graduslarg'a bolingen jarti shen'ber japistirilg'an. Oqtin' to'be ta'repine uzinlig'i 14 sm papiros qag'azinan kesilgen lentashali sım biriktirilgen.

Juwmaq etib aytganda Qurtxanadag'i hawa almasiniw protsessi elektroventilyator yamasa a'piwayi usilda qurtxana esik ayneklerin aship, basqariw múmkin. N. Axmedovdin' 1974-2000 jillardagi izertlewleri qurt bag'iw dawirinde qurtxana hawasin tolıq almasinbawi natijesinde onda artiqsha taplanatug'in karbonat angidrit gazı ha'm hawa ig'alligi tekg'ana jipek qurti ha'm pillenin' bialogiyaliq korsetkishlerine, emes bálki qurg'aq pillelerdin' texnologiyalıq qasiyetlerine ha'm keri tásir etiwin koremiz. Qurt bag'iw dawirinde qurtxanalar elektroventilyator /vK-3/ jardeminde 0, 12- 0, 25 m/sek tezlik penen samallatiw natijesinde hawanin' tolıq almasiniwina, qurt taza hawada bir tegis jaxsi rawajlaniwina, natiyjede jipek qurtinin' denesinde fiziologiyaliq, bioximyaliq ha'm zat almasiniwi protsesleri bolip, jipek suyıqlig'in sintezleniwi tag'ida pillenin' bialogiyaliq ha'm texnologiyalıq qasiyetlerin jaxsilaniwina alip keldi.

1. N. Ahmedov. S. Sortruzov " Jipak qurtı tuqımgershilik qánigesiligi" - Tashkent baspa" 2014. B. 198 2. N. Ahmedov " Jipak qurtı ekologiyası hám bagıw agrotexnikalıqasi" - Tashkent " Cholpan atındaǵı baspa baspa dóretiwshilik úyi" 2014. B. 368 3. Y. Xatkeryeva " Tut jipak qurtı biologiyasi" - Tashkent " Sortro'z baspa" 2017. B. 276 4. https://arxiv. uz/uz/documents/referatlar/qishloq-hám-o-rmon-xo-jaligi/pilla-o-rash-teriw- sortlarǵa -ajıratıw -hám-tapsırıw -tiri-nawqanlardı -qabıl -qılıw -hám-olarǵa -dáslepki-ishlov-beriw • Axmedov N.- «Jipek qurti tuxim janlandiriw».-T.: 1992 • Axmedov. N., Murodov. S.- «Jipekshilik tiykarlari»- T.: «Oqituvshi» 1998. • Axmedov N., Murodov S.- «Tut jipek qurti biologiyasinnan laboratoriya ameliy shinig'iwlar»-T.: 1995.

Похожие

Radioaktiv nurlarınıń tiri organizmge tásiri. Nurlanıw dozasi

Ósimlik tuqımı sarplanıwın esaplaw usılları

Biosferanıń házirgi jaǵdayı haqqındaǵı maǵlıwmatlardıń analizi

GMO - Abzallıqları hám qáwip-qáterlerin tallaw

Atirgúller tuqımlasına tiyisli dárilik ósimlikler biologiyası hám ekologiyası