Radioaktiv nurlarınıń tiri organizmge tásiri. Nurlanıw dozasi - Биология - Презентации

Radioaktiv nurlarınıń tiri organizmge tásiri. Nurlanıw dozasi

Загружено в:

29.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1079.72265625 KB

Tema: Radioaktiv nurlarınıń tiri organizmge tásiri. Nurlanıw dozasi

Radiobiologiya haqqinda Ionlanuvchi nurlanıwdıń tiri organizmlerge tásiri Turmıs ushın qáwipli tásir etiwshi effectNurlaniw dozasiRadioaktiv nurlardı dizimnen ótkeriw usılları

Radiobiologiya (latınsha radio-nurlanıw) - ionlanuvchi nurlardıń tiri organizmlerge tásiri haqqındaǵı fan bolıp tabıladı. Ionlanuvchi nurlanıw dep, onıń ortalıq atom hám molekulalarına tásirinde túrli belgili ionlar payda bolıwına alıp keliwshi nurlanıwlarǵa aytıladı. Ionlanuvchi nurlanıwlarǵa: a—, p — nurlar, proton, neytron hám túrli forma daǵı foton nurlanıwlar (rentgen hám ol —nurlar) kiredi. Ionlanuvchi nurlanıwǵa infraqızıl, ultrabimfsha, adam kózi kóretuǵın jaqtılıq kirmaydi. Ionlanuvchi nurlanıwlar energiyası molekulyararo hám molekulalar ishki baylanısıw energiyasınan úlken bolıp tabıladı.

• Radiobiologiyaning tiykarǵı máselesi ionlanuvchi tásirge biologik juwaptıń ulıwma nizamlıqların ashıwdan ibarat. • Radiobiologiyaning tiykarǵı wazıypalarına tómendegiler kiredi: • • biologik obiektleriniń nurlanıwǵa reaksiyaların úyreniw; • • organizmlaming túrli radiosezgirlik sebeplerin túsindiriw; • • organizmlami ionlanuvchi nurlanıwlar tásirinen liimoya • jetiw usılların izlew; • • orgamzmlaming nurlanıwdan keyingi tikleniw • mexanizmlerin úyreniw; • • átirap -ortalıqtıń radiatsiya dárejesi asıwı habfini bahalaw ; • • ionlanuvchi nurlanıwlardan medicinada, awıl xojalıǵında hám sanaatda paydalanıw jollıq hám quralların izlew

• Ionlanuvchi nurlanıwdıń tiri organizmlerge tásiriniń ayrıqshalıqı biologiyalıq obiekttiń yutgan energiyası kishi ma`nisi menen onıń biologiyalıq ta' siri oǵada kúshliligi esaplanadı. Bunday sáykes kelmew tiykarǵı radiobiologik paradoks dep ataladı. Mısalı, ionlanuvchi nurlanıwdıń túrine baylanıslı bolmaǵan halda 10 Gr dozadagi nurlanıw barlıq sút emizuvchilar ushın ólimli bolıp tabıladı. Eger bul energiyanı ıssılıq energiyasına aylantırsak, adam organizmi temperaturası tek 0,001 ° S gagina asadı.

Hár qanday tiri janzat ionlanuvchi nurlanıwdan qaytıs bolıwı múmkin.Biraq, ólimge alıp keliwshi nurlanıw dozasi (letal doza) túrli obiektler ushın túrlishe bolıp tabıladı. 11.1-kestede túrli biologiyalıq obiektler ushın 50% ni halok bolıwına alıp keliwshi foton nurlanıwları dozalari keltirilgen

Biologik tur D 50 Gr Biologik tur D 50 Gr Adam 2,5-3,5 Quslar 8,0-20,0 Qoy 2,0-3,8 Baliq 8,0-20,0 Iyt 2,5-3,0 Jilan 80,0-200,0 Maymil 2,5-6,0 Shibin shirkey 10,0-100,0 Tishqan 6,0-15,0 Osimlik 10,0-1500,0Nurlangan organizimlerdin 50% nabit boliwina alip keliwshi foton nurlaniw dozasi D 50 Gr (Yarmonenko 1984)

• Nurlanıw dozasi. Nurlanıw toqımaǵa túskende qanday hádiyseler júz beredi. Biz nurlanıwdıń toqıma massasına qatnası menen anıqlanatuǵın doza nurlanıwın qaray shıǵamız. • Ion jup ónim qılıw ushın nurlanıw dozasini birlik massa tárepinen yutgan dozaga salıstırǵanda alınadı, yaǵnıy 1 grat - 1 j/kg (aldınları “biykarlaw” qabıl etilgen yedi, 1 grat — 100 biykarlaw). Sol menen birge nurlanıw ionizasiyasi jalǵız kórsetkish emes.Nurlanıw qansha tıǵız bo'Isa, ol halda ol sonsha biologiyalıq kúshli tásir etedi.hár bir nurlanıwdıń sapa kórsetkishi bar. Sapa kórsetkishine qaray onıń tásir effekti da joqarı boladı.Mısalı, neytron nurlanıwınıń sapa kórsetkishi 20 ga teń.α—zarrachalarniki 20, β hám γ —nurlariniki 1 ga teń. Adam organizminde nurlanıwdı ólshew ushın ekvivalent doza isletiledi. Bul zivert bolıp, 1 zivert= 1 grat x 1 sapa kórsetkishi. (awallari “shet” olshev birlik isletilingen, yaǵnıy 1 zivert= 100 shet).

• Turmıs ushın qáwipli tásir etiwshi effekt. Tásir qılıw waqıtı kishi (minut yamasa saat) hám úlken (háptelab) bolıwı múmkin. Tásir waqıtı qansha úlken bolsa, ol sonshalıq kóp nurlanadi.Qısqa waqıt ishinde úlken doza tásir qilsa 6 zivertdan úlken bolsa, bir demde halok boladı. 4 zivert bolsa 50% óliw múmkinshiligı bar. • 1 zivert bolsa miyaga qan qóyılıw múmkinshiligı bar. 0,75 zv. bolsa, oǵıw, qusıw, shash tógiliwi, yarım zv. de bolsa suw ichgisi keledi. 0,1 zv. den úlken bolǵanda ximiyalıq effektler gúzetiledi. • Aldın nurlangan kisilerde hesh qanday effektler bolmawi múmkin, lekin birpara jaǵdaylarda bunıń tásiri leykimiya yamasa jilik rakiga alıp keliwi múmkin. Nurlanıw keleshek áwlad ushın da tásirin ótkeziwi múmkin. Egerde ata-anadan bir ákesi 1 zivert nurlanıw menen uwlı zatlanǵan bo'Isa, ol halda olardıń perzentleri yamasa aqlıqlarınıń nur keselligine shalınıwı 4/1000, yaǵnıy (0,4%) itimalǵa iye.

• Risk dozaga proporsional halda boladı, lekin birpara jaǵdaylarda bunday bolmawi de múmkin. Xerosima hám Nagasaki hám de Chemobil AES átirapındaǵı adamlarda ótkerilgen tekseriwlerden qáwipli o'simtalar payda bolıwı ushın zárúr bolǵan dozalami anıqlaw itimallıǵın kórsetiw múmkin. • 1 Zv. Dozaga nurlanıw 1/50 yamasa 2% múmkinshiligık menen adamdıń óliwin kórsetedi. Birpara radioaktiv zatlaming nurlanıw quwati: • Adam organizmi 150 mg kaliy bolıp, sonda 0,012% - radioaktiv 40 mZv/yil radon 0,39 mZv/yil, kaliy, uran hám toriy 0,28 mZv/yil. • Kosmik nurlar 0,27 g, jámi 3,0 mZv/yil. • Ulıwma nurlanıw quwati 3,0 mZv/yil ga teń bo'lar eken. • Jayına qaray radioaktivlik ózgeredi. Radioaktivlik tábiy hádiyse bolıp, tiykarǵı fenomen esaplanadı.

• Radioaktiv nurlardı dizimnen ótkeriw usılları • Atom yadrolarini hám yadrodagi ishki processlerni úyreniwde júdá da kishi zarraehalar (elektronlar, protonlar. α-bóleksheler hám taǵı basqalar) menen jumıs kóriwge tuwrı keledi. Bul mikrozarrachalami baqlaw hám belgilengenler qılıw ushın yadro fizikasi tiykarınan tómendegi ásbaplar hám usıllardan paydalanadı: ionizasion esaplaǵısh, ssintillyasiya esaplaǵısh, Vilson kamerası, kóbikli kamera, qalıń qatlamlı fotografiya yemulsiyasi hám basqalar. • Ionizasion schyotchigi - bul háreketlenip atırǵan zaryadlanǵan mikrozarracha gazdı ionlashtirishida gazda razryad payda bolıwın belgilengenler etedi .

• N. Nazirov, O.Jalilovlar 1965-1980-jıllarda S-4727 navining 30 kúnlik ko'sagiga gamma nurı tásir jetirib awıl xojalıǵı ushın zárúrli bolǵan belgileme saqlaǵan halda yerta pishar ko'sagi iri mutant alıwǵa jerishdilar. • Radioaktiv nurlarınıń ósimliklaming ósiwi boyınsha unamlı tásirin bólek uqtirib ótiw kerek. Bul boyınsha ásirese, A.N. Kolsov, A.M. Kolsovalaming ósimliklaming mutasiyalar salasındaǵı birinshi isine úlken itibar beriw kerek. 1962-jılları dawamında L.P. Bereslaves radiostimulyasiya salasında úlken jumıslar atqardı. Keyinirek radiostimulyasiya salasında A.M. Kuzin hám M.Berezinaning izertlewleri nátiyjesi nurlantirilgan shigittiń tez kógerip-ósiwi hám awıl xojalıǵına payda alıp kelgeni dıqqatqa ılayıq.

Diqqatlariniz ushin raxmet

Похожие

Ionlaniwshi nurlardin biologiyaliq tasir mexanizmleri

Nurlaniwshi antitelolar usiliniń virusologiyada qollaniliwi

Radioaktiv nurlardin’ organizimge tasiri Nurlaniw dozasi

Hawa ızǵarlıǵınıń jipak qurtın rawajlanıwına tásiri

GMO - Abzallıqları hám qáwip-qáterlerin tallaw