logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Транспорт
  4. Ўқувчиларга ишлаб чиқариш таълими бериш

Ўқувчиларга ишлаб чиқариш таълими бериш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

203.5 KB
Скачать
Ўқувчиларга ишлаб чиқариш таълими бериш Режа: 1.Ишлаб чиқариш таълими устасининг машғулотларга умумий тайёргарлиги. 2.Ишлаб чиқариш таълими устасининг ўқув йилига (ярим йилликка) тайёргарлиги. 3.Ишлаб чиқариш таълими устасининг дастурдаги навбатдаги мавзуни ўрганишга тайёргарлик кўриши. 4.Ишлаб чиқариш таълими устасининг навбатдаги машғулотга тайёргарлик кўриши. 5.Дарснинг мақсад ва мазмунини аниқлаш. 6.Моддий техника базасини тайёрлаш. 7.Методик тайёргарлик. 8.Ишлаб чиқариш таълими дарсларининг турлари. 9.Ишлаб чиқариш операцияларини ўрганиш дарсининг тузилиши. 10.Комплекс ишларни ўрганиш дарсининг тузилиши. 11.Комплекс ишларни бажариш дарсининг тахминий режаси. 12.Ўқувчиларнинг билимлари, кўникма ва малакаларини текшириш дарсининг тузилиши. 1. Ишлаб чиқариш таълими устасининг машғулотларга умумий тайёргарлиги Ишлаб чиқариш таълими устасининг машғулотларни муваффақиятли ўтказиш учун уларга пухта тайёргарлик кўриши муҳим аҳамиятга эга. Ишлаб чиқариш таълими устаси нимани, қачон ва қандай ўргатилишини жуда аниқ тасаввур қилиши керак. Ўқув режасида ишлаб чиқариш таълимига ажратиладиган ўқув вақтини ярим йилликлар ва хафталар бўйича тақсимлаш мўлжалланади. Малакали тавсифномаси талаблари асосида тузилган ўқув дастурида ўрганилиши лозим бўлган ўқув материалининг ҳажми, унинг мавзулари бўйича тақсимланиши ва ҳар бир мавзуни ўрганиш вақти белгилаб олинади. Дастурнинг ҳар бир мавзусида ўқувчиларга меҳнат қилишнинг қайси йўл ва усулларини, қандай технологик операцияларни ўргатиш лозимлиги кўрсатилган. Малака тавсифномасида касб-ҳунар коллежини бирор ихтисослик билан тамомлаган ёш кичик мутахассис, назарий билимлар олиш ва ишлаб чиқариш малакаларини қондириш юзасидан қандай талабларга жавоб бериши зарурлиги кўрсатиб ўтилади. «Касбни қандай ўргатиш лозим?» деган саволга методик қўлланмалардан жавоб олиш мумкин. Ўқув дастурида келтирилган ҳамма бандлар ўқув ишларининг турли объектларида ҳар хил методлар ёрдамида ўрганилади. Касб-ҳунар коллежларида бериладиган ихтисосликларга оид кўпгина қўлланмалар ишлаб чиқилган бўлиб, уларда ишлаб чиқариш таълими беришнинг шакл ва методлари ёритиб берилган. Ишлаб чиқариш таълими устасининг машғулотларга тайёргарлик кўриши ҳақида гап борганда, жуда кўп ҳолларда фақат ишлаб чиқариш таълимидан ўтиладиган дарсга тайёргарлик ёки бир ўқув куни учун зарур ҳамма нарсаларни ўйлаб олиш, режалаштириш ва таъминлашгина назарда тутилади. Бундай деб ўйлаш-нотўғри. Бутун мавзуни ўтишга тайёргарлик кўрмасдан туриб, алоҳида дарсга ёки иш кунига тўғри тайёрланиб бўлмайди. Бошқа бир томондан, ишлаб чиқариш таълими устасининг мавзуга ёки дарсга тайёргарлик кўриши ҳамиша ўқув режаси устида ишлаш билан мустаҳкамланган тақдирдагина муваффақиятли бўлиши мумкин. Ишлаб чиқариш таълими устаси тайёргарликни янги ўқув йили бошланмасдан олдин бошлайди. Табиийки, тайёргарликнинг мазмуни тажрибали ва эндигина ўқитувчилик фаолиятини бошлаган педагоглар учун турлича бўлади. Аммо ишнинг бу босқичи тажрибасидан қатъий назар ҳар бир ишлаб чиқариш таълими устаси учун мажбурийдир. Ҳозирги замон ишлаб чиқариши ишчининг олдига янги талаблар қўймоқда. Малака тавсифномаларида, ишлаб чиқариш таълими режалари ва дастурларида ўзгаришлар юз бермоқда, ишнинг янгидан-янги илғор йўл ва усуллари пайдо бўлмоқда, янги дарсликлар ва ўқув қўлланмалари нашр этилмоқда. Ишлаб чиқариш таълими устаси машғулотларга тайёргарлик кўраётганида буларнинг ҳаммасини ҳисобга олиш лозим. Ишлаб чиқариш таълими устасининг машғулотларга тайёргарлик кўриши қуйидаги босқичларни ўз ичига олади (1-расм): Ишлаб чиқариш таълими устасининг тайёргарлик кўриш босқичлари Ўқув йилига ва ярим йилликка Дастурнинг навбатдаги мавзусини ўрганишга Навбатдаги машғулотга, дарсга Малакка тавсифномасини ва ўқув дастурини ўрганиш Мавзу материалини таҳлил қилиш ва уни дарслар бўйича тақсимлаш Машғулотнинг мақсад ва мазмунини белгилаб олиш Моддий техника базасини тайёрлаш Мавзуни ўрганиш жараёнида ўқувчиларнинг бажаришлари учун зарур ўқув ишларининг аниқ мазмуни ва миқдорини белгилаб олиш Моддий техника базасини тайёрлаш Ўқув ишлари рўйхатини ишлаб чиқиш Ўқув-моддий база тайёрлаш (Гуруҳни муайян мавзуга доир ўқув ишларини бажариш учун) Методик тайёргарлик Гуруҳларга ишлаб чиқариш таълимини бериш режасини ишлаб чиқиш Муайян мавзуни ўқувчилар билан ўрганиш юзасидан методик тайёргарлик Машғулот конспекти ва режасини тузиш 1-расм. Машғулотга тайёрланиш схемаси. 2. Ишлаб чиқариш таълими устасини ўқув йилига (ярим йилликка) тайёргарлиги Ишлаб чиқариш таълими устаси ўқув йилига (ярим йилликка) тайёрланаётганида мутахассислик тавсифномасини, ишлаб чиқариш таълими ўқув режалари ва дастурларини, махсус технологияни ёки муайян мутахассисликка доир ишлаб чиқариш асослари технологиясини ўрганади, бошқа фанлар (умумий таълим, материалшунослик, чизмачилик, электротехника ва бошқалар) дастурлари билан танишиб чиқади. Ишлаб чиқариш таълими усталари ўқув дастурларини ўрганаётганларида уларга киритилган мавзуларнинг рўйхати ва мазмуни билан яхшилаб танишадилар. Бу уларга ҳар бир мавзуни ўрганиш мақсадини аниқ тасаввур этиш, олдин ўтилган ўқув материални навбатдаги материал билан боғлашни белгилаб олиш, машғулотлар ўтказиш учун зарур ўқув ишлари, жиҳозлар, мосламалар, асбоб-ускуналар ва материалларни аниқлаб олиш ҳамда уларни тайёрлаш имконини беради. Касб-ҳунар коллежларининг тажрибали усталари бутун бир йилга мўлжаллаб умумий таълим режасини тузадилар. Бу режада қуйидагилар назарда тутилади: яъни техникага доир адабиётларни, қўлланмаларни, ихтисосликка оид илғор тажрибани ёритувчи ахборот варақаларини ўрганиш; янги дарсликлар, методик қўлланмалар билан ўқувчиларга таълим ва тарбия бериш масалалари ёритилган методик тавсияномалар ва бошқа материаллар билан танишиш; ишлаб чиқариш илғорларининг ишлаш методлари билан амалда танишиш, зарур ўқув моддий база тайёрлаш; жуда мураккаб буюмларнинг намуна эталонларини ҳозирлаш; республика ва вилоят КҲК бошқармаларининг таянч корхоналар буюртмалари ва ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда тузган намуна рўйхатлари асосида ўқув ишлари рўйхатини ишлаб чиқишда қатнашиш; операцияларга ҳамда ишларни бажаришдаги ўзгаришларга доир инструкция-технологик ҳужжатлари ишлаб чиқишда (операциялар ва ўзгаришлар изчиллигини, шунингдек ҳар бир ўзгаришнинг техникавий шароитларини кўрсатган ҳолда) бевосита иштирок этиш; рўйхатда тайёрлаш учун кўзда тутилган ишларни катта ишлаб чиқариш таълими устаси билан ҳамкорликда меъёрлаштириш (ишчи ва шогирдлик меъёрлари). 3. Ишлаб чиқариш таълими устасининг дастурдаги навбатдаги мавзуни ўрганишга тайёргарлик кўриши Ишлаб чиқариш таълими устасининг дастурдаги навбатдаги мавзуни ўрганишга тайёргарлик кўриш қуйидагилардан иборат: ишлаб чиқариш таълими устаси мавзу ўқув материалининг мазмунини таҳлил қилади, уни дарслар бўйича тақсимлаб чиқади ва ҳар бир дарсга қўйиладиган вазифаларни белгилаб олади; мавзуни ўрганиш пайтида ўқувчилар бажариши лозим бўлган ўқув ишларининг мазмуни ҳамда миқдорини белгилаб қўяди; ўқув гуруҳининг муайян мавзуга доир ишларни бажариш учун ўқув-моддий база тайёрлайди. Ўқув дастурининг кўпчилик мавзулари бир қанча ишларни ўз ичига олади; бундай ҳолларда ўқув материали мавзуси кичик мавзуларга бўлиб чиқилади. Бутун гуруҳ ишнинг бу хил усулларининг ўзини айни бир вақтда (фронтал тарзда) ўрганиш ниҳоятда зарур, лекин баъзи мавзулар (масалан, асосий деталлар, механизмлар, асбоблар, узел ва агрегатларнинг бир турдаги комплектларининг етарлича миқдорда бўлмаган мавзулари) бўйича бундай қилиш мумкин эмас. Бундай пайтларда ишлаб чиқариш таълими устаси олдиндан режа тузиб олиши керак. Айнан шу режа асосида аста секин айрим ўқувчиларга ўқув мавзусининг тўла бажарилишига имкон берадиган топшириқ берилади. Навбатдаги мавзуни тўлиқ ва сифатли ўрганиш учун ишлаб чиқариш таълими устаси ишлаб чиқиш таълими ўқув дастурининг мавзусинигина эмас, балки махсус технологияга доир мавзуларни ҳам синчиклаб ўрганади. Ишлаб чиқариш таълими устаси назарий таълим дарсларида олинган билимлардан фойдаланиш учун ўқувчиларнинг махсус технология ва бошқа фанлардан нималарни ўрганганларини аниқлаб олиши лозим. Бундан ташқари, ишлаб чиқариш таълими устаси мавзу материалини ўқув кунлари бўйича шундай тақсимлаши керакки, ўқувчилар ҳар куни иш билан бир хилда банд бўлсинлар, айрим кунларда ўқувчиларга ўзлаштириб олиш лозим бўлган кўпгина янги материал бериш, бошқа кунларда эса, аксинча, жуда кам материал бериш ҳоллари бўлмасин. Ишлаб чиқариш таълими устаси машғулотларни мавзулар бўйича ўтказиш методикаси масалаларини яхшилаб ўйлаб, қуйидагиларни белгилаб олади:  қайси ўқув материалининг ўқув кунлари бўйича тақсимланиши;  ўқувчилар билан ишнинг қайси йўллари, усуллари ва турларини ўрганиш зарурлиги, фанлараро алоқаларни қаерда ҳамда қандай қилиб қўлланиш кераклиги;  қандай иш қуролларидан фойдаланишни ўргатиш лозимлиги, иш усулларини ўрганиш изчиллиги;  назорат қилишнинг қандай йўл ва усулларини ўрганишга тўғри келиши, бунда қандай асбоб-ускуна ва жиҳозлардан фойдаланиш лозимлиги;  кириш машғулотларини ўқувчиларга индивидуал йўл-йўриқлар бериш ва якунловчи машғулотларни қачон (дарснинг қайси қисмида) ўтказиш кераклиги;  мавзуни ўрганишнинг бошланғич ва якунловчи босқичларида ўқувчиларга топшириқларни бажариш тартибини қандай тушунтириш лозимлиги, ўқувчиларнинг мустақилликларига эришиш;  ўқувчиларнинг топшириқни сифатли бажаришлари, уларнинг тайёр ишлари эса ҳамма талабларга жавоб бериши учун технологик жараённинг қайси хусусиятларини кўриб чиқиш лозимлиги;  ўқувчиларга меҳнатни ташкил этиш ва хавфсизлик техникаси бўйича қандай тадбирларни тушунтириш кераклиги;  қандай тарбиявий иш олиб бориш, уни материални ўрганиш билан қандай боғлаш лозимлиги. Ишлаб чиқариш таълими устаси ўқув материалини кунлар бўйича тақсимлаб чиққандан кейин мазуни бутун ўрганишни йўлга қўйишни ўйлаб олади, асосий ва ёрдамчи материалларни, алоҳида кичик мавзулар, махсус асбоб ускуналар, мосламалар, ўқув-кўрсатма қуролларини; чизмалар, технологик ҳамда ахборот карталарини тайёрлайди; ўқувчиларнинг ўзлаштириш ва иш қобилятларини ҳисобига олиб, уларга ҳар куни қўшимча ишлар беришни мўлжаллаб қўяди. Ишлаб чиқариш таълими устаси навбатдаги мавзуга тайёргарлик кўраётганда техника, технология, ишни илмий асосда ташкил этиш ва ишлаб чиқариш илғорлари иш тажрибалари соҳасида эришилган сўнгги ютуқлар ёритилган техникага доир адабиётни синчиклаб ўрганади. Бунда ишлаб чиқариш таълими устаси ўқувчиларни таништириш лозим бўлган ишнинг илғор методларини, таянч корхона илғорлари меҳнатининг оқилона йўл ва усулларини танлашга алоҳида эътибор бериши лозим. 4. Ишлаб чиқариш таълими устасининг навбатдаги машғулот (дарс)га тайёргалик кўриши Ўқув машғулотларига тайёргарлик кўриш ишлаб чиқариш таълими устасининг бутун тайёргарлик ишининг якунловчи ва ҳал қилувчи босқичидир. Ўқувчиларга таълим ва тарбия бериш самаралари, уларнинг касбга доир билимларни, кўникма хамда малакаларини чуқур ва пухта ўзлаштириб олишлари, уларда фаоллик ҳамда мустақилликнинг ривожланиши ана шу тайёргарликка боғлиқдир. Ишлаб чиқариш таълими устасининг бурчи ҳар бир машғулот (дарс)га пухта тайёрланишдир. Дарснинг асосий қоидалари: гуруҳ таркибининг бир хиллиги ва доимийлиги; айни бир вақтда таълим берилиши; ўрганиладиган ўқув материали ҳажмини белгилашдаги аниқлик; дарс жадвалининг бир хил давом этиши ҳамда барқарорлиги; ўқув-ишлаб чиқариш жараёнида ишлаб чиқариш таълими устасининг раҳбарлик роли. Ҳар бир дарс дастур материалининг мазмунига қараб ўз хусусиятларига эга бўлади ва уни белгиланган бир андазада тузиб бўлмайди. Лекин ҳар бир касбга ўқитиш ишлаб чиқариш таълими дарсига қўйиладиган умумий талабларга риоя қилиши зарур. Дарс юксак ғоявий-сиёсий ва илмий педагогик савияда ўтказилиши лозим; таълим-тарбиявий ишларнинг мазмуни ва уни амалга ошириш методларининг органик бирлиги; ўқишдан кўзланган аниқ мақсад бўлиши; асосий мақсад ва вазифаларга мос равишда қурилиши; ўқувчиларни ишлаб чиқариш ҳаётига жалб этиши, ўқитишнинг фронталлиги ва ўқувчиларга якка тартибда муносабатда бўлиш тамойилларига асосланган ҳолда «ҳаракатнинг» фронталлигини таъминлаши; ўқувчиларнинг олдинги дарсларда эгаллаган билим ва кўникмаларига асосланиши; ўқувчиларнинг билим ҳамда малакаларини фаол ва чуқур эгаллашларини онгли меҳнат интизоми шароитида ўтказилиши лозим; ўқитишнинг турли методларини қўлланишни назарда тутиши зарур. Ўқувчилар дарсдан кетаётганларида мазкур дарсда қандай янгиликни ўрганганларини, қандай малака ва кўникмалар ҳосил қилганларини ёки мустаҳкамлаб олганларини аниқ тасаввур қилишлари лозим. Ишлаб чиқариш таълими устасининг дарсга тайёргарлик кўриши дарснинг мақсад ва мазмунини аниқлаб олишдан; моддий-техника базасини ҳозирлаш ва методик тайёргарлик кўришдан иборат (4-расм) 4-расм. Ишлаб чиқариш таълими устасининг навбатдаги дарсга тайёргарлик кўриш схемаси.Дарснинг ма=сад ва мазмунини ани=лаш пайтида ишлаб чи=ариш таълими устаси =уйидагиларни белгилаб оладиДарснинг ма=сад ва мазмунини ани=лаш пайтида ишлаб чи=ариш таълими устаси =уйидагиларни белгилаб олади Ы=увчилар дарсда ызлаштириб олиши лозим былган касбга доир билимлар малака ва кыникмаларЫ=увчилар дарсда ызлаштириб олиши лозим былган касбга доир билимлар малака ва кыникмалар Ы=увчилар бажарадиган ы=ув – ишлаб чи=ариш ишлариЫ=увчилар бажарадиган ы=ув – ишлаб чи=ариш ишлари Махсус техно- логия, материал- шунослик ва бош=а фанларга оид м аш\улотлар мазмуниМахсус техно- логия, материал- шунослик ва бош=а фанларга оид м аш\улотлар мазмуни Дарсда олиб бориладиган тарбиявий иш мазмуни ва унинг тавсифиДарсда олиб бориладиган тарбиявий иш мазмуни ва унинг тавсифи Моддий – техника тайёргарлиги =уйидагиларни ыз ичига олади Моддий – техника тайёргарлиги =уйидагиларни ыз ичига олади Зарур ашёлар, материаллар, асбоб- ускуна ва механизм, мосламалар техникалар-ни тайёрлаб =ыйиш Зарур ашёлар, материаллар, асбоб- ускуна ва механизм, мосламалар техникалар-ни тайёрлаб =ыйиш Ы =ув – техника щужжатлари ни тайёрлашЫ =ув – техника щужжатлари ни тайёрлаш Кырсатма =уроллар тайёрлашКырсатма =уроллар тайёрлаш Методик тайёргарлик =уйидагила рни ыз ичига олади Методик тайёргарлик =уйидагила рни ыз ичига олади Ишнинг энг самарали метод- ларини танлаш Ишнинг энг самарали метод- ларини танлаш Дарсда ы=увчилар гурущини уюшти-риш шаклини танлаш Дарсда ы=увчилар гурущини уюшти-риш шаклини танлаш Дарс мавзусига оид техник ва педагогик адабиётларни ырганиш Дарс мавзусига оид техник ва педагогик адабиётларни ырганиш Дарсда намойиш =илиниши лозим былган щаракат маш=лари Дарсда намойиш =илиниши лозим былган щаракат маш=лари Дарс режаси ва конспектини тузиш Дарс режаси ва конспектини тузиш 5. Дарснинг мақсад ва мазмунини аниқлаш Дарснинг мақсад ва мазмунини аниқлаш вақтида ишлаб чиқариш таълими устаси қуйидаги ишларни қилади:  йўл қўйилган камчиликларни аниқлаш ва уларни тузатиш учун олдинги машғулотларни таҳлил қилади;  олдинги дарс вазифалари қай даражада ҳал этилганини, камчиликларнинг сабабларини аниқлайди ва шу асосда навбатдаги дарсни олиб бориш пайтида қандай ўзгаришлар киритиш лозимлигини белгилаб олади;  олдинги машғулотлар натижаларини таҳлил қилиш асосида дарснинг таълим ва тарбиявий мақсадини ҳамда дарс учун ўқув дастуридан келиб чиқадиган вазифаларни белгилаб қўяди;  дарс структураси ва дарснинг ҳар бир қисми учун зарур бўлган вақтни қандай тақсимланишини ҳамда дарс давомида ўқувчилар бажариши керак бўлган ўқув ишлаб-чиқариш ишларини аниқлайди;  ўқувчилар дарсда ўзлаштириб олишлари лозим бўлган иш усулларини аниқлайди. Бунинг учун ишлаш йўллари ва усулларини тушунтириш, кўрсатишдаги изчиллик (иш ўрнида қандай туриш кераклиги, асбоб ускуналарни қандай ушлаш лозимлиги, ҳаракатлар структураси, ритми, унинг кучи, аниқлиги, хато қилмаслик, мослашиш ва ҳоказолар) олдиндан белгилаб қўйилади;  таълимнинг изчиллигини, техника ютуқларини ва мехнатниниг илғор методларини қўлланишни ражалаштиради. Ишлаб чиқариш таълими устаси дарсни шундай ташкил қилиши керакки унинг мазмуни техника, технология ва ишни ташкил қилишнинг ҳозирги даражасига тўла мос келсин. Бунда ёмон ёки нотўғри намойиш қилишнинг зарарли эканини, чунки у ўқувчиларда нотўғри малакалар ҳосил бўлишига олиб бориш мумкинлигини ҳисобга олиш лозим;  дарс ўтиш шакл ва методларини аниқлаб олади. Бунда ўқувчилар янги малакалар ҳосил қила олишлари учун уларнинг олдинги малакаларни ҳосил қила олишлари учун уларни олдинги малакаларни қанчалик ўзлаштириб олганларини ҳисобга олади. Ишни ўқув объектларини тўғри танлаш, ишни йўлга қўйилиши ва бажарилишини, топшириқни бажаришда ўқувчиларнинг мустақиллик даражасини рационал тарзда аниқлаш лозим;  дарс режаси ҳамда муқаддима ва якунловчи суҳбатлар конспектларини тузади. Одатда, дарс режасида қуйидагилар назарда тутилади: ўқувчиларнинг ўқув ўринларини ишга тайёрлаш; ўқувчиларни иш ўринларига жойлаштириш, ўқувчилар гуруҳига кириш йўриқномаси бериш; ўқувчилар мустақил ишлаётган пайтларида уларга кундалик фронтал ёки индивиудал тарзда йўл-йўриқлар бериш (ҳар бир айланиб чиқиш режалаштирилади); бутун гуруҳга якунловчи йўриқнома бериш; навбатдаги машғулотларга моддий жиҳатдан тайёргарлик кўриш. Ишлаб чиқариш таълими устаси қанчалик тажрибасиз бўлса, у режани шунчалик тўлиқроқ ишлаб чиқиши, режада қўлланмалар, чизмалар, технологик карталарни кўрсатиш, иш усулларини кўрсатиши тартибини ифодалаш лозим. Дарсни ёзиб бориш шакллари турлича бўлиши мумкин, лекин уларда дарс ўтиш санаси, ҳар бир қисмнинг мазмунини, ўтказиш методларини кўрсатган ҳолда дарсни айрим қисмларининг режаси, мақсади ва изчиллиги аниқ белгилаб қўйилиши керак. Ишлаб чиқариш таълими устаси машғулотлар тугаши билан режанинг бажарилганлигини қайд қилиб қўяди, белгиланган режадан четга чиқишларни ва ўзгартиришларнинг сабабларини кўрсатади. Бундай ёзувлар дарсни таҳлил қилиш ва навбатдаги дарс режасини тузиш вақтида ишлаб чиқариш таълими устасига ёрдам беради. Ишлаб чиқариш таълими устаси айрим ўқувчиларга қўшимча йўл- йўриқлар бериш зарурлигини ҳисобга олади. Бунда у ўқувчиларнинг ўтган дарсда ўрганилган ишлаш йўлларини ва усулларини ўзлаштириш натижаларига эътибор беради. 6. Моддий техника базасини тайёрлаш Моддий-техника базасини тайёрлаш пайтида ишлаб чиқариш таълими устаси омборда зарур материаллар, асбоб-ускуналар, мосламаларнинг, механизмларнинг бор йўқлигини текширади ва етишмаётган нарсалар билан таъминлаш чораларини кўради; тегишли талабномалар тузади; мавзуни ўрганиш вақтида фойдаланиладиган мосламалар, механизмлар, қурилмалар тайёрлайди ҳамда уларни текширади. Зарурат туғилган пайтларда таъмир қилиш ва созлаш чораларини кўради; ўқув техника ҳужжатларини, чизмаларни, маълумот жадвалларини, кўрсатмали, технологик хариталарни ажратиб олади; машғулотларда фойдаланиш учун ўқув-кўрсатма қуроллар; маълумотномалар, плакатлар, ҳақиқий ва ҳажмли қўлланмалар, эталонлар, тайёр маҳсулотлар ва ҳоказоларни тайёрлайди. Ўқув ишлари объектлари ва техник ҳужжатларни тайёрлаш ишлаб чиқариш таълими устаси томонидан машғулотдан бир кун олдин ўтказилади. Ишлаб чиқариш таълими устаси гуруҳ учун асбоб-ускуна, материал, техник ҳужжатлар олади, ўзининг ва ўқувчиларнинг иш ўринларини тайёрлайди. 7. Методик тайёргарлик Ишлаб чиқариш таълими устаси методик тайёргарлик кўраётган пайтида тегишли методик қўлланмаларни, тавсияномаларни, фан-техникага доир адабиётларни ўрганади; ўқувчиларнинг назарий машғулотларда олган техника ҳамда умумий таълим бўйича билимларининг ҳажмини аниқлаш мақсадида умумий техника ва умумий таълим фанлари ўқитувчилари билан суҳбатлашади ҳамда фанлараро алоқалар масалаларини белгилаб олади; мавзуни ўзгариш; ўқув ишини тарбиявий ишлар билан усул ва методларини ўйлаб олади; методик кенгашнинг муайян мавзуни ўрганиш юзасидан тайёргарлик кўриш масалалари муҳокамасида иштирок этади; машқлар танлайди. 8. Ишлаб чиқариш таълими дарсларининг турлари Дарсда ўрганиладиган ўқув материалининг мақсад ва мазмунига қараб: ишлаб чиқариш операцияларини ўрганиш; комплекс ишларни бажариш; ўқувчиларнинг билимлари, кўникмалари ва малакаларини текшириш (текширув ишлари) бўйича бир-биридан фарқ қилади. Ишлаб-чиқиш таълими дарсини ўтиш қуйидаги шарт-шароитлар яратишни талаб қилади: ўқувчиларнинг фаоллиги ва мустақиллигини ривожлантиришга қаратилган ўқув-ишлаб чиқариш ишлари мунтазам равишда ишлаб чиқариш таълими устасининг раҳбарлигида ўтказилади; ишлаб чиқариш таълими устаси машғулотлар пайтида бутун гуруҳни кўриб туриши керак; технологик жараён ўқув-ишлаб чиқариш ишларининг мақсад ва вазифаларига бўйсундирилиши лозим; фронтал иш шакллари учун ўқувчиларнинг иш ўринлари бир хил бўлгани маъқул; ишлаб чиқариш таълими устаси учун махсус уюштирилган иш ўрнини ҳозирлашга ҳаракат қилиш зарур; устахона, участка, жиҳозлар ўқитиш мақсадларига мос бўлиши лозим; жиҳозлар, асбоб-ускуналар ва мосламалар таълимнинг фронтал бўлишига эришиш имконини бериши керак; комплекс-операцион тизим асосида таълим бериш учун ўқув-ишлаб чиқариш ишларини ўқув даврларига мослаб махсус танлаб олиш зарур; ўқув-ишлаб чиқариш устахоналарида замонавий, юксак даражадаги маҳсулдор жиҳозлар, асбоб-ускуналар, мосламалар бўлиши лозим. Асосий операцияларни бажариш бўйича эгалланган кўникмалар ўқувчилар томонидан бошланғич малака ишларини бажаришлари билан мустаҳкамланган тақдирдагина бошланғич, операция ва комплекс даврларда ишлаб чиқариш таълимининг дарс тизими тўлиқ амалга оширилади. 9. Ишлаб чиқариш операцияларини ўрганиш дарси (машғулоти)нинг тузилиши Ишлаб чиқариш таълими устаси ишлаб чиқариш таълими ўқув дастурининг ҳар бир бўлими ва мавзусинини материалнинг ҳажм жиҳатдан тахминан ҳар хил бўлган бир қанча қисмларга маълум вақт ичида ўтишга мўлжалланган дарсларга бўлиб юборади. Касб-ҳунар коллежларида ишлаб чиқариш таълими дарслари бутун ўқув куни давомида олиб борилади, яъни уларни бутун кун бўйи олиб боришга қарор қилинган. Ишлаб чиқариш таълими дарси муқаддима, асосий ва якунловчи қисмлардан иборат (5-расм) бўлиб кириш йўриқномаларини, мустақил ишланаётган (машқ қилаётган) пайтда ўқувчиларга бериладиган кундалик ва якунловчи йўриқномаларни ўз ичига олади. Асосий =исм Ы=увчиларнинг ы=ув – ишлаб чи=ариш ишларини бажаришлари Кундалик якка тартибда йыри=нома ытказиш Кундалик жамоавий йыри=нома ытказиш (зарурат былганда берилади) Ы=увчилар бажарган ы=ув- ишлаб чи=ариш ишларини текшириш ва бащолаш 5-расм. Ишлаб чиқариш таълими дарсининг тузилиши. Ишлаб чиқариш йўриқномалари ўқувчиларга мўлжалланган фаолиятни ташкил этиш учун асосий педагогик воситадир. Тадқиқотлар кўрсатганидек, ўрганилаётган меҳнат ҳаракатларининг вазифалари, уларни бажариш Якунловчи =исм Ы=увчиларнинг ы=ув ыринларини йи\ иштиришларини уюштириш Материаллар, асбоб- ускуналар ва техник щужжатларнинг ты\ ри са=ланишини текшириш Якунловчи йыри=нома бериш, ытказиш Кириш =исми Ы=увчиларни маш\улотдаги иштирокини текшириш ва давоматини журналга =айд =илиб =ыйиш Кириш йыри=номаси ытказиш Асбоб-ускуна, техник щужжатлар, мосламалар ва шу кабиларни бериш Ы=увчиларни ы=ув жойларига жойлаштириш, хавфсизлик техникаси ащволини текшириш воситалари, шарт шароитлари ва усуллари тўғрисида тасаввур ҳамда тушунчаларни таркиб топтириш бу фаолиятга асос қилиб олинади. Кириш йўриқномалари ишлаб чиқариш таълими дастурининг мавзуси, кичик мавзучаси ёки бўлимини ўрганишдан олдин берилади. Буларнинг вазифаси ўқувчиларни ўқув-ишлаб чиқариш ишларини онгли равишда энг самарали усуллар билан бажаришга тайёрлаш, яроқсизлик ва хатоларнинг олдини олиш, хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилишига эришишдир. Одатда дарс бошланаётганда кириш йўриқномалари берилади. Аммо, дарсда бир неча кичик мавзулар ўрганиладиган ёки ўқувчилар янги, мураккаб ишни бажарадиган бўлсалар, кириш йўриқномалари бир қанча қисмларга бўлиб юбориб, дарс давомида уларни бир-бири билан алмаштириб турган, айни вақтда ўқувчиларга ўқув-ишлаб чиқариш топшириқларини бажартирган маъқул. Касб-ҳунар коллежларининг айрим ишлаб чиқариш таълими усталари бутун бир гуруҳ ўқувчиларга айни бир вақтда кириш йўриқномаси берадилар. Баъзан ҳатто «умумгруҳли кириш фронтал йўриқномаси» деган мураккаб ибора ҳам қўлланилади. Бу-нотўғри. Гуруҳ ўқув ишининг ташкил этилишига, яъни бутун гуруҳ ишининг айни бир вақтда ўрганилишига ёки таълим шартларига қараб гуруҳлар алоҳида звеноларга бўлинади, ёки ҳар бир ўқувчи билан якка тартибда машғулотлар ўтказилади. Бунда ишлаб чиқариш таълими устаси ҳар бир звенога ёки ҳар бир ўқувчига алоҳида-алоҳида кириш йўриқномаси бериши лозим. Ҳар гал кириш йўриқномасини қандай бериш кераклигини ишлаб чиқариш таълими устасининг ўзи ҳал қилади. Йўриқномалар бериш жараёнида ишлаб чиқариш таълими устаси ўқувчиларнинг махсус технология ва бошқа фанлар дарсларида олинган билимларидан, шунингдек, уларнинг мактабда олган фан асослари билимларидан фойдаланиши лозим. Бунда назарий таълим дарсларини такрорлаб ўтирмаслик керак, лекин амалий аҳамиятга эга бўлган айрим масалаларни икки-уч ўқувчидан сўраш ёки асосий назарий фикр ва қоидаларни қисқача эслатиб ўтиш зарур. Таълим бериш пайтида инструктив карталардан фойдаланиш тавсия этилади. Инструктив карталардан фойдаланиш ўқувчиларга:  меҳнат қилиш усулларини ўрганиш борасидаги ишни анча мустақил, бинобарин, фаол ишга айлантириш;  гуруҳдаги ўқувчиларнинг фаолиятидан қатъий назар ўқувчининг тайёргарлиги, шахсий тажрибаси ва индивидуал хусусиятларига қараб материални ўрганиш суръатларини танлаб олиш;  умуман ишни ёки унинг тугалланган қисмини ўзича тасаввур этиш (бу материални анча тушуниб ўзлаштиришга асосланади);  бутун таълим олиш даври жараёнида зарурат туғилган пайтларда ўқув-инструктив материалнинг исталган қисмига қайтиш;  касб-ҳунар коллежларидагина эмас, балки ишлаб чиқаришда ҳам ишлаб чиқариш таълими самарадорлигини ошириш имконини беради. Ишлаб чиқариш таълими устаси берадиган кириш йўриқномаларининг мазмуни (1-курс гуруҳлари учун) тахминан қуйидагилардан иборат бўлиши мумкин:  ўқувчиларнинг давоматини текшириш; уй топшириғининг бажарилганини текшириш; ўқувчиларни навбатдаги ўқув машғулотининг мазмуни билан таништириш;  махсус технология, материаллар технологияси, техник чизмачилик ва бошқа фанлар юзасидан зарур маълумотларни такрорлаш мақсадида ўқувчилардан уларни сўраш;  ўқувчиларни чизмалар, технологик карталар ва техник талаблар билан таништириш. Умумий таълим фанларидан (фанлараро алоқалар) олинган маълумотларга асосланиб, технологик жараённи таҳлил қилиш;  зарур материаллар, асбоб-ускуналар ва мосламаларни намойиш қилиш (кўрсатиш);  ўқув-ишлаб чиқариш топшириғини бажаришнинг энг самарали йўллари ва усулларини кўрсатиш;  иш усулларини ва меҳнатнинг илғор методларини кўрсатиш ҳамда тушунтириш;  асбоб-ускуналарни тайёрлаш ва иш ўрнини тўғри ташкил этиш усулларини тушунтириш ҳамда кўрсатиш;  ўқувчиларни хавфсизлик техникаси билан таништириш;  кўрсатилган янги усулларни ўқувчиларга синаш тариқасида бажартириш;  бажариш пайтида кўпчилик ўқувчиларнинг хатога йўл қўйган иш усулларини такрор кўрсатиш ва тушунтириш;  ўқувчиларнинг баён этилган материални қандай ўзлаштирганларини икки-уч ўқувчидан иш усулларини кўрсатиш ва топшириқни бажариш йўлларини тушунтириб бериш орқали сўраш йўли билан текшириш. Кундалик йўриқнома бериш ўқув-ишлаб чиқариш ишларини бажариш пайтида ўқувчиларнинг фаолиятига раҳбарлик қилишдир. Кундалик йўриқнома беришнинг асосий шакли ҳар бир ўқувчига якка тарзда йўриқнома беришдир. Якка тартибда йўриқнома бериш жараёнида, агар шундай қилиш зарур бўлса, ишлаб чиқариш таълими устаси дастлабки йўриқнома бераётган пайтда кўрсатган ва тушунтирган нарсаларни тўлдиради, ўқув ишларида ҳар бир ўқувчининг фаоллиги ва мустақиллигига эришади. Ишлаб чиқариш таълими устаси ўқувчиларга кундалик йўриқномалар беришга тайёргарлик кўраётган вақтида таълим-тарбия соҳасидаги ўз тажрибасига асосланган ўқувчиларнинг маълум ишларни бажаришлари пайтида туғулиши мумкин бўлган хато ва қийинчиликларни ҳисобга олади. Тажрибалар шуни кўрсатмоқдаки, ишлаб чиқариш таълими дастурининг бирор мавзусини ўрганиш вақтида ўқувчиларда кўпинча кўп қайтарилувчи бир хил хатолар учраб туради. Кўпгина ишлаб чиқариш таълими усталаригина ҳар бир дарсни ютуқ ва камчиликларини, ўқувчиларда кўпинча учрайдиган камчиликларни мунтазам равишда ҳисобга олиб, таҳлил қилиб борадилар, ўз педагогик кузатишларининг натижаларини аниқлаб оладилар ҳамда ўзларининг келгуси ишларида улардан фойдаланадилар. Ишлаб чиқариш таълими устаси ўқувчиларнинг ишларини кузатиб ва тегишли кўрсатмалар бериб бориб, эҳтимол тутилган хатоларнинг олдини олади, нотўғри ишлаш усулларининг мустаҳкамланиб қолишига йўл қўймайди. Гуруҳ ўқув ишларига раҳбарлик қилиш вақтида ўқувчиларда ишлаб чиқариш интизоми, тартибли ишлаш, диққат эътибор ва айни пайтда зарур ишлаб чиқариш-техник жасорат кўникмаларини тарбиялаш лозим. Иш ўрнини ташкил этиш ва хавфсизлик техникасига риоя қилишга алоҳида эътибор бериш лозим. Кўпгина ишлаб чиқариш таълими усталар бирор мақсадни кўзлаб айланиб чиқишни олдиндан белгилаб қўймоқдалар. Ишлаб чиқариш таълими устаси орқада қолаётган ўқувчиларга ёрдам кўрсатиш учун махсус айланиб чиқади. Айни вақта у ўқувчиларнинг ишларини диққат билан кузатади ва уларга зарур кўрсатмалар беради. Ишлаб чиқариш таълими ишлаб чиқариш таълими усталари қўлланиладиган айланиб чиқишнинг бир варианти сифатида қуйидагиларни келтириш мумкин: Биринчи айланиб чиқиш кириш йўриқномаси ўқувчилар иш ўринларига жойлаштирилгандан кейин ўтказилади ва у назорат қилиш характерига эга бўлади. Ишлаб чиқариш таълими устаси ҳамма ўқувчилар ишга киришган- киришмаганликларини, ишни бажаришга халал берувчи ташкилий қийинчиликлар бор-йўқлигини текширади. Иккинчи айланиб чиқиш пайтида ишлаб чиқариш таълими устаси иш ўрнининг тўғри ташкил қилинганини, ишлаш усулларини (хатоларга йўл қўйилган-қўйилмаганини), кўрсатилган усулларни ўзлаштириш даражасини, материаллар, асбоб-ускуналардан тўғри фойдаланишни, хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилинишини тушунтиради. Навбатдаги айланиб чиқиш ўқувчилар машқларини бажараётганларида ўтказилади. Ишлаб чиқариш таълими устаси айрим ўқувчилар олдида тўхтайди, диққат билан унинг ишлаш усулларини кузатади, лекин ўқувчиларнинг ишига заруратсиз аралашмайди. Хатолар, топилган пайтда ўқувчиларга дарҳол уларни тушунтириш ва ишлашнинг тўғри усулларини кўрсатиш тавсия этилмайди (хато хавфли оқибатларга олиб бормаса, албатта). Яхшиси ёрдамчи саволлар бериш йўли билан ўқувчиларнинг хатоларни ўзлари топиб тузатишларига эришган маъқул. Ишга шу тарзда ёндашиш ўқувчиларда ишда ташаббускорлик ва мустақиллик ҳислатларини тарбиялашга ёрдам беради. Агар гуруҳдаги ўқувчиларнинг анчагина қисми бир хил хатога йўл қўйса, бир хил иш усулларини билмаса, қўшимча жамоавий йўриқнома бериш зарур. Бу кўпинча ишлаб чиқариш таълими устасининг кириш йўриқномасини етарли даражада усталик билан ўтказмаслиги ва иш усулларини кўрсатмаслигининг оқибати бўлади. Иш тугагандан кейин ўқувчилар тайёр деталларни ёки тугалланмаган ишларини ишлаб чиқариш таълими устасига топширадилар, ўз иш ўринларини ва устахонани йиғиштирадилар. Ишлаб чиқариш таълими устаси якунловчи йўриқномани бир кунда ўтказиладиган ўқув ишининг таҳлилига асосланган фаол суҳбат ёки қисқача тушутириш тариқасида беради. Ишлаб чиқариш таълими устаси якун ясаб, машғулот қандай ўтганганлигини, гуруҳ ва айрим ўқувчиларнинг эришган ютуқларини, бирор ўқувчининг ишида қандай хатолар сезилганлигини, машғулот пайтида қандай камчиликлар юз берганлигини, меҳнат ва технология интозомининг бузилганлигини, унинг сабабларини, келгусида камчиликлар бўлмаслиги учун қандай чоралар кўриш лозимлигини таҳлил қилади. Ниҳоят, бутун гуруҳнинг ўқув куни давомида қилган ишларига якун ясаш зарур. Тугалланган ишларни баҳолаш ва нима учун муайян бир баҳо қўйилганлигини ўқувчиларга тушунтириш керак. Ишлаб чиқариш таълими устаси ишни баҳолаётган пайтда аввало бажарилган ишнинг сифатига ва бажарилиш муддатига асосланади. Таълимнинг бошланғич даврида, айниқса ўқув устахоналарида ишлаб чиқариш дарсининг охирида ўтказиладиган суҳбатлар ишлаб чиқариш таълими устасига ҳар бир ўқувчини яхшироқ ва тезроқ ўрганиб олиши учун ёрдам беради. Бундай суҳбатлар ишлаб чиқариш таълими устасини ўқувчилар билан яқинлаштиради, бу эса келгусида ишлаб чиқариш таълими устасининг гуруҳ билан иноқ бўлиб ишлашига имконият беради, унинг тарбиячи сифатида обрў-эътиборининг ортишига, якуний натижада эса ишлаб чиқариш таълими ҳамда тарбиявий ишларни муваффақиятли ўтказишга ёрдам беради. Якунловчи йўриқнома ўтказиш пайтида ишлаб чиқариш таълими усталари кўпинча комплекс баҳолар қўядилар (назария масалалари ва илгари ўрганилган материални билиши; билимларини амалда қўллай олиши; иш усулларини тўғри бажариши; хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилиши; иш ўрнида белгиланган тартибни қўллаб-қувватлаши; чизмани ўқий олиши; топшириқни мустақил бажара олиши; бажарган ишининг сифати; агар иш меъёрланса, белгиланган меъёрни бажара олиши учун), бундай баҳолар ижобий натижалар беради. Бунда ўқувчиларнинг ўқув-ишлаб чиқариш топшириқларини бажаришга қизиқишлари анча ортади. Ўқувчилар гуруҳининг ўқув устахонасидан чиқишига рухсат беришдан олдин ўқувчиларга навбатдаги машғулотда бажариладиган ўқув ишлари ҳақида қисқача ахборот бериш зарур. Бу билан бажариладиган ишга ўқувчилар эътибори олдиндан жалб этилади. Якунловчи йўриқнома бериш пайтида ишлаб чиқариш таълими устаси уйга топшириқлар бериши мумкин. Топшириқларнинг миқдори ва ҳажми мавзуга боғлиқдир. Тажрибалар кўрсатаётганидек, ўқувчиларга бир ҳафта давомида икки-уч саволдан ташкил топган битта топшириқ бериш айниқса яхши натижа беради. Уйга бериладиган топшириқлар тузишда махсус фанлар ўқувчилари ишлаб чиқариш таълими усталарга фаол ёрдам кўрсатадилар. Ишлаб чиқиш таълимидан уйга бериладиган топшириқларнинг мазмуни ва ҳажмини методик ҳайъат маъқуллайди. 10. Комплекс ишларни ўрганиш дарси (машғулоти) нинг тузилиши Бу дарсда ишлаб чиқариш таълими устасининг гуруҳ билан олиб борадиган ишининг асосий фарқли томони шундаки, ўқувчилар ишлаб чиқариш характеридаги ўқув аҳамиятига эга бўлган ишларни мустақил равишда бажарадилар, операция ва мураккаб усулларини бир-бирига қўшиб олиб боришнинг характерли томонларини ўрганиб оладилар, илгари ўтилган операцияларни аниқ ва тез бажариш малакаларини такомиллаштирадилар ҳамда қўшимча ҳали ўзларига таниш бўлмаган баъзи операцияларни ўрганадилар. Комплекс таълим даврида кўпинча ўқув ишлари фронтал бўлмайди. Бу ишлаб чиқариш таълими устасининг гуруҳ билан олиб борадиган ишига ўз таъсирини кўрсатади. Мавзуларни режалаштиришни ва ўқув ишларини ўтказиш методикасини қийинлаштиради. Шунинг учун, комплекс ишларни бажаришни ўргатиш вақтида гарчанд ўқув ишлари элементларининг ўзи (кириш йўриқномалар, кундалик (жорий) йўриқномалар билан бирга олиб бориладиган мустақил ишлар ҳамда якунловчи йўриқномалар) қўлланилсада, ишлаб чиқариш таълими устаси ўша пайтда ўз олдида турган таълим- тарбиявий вазифаларининг ўзига хос характерини ҳисобга олиши зарур. Жумладан, ўқувчиларни ўқув-ишлаб чиқиш вазифаси билан таништириш пайтида бериладиган кириш йўриқномасида комплекс ишларни бажариш вақтида асосий оғирлик ишларни бажариш изчиллигини режалаштира олишга, турли хил узел ва агрегатларни таъмирлашда бажариладиган операцияларни бир-бирига қўшиб олиб бориш малакаларига кўчишини ҳисобга олиши лозим бўлади. Таълимнинг бу даврида ўқувчиларнинг ишлаб чиқариш таълими устаси раҳбарлигида якка тартибда ёки бригада-бригада бўлиб ишлаши устунлик қилувчи шакл ҳисобланади. Ўқувчилар кўпчилик ҳолларда гарчанд бир хил машғулотлар бўлсада, айни бир вақтда турли хил узел ва агрегатлар устида ишлайдилар. Буларнинг ҳаммаси ишлаб чиқариш таълими устасининг ишини қийинлаштиради, чунки у ўқувчилар бажарадиган ҳамма ишларни кириш йўриқномасида таҳлил қилиб бериш имконига эга бўлмайди. Шунинг учун кириш йўриқномасида икки-уч энг характерли ишларни бажариш усулларини кўриб чиқиш зарур, чунки шу асосда ўқувчилар қолган топшириқларни бажариш усулларини мустақил равишда тушуниб олиш имконига эга бўладилар. Бригада ташкил этишни талаб қиладиган ишларни бажариш пайтида гуруҳни график асосида ишлаш учун бир қанча кичикроқ бригадаларга бўлиб юборишга тўғри келади, шунда ҳар бир бригада айрим топшириқлар устида ишлайди (бунда гуруҳдаги ҳамма ўқувчиларнинг муайян мавзуда назарда тутилган хилма-хил иш турларини бажаришлари таъминланади). Бундай ҳолларда бериладиган кириш йўриқномаси икки босқичга бўлиниши мумкин. Йўриқноманинг биринчи босқичида бутун гуруҳга олдиндан тушунтириб берилиши мумкин бўлган масалалар ёритилади. Йўриқноманинг иккинчи босқичини бригадалар бўйича бериш керак. Ўқувчилар комплекс ишларни бажаргунларига қадар асосий усуллар ва операцияларни ўзлаштириб олганликларини назарда тутиб, иш усуллари ёки операцияларнинг ҳар хил турларида ўқувчилар учун янгиликлар учраб қолган тақдирдагина уларга ишлаш усуллари ҳамда меҳнатни ташкил қилишни тушунтириш ва кўрсатиш, шунингдек, ишлаш усулларини намойиш қилиш лозим. Тугалланган деталларни тайёрлаш борасидаги ишларнинг мустақил бажарилишига алоҳида эътибор берилади. Бунда иш юзасидан асосан оғзаки кўрсатмалар бериш, ўқувчиларнинг жиддий хатоларга йўл қўяётганлиги аниқланган баъзи ҳоллардагина тузатишларга йўл қўйиш керак. Комплекс ишларни ўргатиш пайтида бериладиган якунловчи йўриқнома муҳим аҳамиятга эга. Комплекс ишларни бажаришда ўқувчиларда технологиянинг баъзи масалаларини ҳал қилишда қийинчиликлар пайдо бўлади, айни пайтда улар иш жараёнини маълум даражада рационализация қиладилар. Шунинг учун комплекс ишларни бажариш вақтида ишлаб чиқариш таълими устаси ўқувчиларнинг иш тажрибасини умумлаштириб бериши ўқув нуқтаи назаридан алоҳида қизиқиш уйғотади. Комплекс иш циклларининг ҳаммасини ўтказиш натижасида ўқувчилар ўрганаётган касбга мос бўлган оғирроқ ишларни бажариш соҳасидаги кўникма ва малакаларини мустаҳкамлашлари ҳамда такомиллаштиришлари лозим. Буларнинг ҳаммаси ишлаб чиқариш таълими устасининг комплекс ишлар даврида операцияларни бажариш давридагига қараганда гуруҳ билан олиб борадиган ишни мураккаблаштиради ҳамда унинг зиммасига гуруҳни ташкил этиш, дастурнинг оператив талабларини бажариш, ўқувчиларга техник ҳамда методик жиҳатдан тўғри раҳбарлик қилиш борасида катта масъулият юклайди. Бу турдаги дарсни қуйидаги режа асосида ўтказиш тавсия қилинади: 1)ташкилий қисм; 2)кириш йўриқномаси; 3)сўраш (суҳбат); 4)ўқувчиларнинг мустақил иши; кундалик йўриқнома; 5)якунловчи йўриқнома; 6) иш жойларини йиғиштириш. АДАБИЁТЛАР: 1. Мирсаидов К. «Махсус фанларни ўқитиш ва ишлаб чиқариш таълими». Т.: «Ўқитувчи», 1996. 2. Мирсаидов К., Хидиров Ў., Чориев Р. «Ишлаб чиқариш таълими». Т.:, «Ўқитувчи», 2002. 3. Олимов Қ.Т., Узоқова Л.П., Ҳалимов Э.З., Рустамов Р.М., Ашурова С.Й. Махсус фанларни ўқитиш методикаси. Т.: «Фан», 2004, -120 б. 4. Москвин М. «Организация и методика производственного обучения трактористов-машинистов». М.: 1991, 144-стр. 5. Лошаков К.А. Автомобилнинг тузилиши. -Т.: «Ўқитувчи», 1992. 264 б. 6. Мирсаидов К. «Машина-трактор агрегатларини ишга тайёрлаш юзасидан машғулотлар ўтказиш методикаси». Т.: «Ўқитувчи», 1990. 7. Скакун В.А. Ишлаб чиқариш таълими устози учун қўлланма. Т. «Ўқитувчи», 1992. 208 б.

Похожие

Ишлаб чиқариш таълими методлари
Ишлаб чиқариш таълими жараёни
Ўқувчиларнинг ишлаб чиқариш корхоналаридаги ўқишлари
Ўқув ишлаб чиқариш ишларини меъёрлаш
Таълим-тарбиявий жараённи текширишни режалаштириш