Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati - Транспорт - Рефераты

Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati

Загружено в:

14.12.2023

Скачано:

0

Размер:

150.4638671875 KB

Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati Reja: 1. Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik tavsifi. 2. Yonilg’i tejamkorlik tavsifini hisoblash. 3. Yonilg’i tejamkorligiga ta’sir etuvchi ekspluatatsion omillar.

1. Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik tavsifi. Avtomobilning asosiy xususiyatlaridan biri uning yonilg’i tejamkorligidir, chunki tashilayotgan yukning tannarxini 15-20 foizini yonilg’i sarfi tashkil etadi. Avtomobilning iqtisodiy sifati uning berilgan yo’l sharoitida harakatlanib, sarf qilgan yonilg’i miqdori bilan beligilanadi. Avtomobil dvigatelining tejamkorligini baholash uchun o’lchov birligi qilib solishtirma yonilg’i g e g  (kVt·soat) sarfini qabul etilgan. Bu o’lcham dvigatelning tejamkorligini aniqlaydi, lekin avtomobilning tejamkorligini aniqlay olmaydi. Avtomobilning yonilg’i tejamkorligi o’lchami etib 100 kilometr masofani bosib o’tishda sarflangan yonilg’i yoki 1t yukni 1 km masofaga tashishda sarflangan yonilg’i miqdori bilan belgilanadi. O’lchov birligi l  100 km yoki l  tonna·km bo’ladi. Avtomobilning yonilg’i tejamkorligi birinchi navbatda dvigatelning texnik holati va ishlash maromiga bog’liq. Dvigatelning bir soatda sarflagan yonilg’i miqdori quyidagicha aniqlanadi: G yo = g e ·N e  1000 , kg  soat (10.1) bu yerda: g e -dvigatelning solishtirma yonilg’i sarfi, g  kVt·soat, N e -dvigatelning samaradorli quvvati, kVt. Avtomobilni 100 km masofani bosib o’tishda sarflagan yonilg’i miqdori quyidagicha aniqlanadi: Q s = 1000·G yo  (36·V a ·  yo ) , l  100 km (10.2) bu yerda: V a - avtomobilning tezligi, km  soat;  yo - yonilg’ining zichligi, benzin yonilg’isi uchun 0,75 g  sm 3 ; dizel yonilg’isi uchun 0,86 g  sm 3; Bir tonna yukni 1 kilometr masofaga tashishda sarflangan yonilg’i miqdori quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: Q T-km = Qs , l  t-km (10.3) 100  G юк  с

bu yerda: G yuk -avtomobilga yuklangan yuk, t;  s -yuk sinfi koeffitsienti bo’lib yuklarning sinfiga va turiga bog’liq  s ning qiymatlari quyidagicha: 1-sinf-og’dariladigan,  s = 1,0 2-sinf-qopli va bochkali,  s = 0,8 3-sinf-idishli va bog’langan,  s = 0,6 4-sinf-uzun o’lchovli, karton korobkali, idishli, ho’l meva, tuxum, shishali idishlar, suyuqlik, kabi yuklar bo’lib,  s = 0,4. 2. Yonilg’i tejamkorlik tavsifini hisoblash. Dvigatelning samaradorli quvvati yo’l qarshiliklarini yengishga sarflanadi, ya’ni avtomobil tekis harakat qilganda ( j  = 0) u quyidagicha bo’ladi: N e = (N  + N  )  ku (10.4) bu yerda: N  - yo’l qarshiligini yengishga sarflangan quvvat; N  -shamol qarshiligini yengishga sarflangan quvvat;  ku - kuch uzatma mexanizmlardagi qarshiliklarni e’tiborga oluvchi umumiy koeffitsient. Ifoda (10.4) n i (10.1) ifodaga qo’yib qo’yidagi tenglamani hosil qilamiz: G ё = g ё  Ne = g ё  Ne = g ё  ( N  + N  ) , kg  soat (10.5) 1000 1000   ку 1000   ку G yo ning o’rniga qiymatini (10.2) ifodaga qo’yib quyidagi tenglamani hosil qilamiz: Q s = g ё  ( N  + N  ) , l  100 km (10.6) 36   ё   ку  V  Dvigatelning solishtirma yonilg’i g yo sarfi har doim bir xilda bo’lmaydi, chunki, tashqi yuklanishga qarab tirsakli valning aylanishlar soni va dvigatelning quvvati ham o’zgarib turadi, shu sababli dvigatelning solishtirma yonilg’i sarfi quyidagicha aniqlanadi: g yo = K n ·K N ··g yoN ; (10.7) bu yerda: K n -tirsakli valning aylanishalr sonidan foydalanish koeffitsienti, uning qiymati quyidagicha aniqlanadi:

g = 9.81 m  s 2 -erkin tushish tezlanishi, G a - avtomobilning to’la og’irligi, N.  -yo’lning umumiy qarshilik koeffitsienti, = 0,058. -havo qarshiligini yengishga sarflangan quvvat, u quyidagicha aniqlanadi: Pw  Va max Nw = ,kVt; 1000 R W -havoning qarshilik kuchi R W = K·F·(0,277·V amax ) , kVt Avtomobillarning 100 km masofani bosib o’tish uchun yonilg’i sarfi me’yorlari 23.2-jadvalda keltirilgan. 23.2-jadval Avtomobil nusxasi 100 km masofaga yonilg’i sarfi me’yori, l. GAZ-53A 24 ZIL-130 29 KamAZ-5320 26 VAZ-“Jiguli” 7,4 Tiko 4,3 Damas 8,0 Neksiya 7,2 3. Yonilg’i tejamkorligiga ta’sir etuvchi ekspluatatsion omillar. Berilgan yo’l sharoitida avtomobil qandaydir tezlik bilan harakatlanayotganda yonilg’i sarfi kam bo’lishini aniqlash uchun uning iqtisodiy tavsifini chiziladi. Bu tavsifda avtomobilni iqtisodiy ko’rsatkichlarini qarshiligi turlicha bo’lgan yo’llarda avtomobil tezligiga nisbatan o’zgarishi tasvirlangan. (23.1-rasm). Tavsif bir necha tavsifdan iborat bo’lib, har bir grafik aniq bir yo’l sharoitiga tegishlidir. Har bir yo’l sharoiti qarshilik koeffitsienti bilan ifodalangan:

23.1-rasm, Avtomobilning iqtisodiy tavsifi. Grafikdan ko’rinib turibdiki, har bir yo’l sharoiti uchun shunday nuqta mavjudki, bir nuqtada yonilg’i sarfi eng kichik miqdorga ega. Eng kichik yonilg’i miqdorini ko’rsatuvchi bu nuqtalar rasmda 1, 2, 3. .6 orqali ifodalangan. SHu nuqtalarning chap tomonida ham, o’ng tomonida ham yonilg’i miqdori ko’p. CHap tomonida dvigatelning quvvatidan to’la foydalanilmaslik natijasida yonilg’i sarfi ortsa, o’ng tomonda yo’l qarshiligning ortishi hisobiga yonilg’i sarfi ortadi. Har bir yo’l sharoiti uchun avtomobilning eng katta tezligi a-a chiziqdagi nuqtalarga to’g’ri keluvchi tezliklar hisoblanadi. Demak, yo’l sharoitining og’ir bo’lishi avtomobilning eng katta tezligini kamaytiradi. Dvigatelning ta’minlash tizimini, yondirish tizimini va gaz taqsimlash mexanizmini noto’g’ri sozlanishi natijasida yonilg’i sarfi ortib ketadi. Ekonomayzerning nosozligi yonilg’i sarfini 10-15 foizga, olti tsilindrli dvigatelda bitta yondirish svechasini nosozligi yonilg’i sarfini 20-25 foizga, ikkita svecha nosoz bo’lsa 50-60 foizga ko’tariladi. ¨ndirish tizimini noto’g’ri o’rnatilishi natijasida yonilg’i sarfi 80 foizga ko’tariladi. Asosiy uzatmaning shesternyalari va podshipniklari noto’g’ri sozlanishi, tormoz va rul boshqarmalarining noto’g’ri sozalnishi, oldingi g’ildiraklarning

noto’g’ri o’rnatilishida qo’shimcha qarshiliklarni yuzaga kelishi natijasida yonilg’i sarfi oshib ketadi. Tirkamalardan foydalanilganda yonilg’i tejamkorligi 15-20 foizga ko’tariladi. Yonilg’i sarfiga haydovchining mahorati katta ta’sir ko’rsatadi. Uzatma va tezlikni noto’g’ri tanlash yonilg’i sarfining ortishiga sabab bo’ladi. Bundan tashqari, tez-tez to’xtashlar va tormozlanishlar ham yonilqi sarfiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. CHunki, avtomobilda yig’ilgan kinetik energiya foydasiz sarf bo’ladi va tezlikni qayta tiklash uchun qo’shimcha yonilg’i sarflashga to’g’ri keladi.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

Похожие

Avtomobilning o’tag’onlik xususiyati

Avtomobilning yurish rovonligi xususiyati

Avtomobilning boshqariluvchanligi

Avtomobilning turg’unligi

Avtomobilning yurish ravonligi