Avtomobilning yurish ravonligi - Транспорт - Рефераты

Avtomobilning yurish ravonligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

Avtomobilning yurish ravonligi Reja: 1. Avtomobilning yurish ravonligi ko’rsatkichlari 2. Avtomobilning tebranishi. 3. Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlaning avtomobilning yurish ravonligiga tahsiri.

Avtomobilning yurish ravonligi ko’rsatkichlari Avtomobilg’ agregatlari bir-biri bilan sharnirli yoki elastik biriktnrilgani sababli harakat vaqtida vertikal yo’nalishda tebranadi . Tebranish sabablaridan biri qiymati va yo’nalishi o’zgaruvchi kuchlar tahsiridir. Tebranish, bir tomondan passajirlar va xaydovchida yomon tuygu xosil kilsa, ikkinchi tomondan detallarning yeyilishini kuchaytiradi. Tebranish vaqtida avtomobilning harakatiga qarshilik ortgani sababli uning yonilgi sarfi kupayadi. xaydovchi notekis yo’llarda tezlikni kamaytirishga majbur bo’ladi, shunda avtomobilning ish bajarish kobiliyati ham pasayadi. Avtomobilning tebranishi tebranish amilitudasining chastotasi, tezlanishi va tebranish tezlanishining vaqt birligida o’zgarishi bilan harakterlanadi. Bu ko’rsatkichlar laboratoriya va yo’l sharoitida tajriba o’tkazib aniqlanadi. Yurish ravonligi ko’rsatkichlarining qiymatini aniqlash uchun ravonlikka tahsir etuvchi hamma faktorlarni va tebranishning inson organizmiga tahsirini xisobga olnsh zarur. Avtomobilg’ osmasining sifati kuzovnnng xususiy tebranish chastotasi bilan harakterlanadi, Mahlumki, inson organizmi yurish paytidagi oyok turtkisiga va o’rtacha yurish tezligiga moslangan. Agar kadam uzunligi 0,75 m, tezligi 3 km/soat desak, minutiga 67 ta vertikal turtki bo’lishi mumkin. Yengil avtomobillarning xususiy tebranish chastotasi 60.-.80 tebranish/minut; bu esa yuqorida xisoblangan rakamga yakin. Tebranish chastotasi kichik bo’lsa, passajirda «dengiz kasalligi» alomatlari paydo bo’ladi (bosh aylanish, kungil aynish),tebranish chastotasi kattalashganda odam tez charchaydi. Avtomobilning yurish ravonligini laboratornyada va yo’l sharoitida aniqlash mumkin, Laboratoriyada avtomobilni maxsus moslama yordamida kutarib, tezda tashlab yuborish bilan yoki avtomobilg’ g’ildiraklarini maxsus chikikli baraban ustida harakatlantirish bilan aniqlanadi. Tajriba mahlumotlaridan ressoralangan va ressoralanmagan massalarning tebranish chastotasi, amplitudasi, tezligi va tezlanishi annklanadi. Ravonlikni avtomobilg’ yurayotgan vaqtda aniqlash uchun izlanaetgan parametrlarning o’zgarishi lentaga yoziladi. Yo’lning notekislik

bo’ylama kesimi sinusoida shaklida deb olinadi. harakat tezligini 5 km/soatdan boshlab zarur tezlikkacha oshirib boriladi. Lentalardagi yozuvlardan avtomobilning yurish ravonligini harakterlovchi parametrlar aniqlanadi. Avtomobilning tebranishi. Tebranishga har xil faktorlarning tahsirini urganish uchun bit ta erkinlik darajasiga ega bo’lgan jism tebranishini tekshiramiz (44-rasm), t massali jism S r bikrlikka ega prujinaga maxkamlangan bulsin. Prujinaga yuk qo’yilmasdan oldin jism 1 xolatda bo’ladi. rasm. Bir massali sistemaning tebranishi. Yuk kuygandan keyin esa uning og’irligi G kuch tahsirida f st siljishiga ega bo’ladi (II xolat). Jismni muvozanatdan chikarish uchun prujina sikib, keyin kuyib yuboriladi va uning erkin harakati xosil qilinadi. Agar shu tebranish lentaga yozib olinsa z max amplitudani, T esa tebranish davrini beradi. shu sxema uchun tebranishning differentsial tenglamasi quyidagicha ifodalanadi.: Md 2 z/d t 2 +C z=0 (99) Bu tenglama quyidagi yechisga ega: z=z max sin √c/m t, cm; (100) ω =√c/m bo’lgani uchun z max sin ω t (101)

bu yerda z, z max – tebranish amplitudalari; t-tebranish davri; ω -erkin tebranishning burchakli chastotasi; s-prujina bikrligi. Oxirgi (101) tenglamadan garmonik tebranishdagi yurish ravonligi o’lchamlarini aniqlash mumkin. Tebranish tezligi: v a =dz/dt= z max ω 2 cos ω t, cm/c (102) tebranish tezlanishi: j=dz 2 /dt 2 = -z max ω 2 sin ω t, cm/c 2 (103) tebranishning usish tezligi: j=dz 3 /dt 3 = -z max ω 3 cos ω t, cm/c 3 (104) tebranish chastotasi: n=30/ π √g/f≈300/f ts , tebranish/min (105) Oxirgi formulaga ko’ra osmaning statik defformatsiyasi f ts qanchalik katta bo’lsa, osma shunchalik yumshok bo’ladi, avtomobilning komfortabelligi esa ortadi. Engil avtomobillar uchun f ts =100…250 mm. Yuk avtomobillari uchun f ts =60…120 mm. Avtobuslar uchun f ts =100…200 mm. Avtomobil kup massali sistema bo’lgani uchun uning tebranishi juda murakabdir. Qabul qilingan ekvivalent tebranish sistemasi ressoralangan massa t, ressoralanmagan t 1 , t 2 massalar va S 1 , S 2 bikrlikka ega bo’lgan osmalardan, S sh1 , S sh2 bikrlikka ega bo’lgan shinalardan hamda K a1 , K a2 qarshilikli amortizatorlardan iborat; osma sharnirlari va ressora listlari o’rtasida kuro’q yoki yarim kuro’q,

shinalarda esa molekulalararo ishqalanish mavjud. Kuzov va o’qlar oltita erkinlik darajasiga ega (uchta chiziqli va uchta burchakli). Tebranishga tahsir etuvchi faktorlarnnng kupligi uni analitik usulda tekshirishni juda qiyinlashtiradi, shuning uchun avtomobilning konstro’qtiv faktorlari soddalashtiriladi. Avtomobilning ressoralanmagan massalar mikdori ressoralangan massalar mikdorinipg 15...20% ni tashkil qiladi, ressoralar kattikligi esa shinaniqidan 3...7 marta kam. Demak, ressoralanmagan massalarning erkin- tebranish chastotasi ressoralangan massalarnikidan katta bo’ladi. SHuning uchun ressoralanmagan massalarning kuzov tebranishiga tahsiri xisobga olinmaydi, osmaning elastik elementlari va shina bikrligi esa keltirilgan bikrlik bilan almashtiriladi. Osmaning keltirilgan bikrligi S pr deb, berilgan yuk tahsirida xaqiqiy osma kabi deformatsiyaga ega bo’lgan soxta elastik element bikrligiga aytiladi. Keltirilgan bikrlik quyidagicha aniqlanadi: Spr=Sr Ssh/ Sr+ Ssh (106) S r, S sh — ressora va shinaning vertikal bikrligi. Ressoraning bikrligi shinaniqidan bir necha marta kichik bo’lgani uchun osmaning keltirilgan bikrligi ressoraniqidan 15,,.20 % kam bo’ladi, Avtomobillar oldingi va ketingi osmalarinnng bikrligi 200,-600 N/sm, shinasining bikrligi 2000...4500 N/sm bo’ladi. Avtomobilning yurish ravonligini tekshirishni osonlashtnrish uchun uni ikkita erkinlik darajasiga ega sistema deb qabul qilish zarur: birinchisi—vertikal yo’nalishdagi tebranish; ikkinchisi—kundalang Y o’q atrofida vertikal tebranish. Ikkala xil tebranishlar birgalikda avtomobilning kishi organizmiga tahsir etuvchi komfortli vaziyatni vujudga keltiradi. Avtomobilning vertikal tebranishi yumshok osma va amortizator bilan kamaytiriladi. Avtomobilning burchakli tebranishini esa osma konstro’qtsiyasini mo’qammallashtirish, avtomobilg’ massalarini bo’ylama o’q, bo’yicha to’g’ri taqsimlash xisobiga kamaytirish mumkin.

Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlaning avtomobilning yurish ravonligiga tahsiri. Avtomobilg’ tebranishiga yo’lning notekisligi katta tahsir ko’rsatadi. Asfalg’t- beton va tsement-beton yo’llarda balandligi 3...5 mm, uzunligi 8...10 m; balandligi 10...12 mm va uzunligi 5...8 m tulkinlar bor. Yo’llar harakat intensivligi katta bo’lganda shunday tulkinsimon xolatga keladi va avtomobilning yurish ravonligini yomonlashtiradi. Avtomobilg’ yurish qismining texnikaviy xolati yomonligi uning yurish ravonligiga tahsir etadi. Agar ressora listlari orasida moy kam bo’lsa, ishqalanish kuchayib. tebranish chastotasi oshadi. Ishqalanish kuchayganda kuzov kattik turtqilarni ham qabul kilib, uning tebranishi zurayadi. Agar amortizator salg’nigi yomon bo’lsa, uning moyi sizadi va tebranishni sundirish xususiyati yo’qoladi. Bunday amortnzatorli avtomobilg’ notekis yo’ldan utgandan keyin ham ancha va o’q tebranishda davom etadi. Agar yo’ldagi notekisliklar takrorlansa va uning chastotasi erkin tebranish chastotasiga teng bo’lib qolsa , rezonans xodisasi ruy berishi mumkin. Natijada g’ildirak yo’l bilan kontaktini yo’qotib, yurish ravonligi, avtomobilning turgunligi va boshqariluvchanligi yomonlashadi. Avtomobilning yurish ravonligi unnng ustidagi yukka ham bog’liq. Yuk mikdori o’zgarishi bilan ressoralangan massa oshadi, avtomobilning og’irlik markazi pasayadi, osmaning elastik elementlari deformatsiyasi esa oshadi, Bu ayniksa yuk avtomobillarida yakkol kuzga tashlanadi. SHinaning elastikligi qanchalik yaxshi bo’lsa, u turtqilarni shunchalik yaxshi sundiradi. SHina elastikligi uning ichki bosimini kamaytirish xisobiga oshirilishi mumkin, lekin ichki bosim kamayganda shinaning yuk kutarish kuchi kamayadi, G’ildirashga qarshiligi esa kattalashadi. SHuning uchun shinalardagi bosim instro’qtsiyaga mos bo’lishi kerak.

Adabiyotlar : 1. X.M.Mamatov. Avtomobillar. “O’zbekiston”, T.,1995,336 bet. 2. X.M.Mamatov, Yu.T.Turdiev va boshqalar. Avtomobillar. “O’qituvchi”, T., 1982 , 398 bet. 3. V.L.Rogovtsev i dr. Ustroystvo i ekspluatatsiya avtotransportnqx sredstv.”Transport”, Moskva.,1991., 432 str. 4. X.M.Mamatov. Avtomobili. “Uzbekistan”, T.,1992., 238 str. 5. X.I.Kirshe. Legkovoy avtomobilg’ ot A do Ya “Transport”M., 1988 g., 176 str. 6. P.S.Yaresg’ko, i dr. Avtomobili KAMAZ voprosq i otvetq. “Transport” M. 1989 g., 288 str. 7. Uchebnoe posobie po texnicheskomu obslujivaniyu “Damas, Labo” DEU, 283 str. 8. TIKO avtomobillairining tuzilishi bo’yicha plakatlar to’plami o’quv qo’llanma. Toshkent avtomobil yo’llari instituti, O’zbekiston respublikasi yo’l harakati xavfsizligi markazi. 9. NEXIA avtomobillairining tuzilishi bo’yicha plakatlar to’plami o’quv qo’llanma. Toshkent avtomobil yo’llari instituti, O’zbekiston respublikasi yo’l harakati xavfsizligi markazi.

Похожие

Avtomobilning yurish qismi

Avtomobilning yurish rovonligi xususiyati

Avtomobilning boshqariluvchanligi

Avtomobilning turg’unligi

Avtomobilning tormozlanish dinamikasi