Yevropa antik davr kostyum tarixi. Qadimgi yunoniston kostyumi tarixi - Текстиль - Рефераты

Yevropa antik davr kostyum tarixi. Qadimgi yunoniston kostyumi tarixi

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

235.5 KB

Yevropa antik davr kostyum tarixi. Qadimgi yunoniston kostyumi tarixi Reja: 1. Arxaika davri . 2. Klassika davri. 3. Liboslar. 4. Erkaklar libosi. 5. Ayollar libosi.

Qadimgi Gretsiya (Yunoniston) san’ati paydo bo’lishi va shakllanishi Krit- Miken madaniyati bilan bog’liq. Ushbu madaniyat Antik madaniyatning paydo bo’lishida Bolqon yarim orolining janubiy sharqiy tomonlari, Peloponnes yarim oroli, Egey dengizidagi orollarda, Kichik Osiyoning g’arbiy sohillarida eramizdan avvalgi III–II minginchi yillarda yashagan qabilalar madaniyati muhim rol o’ynadi. Eramizdan avvalgi XIV asrga kelib, Krit madaniyati inqirozga yuz tutdi. Endilikda Egey madaniyatining markazi grek materigiga – Peloponnes yarim oroli va undagi Mikena, Tirinf manzillariga ko’chdi. Bolqon yarim orolining janubida, Egey dengizi orollarida va Kichik Osiyoning G’arbiy sohillarida yashagan axeyaliklar bu yangi madaniyat taraqqiyotini belgiladilar. Odatda, Qadimgi Yunoniston san’ati tarixi Mikenaning qulashi va doriylar tomonidan Peloponnes, uning janubida joylashgan orollar, Kritning bosib olinishi bilan boshlanadi va eramizdan avvalgi XI asrdan to eramizdan avvalgi I asrgacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Doriylar istilosi natijasida bosib olingan yerlarda kichik-kichik quldorlik davlatlari paydo bo’lgan. Bu davlatchalarni greklar polislar, ya’ni shahardavlatlar deb nomlaganlar. Qadimgi Yunoniston (Gretsiya)ning dastlabki rivojlanish bosqichi milodan avvalgi VII–VI asrlarga to’g’ri keladi va Gretsiya san’ati quyidagi 4 ta bosqichlarga bo’lib o’rganiladi: 1. Gomer davri san’ati (mil. avv. XII–VIII asrlar). 2. Arxaika davri san’ati (mil. avv. VII–VI asrlar). 3. Klassika davri san’ati (mil. avv. V–IV asrlar). 4. Ellin davrt san’ati (mil. avv. IV–I asrlar). Arxaika davri . Ushbuda ilmiy fikrlar rivojlandi, tibbiyot, astronomiya, tarix, geografiya, matematika taraqqiy etdi, sh’eriyat, adabiyot, teatr kamol topdi, grek yozuvi paydo bo’ldi. Greklar o’zlaridan avvalgi xalqlar, eng avvalo, Sharq mamlakatlari – Bobil, Misrning fan va madaniyat borasidagi yutuqlarini chuqur o’rganib , o’zlarining betakror san’at va madaniyatlarini yaratishga muyassar bo’ldilar. Me’morlik rivojlanib borgan sari, ellada ustalari ustun va to’sinlarga, ular orasidagi bog’lanish, dekorativ bezaklarning eng minimal tomonini topish, badiiy va funksional tomonining uyg’un bo’lishiga harakat qildilar. Bu butun badiiy tizim

order nomini oldi, order keyinchalik Gretsiya me’morchiligining asosiy xususiyatini belgilovchi muhim tomonga aylandi. Ellada me’morlari amaliyotda uchta order tipidan foydalanganlar. Grek me’morchiligining asosiy orderlari doriy va ion orderi hisoblanadi. Doriy orderi, asosan, Peloponnes va Buyuk Gretsiya (Sitsiliya shunday deb atalgan), ion orderi Ioniya deb nomlangan Kichik Osiyo sohillarida ko’proq ishlatilgan. Klassika davri. Eramizdan avvalgi V asrga kelib, Gretsiya o’zining siyosiy, iqtisodiy va madaniy taraqqiyotining eng yuksak bosqichiga ko’tarildi. Bu davr klassika davri deb yuritiladi. Klassika davrida Yunonistonda san ’ at va madaniyat nihoyatda rivoj topdi . Me ’ morlik , haykaltaroshlikda shu davrdan bizgacha ko ’ pgina yodgorliklar yetib kelgan . Klassika davrida Afina akropoli o ’ zining tugal ko ’ rinishini egalladi . Afinaning ichki qal ’ asi – Akropol qayta tiklandi . Oq marmardan yasalgan Parfenon , katta darvozaxona – Propiley , qanotsiz g ’ alaba ma ’ budasi Nikega atab qurilgan ibodatxona ( Niki Apteros ) qad ko ’ tardi . Liboslar . Turli o ’ lchamdagi to ’ g ’ ri to ’ rtburchak shakldagi mato turfa xil buklamalar va taxlamlar bilan burmalanib , yunon libosi bo ’ lib xizmat qilgan . Yunonlar o ’ z liboslari uchun yumshoq , to ’ kilib turadigan , yaxshi burmalanadigan matolarni tanlashgan . Matolar asosan junli va zig’ir tolalaridan to’qilgan yunon liboslarida qora rang ishlatilmagan. Kulrang va jigarrang motam ranglari hisoblangan. Sidirg’a matolar, turli shakldagi kashta, applikatsiya rasmlar bilan o’ziga hos bezatilgan. Bezaklar ornamentlari geometrik yoki o’simliksimon xarakterga ega (rasm). rasm. Yunon naqshi Erkaklar libosi. Erkaklar libosi ikki qismdan: ya’ni xiton va gimatiy dan iborat bo’lgan. Xiton bizning tasavvurimizdagi ich kiyim bo’lib, u asosan zig’ir

yoki junli toladan to’qilgan matodan tayyorlangan. Xitonning yelka qismi tikib qo’yilgan yoxud fibo’la deb ataluvchi to’qalar bilan mahkamlangan. Xitonning ikki yonboshi tikilgan, ba’zan bir yonboshi ochiq qoldirilgan. Xitonning uzunligi turlicha bo’lsa-da, asosan tizzagacha bo’lgan shakli keng tarqalgan (rasm). Eng keng tarqalgan ustki kiyim, ya’ni yopinchiqlar gimatiy deb atalgan. Gimatiylarning o ’ lchami 1,7 x 4 metr bo ’ lib , to ’ g ’ ri to ’ rtburchak shakl idadir . Gimatiylar inson tanasiga turli usulda o’ralib, bur malanib, yelkaga tashlanib mustahkamlanadigan yopinchiq lardir. Matoning taxlanish, burmalanish, mustahkamlanish va o’ralish uslubiga ko’ra gimatiylar turli xil ko’rinishda yaratilgan. Yelkaga tashlangan uchi sirg’alib ketmasligi uchun unga bir bo’lak og’ir metall mahkamlanib, ilib qo’yilgan. Spartada jun matodan qilingan gimatiylar tanaga xitonsiz kiyilgan. Ustki kiyimning yana bir shakli xlamida bo’lib, yelkaga tashlab olingan xlamidalar ko’krak qismida yoki yelkada fibo’la, ya’ni to’g’nag’ich bilan mahkamlangan. Xlamidalar ham shaklan to’g’ri to’rtburchak matodan qilingan bo’lib, ular gimatiyga nisbatan biroz kalta bo’lgan. Yunonlar poyabzalining shakli oyoq kaftini takrorlab, asosan probka daraxti yoki arqondan tayyorlangan taglikdan iborat bo’lib, u arqon yoki charm tasmalar yordamida oyoq to’piqlari yoki boldirga mahkamlanib, kiyib yurilgan.

Bosh kiyimlar – fetrdan tayyorlangan keng soyabonli, tepa qismi past shlyapalar asosan yog’in-sochinli ob-havo sharoitida yoxud sayohatlar paytidagina kiyilgan. Ushbu davrda erkaklar kalta soch, yarimoy shaklidagi soqol, mo’ylov qo’yishgan. Yigitlar soqol, mo’ylovini qirtishlab olishgan, uzun sochlarini esa uzuksimon moslama bilan birlashtirib yurishgan. Ayollar libosi. Yunon jamiyatida ayollarning xuquqlari cheklanganiga qaramasdan, avlodlar tarbiyalagan go’zallik tuyg’usi, umumiy madaniyat rivoji yunon ayolining kiyim bichimini aniqlar edi. Kiyim ayol qomatining chiroyini ko’rsatib turishi lozim edi. Insoniyat tarixida yunonlar birinchi bo’lib topgan drapirovkalarning joylanishi va ritmikasi badiiy birlik qonuniga itoat etgan. Ayollar libosi ham xiton va gimatiydan iborat bo’lib, ular o’zining bezagi va turli-tumanligi bilan erkaklarnikidan ajralib turgan. Ayollar xitoni burmalarining ko’pligi, shuningdek, bezakdorligi bilan ko’zga tashlanadi. Ayollar xitonining o’ziga xosligi yuqori qismidagi qaytarmalaridir. Diploidalar deb nom olgan bu qaytarmalar libosda bezak o’rnini bosib, u boshqa rangdagi matodan tikilgan, turli- tuman kashtalar, applikatsiyalar, bezakli detallar bilan bezaklangan. Xuddi erkaklar xitonlari singari ayollarniki ham yelkaga fibo’la – to’g’nag’ichlar, belda kolpos deb nom olgan belbog’ bilan mahkamlanib, ayol tanasi go’zalligini bo’rttirib turgan. Kolposlar odatda belga bog’lansa-da, uni ko’krak pastidan yoki bo’ksadan bog’lash keng tarqalgan. Kolposlar enli belbog’lar bo’lib, ularni odatda tugun qilib bog’langach, qolgan qismi uzun qilib tashlab qo’yilgan (rasm).

Х itonlar mayinroq matolardan tayyorlana boshlagach, ularga kolpos deb nomlangan bog’ichlar bilan shakliy ko’rinish berilgan. Ayollar ustki kiyimi – gimatiylar ham turli usulda burmalangan. Ayollar gimatiylari o’zining bezakdorligibilanajralib turardi. Ayollar sandalining shakliy ko’rinishi turlicha bo’lib, u o’zining bezakdorligi, yorqin ranglardagi teridan tikilib, oltin va kumush bilan ziynatlangani sababli farqlanadi. Ayollar soch turmagi turlicha. Bu davrda uzun, oltinrang, jingalak sochlar alohida qadrlangan. Kalta sochlar chambarak yoki tasmalar bilan bezaklangan. Sochni bezashda, shuningdek, oltin tasmalar, tillaqosh – diademalar, soch to’g’nag’ichlardan keng foydalanilgan.

Adabiyotlar: 1. Karimov I . A . Istiqlol va ma ’ naviyat . – T .: «О’ zbekiston », 1994. 2. Mirziyoyev Sh . M . Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz . – T .: « O ’ zbekiston », 2017. 3. Ха kimov А . А . O’zbekiston san’ati. – Т ., 2001. 4. Abdullayev N.U . San’at tarixi. 1- tom . – T .: « O ’ qituvchi », 1986. 5. Вошинина А.И. Античное искусство. – M ., 1962. 6. Malikova S.S. Tasviriy san’at tarixi. – T., 2008. 7. Sadikova N . O’zbek milliy kiyimlari: XIX–XX asrlar. – T., 2006. 8. Oydinov N. O’zbekiston tasviriy san’ati tarixidan lavhalar. – T.: «O’qituvchi», 1997.

Похожие

V-XX Asrlar yevropa kostyum tarixi. O’rta asrlar Yevropa kostyumi tarixi

Qadimgi dunyo kostyumi tarixi. Qadimgi Misr kostyumi tarixi

XIX Asr Yevropa kostyum tarixi

Qadimgi Rim kostyumi tarixi

Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi