Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi - Текстиль - Рефераты

Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

218.5 KB

Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi Reja: 1. Erkaklar libosi. 2. Ayollar libosi. 3. Rang ramzlari. 4. Bosh kiyim va pricheskalar . 5. Oyoq kiyimlar.

Xitoy san’ati qadimiyligi jihatidan Misr, Mesopotamiya davlatlari san’ati bilan tenglasha oladi. Xuanxe daryosi bo’yida paydo bo’lgan Xitoy san’ati o’ziga xosligi bilan ajralib turadi. Arxeologik qazishmalar natijasida topilgan bronza idishlardagi hayvonlar, qushlar va boshqa fantastik mavjudotlarning bo’rtma tasvirlari Xitoy haykaltaroshlik san’atining mil. avv. II ming yilliklarga borib taqalishini ko’rsatadi. Mil. avv. I ming yillik o’rtalariga kelib, bronza idishlar ko’rinishi sodda naqshlar bilan bezatila boshladi. Relyeflar o’rnini inkrustatsiyalar egallay boshladi. Xan sulolasi davriga kelib tosh va g’ishtdan yasalgan relyeflar, Shan davriga kelib, avval yog’och, keyin loydan terrakotalar, Sin sulolasi davrida qabrlar uchun maxsus jangchilar, otliqlar haykallari yasala boshladi. Imperator Sin Shixuandi mavzoleyiga ishlangan 8099 ta jangchi terrakotalar bunga misol bo’ladi. «Terrakotalar armiyasi» nomini olgan jangchilar haykallari Xitoyning turli hududlarida yasalgan. Shuningdek, tog’dagi g’orlarga ham haykallar joylashtirilgan bo’lib, bunday g’orlar soni 120 tani tashkil etadi. Ular orasida eng mashhuri Yungan g’ori bo’lib, unda 51 mingta haykal joylashtirilgan, hakallar orasida eng balandi 17 metrni tashkil etadi. Qadimgi Xitoy klassik san’ati diniy, falasafiy qarashlar asosida shakllangan xalq madaniyati bilan bevosita bog’liq holda rivojlanganligi sababli uni davrlashtirish bevosita hukmron sulolalar tarixi bilan belgilanadi. Shu davrda yashagan rangtasvir ustalari Gu Kaychji va Chjan Senyao Xitoy rangtasvir san’atining asoschilari sanalsa, Xitoy manzara janri – shanshuy (xitoy tilidan tog’lar va suvlar tasviri ma’nosini bildiradi) U Daotszi nomi bilan bog’liq. Xitoy rangtasvir san’atida o’simliklar, gullar, hayvonlar, tog’ manzaralari, animalistik janr, portret janrlari keng tarqalgan. Liboslar. Xitoy san’ati va madaniyatining rivojlanishida ramziylikka juda katta ahamiyat berishgan. Bu ramziy belgilar, ranglar, naqshlar liboslarda ham aks etgan. Qadimiy Xitoy kostyumining oddiy shaklining paydo bo’lishiga odamlarning xo’jalik ishlari, xom-ashyo imkoniyatlari va iqlim sharoitlari sabab bo’lgandi. Tantanali va rasmiy kiyimlarning shakllari oddiy kiyimlardan o’zlashtirilgandi.

Erkaklar libosi. Xitoyliklar yomg’ir yog’ganda kundalik rasmiy liboslar ustidan plash- yomg’irpo’sh yopinganlar. Oddiy aholi poxol, turli o’simliklar, masalan, bambuk daraxti po’stidan to’qilgan chjusi kiygan, bu kiyimlar so suy , deb atalgan. Badavlat kishilar qushlar pati yoki ipak matodan tikilgan xechan kiygan. Erkaklarning bel kiyimlaridan biri shalvardir. Ba’zan shalvarning tizzadan pasti o’rab qo’yilgan. Qadimdan xitoyliklar sochlarini oldirmagan va qirqmagan, sochlari uzun bo’lgan. Soch orqaga silliq qilib taralib, bosh tepasiga tugun qilib turmaklangan va sochto’g’nag’ich szi yoki szan bilan mahkamlangan. Xitoy erkaklar libosida belbog’ va bosh kiyim asosiy rol o’ynagan, ular o’z egasining qaysi tabaqaga mansub ekanligini bildirgan. Xitoyliklar poyabzalining aksariyati yengilgina bo’lib, mato va poxoldan to’qilgan. Poyabzal poshnasi bir necha qavat qog’oz yoki matodan qilingan. rasm . Xitoy erkaklar kostyumi Kostyumda shakl, son va ramz ishoralari keng qo’llangan. Qo ’ shilgan doira va kvadrat shaklli ( yer va osmon qo ’ shilganligini ifodalaydi ) imperator bosh kiyimida besh nefrit xar xil rangli osilchoqlar qilinib , ular besh tabiiy kuchlarning ramzi edi . Erkaklarning kiyimida tugmalar soni toq , ayollarnikida — juft qilinardi ; sakkiz ajdarxoning tasviri erkaklar xalatining oldida bo ’ lsa , to ’ qqizinchi esa orqa bo ’ lakga tikilgan .

Ayollar libosi. Xitoy ayollari erkaklar singari uzun ko’ylak va keng ishton kiyishgan. Ustki kiyim ishan ham erkaklarnikiga o’xshash bo’lgan. Faqat Tan davriga kelib, ayollar kofta va yubka kiya boshlaganlar. Ayollar yozda, ba’zan hatto qishda ham boshyalang yurishgan. Shunga ko’ra, ayollarining soch turmaklari murakkab bo’lib, gullar, osilmachoqlar bilan bezalgan (rasm). Xitoy ayollari faqat to’y va boshqa tantanalarda fenguan deb atalgan bosh kiyimni kiyganlar. Kibor xonimlar parik ham kiyishgan. Manchjur ayollari bayram poyabzali to’rtburchaksimon, pastga qarab kengaygan, o’rtacha poshnali ko’rinishda bo’lgan. Kostyumda shakl, son va ramz ishoralari keng qo’llangandi. Qo’shilgan doira va kvadrat shaklli (yer va osmon qo’shilganligini ifodalaydi) im’erator bosh kiyimida 5 nefrit xar xil rangli osilchoqlar qilingandi, ular 5 tabiiy kuchlarning ramzi edi. Erkaklarning kiyimida tugmalar soni toq, ayollarnikida — juft qilinardi; 8 ajdarxoning tasviri erkaklar xalatining oldida bo’lsa, 9-si esa orqasida qilinardi. Rang ramzlari. Geometrik shakl va sonlar “tiliga” nisbatan rang ishoralari odamning tuyg’usiga zo’r ta’sir etib: yashil rang — Baxor rangi, yosh o’simlik va yaproqlar rangi; tabiiy kuch Daraxt-Muni moxiyatini aks etuvchi rang; Baxor — yilning boshi; Sharq — kun chiqadigan joy, shuning uchun yashil, tirilish va yoshlikning ramzi; Yupiter sayyoraning rangi;

qizil rang — Yoz, Olov-Xo, Janub va Mars sayyorasining ramzlari; oq; rang — Ko’z ramzi, u paytda omborlar oq guruch bilan to’ladi; ko’zga tabiiy kuch metall-szin mos keladi (qayralgan bolta rangi); bu faqat— uchgan, quyosh botadigan tomon va o’lgan odamlarning ketadigan joyi (motam kiyimlari oq rangli qilingan); Oy va Zuxra — Veneraning (“Taybo” — “buyoq oq” — metall yulduzi) nurlari; qora rang — Qish rangi, eng qorong’i davrni, zimiston saltanat — Shimol rangi yorqin emas; Merkuriy rangi tabiiy kuch; Suv-Shuyni rangi. sariq, rang — Yoz faslining oxirgi rangi, don ekinlarning yetilishi, xosil to’ydiradigan tuproq rangi, tabiiy kuch Yer-Tuning ramzi, bu markaz ramzi, ya’ni Yerni; Saturn sayyorasining ramzi (dexqonchilik xudosi). Bosh kiyim va pricheskalar . Qadim zamonlarda xitoyliklar sochlarini qirqmaganlar. Ular sochlarini tugunga yig’ib, shpilka yordamida mustaxkamlab qo’yar edilar. Bosh kiyimlarning shakllari xar xil bo’lgan. Ularning kiyish odatlari yevropaliklarnikiga qarama- qarshi bo’lgan. Agar yevropaliklar xurmat bilan bosh kiyimni yechsa, xitoyliklar esa qaytaga uni kiyar edilar. Ochiq xavoda yoki binoda o’tkaziladigan marosimlarda (uchrashuvlar, audientsiyalar, banketlar va h.k) bosh kiyimni kiyish shart bo’lgan. Qadimiy Xitoyda bosh kiyimni yechish lavozimdan ozod qilishni yoki aybiga iqror bo’lib kelishini bildirgan. 1644 yilda manjurlar bosib olgandan so’ng, xitoyliklarning tashqi ko’rinishi o’zgardi, chunki manjurlar erkaklarning peshona sochini qirqishga, orqasida qolgan sochini esa o’zun qilib o’rishga majbur qildilar. Bosh kiyim voyaga yetganda kiyilardi. Oyoq kiyimlar.

Matodan, kanop tolasidan yoki poxoldan to’qilgan yengil tufli “szuy”, keyinroq “li” deb atalgan oyoq kiyim keng tarqalgan. Matodan to’qilgan tuflining boshlig’i “semyan” ko’pincha naqshli qilinardi. Qalin tagligi bir necha qavat yelimlangan va tiqilgan qog’ozdan ishlanardi. CHarmdan qilingan tuflilar xam uchrab turar edi. Tantanali tufli “si” ikki qavat xoshiya bilan bezatilardi. Tovonining yon tomonlari yanchilgan chig’anoq toshdan qilingan bo’yoq bilan bezatilardi. Uchi esa, qo’shimcha yelkansimon qo’shimcha bilan bezatilardi. Yog’ingarchilikda yog’ochdan qilingan skameykasimon, te’asi yopq shippak “tszi” kiyishardi. Matodan qilingan tasma yordamida tszi oyoqga bog’lanib qo’yilardi. Ko’chmanchilar ta’sirida Xitoyga charm etik “syue” kirib keldi, shular qatorida matodan qilingan etik xam bo’lgan. TSin davrida saroyda uchi sal ko’tarilgan ipak yoki charm etik kiyishgan. Fuqaro amaldorlar kvadrat tumshuqli etik kiyishardi. Bu Osmon va Yerning jismoniy va intellektual kuchlarining qarama-qarshiligini ko’rsatardi. Etik qo’nji — “syuetun”dan ko’pincha cho’ntak sifatida foydalanar edilar (rasm).

Adabiyotlar: 1. Karimov I . A . Istiqlol va ma ’ naviyat . – T .: «О’ zbekiston », 1994. 2. Mirziyoyev Sh . M . Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz . – T .: « O ’ zbekiston », 2017. 3. Ха kimov А . А . O’zbekiston san’ati. – Т ., 2001. 4. Abdullayev N.U . San’at tarixi. 1- tom . – T .: « O ’ qituvchi », 1986. 5. Вошинина А.И. Античное искусство. – M ., 1962. 6. Malikova S.S. Tasviriy san’at tarixi. – T., 2008. 7. Sadikova N . O’zbek milliy kiyimlari: XIX–XX asrlar. – T., 2006. 8. Oydinov N. O’zbekiston tasviriy san’ati tarixidan lavhalar. – T.: «O’qituvchi», 1997.

Похожие

Qadimgi dunyo kostyumi tarixi. Qadimgi Misr kostyumi tarixi

Qadimgi Rim kostyumi tarixi

Qadimgi Fors kostyumi tarixi

Yevropa antik davr kostyum tarixi. Qadimgi yunoniston kostyumi tarixi

Uyg’onish davri Ispaniya kostyumi tarixi