Qadimgi Rim kostyumi tarixi - Текстиль - Рефераты

Qadimgi Rim kostyumi tarixi

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

114.5 KB

Qadimgi Rim kostyumi tarixi Qadimgi Rim tarixi eramizdan avvalgi VI asrdan boshlanib, yangi eraning V asrigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Eramizdan avvalgi VI asrga kelib, Rim respublikaga aylandi. U Apenin yarim orolini zabt etib, O’rta yer havzasida o’z hukmdorligini o’rnatgach, eramizdan avvalgi II asr o’rtalariga kelib, shu yerdagi yirik davlatga aylandi. Bosib olingan yerlardan boyliklarning Rimga olib kelinishi uning ravnaqida muhim rol o’ynadi, shu bilan birga, inqirozini ham tezlashtirdi. Mulkiy tengsizlik oshdi, ekspluatatsiyaning kuchayishi esa omma orasida norozilikni keltirib chiqardi. Ayniqsa, qullar qo’zqoloni (bo’lar ichida Spartak qo’zg’oloni mashhur) respublika davrining inqirozga yuz tuta boshlaganini bildirdi. Uning o’rnini Rim imperatorlik davri egalladi. Bu davr eramizdan avvalgi I asr oxiridan yangi eraning 476-yiligacha davom etdi. Imperator Oktavian Avgust hukmronlik qilgan yillar (mil. avv. 27-yil – yangi eraning 14-yillari) san’at va madaniyatning haqiqiy rivojlangan bosqichi bo’ldi. Rim davlatining «oltin asri» hisoblangan bu davrda nazariyotchi me’mor Vitruviy, tarixchi Tit Liviy, shoirlardan Vergiliy va Goratsiolar yashab ijod etdilar. Me’morlik rivojlandi, shahar qurilishi avj oldi. Ijtimoiy va ma’muriy binolar ko’plab qurildi. Qadimgi Rimning eng katta binolaridan biri Kolizey amfiteatridir. Uni rimliklar – kolossey, ya’ni katta, ulug’ deb atashgan. Gladiatorlar jangi uchun mo’ljallangan bu inshootga bir vaqtning o’zida 55 ming tomoshabin kira olgan. Rim memorligining yana muhim yodgorligi «hamma xudolarning qasri» – Panteon hisoblanadi.Me’mor Apollodor tomonidan 118–125-yillarda qurilgan bu bino antik dunyoning eng katta gumbazli binosi bo’lib, unda Rim me’morligining novatorlik xususiyati ko’zga tashlanadi. Shaharning markaziy maydonlari – forumlari, ayniqsa, go’zal bo’lgan. Italiyaning asosiy yo’llari forumdan boshlangan, shaharning asosiy ko’chalari shu forumga borib taqalgan. Imperator Troyan forumi juda hashamatli bo’lgan. Me’mor Apollodor tomonidan qurilgan forum maydoni o’rtasidagi 27 metrli Troyan ustuniga o’rnatilgan bo’lib, unda Troyanning daklarga

qarshi olib borgan ko’rashini aks ettiruvchi bo’rtma tasvir yuqoriga o’ralib chiquvchi burama frizda ishlangan. Ustun tepasiga imperatorning bronza haykali o’rnatilgan. Rim tasviriy san’atidan bizgacha ko’pgina haykaltaroshlik namunalari (relyef, portret, tematik kompozitsiyalar) saqlanib qolgan. Rimliklarning portret san’atidagi yutuqlari ayniqsa kattadir. Respublika davrida realistik portret rivojlandi va antik dunyo san’atida yetakchi o’rinni egalladi. Oktavian Avgust haykali haykaltaroshlikda tanqidiy realizm yetakchi o’rinni egallay boshlaganini ko’rsatadi. Rangtasvir san’ati haqida Rimning gullagan shaharlari Pompey va Gerkulanumdagi boy va zodagonlarning uylari devorlariga ishlangan suratlar ma’lumot beradi. Devoriy suratlarda qadimgi grek ustalari ishlagan nusxalardan ko’chirmalar, turli naqsh, gul va girlyandalar tasviri ham ko’p uchraydi. Bu uylarning pollari mozaika bilan bezatilgan. Ularda sayyor aktyorlar, dengiz osti manzaralari, urushayotgan xo’roz va shunga o’xshash voqealar tasvirlangan. Liboslar. Rim san’ati kabi liboslar ham to’lig’icha yunon an’analari ta’sirida edi. Bu nafaqat liboslarga ishlatiladigan matolarda, shuningdek, ikki-uch kiyimni bir vaqtning o’zida kiyishda ham ko’zga tashlanadi. Shu bilan birga bir xil tarkib va rangdagi matolarning ishlatilishida ham bu o’xshashlik ko’zga tashlanadi. Biroq rimliklar liboslari ayniqsa imperiya davrida yunon liboslaridan bir- muncha farq qila boshlaydi. Xuddi Yunonistondagi singari Rimda ham matolar qo’lda to’qilgan. Matolar uchun echki yungi, zig’ir tolasi asosiy xomashyo hisoblangan. Imperiya davrida sharqdan, shuningdek, ipak matolari ham olib kelina boshladi. Ipak matolarining narxi juda yuqori bo’lib, ularning bir funti, shuncha og’irlikdagi oltinga baholangan. Yupqa va nafis matolar bilan birga bu davrda og’ir va qalin zarbof ham borgan sari e’tiborga tusha boshlagan. Og’ir va qalin matolarga o’ta boshlash o’z-o’zidan liboslar shaklidagi burmalilik va taxlama (skladka)lardan voz kechilishiga, ya’ni qobiqsimon, tekis kiyimlarga o’tilishiga olib keldi. Rim liboslarida, asosan, yorqin, go’zal ranglar yetakchilik qiladi. Binafsha, jigarrang va sariq ranglar asosiy ranglar hisoblanadi. Imperiya davrida ranglar

murakkab, hashamdor xarakter kasb etib, ranglarni birikuvda qo’llash yetakchilik qila boshladi: och yashil va havorang oq bilan, yorqin binafsharang sariq bilan, kulrang havorang bilan pushti va och binafsha ranglar birgalikda qo’llana boshladi. Rim matolari endi g’uncha, to’rtbarg, eman bargi, lavr yaprog’i yoki gullar shodasi bilan naqshinlangan geometrik shakliy bezaklar – doiralar, aylanalar, romblar bilan bezaklana boshladi. Erkaklar libosi. Respublika davrining dastlabki yillarida inson tanasi go’zalligini bo’rttirib ko’rsatuvchi burmali, aksariyat hollarda inson tanasining ba’zi qismlari ochiq qolgan liboslar yetakchilik qilgan (rasm). rasm. Erkaklar tunikasi Bu davr liboslari orasida tunika yetakchilik qilgan. Т unika kiyiladigan kiyim bolib, uning shakli va uzunligi o’zgarib borgan. Rimliklar ustki kiyim toga ga chuqur ramziy ma’no berganlar. Chet elliklar va qullar toga kiyish huquqiga ega emas edilar. Tunikalarning bir qancha turlari bo’lib, ularning asosiylari – kolobium, talaris va dalmatika dir. Sovuq kunlarda rimliklar bir necha qavat tunika kiyib yurishgan. O’zining bo’yi va eni, yengining uzunqisqaligiga ko’ra tunikalarning turli xillari mavjud edi. Liboslardagi bezaklar (kashta, yo’llar, bezaklar) tabaqa, lavozim xarakteriga ega edi. Ular asosan to’q qizil, binafsha, ko’k rangda bo’lib, rang ma’lum bir ramziy ma’noga ega edi. Yo’l-yo’l tunikalarni rimlik senatorlar va chavandozlar kiyishgan. Rimliklarning ustki kiyimi plash bo’lib, ular orasida toga alohida ajralib turadi. Toga sirk, teatr, sud majlisi, triumfatorlar, hukmdor

qabo’liga borishda asosiy atributlardan biri bo’lgan. Toga katta bo’lak mato bo’lib, u to’rtburchak yoki ellips shaklida bo’lgan. Togalarning razmeri taxminan 6x1,8 m bo’lgan, ushbu libosni qullar xo’jalariga kiydirib qo’yishgan. Keyingi davrlarga kelib og’ir va katta togalar o’z o’rnini yunon xlamidalariga o’xshash yengil plashlarga bo’shatib berdi. Ularni tunikaning rangiga moslab tanlab, ikki yelkani yopib, ko’krak oldida birlashtirib, fibo’la yordamida mahkamlab yurishgan. Marosim plashlaridan yana biri – latserna dir. U hajman ancha kichkina, kalta bo’lib, tizzaga qadar bo’lgan. Aslzoda rimliklar libosini kalta etiklar va orqasi yopiq sandallar to’ldiradi ( rasm). rasm . Qadimgi Rim erkaklar oyoq kiyimlari Peshonaga to ’ g ’ ri tarab qo ’ yilgan soch , tarashlangan yoki kichkinagina soqol qoldirilgan yuz rimliklar qiyofasini to ’ ldirgan . Rimlik kambag ’ allar va qullar dag ’ al jun mato yoki kanopdan to ’ qilgan matodan tikilgan tunika , penula va oddiy yog ’ och boshmoqlar kiyishgan . Ayollar libosi. III–IV asrlarga qadar rimlik ayollar libosida burma asosiy belgi hisoblangan. Ayollar tunikasi erkaklarning libosiga o’xshab ketadi. Ayollar tunikaning ustidan undan ancha keng va uzun stola kiyishgan. Tunikaning turli ko’rinishlari asosan jundan tayyorlangan bo’lib, ular ichki va uy kiyimi vazifasini bajargan. Tunikalar belbog’ bilan bog’langan. Zodagon ayollar tunikaning ustidan ustki kiyim – tunikaga o’xshab ketadigan stola kiyib yurishgan (29-a rasm). Uning etaklariga instita – plessirovka qo’shetak tikilgan. Stolalar yengsiz yoki kalta yengli bo’lishi, ularni ko’krak ostida bog’lab qo’yish mumkin bo’lgan. Jamoat joylarida stolasiz paydo bo’lish uyat hisoblangan.

Stola ustidan palla kiyilgan (b rasm). Ba’zan pallani tunikaning ustiga yopib yurishgan. a) b) rasm. Qadimgi Rim ayollar kostyum turlari Plashlarni turli usullar yordamida tana atrofiga burmalab aylantirib kiyishgan, ba’zan uning bir uchini boshga tashlab olishgan. Ayollar ham ust kiyim sifatida penullalar kiyishgan Ayollar poyabzali turli ranglardagi teri dan tikilib, kashta yoki to’qalar bilan bezaklangan sandal va boshmoqlar shaklida bo’lgan. Soch turmaklari xilma-xil va murakkab edi. Ba’zi bir davrlarda sochning o’rtasidan farq ochib, silliq qilib taralgan turmaklar urfda bo’lgan bo’lsa, ba’zan sochlarni uzun jingalak kokil qilib yurish, ba’zan «yunon» soch turmaklari urfda bo’lgan. Lekin haqiqiy Rim soch turmaklari jamalaklardan iborat karkasga mahkamlangan baland soch turmagi shaklida bo’lgan.

Adabiyotlar: 1. Karimov I . A . Istiqlol va ma ’ naviyat . – T .: «О’ zbekiston », 1994. 2. Mirziyoyev Sh . M . Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz . – T .: « O ’ zbekiston », 2017. 3. Ха kimov А . А . O’zbekiston san’ati. – Т ., 2001. 4. Abdullayev N.U . San’at tarixi. 1- tom . – T .: « O ’ qituvchi », 1986. 5. Вошинина А.И. Античное искусство. – M ., 1962. 6. Malikova S.S. Tasviriy san’at tarixi. – T., 2008. 7. Sadikova N . O’zbek milliy kiyimlari: XIX–XX asrlar. – T., 2006. 8. Oydinov N. O’zbekiston tasviriy san’ati tarixidan lavhalar. – T.: «O’qituvchi», 1997.

Похожие

Qadimgi dunyo kostyumi tarixi. Qadimgi Misr kostyumi tarixi

Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi

Qadimgi Fors kostyumi tarixi

Qadimiy Rim kostyumi

Yevropa antik davr kostyum tarixi. Qadimgi yunoniston kostyumi tarixi