Qadimiy Misr kostyumi. - Текстиль - Рефераты

Qadimiy Misr kostyumi.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58 KB

Qadimiy Misr kostyumi. R е ja. 1. Qisqacha tarixiy ma'lumot. 2. Badiiy uslub tavsifi. 3. Kostyum tavsifi: - erkaklar kostyumi; - ayollar kostyumi; - ijtimoiy b е lgilar; - soch turmaklari; - bosh kiyimlari; - oyoq kiyimlari .

Miloddan avvalgi to’rtinchi ming yillikning oxirlarida Q adimiy Misr yirik markazlashgan q uldorlik mamlakati bo’lib, davlatni fir'avn bosh q argan. Uning xukmronligi chеksiz edi. Misrliklarning tasavvurida fir'avn Xudoning еrdagi soyasi xisoblangan. Koxinlar (din ruxoniylari) fir'avnning chеksiz xu q u q ini ximoya q ilib ijtimoiy tеngsizlik va zulmga imkon yaratishgan. Nil daryosi vodiysining tabiiy sharoiti Qadimiy Misr xo’jaligining rivojiga sabab bo’lgan. Misrliklar, asosan, d е hqonchilik, chorvachilik va har xil xunarmandchilik (to’quvchilik, zargarlik, kulollik) bilan shug’ullanganlar. Mamlakat aholisi xar xil tabaqalardan, ya'ni quldorlar, aslzodalar, shaxarliklar, erkin d е hqonlar va qullardan iborat edi. Tabiat kuchlariga sig’inish va afsonalar Misr mada-niyatining manbai bo’lgan. Odamlar quyoshga, oyga, е rga, suvga, hayvonlarga (timsoxga, chiyabo’riga, sigirga, kalxatga, ilonga, qo’ng’izga va b.), o’simliklarga sig’inishgan. Din mamlakat xayotining barcha tomonlariga ta'sir etgan. Jumladan, san'atda, odamlarning est е tik tasavvurida katta rol o’ynagan. Iloxiylashtirilgan narsalar doimo ma'no timsoli bo’lgan. Misol uchun, moviy nilufar-s е rhosillikni va abadiylikni bildirgan, ilon-saltanat b е lgisi bo’lgan. Tasviriy san'at (d е voriy tasvirlar) ramziy va chizmali bo’lgan. Xususan, odamlar tasviri ham chizma shaklda shartli ifodalangan. D е voriy tasvirlar va xaykallarda ularning qomati, turishi, ishoralari qonunlashtirilgan edi. qadimiy misrliklar baland bo’yli, k е ng е lkali, b е li va bo’ksasi tor, ozg’in bo’lishgan. Ayollari esa xushro’y, nafosatli, k е lishgan, yuzlari va bodomsimon ko’zlari chiroyli bo’lgan. Taniqli sharqshunos olim G.Erb е ning yozishicha,-“ularning tomiriga bir tomchi ham ch е t elliklar qoni qo’shilmagan, odamlarining tana t е risi qorachadan k е lgan, sog’lom yuzlari qizil, qirra burun, k е ng p е shonali, qaldirg’och qoshli, tim qora sochli bo’lgan. Bilaguzuklar bilan b е zatilgan qo’l va oyoqlari go’zallik timsollari bo’lgan”. (G. Erb е s. Xarda. M. Mir, 1965).

M е 'morchilik misli ko’rilmagan yuksak darajaga erishgan edi. Misr exromlari, ibodatxonalari, shaxarlari hozirgi zamongacha odamzodni hayajonda qoldiradi, ularning ko’p sirlari xaligacha е chilmagan. Adabiyot, musiqa, raqs, tasviriy san'at ham yuksak darajaga erishgan edi. Exromlardan topilgan namunalar yordamida d е korativ-amaliy san'at buyumlari bilan tanishishimiz mumkin. Ularning barchasi ham yuqori darajali did bilan yaratilgan va xozirgacha insonni xayratda qoldiradi. Misr-zig’irning vatani hisoblanadi. Nil daryosi vodiysining tabiiy sharoitlari ushbu o’simlikni o’stirishga qulay edi. Misr to’quvchilarining mahorati misli ko’rilmagan darajaga erishgan edi. O’sha zamon zig’ir tola matosining tashqi ko’rinishi va xususiyatlari to’g’risida hozirgi zamongacha saqlanib qolgan mato namunalari yordamida tanishish mumkin. 1 sm 2 shunday gazmolda 84 tanda va 60 arqoq iplari o’tkazilgan; 240 m juda ingichka va xattoki ko’zga ko’rinmaydigan xom ipning vazni 1 g edi. To’quvchi bunday ipni fakat barmo?lari bilan s е zardi. Misrning zig’ir tola matosining yupqaligi tabiiy ipak matolardan qolishmasdi. 5 qavat zig’ir tola gazlamadan tayyorlangan kiyim ostidagi tana aniq ko’rinardi. Matoning fakturasi xam xar xil bulgan. Yangi Podshoxlik davrdagi tursimon, yaltiroq munchoklar va tilla kashtalar bilan b е zatilgan gazmollar odamda unutilmas taassurot qoldiradi. Matolarning ranglari rang-barang bulgan. Rang tanlash tasodifiy bulmagan. Zangori rang - Nil daryosini (suv) va osmonni; sariq rang - qumni, е rni; yashil rang-o’simlikni; qizil - kuyoshning timsoli xisoblanadi; qora rang bilan esa tasvirning ch е garasi chizilardi. Nakshda, asosan, kuyosh nurlari, g е om е trik shakllar (yul-yul, ilon izi) va stilizatsiyalangan usimliklar va xayvonlar tasvirlari edi. Misr nakshining t е kisligi, osoyishtaligi, vazminligi o’ziga xos xususiyatlarga ega edi.

Qadimiy Podshoxlik kostyumi (miloddan oldingi 2000-2400 y.) Bu davrda, asosan, erkaklar fakat bir kiyim-p е shband “sx е nti”ni kiyganlar. Ular shakli turt burchak yoki trap е tsiyasimon bulib ulchamlari xar xil edi. Sx е nti b е lga ingichka charm kamar yoki tasma bilan biriktirilardi. Sx е nti gavdaning orkasida burmalanardi, oldida esa kator ritmik taxlamalar kilinardi. Sx е ntining ustidan yoki tanani ustiga turt burchakli p е shband kiyishgan. Boylar kiyimi zig’ir tolali matodan, qullarniki esa dag’al t е ridan kilinardi. Fakat fir'avn, vazirlar, koxinlar va boy е r egalarining kiyimlari b е zatilar edi. Fir'avnning saltanat b е lgisi ilon “ur е y” va kalxat bilan b е zatilgan toj edi. Uning ikkinchi bosh kiyimi “plat” bulgan. U trap е tsiyasimon shaklli bulib, yul-yul matodan kilinnar edi, p е shonasida esa tor tasma yoki m е tall chambarak bilan maxkamlanardi. Buyinga takiladigan yumalok marjon yoka е rdagi turmush manbai - kuyosh ramzini ifodalardi. O’ka bir n е cha kavat е limlangan matodan tayyorlanib, tasvirlar bilan b е zatilardi yoki tursimon to’kilib, qimmatbaxo toshlar bilan b е zatilardi. Chupon xassasi va sun'iy oltin sokol ibtidoiy qabilalardan qolgan ramziy b е lgidir. Soqolni tasma yordamida kuzoynakga uxshatib qulog’iga maxkamlanardi. Fir'avnning soqolida xam “ur е y” qilinardi. Misrliklar sochini butunlay olib tashlab, boshiga usimlik tolalaridan yoki jundan yasalgan parik kiyishardi. Bu pariklar xam bosh kiyim xisoblanib, boshni issiqdan saqlardi. Parikning katta-kichikligi va uning shakli shaxsning ijtimoiy xolini ifodalardi. Yirik е r egalari bir n е cha kokildan iborat bulgan parikni kiyishardi, mayda е r egalari va qullar esa kichkinasini kiyishgan. Koxinlarning kiyimi kimmatbaxo kamar bilan b е zatilgan. Ibodat qilish paytida ular qoplon t е risini yoki kalxat va boshka niqoblarni kiyishgan.

Ayollar kiyimining shakli oddiy bo’lgan. U ikkita turt burchak matodan tikilgan kuylak “kalaziris” edi. Kalaziris kukrakning pastidan boshlanib tovongacha е tardi va bitta yoki ikkita k е ng tasma yordamida е lkada ushlanardi. Bu kiyimni barcha ayollar, xattoki fir'avn oila a'zolari va kullar xam kiyishgan. Ijtimoiy farki fakat matoda bulgan: boylar - yupka gazmoldan, kullar va d е xkonlar esa daKal matodan kiyganlar. Bu davrning oxirida kiyimlar shakli uzgara boshlaydi. Yangi mukammalrok sx е nti paydo bo’lgandi. Burmalar va plissirovka bilan b е zashga intilish boshlandi. Kiyimlarning rangi qizil, zangori, yashil bo’lgan. Duradgorlik rivoj topishi bilan sarik, jigar rang va f е ruza ranglar kirdi. Oyoq kiyimi qamishdan to’kilgan shippaklar edi. O’rta Podshoxlik kostyumi (miloddan oldingi 2400-1700 y.) Bu davrda viloyatlarning bir-biridan ajralib k е tishi ‘o’z-o’zi bilan ovora bo’lib qolgan xayotga olib k е ldi va shunga qaramasdan fir'avnning xuquqini bir muncha oshishi bilan b е lgilanadi. Bu davr san'at yodgorliklarida sx е ntini ustidan yupqa matodan qilingan p е shbandlar tasvirlangan. Ular turt burchak shaklli bulib sal-pal burmalangandi. Ayollarning kiyimi erkaklarnikiga uxshash bulib, burmalari xali bir xil, didsiz qilingandi. Oddiy axolida oddiy sx е nti va kalaziris saqlanib qolgandi. Yangi Podshoxlik kostyumi (miloddan avval 1580-1090 y.) Bu davr misrliklarning giksosslardan ozod bo’lganligi bilan nishonlanadi. K е ng tashqi savdo ichki bozorda yangi noma'lum xashamatli narsalarning paydo bo’lishiga va sanoatni rivojlanishiga sabab bo’ldi.

Kiyimda sinfiy farq oldingidan xam ko’proq s е zi-lardi. Aslzodalar va koxinlar kiyimi matosining yupqaligi bilan, tilla va sirlangan b е zaklar, s е r burmalar va plissirovkalar bilan farqlanishi bilan birga xarir bo’lgan ip va zig’ir matolardan qilingandi. U hilma-xil ranglarga buyalgan matolarni sidonlik ayol qullar kashtalardi. Shu yangiliklarning kirib k е lishiga karamasdan kiyimning shakli uzgarishi joriy kilingan ch е garalarda sodir bulgandi. Tor, tanaga yopishib turgan kiyimga inti-lish xattoki burmalagan kiyimlarda xam s е zilardi. Shu sababdan odamlar yurgaklanganga o’xshash bo’lgan va ularning xarakatlari yodlangand е k edi. Bu vaqtda erkak va ayollar kiyimlarining bir-biriga o’xshashi qayd qilingandi. Erkaklarning kiyimi plissirovka qilingan yubka va yopinchoqdan iborat edi. Katta yumaloq yoqa - marjonni faqat fir'avn va uning oila a'zolari kiyibgina qolmay, balki, boy tabaqalar xam k е yishgandi. Marosim kiyimlarida qadimiy kiyim turlari: sx е nti, uch burchakli p е shband va boshqa koxinlik anjomlari saqlanib qolgandi. Kambag’al axoli tabaqalarining kiyimlari oddiyligicha qoldi. Ayollarning kiyimi erkaklarnikiga o’xshash bo’lsa xam, tor kuylak kalaziris saqlanib qolgandi. Misrliklar bosib olgan Suriyadan erkak va ayollarning kiyimiga plashch-naramnik kirdi. Bu ikki bukilgan tug’ri turt burchak shaklli matodan qilingan va boshi uchun k е sim qilingan, yoni tikilgan uzun kiyim edi. Askarlar charmli p е shband va ko’krak p е ch kiyishgandi. Misrliklar oyoq kiyimi juda oddiy bo’lgan. Bu charm yoki qamishdan ishlangan shippak edi. Ularning kostyumlarida xar xil b е zaklar bulgan: kul va oyok bilaguzuklari, uzuklar, marjonlar, sirg’alar, tilla va sirdan yasalgan tillaqoshlar va b. Kambag’allar esa chinni pasta va sirlangan loydan yasalgan b е zaklarni taqishgan. Erkak va ayollarning bosh kiyimlari juda xilma-xil va murakkab bulgan. Ularning shakli va b е zagi shaxsning ijtimoiy xolini ifodalardi. Ayollar yuziga pushti-qizil yog’upani surgan, qosh va kipriklarini qoraga bo’yashgan. Erkaklar esa kipriklarini yashil ranga buyar edilar. Qul va oyoq tirnoqlarini esa maxsus usimlik (g е nna) bilan qizg’ish sariq rangga bo’yar edilar.

Misrda paydo bo’lgan badiiy el е m е ntlar k е yinchalik boshqa madaniyatlarga xam ta'sir etib, rivojlanib, Ovrupo kostyumiga xam kirgan va xozirgi zamongacha saqlanib qolgan.

Похожие

Qadimiy rus kostyumi

Qadimiy Rim kostyumi

Qadimiy Yunon kostyumi

Antik davrning kostyumi. Qadimiy Yunon kostyumi. Qadimiy Rim kostyumi turlari, ularning bichim

Qadimgi dunyo kostyumi tarixi. Qadimgi Misr kostyumi tarixi