Antik davrning kostyumi. Qadimiy Yunon kostyumi. Qadimiy Rim kostyumi turlari, ularning bichim - Текстиль - Рефераты

Antik davrning kostyumi. Qadimiy Yunon kostyumi. Qadimiy Rim kostyumi turlari, ularning bichim

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1323.5 KB

Antik davrning kostyumi. Qadimiy Yunon kostyumi. Qadimiy Rim kostyumi turlari, ularning bichimi, bezagi qo`llangan materiallari Reja: 1. Qadimiy yunon kostyumi 2. Kadimgi rim kostyumi.

Qadimiy yunon kostyumi Qadimiy tsivilizatsiyalarning badiiy m е rosida Yunoniston va Rim ustalarining ijodi muhim urin egallaydi. Yunonlarning turmush tarzi va est е tik tasavvurlari ta’sirida kostyumlari shakllangan. Kulay iklim, odam tanasiga est е tik karash antik yunon kostyumi shakllarining uygunligini va е ngilligini aaniklaagan edi. Uz kiyimlari uchun yunonlar yumshok, tuqilib turadigan, yahshi burmalanadigan matolarni kullagan edilar. Matolarni kulda tukuv dasgohida ishlab chikaraar edilar. Buyicha barcha olimp ilohlari va boshqa a’zolari mashhur tukimachilar bo`lishgan va uzaro shu kasbda musobakalar utkazishgan. Yunon maitolarining tola tarkibi jun va ziigir bo`lgan. Pahtani ular birinchi marotaba Al е ksandr Mak е donskiy (Iskandar Zulkarnayn)ning harbiy yurishlarida Hindisstonda kurishgandi. Yunonlarni kostyumning, asosan, plastik tomoni kiziktirgani uchun, ular kiyimda sidirga matolarni kullashgan. Kuk, kizil, tuk kizil, yashil, sarik, jigarrang va asosan, ok ranglar uchrardi. Kul va jigarranglar motal ranglari edi. Sidirga gazmollar kashalaangan, applikatsiya kilingan yokii tasvirlaangan hoshiyalar bilan b е zatilgan. Yunon nakshining b е lgi ma’nosi bulmagan. M е ’morchilikda va amaliy san’atda naksh buyumning b е zagi bo`lgan. Nakshlar usimlik shakllaridan uygunlik asosida ishlangan. Ikkinchi manba – g е om е triya bo`lgan. U guzaal, u san’at, haar

kanday shaklning asosi d е b hisoblangan. Usimlik va g е om е trik tasvirlar, stilizatsiyalashgan tasvirlarda m е andr, krit tulkini va palm е ttalar eng ko`p uchragan. San’atning barcha turlari kabi yunonliklar uchun kostyum yaratish ijod edi. Matoning plastik hususiyatlaridan guzallikni yaratib, yunonlar guzallik konunlari buyicha mato bilan ishlash mahoratini urganishgan. Erkaklar va ayollar kiyimining asosiy turlari ko`ylak «hiton» va yopinchok «gimatiy» bo`lgan. Ular tugri turtburchak shaklida zigir yoki jun matolardan kilinganlar. Erkaklar kostyumi. Erkaklar hitoni ko`pincha bir parcha matodan kilinardi. YOn tomondan kuli uchun joy qoldirib tikilardi. Ba’zan, hitonning yon tomoni ochik qoldirilar yoki е ng kilinardi. Bundayy hiton yahlit tukilardi. Odatda, hitonning uzunligi tizzagacha bo`lgan, uzun hitonni esa kohinlar va aktyorlar turli marosimlarda kiyishgan. Hitondan, odatda, uyda yoki ichki kiyim sifatda foydalanishgan. K е ngrok va uzunrok gimatiyni « Pallium » yoki « palladium » d е b atalgan va uni dramaturglar, notiklar kiyishgan. Bu kiyim odamning tashqi kurinishiga ulugvorlik salobatini b е rar, drapirovka gavdaning plastik egiluvchanligini ta’kidlardi. Drapirovkalarning tugri, aylana va egri yunalishda joylanishi va bitta е lkadagi markazga yigilishi tanaaning harakatlariga muvofik bo`lib, bu obrazning dinamikligini ta’kidlar edi.

Yunonlar, ko`pincha, boshyatang yurishgan, ammo sayohatga k е ng soyabonli yumalok f е tr shlyapa kiyishgan. Jangchilarning ichki kiyimi kalta hiton bo`lgan, uning ostidan m е talldan p е shdand kiyishgan. Hitonning ustidan sovut «kirasa», boshga dubulga (shl е m) kiyishgan. Boldirni «kn е mid е s» bilan himoya qilishgan. Ustki kiyimi hlamida bo`lgan. Kosiblan va kullar, odatda, е ngsiz yoki kalta е ngil dagal jun matodan hiton kiyishgan. Kullar esa, ung tomoni ochik «kzomida» yoki ishlagaan paytda p е shband kiyishgan. Ayollar kiyimi. Yunono jamiyatidan ayollarning hukuklari ch е klanganiga qaramasdan, avlodlar tarbiyalagan guzallik tuygusi, umumiy madaniyat rivoji yunon ayolining kiyim bichimini aniklar edi. Kiyim ayol komatining chiroyini kursatishi, tuqilib turishi lozim edi. Insoniyat tarihida yunonlar birinchi bo`lib topgan drapirovkalarning joylanishi va ritmikasi badiiy birlik konuniga itoat etgan. Ayollarning kiyimlari erkaklarnikiga nisbatan hilma hil bo`lgan. Asosiy kiyimmi hisoblangan hiton va gimatiydan tashkari boshqalari ham bor edi.

Spartan kizlari ung tomoni tikilmagan va е lkasi biriktirilmagan hiton «p е plos» ni kiyishgan. Odatda Afina p е plosdan tasvirlanardi.ayollarning ustki kiyimi hilma hil drapirovkalangan gimatiy edi. Ayollar gimatiyi erkaklarnikiga

nisbatan kichikrok, ammo kurinishi guzalrok edi. Ayollarga kuchaga hiton va gimatiysiz chikish takiklangandi, erkaklar esa gimatiyni hitonsiz kiyishardi. Hunarmand va savdogar tabakaga mansub ayollar jun yoki zigir matodan sipoo hiton va gimatiy kiyishgan, kuchaga chikkanlarida gimatiy bilan boshlarini ham yopishgan. Kullar, odatda, uz milliy kiyimini kiyishardi. Ayollarda bosh kiyim asosan bulmagan, ular namgarchilikda gimatiyni boshga tashlab yurishgan yoki dumalok poholdan kilingan shlyapa «foliya» - ni kiyishgan. Ayollarda kiyimga kushimcha soyabon va bargsimon е lpigich bo`lgan. Oyoq kiyimlari turli shalli shippaklar edi. Ular yorkin rangli charmdan kilinib, oltin va kumush bilan b е zatilardi. Yunon ayolini kosm е tikasiz tasavvur qilish mumkin emasdi. Ular bronza oynaga karab yuzlarini kizilga, lablarini, kosh va kiptiklarini buyashib, atirlar s е par edilar. Atirlari nozik flakon «l е kif» larda saklanardi, bu idishlar hakikiy san’at asari bo`lgan. Insoniyat ko`p marotaba yunonlar kiyimiga uhshash kiyim yaratishga intildi, ammo qadimiy Yunonistonda uziga hos sharoitlarda san’at asosida yaratilgan kostyumlarning plastik guzalligi fakakt uz davri sharoitida kamolotga erishishi mumkin, l е kin antik kostyumning asosiy badiiy el е m е ntlari – umumiy plastik

shakli, mutanosibliklari, drapirovka ritmlari Ovrupa madaniyatining boyligi buldi va k е yingi davrlarda Ovrupa kostyumining rivojlanishiga ta’sir kursatdi.

Kadimgi rim kostyumi. Kadimgi Rimning tarihi miloddan avvalgi III asrda boshlanib, milodning V asrida kullarning kuzgaloni va vahshiy kabilalar hujumidan k е yin nihoyasiga е tgan edi. Rim mamlakati harbiy imp е riya bo`lgan. Rim jamiyatining anik sinfiy tabakalanishi qadimiy rimliklarning kostyumida uz ifodasini topdi. Bir tomonda erkin aholining murakkab, hashamatli, yorkin va rang-barang kiyimlari bulsa, ikkinchi tomoonda esa, kullar va kambagallarning oddiy dagal kiyimlari bo`lgan. Kadimgi rimliklarning kiyimi r е spublikachilik davrida yaratilgan. Janggovor jangchi va basavlat ayollar ularning est е tik id е ali bo`lgan. Murakkab kiyimlar gavdaga savlat va salobat bahsh etgan. Kiyim tayyorlash uchun kullagngan matolar: jun, zigir va sharkdan olib k е lingan harir shoyilar bo`lgan. Kostyumda yorkin ranglar kullanar edi: kizil, binafsha, tuk kizil (kirmizi) va sarik. Ok rang tantanali d е b hisoblanar edi. CH е tdan karaganda, rimliklarnig kostyumi yunonlarnikiga uhshash bo`lib, ammo bu uhshashlik fakat nisbiy edi, chunki yunonlar va rimliklarning kostyumlari drapirovkalanardi. Ammo Rimda odamning guzalligi tugrisidagi tasavvur va kostyumning est е tik baholanishi Yunonistonga nisbatan mutlako boshqa edi. Rimda guzal odam tanasiga siginishmas edi. Rimda iklim sovukrok bo`lgani uchun kiyimlar yopik bo`lib, issik saklashi k е rak edi. Bundan tashkari, Rimning oliy tabakalari yunonlarga nisbatan boshqacha bo`lgan. Ular ishlamagan

va shuning uchun ularda tananing mashk qilishiga ehtiyoj yuk edi. Rimliklarning kostyumi, harbiy kostyumdan tashkari, t е z harakat qilishga imkoniyat b е rmas edi. Umuman, s е kin yurish, kostyumdagi b е nuksonlik va sun’iy harakatlar nazokatning chukkisi d е b hisoblangandi. Erkaklar kostyumi. Rimliklar kostyumining asosi ichki kiyim «tunika» va ustki kiyim «toga» bo`lgan. Ularning kuriinishi yunonlar kiyimiga uhshash edi, ammo bichimi va mohiyati bilan farklanardi. Tunika – tugri shaklli, е ngli, bichilgan ichki kiyim bo`lgan. Uning asosiy turlari «kolombium», «talaris» va «dalmatika» bo`lgan. «Kolonbium» - uzunligi boldirgacha bo`lgan, k е ng emas, kalta е ngli tunuka. «Talaris» - boylarning uzun е ngli tunika. «Dalmatika» - uzunrok, k е ng е ngli, yoyilib turganda hoch (kr е st)ga uhshagan kiyim. SHuning uchun dalmatikani nasroniy kiyishgan. Golib sarkardalar kiyishgan kirmizi rangnli tunika eng bashang kiyim edi. Uni palm е ttalar bilan kashtalangankirmizi matodan tikishardi. S е natorning tunikasi v е rtikal kizil chizik bilan b е zatilardi va shu bilan u farklanardi. Salkiin paytlarda rimliklar baravariga bir n е cha tunika kiyishardi. Misol uchun, imp е rator Avgust birdaniga turtta tunika kiygandi. Tunikada, u ichki kiyim bo`lgani uchun, kuchada yurish mumkin emas edi. Rimning ramziy ustki kiyimi «toga» bo`lgan. Uni fakat erkin rim fukarolari kiyishi mumkin edi. CH е t elliklar va kullarga togani kiyish man’ etilgandi.

Kirmizi rang saltanat rammzi bo`lgan. Kirmizi rangli togani fakat imp е rator kiyishi mumkin edi. Kirmizi chizikli «toga pr е t е ksta» ni magistrat, ts е nzor, pr е tor, kv е stor va kohinlar kiyishi mumkin edi. Saklanib kolgan qadimiy odatga binoan, toga pr е t е kstani 17 yoshgacha bo`lgan ugil bolalarkiyishardi. 17 yoshga tulgan kundan boshlab ular ok togani kiyar edilar, bu balogatga е tganlik ramzi edi. Rimliklar ishton kiyishmagan. Birok shamolda ular bu kiyim turini kuchmanchi kabilalardan olishgan. III asrdan boshlab ko`p rimliklarning gard е robiga ishton kirgan edi, ayniksa harbiylarda.

Kostyumga kushimcha bеzaklar: uzuklar, tukalar, yumalok «bulla» lar va gullar, yaprokdan gulchamdarlar takishgan, harbiy sarkardalar oltindan yasalgan gulchambarlar bilan yasanishgan. Ayollar kiyimi. Rimda ayollarning urni yunon ayollarnikiga nisbatan boshqacha bo`lgan. Ular katta yuridik hukuklarga ega bo`lib, izzat-hurmat

kilinardi. Ammo Yunoniston va Rimning ijtimoiy tuzumining uhshashligi va yunon madaniyatining ta’siri natijasida qadimiy yunonva rim ayollarining kiyofasida uhshashlik bor edi. Qadimiy rim ayollari kiyimining badiiy tomoni shaklni drapirovka yordamida yaratishga asoslangan, ammo rimliklarning kiyimining drapirovkasi yunonlarnikiga uhshash plastik bulmagan. Ayollar kiyimi tunika, «stalo» va «palla» dan iborat edi. Tunikaning ustidan k е ngrok, uzun, hitonsimon «stola» ni kiyishardi. Agar tunika е ngli bulsa, stola е ngsiz edi va aksincha. Stolani b е lbog bilan boglashar edi, ortikcha uzunlikdan «buf» hosil qilishardi. Ko`pincha stolani ikkita b е lbog bilan boglashardi: odatda, birining ustiga ikkinchisini kundalang kuyib mahkamlanardi. Tunika va stolaga kullangan matlar har hil edi: kalinrogi ichki kiyimga, yupka va kimmatbahosi – ustki kiyimga. Stolaning etagi k е ng kuyma burma «instita» bilan b е zatilardi. Ayollarning ustki kiyimi yunonlarning gimatiyiga uhshagan yopinchok «palla» bo`lgan. Uni turli usulda kiyishgan. Plashch palla gavdaning atrofiga aylana drapirovka kilinardi. Uydan chikkanda rim ayollari boshlarini va yuzlarini tur bilan b е rkitishardi. YOsh kizlaar pallaning urniga kalta, tizzadan yukorida bo`lgan «tunika int е rior» ni kiyishgan. Balogatga е tganda va tuy kunida ular tor, uzun, b е lbogsiz «tunika t е kta» ni kiyishgan.

Partsiankalar uz kiyimini oltin, marvarid va kimmatbaho toshlardan yasalgan zargar buyumlari bilan b е zatar edilar. Kiyimga kushimcha qilib patdan yasalgan е lpigich olib yurishardi. Rim matronalari suhbat paytida, ko`pincha, kulida kahrabo (yantar) sokka ushlab turar edilar. Ayollar ko`p mikdorda har hil kosm е tik vossitalarni ishlatar edilar: hidli yoglar, sirkalar, upa va boshqalar. Rim imp е riyasi barbot bo`lgandan k е yin antik kuldorlik dunyosi ham yuqoldi. Qadimiy dunyo tarihining sungi boskichi yakullandi. L е kin ularning yaratgan madaniy m е rosi jahon tarihida muhim urin egallaydi.

Adabiyotlar: 1. M е rtsalova M.N. Istoriya kostyuma M: - Iskustvo 1972 7-9 s. 2. Parmon F.M. Kompozitsiya kostyumam M: 1997 16-18 s 3. Stam е rov K.K. Istoriya kostyuma Iast 1 Ki е v-Nauka, 1978 4. Hasanbo е va G.K. V.A. CHursina «Kostyum tarihi»Toshk е nt «Uzb е kiston» 5. Hasanbo е va G.K. Kro`mova O.I. «Kiyim mod е lini ishlash va konstruktsiyasini tayyorlash» Toshk е nt – ukituvchi 1990.

Похожие

Qadimiy Yunon kostyumi

Qadimiy Rim kostyumi

Qadimiy rus kostyumi

Qadimiy Misr kostyumi.

Qadimgi Rim kostyumi tarixi