Qadimgi va feodal davri sharq kostyumi. Hindiston san’ati, uning harakterli xususiyatlari - Текстиль - Рефераты

Qadimgi va feodal davri sharq kostyumi. Hindiston san’ati, uning harakterli xususiyatlari

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

190.5 KB

Qadimgi va feodal davri sharq kostyumi. Hindiston san’ati, uning harakterli xususiyatlari Reja: 1. Mato turlari, liboslarda rang va bezaklarning o’ziga xos yechimi. 2. Hind an’anaviy liboslari va ularning o’zgarishiga ta’sir etgan omillar. 3. Erkaklar libosi. 4. Ayollar libosi. 5. Kostyum bezaklari.

Qadimgi Hindiston san’ati bir necha ming yillik tarixga ega. «Mahobxorat» va «Ramayana» dostonlari hindlarning e’tiqodi, urf-odati, madaniyati va san’ati haqida ma’lumot beruvchi eng qadimgi yozma manbalardan sanaladi. Miloddan avvalgi III ming yillikdan milodiy V asrga qadar bo’lgan ulkan davr qadimgi hind san’ati davri sanaladi. Geografik jihatdan hind san’ati ikki qismga bo’linadi: janubiy va shimoliy. Shimoliy hududlar Hind va Ganga daryolari havzasini o’z ichiga olib, ilk hind madaniyati shu daryolar bo’yida shakllangan, uning ilk namunalari neolit davriga tegishli hisoblanadi. Miloddan avvalgi 2500–1500 yillarda Moxenjo-Daro va Xarappa hududlaridan qadimgi madaniyat o’choqlari topib o’rganilgan. Mil. avv. 2000-yillar o’rtalar iga kelib oriylar qabilasining bostirib kelishi Moxenjo-Daro va Xarappa madaniyatini tanazzulga uchratib, vedalar davri madaniyatining rivojlanishiga yo’l ochdi. Mil. а vv. 1-ming yillikda temirning kashf etilishi dehqonchilik va mulkchil ikni vujudga keltirib, bu, o’z navbatida, davlatlarning paydo bo’lishiga olib keldi. Ganga vodiysini egallagan Magadxa davlati ana shunday davlatlarning dastlabkisi edi. Bu paytda braxmanlik dini davlat dini sifatida o’rnatildi va san’atning badiiy-falsafiy asosini tashkil qildi. Grek-makedon yurishlaridan so’ng Chandragupta (mil. avv. 322–320) boshchiligida Hindistonda markazlashgan davlat barpo etildi. Ashoka hukmronligi davri (mil. avv. 272–232) da iqtisodiy jihatdan o’sdi. San’at, madaniyat, shaharsozlik, haykaltaroshlik yuksak darajada rivojlandi. Liboslari. Hindiston qadimiy Sharq davlatlaridan biridir. Zero, Hindiston san’ati va madaniyati qadimiyligi bilan ajralib turishining boisi ham shundandir. Hindiston me’moriy obidalari, haqli ravishda, Osiyo durdonalaridan biri hisoblanadi. Bu haqda hozirgacha saqlanib qolgan me’moriy obidalar, ibodatxonalar, haykaltaroshl ik asarlari va qadimiy yodgorliklar dalolat beradi. Buyuk temuriylar (boburiylar) sulolasi davrida Shoh Jahon tomonidan suyukli rafiqasi Mumtozbegimga atalib, me’morchilikning ajoyib namunasi, muhabbatga qo’yilgan haykal, deb ta’riflanmish takrorlanmas san’at durdonasi «Toj-mahal» maqbarasi barpo etildi. «Toj-mahal» maqbarasi san’at asari sifatida jahonning yetti

mo’’jizasidan biri, deb e’tirof etilishi ham bejiz emas. Hind san’at-madaniyati zamirida diniy aqidalar yotadi. Hindistonda bir qancha diniy oqimlar mavjud. Shular orasida eng qadimiy din vedaizmdir. Keyin braxmanizm, buddizm, induizm, islom dini va keyinchalik Yevropadan nasroniy dini kirib keladi. Hindistonda miniatyura tasviriy san’ati, xalq amaliy san’ati qadim-qadimdan rivojlangan. Hind hunarmand ustalari tomonidan yaratilgan buyumlarning nafisligi, go’zalligi hamon san’at muxlislarini hayratga solib kelmoqda. Hindiston tarixida, xalqning hayot kechirishida Ind va Gang daryolari katta ahamiyat kasb etadi. Qadim zamonlarda hindlar Ind vodiysiga ko’chib kelgan, turmush kechirgan, odamlar, asosan, dehqonchilik bilan shug’ullangan. Mato turlari, liboslarda rang va bezaklarning o’ziga xos yechimi. Hindiston – paxtaning vatani. Necha-necha asrlardan buyon Hindistonda paxtadan mato ishlab chiqarish yaxshi yo’lga qo’yilgan. Mil. avv. II asrdan boshlab Hindistonda matolarni bo’yashni o’rganishgan, ular ko’zga yaqqol tashlanadigan – ko’k, qizil kabi yorqin ranglardan foydalanishgan. Dastlab paxtadan ip mayin yigirilib, nafis va shaffof matolar ishlab chiqarilgan. Bu mato o’zining tashqi ko’rinishi, fakturasining boyligi, sifatining a’loligi bilan o’zini oqlagan. Matolar o’ta nafis, juda yupqaligidan kiyim ostidan taqinchoqlar ham aniq ko’rinib turgan. Qadimdan hind shoyisi barcha rivojlangan mamlakatlarda qadrlangan. Odatda, shoyi kiyimlar biror tantanali tadbir yoki bayramlarda, misol uchun nikoh to’yi yoki farzand tug’ilishi munosabati bilan o’tkaziladigan marosimlarda kiyilgan. Hindistonda eng ko’p ishlab chiqariladigan matolar bu – paxta, shoyi va batist hisoblanadi. Aksariyat matolarga tilla va kumush iplar qo’shib to’qilgan (6-rasm). Hind an’anaviy liboslari va ularning o’zgarishiga ta’sir etgan omillar. Qadimiy hind erkaklar va ayollar liboslari, asosan, badanga mato bo’lagini taxlamalar yordamida o’rash orqali hosil bo’lgan. Bunga tikilmagan yelka kiyimlarini,

yopinchiqlar ko’rinishidagi orxniy, dupatta, chunni va tikilmagan bel kiyimlar – dho’tiy, sari, nivi misol qilib keltirsak bo’ladi. rasm . Hind matolaridagi naqshlar Markaziy Osiyodan Hindistonga islom dinining kirib kelishi, boshqa elatlarning bu hududga ko’chib kelishi natijasida, liboslarni tikib kiyish odatga aylanadi. Haligacha oddiy xalq orasida tikilmagan kiyim kiyish an ’ analari saqlanib qolgan . Erkaklar libosi . Qadimda hind ustki kiyimlari tanaga o ’ ralgan yoki yelkaga tashlab yurilgan . Hind milliy libosining bir bo’lagi, erkaklarning tikilmagan bel kiyimi – dho’tiy hisoblanadi. U ham ishton va peshband ko’rinishida bo’lgan, 2–5 metr uzunlikdagi matoni bo’ksa atrofiga taxlab, old tomonga bog’langan (tugun hosil qilingan) va orqa tomonda osilib turgan uchini oyoqlar orasidan oldinga o’tkazib mahkamlangan (rasm). Hind erkaklari ustki kiyim dupatta yopinchig’i bo’lib, u to’g’ri to’rtburchak matodan iborat bo’lgan. Odatda, dupatta yelkaga tashlangan, old tomoni kesishib, yana yelkadan orqaga tashlab yurilgan. Jamiyatning yuqori qatlami sanalgan shoh, saroy a’yonlari va harbiylar yopinchiq yopingan. Hind liboslarida ijtimoiy jihatdan tabaqalanish farqi sezilib turgan.

Erkaklar kiyimida har xil ranglar ishlatilgan. Lekin ranglar kiyim egasining jamiyatda tutgan mavqeyiga qarab farqlangan. Sariq rang amaldorlar kiyimlariga xos rang sanalgan. Erkaklarning eng ommabop bosh kiyimi salla bo’lib u turli shaklda o’ralgan. Soch turmaklari o’ziga xos. Sochlar har xil uzunlikda: kalta, o’rtacha, uzun sochlar silliq taralib, yuqoriga yig’ilgan. Erkaklar soqol-mo’ylov qo’ygan. Hindlarning asosiy poyabzali sandaldir. Ba’zida uchi yopiq tufli, qamishdan to’qilgan kavush ham kiyilgan. Ayollar libosi. Sari qadimdan hind ayollarning an’anaviy milliy libosidir. Sari har xil usullarda o’ralgan va o’ziga xos drapirovkalangan. Sarini o’rashning bir necha xil usullari mavjud bo’lib, ulardan biri: sondan tizzagacha yoki to’piqqacha 1–2 marta o’rab, keyin tugib bog’lanadi. Tepa qismi yelkaga tashlanadi, sarining bir uchi ko’krak yonlarigacha chiroyli qilib qistirib qo’yiladi. Hind ayollari kalta kofta – choli va yubka kiyishgan. Choli – kaltagina yengchali, ko’krakka yopishib turadigan juda tor yelka kiyimi. Ko’krak qismini orqa tomonidan qattiq tortib, ip tasma bilan bog’lanadi. Ayollar bosh kiyim o’rniga boshlariga sarining bir uchini yopib yurishgan. Hozirda Hindistonning ko’p joylarida bosh kiyim kiyilmay qo’yildi. Ayollarning oyoq kiyimi xuddi erkaklarnikiga o’xshash bo’lgan.

rasm. Hind muhabbat mabudasi. Kostyum bezaklari. Bezaklar hindlar kiyimida hozirgacha, ayniqsa ayollarda, muhim rol o’ynaydi. Ular faqat bezak belgisi emas, balki ko’proq ijtimoiy rol o’ynaydi. Hindistonda bezak taqmagan birorta ayol yo’q(bevalardan tashqari)edi. O’rta va past tabaqali ayollar barcha taqinchoqlarni doimo taqib yurishardi. Zargarlik buyumlari xilma-xil bo’lgan: ziraklar, marjonlar, o’zuklar, bilago’zuklar, to’qalar, kamarlar sochiga va peshonasiga taqadigan taqinchoqlar va boshqalar. Ular chig’anoqdan, fil suyagidan, marjondan, marvariddan, donlardan, nozik, fayans rangli shisha va oynachalardan qilinardi. Oltin va qimmatbaxo toshlar ham juda ko’p qo’llanardi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I . A . Istiqlol va ma ’ naviyat . – T .: «О’ zbekiston », 1994. 2. Mirziyoyev Sh . M . Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz . – T .: « O ’ zbekiston », 2017. 3. Ха kimov А . А . O’zbekiston san’ati. – Т ., 2001. 4. Abdullayev N.U . San’at tarixi. 1- tom . – T .: « O ’ qituvchi », 1986. 5. Вошинина А.И. Античное искусство. – M ., 1962. 6. Malikova S.S. Tasviriy san’at tarixi. – T., 2008. 7. Sadikova N . O’zbek milliy kiyimlari: XIX–XX asrlar. – T., 2006. 8. Oydinov N. O’zbekiston tasviriy san’ati tarixidan lavhalar. – T.: «O’qituvchi», 1997.

Похожие

Qadimgi dunyo va feodal davri sharq kostyumlari

Qadimgi dunyo kostyumi tarixi. Qadimgi Misr kostyumi tarixi

Hindiston san’ati, uning xarakterli hususiyatlari.Tasviriy va naqsh san`atlari usullarining umumiyligi

Qadimgi Rim kostyumi tarixi

Qadimgi Xitoy kostyumi tarixi