O’rta Osiyo kostyum tarixi - Текстиль - Рефераты

O’rta Osiyo kostyum tarixi

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

42.5 KB

O’rta Osiyo kostyum tarixi Eramizdan avvalgi 250 yillarda Salavkiylar podsholigidan ajralib chiqqan Baqtriya keyinroq Hindiston yerlarining katta qismini o’ziga qaratib olib, eramizdan avvalgi 2-asrgacha hukm surgan. Bu davlatga greklar podshoxlik qilgani uchun uning nomi Grek-Baqtriya deb yuritildi. Uning xududi So’g’diyona, Marg’iyona (Turkmanistonning janubiy sharqiy tomonlari), Farg’ona va CHochning bir qismini o’z ichiga olgan. Bu davlat deyarli 100 yildan ortiq vaqt mobaynida mavjud bo’lib,O’rta Osiyo tarixi va madaniyatida sezilarli iz qoldirgan. Antik davr ayollar libosi. Bu davrdagi ayollar libosida yunon, hindiston hamda skiflar uslubining ta’siri seziladi. Ular odatda ichki va ustki: ya’ni yelka, bel, bosh va oyoq kiyimlaridan iborat bo’lgan. 1-uslub. Tunikasimon bichimli uslub, Ko’krak tagida va belida belbog’ bilan bog’langan to’g’ri ko’ylak. Yoqa qismi dumaloq, oldi esa tomchisimon kesimli bo’lgan. 2-uslub. Bo’y baravar mato parchasini yelkada to’g’nog’ich bilan biriktirilgan. Etagining yon burchaklari bog’langan tugun shaklida bo’lgan. Antik yunon xitonlarida esa farqli o’laroq etagi erkin tushib, drapirovkalangan. Belida yoki ko’kragining tagidan bel bog’ bilan bog’langan. Kaftan bichimli libos. Ustki kiyim – Bunday kiyimlar skifsimon kaftanlar va yopinchiqlar bo’lgan. Kaftan bichimi tunikasimon bo’lib, shakli to’g’ri yoki gavdaga yopishib turgan. Yengi tor va uzun bo’lgan. Ba’zan ko’ndalang taxlamlari ham uchraydi. Kaftanlar tik yoki diagonal yo’nalishda qaviladi. Yoqasi va oldi to’qilgan tasma bilan bezatiladi. Ko’ylak yoki kaftan ustidan yopinchoq kiyilardi. Ular bo’y baravar to’g’ri to’rtburchak matodan qilinib, yelkaga tashlanadi. Old uchlari esa to’g’nag’ich bilan biriktiriladi. Bel kiyimi : uzun, etikka kirgizilgan ishtonlardan iborat. Bosh kiyimi : konussimon namatdan qilingan qalpoqlar, yumshoq yassi shapkalar, sallasimon, tojsimon bosh kiyimlar va yopinchiqlar bo’lgan. Bezak taqinchoqlar : tojlar, ziraklar, tillaqoshlardan iborat bo’lgan.

Oyoq kiyimlari yumshoq etik bo’lgan, gohida qo’njining tepa qismi qaytarilgan. Erkaklar kostyumi. Elka va bel, ustki va ichki kiyimlardan iborat bo’lgan. Yelka kiyimi ichki ko’ylak va ustidan kiyiladigan kaftandan iborat bo’lgan. Tunikasimon bichimli shakli to’g’ri bo’lgan. Kiyim gavdaga sal yopishib turgan. Uzunligi bo’ksasidan pastroq yoki tizzagacha tushib turgan. Uzun yengi tor yoki ko’ndalang taxlamli bo’lgan. Beliga belbog’ bog’langan. Bel kiyimi tor yoki ko’ndalang taxlamli ishtonlardan iborat bo’lgan. Bosh kiyimlari yassi yoki konussimon qalpoqlar bo’lgan. Oyoq kiyimlari esa yumshoq, tepasi qaytarilgan etiklar bo’lgan. O’rta Osiyo antik kostyumiga skiflar, ellinlar va hindlarning ta’siri bo’lgan. Ammo O’rta osiyoliklarning kiyimlarining shaklida, kiyinish odatlarida, kiyim turlarida mahalliy odatlariga oid xususiyatlari mavjud bo’lgan. Buddizm turidagi liboslar Gavdaga yopishib turadigan yoki ser dirapirovkalangan ko’ylak ustidan tugma va naqshli tasma bilan bezatilgan uzun ko’ndalang taxlamli yengli ko’ylak yoki kaftan, yana ustidan kiyilgan ensiz ko’ylak. Ustki kiyimi esa yopinchiq bo’lgan. Tunikasimon, tor, uzun, ko’ndalang taxlamli yengli ko’ylak, ustidan beli bog’langan xitonlar yopinchiqqa o’ralgan bo’lgan. Drapirovkalangan ishtonlar bo’ksada keng yumshoq belbog’ bilan mahkamlangan. Bosh kiyimi yumshoq, bir uchi yelkaga tashlanadigan ro’mol bo’lgan. Bezaklari esa – bilakuzuk, peshona osilchoqlari, tillaqoshlar, og’ir ziraklar va marjonlar bo’lgan. XIX - XX asr O’rta Osiyo mintaqasida ulkan siyosiy va ijtimoiy o’zgarishlar davri bo’lib, uning ta’siri an’anaviy kiyimda xam seziladi. Bu paytda Rossiyaning O’rta Osiyo Qozog’istonga ta’siri kuchayib, ular o’rtasida savdo muomalasini rivojlanishi bilan Rossiyadan keltiriladigan gazlama assortimentining kengayishi bilan ulardan tayyorlanadigan kiyimlar bichimi, eni (mato eni kengaydi), bezaklari, ranglar o’zgardi.

XX arsda tikuv mashinasining keng tarqalganligi tufayli, tikuvchi ishini yengillashtirib, ular imkoniyatini ancha kengaytirdi. Bu davrda “ yevropa” kiyim bichimi kirib kelishi bilan O’rta Osiyo xalqlarining an’anaviy kiyimi qadimiy ko’rinishidan bir muncha o’zgarsada ularda urfiy elementlar saqlab qolingandi. O’rta Osiyo va Qozog’iston xalklari milliy kiyimlarida ular iqlimi, etnosiga ko’ra farq bilan birgalikda, ular birlashtiruvchi, deyarli bir xil bichimi kuzatiladi. XX asrga qadar ushbu xalqlar tunikasimon-yelkadan oshiriladigan, bosh uchun qirqimga ega kiyim kiyishardi. Bunday o’xshashlik bosh, belbog’li va oyoq kiyimda xam uchraydi. Kiyimlardagi o’xshashlik barcha xalqlarda uchraydigan yo’l – yo’l matoli kiyimlarda namoyon bo’lsada, ulardagi ranglar o’zaro farq qilar edi. Oq rangdagi kiyim, asosan erkaklardagi kalta ko’ylak – “ rubaxa” barcha xalqlarda uchraydi. Maishiy xayotga kiyimlarni bichib tikish, ya’ni yelkasi qirqimli, yengning ovalsimon o’mizi, old va orqa qismli kiyimlarning tarqalishi avvalo Rossiyaga chegaradosh Qozig’iston va Qirgizistonda keng tarqaldi. Qoraqalpoq yoshlarning ardoqli rangi ko’k bo’lsa, o’zbek va tojiklarda qizil ranglar xisoblangan. Bosh kiyim etnik xususiyatga ega bo’lib, u nafaqat xalqlar, balki undagi ma’lum b’laklarda farqqa ega edi. Barcha xalqlarda salla, ro’mol ko’rinishidagi umumiy bosh kiyim uchrasada, ularning o’lchamlari o’zaro farq qilar edi. Sallasimon bosh kiyim (uzunligi 3 - 11 m bo’lgan, shoyi va paxtalik mato) qadimdan butun sharq davlatlari: Xindistondan Misrga qadar tarqalgan edi. Xorazm bosh kiyimi va SHimoliy Xindiston bosh kiyimidagi o’xshashlik ularning Xindistondan kelib chiqganligi xaqidagi fikrni ilgari surdi. Salla turk ayollariga xam mansub. Yozda salla do’ppi, qishda esa telpak kiyishgan. Oq rangli salla yuqori tabaqaga tegishli erkaklarga mansub bo’lsa, o’rta tabaqadagilar yashil, sarg’ish rangli salla o’rashgan. Farg’onaliklar fikriga ko’ra, salla o’ralgan kishidan qat’iy tartib, na’munali xulq - atvor talab etilardi. Shundan bo’lsa kerak, bu mintaqada sallani o’rash cheklangan edi.

Ustki kiyim: to’n - joma, kamzol, chakmon, yaxtak xisoblangan. Keyinchalik umumiy do’ppisimon bosh kiyimlar tarqalishi rivojlandi. Turmush qurgan ayol va erkaklar do’ppi kiyishar edi. Doimo muloqotda bo’lib kelgan O’rta Osiyo xalqlarining kiyimlari uziga xos xususiyatlari bilan birgalikda, o’xshash tomonlarga xam ega.

Adabiyotlar: 1. Karimov I . A . Istiqlol va ma ’ naviyat . – T .: «О’ zbekiston », 1994. 2. Mirziyoyev Sh . M . Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz . – T .: « O ’ zbekiston », 2017. 3. Ха kimov А . А . O’zbekiston san’ati. – Т ., 2001. 4. Abdullayev N.U . San’at tarixi. 1- tom . – T .: « O ’ qituvchi », 1986. 5. Вошинина А.И. Античное искусство. – M ., 1962. 6. Malikova S.S. Tasviriy san’at tarixi. – T., 2008. 7. Sadikova N . O’zbek milliy kiyimlari: XIX–XX asrlar. – T., 2006. 8. Oydinov N. O’zbekiston tasviriy san’ati tarixidan lavhalar. – T.: «O’qituvchi», 1997.

Похожие

V-XX Asrlar yevropa kostyum tarixi. O’rta asrlar Yevropa kostyumi tarixi

XIX Asr Yevropa kostyum tarixi

Uyg’onish davri Italiya kostyum tarixi

O`rta Osiyo kostyum tarixi. Antik davrni san`ati va kostyumi

Qadimgi Bobil va Ossuriya kostyum tarixi