Ипак қуртини боқиш агротехникаси - Текстиль - Рефераты

Ипак қуртини боқиш агротехникаси

Загружено в:

26.11.2022

Скачано:

0

Размер:

2024.734375 KB

Ипак қуртини боқиш агротехникаси Режа: Тут ипак қуртини боқишга тайёргарлик кўриш  Биноларни танлаш ва таъмирлаш ва қурт боқиш режасини тузиш  Қурт боқишда ишлатиладиган асбоб-анжомлар ва қуртхоналарни дезинфекция қилиш.  Ипак қурти фаолиятини ташқи муҳитга боғлиқлиги .  Кичик ёшдаги ипак қуртларни парвариш қилиш  Катта ёшдаги ипак қуртларни парвариш қилиш ва ғаналаш

Таянч иборалар : календар режа, шартнома, қуртхона, ипак қурти, тушама қоғоз, психрометр, печка, вентилятор, назорат дафтари, инвентарлар, тут барги, ҳарорат, намлик, ёруғлик, ҳаво алмашиниши, озиқланиш майдони, озиқа миқдори, сийраклаштириш, ғаналаш, пўст ташлаш. Тут ипак қуртини боқишга тайёргарлик кўриш Биноларни танлаш ва таъмирлаш ва қурт боқиш режасини тузиш. Ипак қурти тухумларини жонлантиришдан анча аввал қурт боқувчилар ва звенолар билан шартномалар тузилиши керак. Шартномада боқиладиган қуртлар миқдори, етиштириладиган пилла ҳосили, пилланинг ҳарид нархи, шунингдек хўжалик томонидан қурт боқувчига яратилган шарт-шароитлар (тут барги ва керакли асбоб-анжом ҳамда материаллар билан таъминлаш ҳақида мажбуриятлар) акс эттирилади. Март ойининг иккинчи ярмига келиб, кичик ёшдаги қуртлар боқиладиган иссиқхоналарни тозалаш, эшик-деразалар ва полни, сукчак ва асбоб анжомларни кир содаси ёки кир ювиш кукунлари эритмаси билан ювиш талаб этилади. Шундан сўнг печлар ёки мавжуд иситиш манбалари Қурт боқиш мавсумига тайёргарлик ишлариКалендар режасини тузиш Яроқли биноларни танлаш ва уларни таъмирлаш Керакли асбоб - анжомларни тахт қилиб қўйиш Қурт боқувчилар звеноларини ташкил этишҚурт боқувчилар билан шартномала р тузишҚурт боқиладиган хоналарни ва асбоб - анжомларни дезинфекциял аш Тутзорлар ва якка қаторлаб экилган тутларни парвариш қилиш

ишга туширилади. қуртхоналардаги ҳароратни 25 - 26 0 С даражага кўтариб, 2 - 3 кун давомида хоналарнинг захини кочириш талаб этилади. Республикамизда пилла етиштириш мавсуми баҳор ойларига тўғри келади. Бахорги қурт боқиш мавсумини муваффакиятли ўтказиш учун тайёргарлик ишларини февраль - март ойларидан бошлаш керак. Жамоа хўжаликларида қурт боқиш мавсумига тайёргарлик ишлари қўйидагиларни ўз ичига олади: • қурт боқиш календарини тузиш; қуртхоналар учун ярокли биноларни танлаш ва уларни таъмирлаш; керакли асбоб-анжомларни тахт қилиб қўйиш; • қурт боқувчи звеноларни ташкил этиш; қурт боқувчилар билан шартномалар тузиш; • қурт боқиладиган хоналарни ва асбоб-анжомларни дезинфекция қилиш (зарарсизлантириш). тутзорлар ва якка қаторлаб экилган тутларни парвариш қилиш. Қурт боқишда ишлатиладиган асбоб-анжомлар ва қуртхоналарни дезинфекция қилиш. Ипакчиликда дезинфекция ипак қурти касалликларига қарши курашда асосий восита ҳисобланади. Ипак қурти касалликларини кўзгатувчи патоген микроблар дезинфекция ёрдамида зарарсизлантирилади. Дезинфекцияни иссиқ хаво, иссиқ сув, иссиқ буғ, кимёвий усул билан дезинфекция қилинади. Дезинфекцияловчи моддалар орасида хлорамин ва кальций гипохлорид нисбатан кенг қўлланилади. Пиллачилик объектлари эса асосан формалин билан дезинфекция килинади. Инкубатория ва қуртхоналар, одатда 4% формалин эритмаси билан дезинфекция килинади, 4% ли дезинфекцияловчи эритмани тайёрлаш учун қўшиладиган сув миқдори қуйидаги формула ёрдамида аниқланади: С = Х - 4 % 4 % бунда С-4% ли формалин эритмасини тайёрлаш учун қўшиладиган сув миқдори;

х - заводдан келтирилган формалиннинг паспортидаги концентрацияси. Эритма дезинфекция ишларини бошлашдан тахминан 1 соат аввал тайёрланади. Акс холда эритмадаги хлор ҳавога кўтарилиб кетади. Тайёр эритмадан 7 - 8 соат давомида фойдаланиш лозим. 3 м 2 сатхга 1 литр эритма пуркалади. Қуртхоналарда дезинфекцияни бошлашдан аввал ҳаво ҳарорати + 25 + 26 0 С га кўтарилади. 6 18-расм. Қурт боқишда ишлатиладиган асбоб-ускуналар 19-расм. Автоматик барг тўғрагич асбоби 7

6 6 6 E. Rama Devi,T. Karuna Ipak qurtini boqish texnologiyasi 7 7 E. Rama Devi,T. Karuna Ipak qurtini boqish Ипак қурти фаолиятини ташқи муҳитга боғлиқлиги . Қишлоқ хўжалик ўсимликлари ва ҳайвонларининг белги ва хусусиятлари ирсий омиллар ва ташқи муҳит шароитининг ўзаро таъсири остида намоён бўлади . Ҳар бир ҳайвон ёки ўсимлик меъёрида ўсиши , ривожланиши ва ўзининг потенциал имкониятларини рўёбга чиқариши учун муайян шароитларни талаб этади . Ташқи муҳит омиллари озуқа , ҳарорат , намлик , ёруғлик , ҳаво алмашиниш кабиларни ўз ичига олади . Ана шу омиллар алоҳида ёки қўшилиб организмнинг ўсиши ва ривожланишини таъминлайди ва ҳайвонларнинг маҳсулдорлик даражасини белгилайди . Ҳайвон организми таъсирчанлиги ташқи муҳитнинг меъёрдаги ва ёмон шароитида ҳам намоён бўлиши мумкин . Ҳозирги замон биология фанининг энг муҳим ютуқларидан бири – юқори маҳсулдорлик хусусиятига эга бўлган ҳайвонлар ўз маҳсулдорлик имкониятини тўла рўёбга чиқиши учун муайян озиқлантириш ва ҳарорат шароитини яратишни талаб этишини назарий ва амалий жиҳатдан исботлаш бўлди . У ёки бу ҳайвон тури учун ташқи муҳитнинг муайян шароити яратилмаса генотипларда мужассамланган ирсий имкониятлар намоён бўлмай қолади . Генотипларда ташқи муҳит омиллари ўзаро таъсирига бағишланган муаммоларни тўғри амал қилиш муайян ҳайвон турлари тарқалган минтақалар , йил мавсуми , метеорологик омиллар / ҳарорат , ёғингарчилик , қуёш инсоляцияси / нинг таъсирини аниқ ўрганишга боғлиқдир . Бундан энг таъсирчан омил озуқа миқдори ва унинг сифати ҳисобланади .

Ҳашаротлар синфига мансуб бўлган тут ипак қурти иссиққонли ҳайвон турларидан қатор биологик хусусиятлари билан ажралиб туради . texnologiyasi Ипак қуртининг ўзига хос хусусиятларининг биринчиси унинг пойкилотермли , яъни совуққонли организмлар турига киришидир . Бинобарин , ипак қуртининг ўзининг ўсиш ва ривожланиш жараёнида ташқи муҳитнинг муайян шароитларини барпо этилишига муҳтождир . Танасининг ўз ҳарорати бўлмагани туфайли ипак қуртлари ташқи шароитнинг салгина ўзгаришидан ҳам таъсирланади ва бу ўзгариш унинг маҳсулдорлигини кўпайтириши ёки камайтириши мумкин . Иссиқонли ёки совуққонли ҳайвонлар ирсий имкониятларини рўёбга чиқишида ташқи муҳит омилларининг таъсирини ўрганиш биология , айниқса , қишлоқ хўжалигида катта илмий ва амалий аҳамиятга моликдир . Ташқи муҳит омилларидан бўлган ҳарорат , ҳаво нисбий намлиги , ёруғлик , ҳаво алмашиниш тут ипак қурти миқдор белгиларининг шаклланишида иштирок этади . Ипак қуртлари учун санаб ўтилган омиллардан ташқари унинг меъёрда ривожланишини учун қурт боқиш сатҳи , тоза ҳаво билан таъминлаш , қуртларни турли касалликларни қўзғатувчи микроорганизмларни муҳофаза қилиш ҳам алоҳида аҳамият касб этади . Ташқи муҳит омилларини тут ипак қуртини меъёрда ўсиши ва ривожланиши , шунингдек маҳсулдорлик белгиларини тўла намоён бўлишидаги ролини комплекс равишда ўрганиш пиллачилик илми ва амалиёти учун муҳим аҳамиятга эга . Ипак қуртининг ривожланиши ташқи муҳит билан чамбарчас боғланган ҳолда ўтади . Ипак қурти ташқи муҳитдан: барг, кислород ва нурли энергияни олади. Айни вақтда қурт ўзининг тириклик маҳсулотларини: аҳлат, сув, углекислота ва иссиқликни ташқи муҳитга чиқариб туради. Қурт

организмдаги физиологик процесслар ва унинг аҳволи ташқи муҳит ҳолатига боғлиқдир. Ташқи муҳитни ўрганмасдан туриб, келгусида қурт боқишнинг рационал усулларини ишлаб чиқиш мумкин эмас. Кейинги йилларда илғор ипакчиларимиз қурт боқиш суръатини янада тезлаштириш борасида ғоят катта амалий натижаларга эришдилар. Улар қурт боқиш даврини 28-30 кун ўрнига 21-23 кунга қисқартишга муваффақ бўлдилар. Ташқи муҳитнинг таъсири билан ҳар бир организм ўзгаради, айни вақтда бу организм ўз атрофидаги муҳитни ҳам ўзгартиради. Биология фанидаги изланишлар ана шу ўзаро муносабатларни аниқ тушиниб олиш натижасида, организмларнинг табиатини ўзгартириш йўлларини очиб берди, онгли ва режалаштирилган равишда янги навлар чиқариш усулларини яратди. Организм билан ташқи муҳит шароити ўртасидаги ўзаро муносабати қанчалик яхши тушунсак, ташқи муҳит шароитларини тартибга солиш ва яратиш имкониятидан фойдаланиб, организмни шунчалик яхши идора қилишимиз мумкин. Шунинг учун ҳам организм билан муҳит ўртасидаги ўзаро муносабат қишлоқ хўжалиги учун алоҳида аҳамиятга эга бўлиб ҳайвонларнинг яхши зотлари фақат яхши агротехникани қўллаш натижасида вужудга келади. Тирик мавжудодлар ўз табиатига муносиб равишда, ўз атрофидаги ташқи муҳитдан турли шароитларни танлаб олади, уларни ассимиляция қилади ҳамда ўзининг индивидуал ривожланиш қонуниятига, яъни ирсиятига мувофиқ ўз танасини тузади. Ташқи шароит деганда – ассимиляция қилинадиган нарсани, ички шароит деганда эса – ассимиляция қиладиган нарсани тушунамиз. Организмнинг ҳаёти жуда мураккаб бўлиб, сон-саноқсиз қонуний жараёнларни, ўзгаришларни кечиради. Натижада ташқи муҳитдан организмга кирган овқат турли ўзгаришлардан кейин тирик вужуд томонидан

ассимиляция қилинади, ташқи шароитдан ички шароитга айланади. Ана шу ички шароит тирик модда бўлиб ҳамда бошқа хужайра ва мавжуд зарраларининг моддалари билан алмашиниб, бу хужайра ва мавжуд зарраларини овқатлантиради, уларга нисбатан ташқи шароитга айланади. Атрофдаги муҳит шароитларининг ҳаммаси бирликда, уларнинг ҳар бири шу организм учун қандай аҳамиятга эга бўлишига қарамасдан, муҳит шароитлари деб аталади. Агробиология таълимотига мувофиқ, ҳар бир организм, биринчидан; ўзининг ирсиятига, моддаларни алмаштириш тартибига кўра, муҳит шароитига ўзича муносабатда бўлади; иккинчидан, организмнинг индивидуал ривожланганида бу муносабат ўзгаради; учинчидан муҳит факторлари (шароитлари)нинг ҳеч қайсиси организмга айрим равишда, бошқа факторлар билан боғланмасдан таъсир этмайди, Экологик омиллар ҳашарот организмига турлича таъсир этади, айрим омиллар организмнинг яшаши учун қулай шароит ҳисобланса, бошқалари ноқулай бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун экологик омилларни таҳлил қилишда уларнинг зарурияти, ўзгарувчанлиги ва организмга таъсири ҳамда мослашиш реакциясини назарда тутиш лозим. Турларнинг муҳитга нисбатан талабчанлиги ҳар хил: иссиқликка талабчан – термофил, совуқлик сезувчи – криофил, намлик сезувчи – гигрофил ва қуруқлик сезувчи – ксерофил, ўсимлик қопламида яшовчи – фитофил, тупроқда яшовчи – геофил ва бошқалар. Турларнинг бу қобилияти ирсий бўлиб, эволюция натижасида вужудга келган. Бу турларнинг экологик омилларга талабчанлиги деб аталади. 1 Ҳар бир тур ва индивид ўз экологиясига эга. Ипак қуртининг организми узоқ муддат табиий танлаш жараёнида маълум шароитда яшашга 1 E. Rama Devi,T. Karuna Ipak qurtini boqish texnologiyasi

мослашган. Ипак қурти ҳаётида уни ўраб олган муҳит шароитига аниқ талабчанлиги намоён бўлади. Муҳит факторлари қаторида биз аэрологик характердаги факторларни ажратамиз. Бу факторларга: ҳаво температураси ва намлиги, ҳаво алмашиниши ҳамда турли формадаги нурли энергия таъсири киради. Энг муҳим факторлардан бири озиқ-овқат, яъни қуртга бериладиган баргнинг миқдори ва сифати ҳисобланади. Бу фактор қуртларни жойлаштириш қалинлигига ҳам боғлиқдир. Тирик организмлар билан бўладиган ўзаро муносабат ҳам муҳит факторларига киради. Бу факторлар ичида энг муҳими, микроорганизмлардан иборат. Аммо одамнинг ипак қуртига таъсир этишини бу омилларлар қаторига киритиш тўғри бўлмайди, чунки одам табиатни онгли равишда ўзгартади ва ўз ишида олий социал қонунларга бўйсунади Кичик ёшдаги ипак қуртларни парвариш қилиш. Ипак қуртларини парвариш қилишда ҳар бир ёши учун талаб этиладиган агротехника коидаларига тўлиқ риоя қилиш талаб этилади. Ипак қуртлари ўзининг 23 - 25 кундан иборат қуртлик даврида пилла ўрагунга кадар 4 маротаба пуст ташлаб 5 ёшдан иборат даврни ўтади. Шундан 1 - 2 - 3 ёшини ипак қуртининг кичик ёшлари, 4 - 5 ёшини эса катта ёшлари деб аталади. Тухумдан жонланиб чиққан қуртлар биринчи ёш ҳисобланиб, шуни эътиборга олган холда хонадаги ҳароратни +26-+27 0 С да, хаво намлигини эса 65 - 75% қилиб ушлаб турилади. Қуртларни агротехника қоидалари бўйича яхши парвариш қилинса, биринчи ёши 3 кун давом этиб жами 6 - 7 килограмм барг сарфланади. Уларга бир кунда 9-10 маротаба (шундан икки маротабаси кечаси) барг берилади. Биринчи ёшдаги қуртларга жуда эхтиёткорлик билан бир текис барг солинади. Биринчи ёшининг биринчи кунида бир қути қурт 0,5 м 2 жойда турган бўлса, ёш охирига келиб у 2 м 2 жойни эгаллаши керак.

Иккинчи ёшга ўтган қуртлар биринчи ёшдагига ўхшаш иссиқлик ва ёруғликка талабчан бўлади. қуртхонадаги ҳарорат +26 + 27 0 С, ҳавонинг нисбий намлиги 65 - 75 % ни ташқил этиши лозим. Иккинчи ёшда қуртларга бутун барг япрокчаси билан солинади. қуртларнинг бу ёши ҳам 3 кун давом этади ва жами 17-20 кг барг сарфланади. Уларга бир кунда 8 - 9 маротаба (шундан 2 маротабаси кечкурун) барг берилади. Иккинчи ёшнинг биринчи кунида қуртлар 3 м 2 жойда турган бўлса, ёш охирига келиб 6 м 2 жойни эгаллаши лозим. 3-ёш охирида эса 12 - 15 м 2 жойга ёйилади. Бу ёшда қуртлар бир маротаба ғаналанади. Ипак қуртининг учинчи ёши 3-4 кун давом этиб, 60-70 кг барг сарфланади. Уларга бир кунда 7-8 маротаба ( шундан кечаси 2 маротаба) барг берилади. Учинчи ёшида қуртхонадаги ҳарорат +26 0 С-+27 0 С, ҳавонинг нисбий намлиги 65 - 70% бўлади. Учинчи ёшдаги қуртлар бир сутка давомида ухлаб тургач, тўртинчи ёшга ўтади. Катта ёшдаги ипак қуртларни парвариш қилиш ва ғаналаш Ипак қуртларнинг тўртинчи ёшида ҳарорат +24 - 25 0 С ва нисбий намлик 60 - 70%, бешинчи ёшида эса ҳарорат +24 + 25 0 С ва нисбий намлик 60 - 65% бўлиши лозим. Тўртинчи ёшнинг охирига келиб бир қути қурт 25 - 30 м 2 жойни эгаллайди. қуртларнинг тўртинчи ёши 4 - 5 кун давом этиб, жами 170 кг барг берилади Қурт пўст ташлаш (уйку) даврида қуртхонадаги ҳарорат ва нисбий намликка алоҳида эътибор бериш зарур. Бешинчи ёшида қуртларга тут дарахтининг асосий шохлари ва новдалари кесиб келтирилади. Бу ёш 7 - 8 кун давом этиб, бир қути қурт учун жами 750 - 800 килограмм барг сарфланади. Бир кунда 5 - 6 маротаба барг берилади. 59

Бешинчи ёшида қуртхона ҳароратини меъёридан ортик бўлишига йўл қўймаслик керак. Бу ёшда хонадаги ҳарорат +24 + 25 0 С, ҳаво намлиги эса 60 - 65% бўлиши керак. .5Dr.Bharat B Bindroo Dr. Satish Verma Sericulture Technologies Developed by CSRTI MAYSORE. 2008 Тут ипак қуртини боқишда агротехника нормативлари (1 қути қурт ҳисобида) Ёшлар и ва уйқуси Ривожлан иш давомийл иги (кун ҳисобида) Озиқлан иш майдони , м 2 Барг бериш миқдори (марта) Тут баргини бериш тури Ғанани алмаштир иш (марта) Боқиш шароити кунду зи кечас и Ҳарорат 0 С Намлик, % 1-ёш 2.5-3 1.5-2.0 8 2 Майда угра шаклида - 25-26 65-75 уйқуси 1 1.5-2.0 - - - 25-26 65-75 2-ёш 3-4 5-6 7 2 Бутун барг 1 25-26 65-75 уйқуси 1 5-6 - - - - 25-26 65-75 3-ёш 4-5 12-15 6 2 Яшил бачки новдачалар 1 25-26 65-75 уйқуси 1.0-1.5 12-15 - - 1 25-26 65-75 4-ёш 5-6 25-30 4 2 Майда новдачалар ва новдалар 1-2 24-25 65-75 уйкуси 1.5-2.0 25-30 - - - - 24-25 65-75 5-ёш 7-9 50-60 4 2 Йирик новдалар 2-3 23-25 65-75 Пилла ўраш 3-4 60-65 Қўшимча новда ва барглар билан озиқлантириш керак Пилла ўрашдан олдин 1 марта 24-25 65-70

Пўст ташлаш даври бошланишдан бошлаб қуртлар ҳаракатдан тўхтайди. Шунинг учун бу «уйқу» даври деб аталади. Ухлаш олдидан қуртларнинг ҳаракати камаяди, иштахаси сусаяди. Лекин ҳамма қуртлар баравар ухламайди. Шунинг учун ухламаган қуртларга оз-оздан барг бериб, уйкудаги қуртларга халакит бермаслик зарур. қуртнинг биринчи, иккинчи, учинчи уйкуси оптимал шароитда бир сутка, тўртинчи уйкуси эса 1,5 сутка давом этади. Кўпчилик қуртлар уйғонгач, улар озиқлантирилади, лекин озиқ одатдаги нормадан камрок миқдорда берилади. Иккинчи ёшнинг иккинчи кунида қуртлар биринчи марта ғаналанади. Учинчи ёшда бир марта, тўртинчи ёшда 1 - 2 марта ғаналанади, бешинчи ёшда кунаро ғана қилиниши муҳим ҳисобланади. Ғ аналаш. қурт боқиш даврида берилган баргнинг ейилмаган қисми, навдаси, қурт ахлати тўпланиб қолади. Бу чиқиндилар «ғана» деб, уларни олиб ташлаш « Ғ аналаш» деб аталади.

Назорат саволлари: 1. Қуртхоналарни тайёрлаш ва дезинфекция қилиш қандай амалга оширилади? 2. Ипак қуртнинг ривожланишида қуртлик даври ва ёшларини изоҳланг. 3. Кичик ёшдаги қуртларни боқиш агротехникасига таъриф беринг. 4. Катта ёшдаги қуртларни парвариш қилиш агротехникаси қоидалари айтиб беринг. 5. Пўст ташлаш даврида ипак қуртлари учун намлик неча фоизда бўлиши керак? 6. Ғаналаш нима? 7. 1 қути қурт боқиш учун керак бўладиган озиқаланиш майдони аниқланг? 8. 1 қути қурт учун керак бўладиган озиқа миқдори аниқланг? 9. Қуртхонадаги ҳарорат ва намлик, ҳаво алмашиниши қандай аниқланади? 10. Пўст ташлаш даврини ёшлари бўйича муддатини аниқланг.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. Ахмедов.Н, И.Эльмурадова – Тутоводство, Тошкент, 2006. Ўқув қўлланма, 35 бет 2. Рахмонбердиев.К, М.Хиббимов – Тутни қаламчадан ўстириш, Тошкент. 2008. услубий қўлланма, 99 бет 3. Ахмедов Н, Муродов С – Ипакчилик асослари, Тошкент, 1998 й Дарслик, 2007 бет 4. Ахмедов Н. – Ипак қурти экологияси ва боқиш агротехникаси, Тошкент, 2014 йил. Дарслик. 180 бет Абдуллаев У.А. – «Тутчилик», Тошкент, «Меҳнат», 1991. дарслик, 399 бет 5. Азизов Т,Ахмедов Н. Орипов О. Пиллаларга дастлабки ишлов бериш Ўқув қўлланмаси. Тошкент 2010 й. 136 бет 6. С.Собиров, Н.Ахмедов, У.Жуманова - «Ипак қуртининг касалликлари ва зараркунандалари» ўқув қўлланма Тошкент 2011 йил. Ўқув қўлланма. 99 бет. 7. Ахмедов Н., Наврўзов С. – Ипак қурти уруғчилиги, Тошкент, 2014. Дарслик, 214 бет

Похожие

Тут ипак қуртини ташқи ва ички – морфологик тузилиши

Тут ипак қурти экологияси ва ташқи муҳит омилларини таъсири

Тутни вегетатив кўпайтириш. Озиқ берувчи тутзорлар ташкил этиш

Ипак қурти биологияси

Тут ипак қурти касалликлари, зараркунандалари ва уларга қарши кураш