Тутни вегетатив кўпайтириш. Озиқ берувчи тутзорлар ташкил этиш - Текстиль - Рефераты

Тутни вегетатив кўпайтириш. Озиқ берувчи тутзорлар ташкил этиш

Загружено в:

26.11.2022

Скачано:

0

Размер:

137.779296875 KB

Тутни вегетатив кўпайтириш. Озиқ берувчи тутзорлар ташкил этиш Режа: Тутни вегетатив кўпайтириш.  Тутни очик ерда ёгочлашган қаламчасидан кўпайтириш. Ёғочлашган қаламчалар тайёрланадиган Она тутзорни ташкил қилиш.  Озиқ берувчи тутзорлар хили  Озиқ берувчи баланд танали, бута ва интенсив тутзорлар  Тут дарахти баргининг ҳосилини ва озиқлик сифатини аниқлаш усуллари.

Тутни вегетатив кўпайтириш. Тутчилик соҳасида навдор тут дарахтларини вегетатив йўл билан кўпайтиришда асосий ўринни улаш усули эгаллайди. Лекин улаш усуллари ниҳоятда хилма - хилдир. Бу ерда Республика ва чет эллик олимларнинг кўп қиррали илмий ишлари ва амалий тажрибалари баён этилади. Саноро-хоте- дае-га-сегу усули Т симон кесик ҳосил қилиб куртак пайванд қилиш ва икки томонидан айлантириб боғлашдан иборат. Найча пайванд - найча кийгизиш билан пайвандлаш мевали тут дарахтларини, яшил куртакларини пайвандлаш йули билан кўпайтириш усули. Поя пўстлоғи бўйламасига кесиб пайвандлаш ва уланган жойи юқорисида тиргак (шип) қолдирмай кесиб ташлаш. Пустлоқни Т симон кесиб пайвандлаш ва қалқонининг устки қисмини айлантириб боғлаш. Тут дарахтлари шох-шаббасига қаламча улаш йули билан пайвандлаш . Бунда пайвандуст сифатида тутларнинг юқори ҳосилли навларидан тайёрланган қаламчалари ишлатилади. Пўстлоқ орасига қаламча солиш йули билан пайвандлаш . Уни ўтказиш услуби Пятигорск пиллачилик тажриба станцияси томонидан ишлаб чиқилган ва у Украина пиллачилик станцияси ходимлари томонидан такомиллаштирилган. қишда ниҳолчалар илдиз бўғзига пайванд солиш . Бу усулни У. қўчқоров, Ф. Гатин ва А. Пулатов (1977) лар томонидан тавсия қилинган. қишда ва эрта баҳорда кузда ковлаб олинган пайвандтагда шира ҳаракатини юргизиб пайвандлашга киришилади. Маданий тут дарахтлари навларини махаллий ўсимлик шох-шаббасига улаш мавжуд тут дарахтларини тезкорлик билан яхшилаш усуллари. қаламчаларни илдизни пайвандлаш . Бунда пайвандтаг сифатида кўчатларининг кесиб ташланган илдизлари ёки ўқ илдизларидан фойдаланилади. Тут дарахтларини пархиш йули билан кўпайтириш. Пархишлаш деб она ўсимликдан ажратилмаган ҳолда илдиз олдирилган пояга айтилади. Пархишлаш билан одатда қийин кўкарадиган ёки мутлақо қаламчасидан кўпаймайдиган маданий ўсимликлар кўпайтирила-ди. Пархиш

қилиш йули билан кўпайтириш катта хажмда олиб бориладиган бўлса, бунда пархиш қилиш билан кўпайтириладиган махсус она тутзорлар барпо этилади (Федеров, 1954) Тут дарахтларини қаламчаларидан кўпайтириш . Тут дарахтларини кўпайтириш борасидаги дастлабки маълумотлар ўтган юз йилликнинг иккинчи ярмида пайдо бўла бошлади. қаламча қилиб экиш тут дарахтларини кўпайтиришдаги бир мунча янги усуллардан саналади. Тут дарахтларининг қийинчилик билан илдиз оладиган турларини қаламчаларидан кўпайтириш усуллари кўп бўлиши билан бирга, лекин бўларнинг ҳаммаси учун муътадил даражадаги ҳарорат, намлик ва аэрация шароитларини яратишга, қаламчаларни илдиз олдириш жараёнида асосан тегишли ҳароратни вужудга келтиришга тарқалади. Тутчиликда қўлланилиши мумкин бўлган усуллардан баргли қаламчаларни парникларда ёки полиэтилен пардалар остида етиштириш ва уларнинг ёгочлашган баргсиз қалам-чаларини парникларда ёки бўлмаса очиқ ерда илдиз олдириш усуллари фарқ қилади. Тутни очик ерда ёгочлашган қаламчасидан кўпайтириш. Ёғочлашган қаламчалар тайёрланадиган Она тутзорни ташкил қилиш. Тут навлари қайси усул билан яратилишидан қатъий назар уларни кўкариши ёки илдиз олиши, яъни вегетатив йўл билан кўпайтириш имконини бўлишлиги, шунингдек, ипак қуртларини боқиш учун доимий новдалари кесиб турилиши ва бошқа мақсадларда фойдаланилиши билан қийматли саналади. Қаламча тайёрлаш учун Она тутзор бута шаклдаги ўз илдизига эга бўлган клон йўли билан кўпайтирилган, туманлаш-тирилган навлар ва дурагай тутлардан тайёрланган қаламча-лардан экилиб барпо этилади. Тур таркиби : M. Alba Linn, M. Multcailis Perr, M. Bombycis Koidr, M. Kagaymac Koide. Нав таркиби : Ўзбек , Октябр , Пионер , Пайванди , Тожикистон уруғсиз тути , Балхи тут , Кокусо -70, САНИИШ -42, совуқга чидамли , Манкент ,

Мирзачўл -6, Сурх тут дурагайлар : САНИИШ - 5 х Пионер , Кокусо 70 хПионер , Победа х Пионер . Ўз илдизига эга бўлган дурагай тутларни қаламчадан кўпайтириш ишлари яхлит ( бутун ) ва йирик барглари билан ажралиб турадиган , новдалари тўғри ўсадиган ниҳолларни танлашдан бошланади . Танланган ниҳоллар 0,25 х 0,70 м ли тасвир ( схема ) бўйича жойлаштирилади . Ўсимликни қайтадан қаламчалаш учун ҳар йили уларнинг бир йиллик новдалари тупроқ сатҳи баландлигида кесиб турилади . Дастлабки вегетатив генерациялашни навбати билан қаламчалаш орқали ўсимлик насли олинади. Ўзилдизига эга бўлган ўсимликни кейинчалик қаламчасидан кўпайтириш йўли билан илдиз олиши юқори бўлган экиш материаллари олинади. Тутларни қийин илдиз оладиган навларини қаламчасидан кўпайтиришда Она тутзорларнинг ёши ва ҳолати катта аҳамиятга эгадир. қаламчалар тайёрлаш юқорида айтилган навлар ва дурагай тутларнинг ҳалқаланган бир йиллик новдаларидан 30-40 см ли қаламчалар (феврал, мартни бошида) экиш учун ер етилгунча кўмиб қўйилади. Ер етилгач 0,90 х 0,40 м ли тасвирда (схемада) экилади. Илдиз олгунча тез-тез суғорилади, ўсиб чиққач новдалар тўлиқ қолдирилиб хеч қандай шакл берилмасдан ўстирилади. Келгуси йили эрта баҳорда бир йиллик новдалар қирқилади. қирқилгандан кейин кўплаб янги новдалар ўсиб чиқади, ана шу новдаларнинг бўйи 15-20 см га етганида тик ва бақувват ўсганидан бир тўпда 6-7 таси қолдирилади. Булар 25 июлдан 5-10 августга вилоятлар иқлим шароитига қараб ҳалқаланади. Ҳалқаланган новдалар ҳар йили кесилиб кўчатзорга экиш учун қаламчалар тайёрланади. Тут дарахтларини қаламча қилиб экишда ўз илдизига эга бўлган кўчатлар етиштириш муддатлари ва экиш материаллари учун кетадиган ҳаражатлар анча камаяди. Маълумки, ўз илдизига эга бўлган дарахтлар қаламча қилиб кўпайтириш йўли билан олиниб, бу хилдаги дарахтлар илдиз тизимининг кучли даражада ривожланганлиги, юқори ҳосилдорлиги, узоқ хаёт кечириши ва ташқи

муҳитнинг ноқулай шароитларига бардош бериши билан фарқ қилади. Улар кесилган қисмини илдиз тизимининг кучли ривожланганлиги туфайли осонлик билан қайта тиклаб олади. Бу ҳар қайси нав дарахтларга хос бўлган хусусиятдир. Лекин шуни айтиш керакки, тут дарахти қийинчилик билан илдиз оладиган ўсимликлардир. Шунга кўра қаламчаларининг илдиз олувчанлиги тут дарахтларининг тур таркиби ва навдорлиги хусусиятларига, она ўсимликларнинг ёшига ва мазкур дарахтнинг биологик хусусиятларига боғлиқ бўлади. Тут қаламчалари . қаламчалар ўсимликнинг ер устки навларидан / ёғочлашган ва яшил / ва илдиздан олинган бўлиши мумкин. қаламчаларнинг илдиз олишига ўсимлик жинсининг таъсири . Она ўсимликлардан олинган қаламчаларда, эркак ўсимликлардан олинган қаламчаларга қараганда кесилган жойларини битиб кетиши ва илдиз олиш қобилияти юқори бўлади. Лекин эркак ўсимликлардан қаламча қилиб тайёрланган экиш материаллари қийматли саналиб, ипак қуртлари ана шу барглар билан боқилганда уларнинг қуртлик даври қисқаради ва пилласининг оғирлиги 1-7 % га ортади. (И. П. Грябина, 1962) Ўсимликларнинг ўсишида икки қутблик (полярность) ва ўзаро боғлиқлиги. қаламча табиий ҳолда илдизларини пастки учидан чиқаргани ҳолда, куртаклари юқориги учидан бўртиб чиқади (Н. П. Кренке, 1940 ). Шунингдек қаламчалар ётқизилиб экилганда, ундан асосий илдизлар қаламчанинг базаль қисмидан (паски қисмидан) ҳосил бўлади, яъни бунда узунасига қутблилик кузатилади, лекин қаламчанинг ер устки қисми (куртаги) униб ер юзасига чиққунча тупроқда бўлганлиги туфайли ҳам уларда устки қисми билан ер остки қисми ўртасидаги корреляцион боғланишни бузади. Бунда озиқ моддалар илдиз тизими орқали унинг кучсизланган ер устки қисми томон оқиб боради. Халқаланган новдаларнинг жадал ўсиши ва кучли ассимиляция қилиш қобилияти новданинг халқаланган жойида кўплаб озиқ моддалар тўплаш имконини беради. қаламчадан илдиз

олган бута тўпларда кучли илдизлар ҳосил бўлиб ва келаси йили тут дарахтидан фойдаланилгандан кейин яна кучли ривожланган илдиз тизими корреляцион боғлиқлик муносабатида ўсимликнинг ер устки қисмлари жуда тез қайта тикланади. Бунда куртаклар яхши ўсиб, ундан кўплаб бақувват етилган новдалар ривожланади. Тутнинг ёғочлашган қаламчаларини тайёрлаш муддатлари . Бу хол қаламчалардан илдиз ҳосил қилиш учун жуда муҳим бўлиб, уларни умумий физиологик ҳолат ва пластик моддалар тўплаш билан боғлайди. Чунки қаламчаларнинг қанчалик илдиз олиши бевосита ана шуларга боғлиқ бўлади. Ёғочлашган тут қаламчалари иқлим шароитлари билан узвий боғланган. Бунда ўсимликнин таналари ва илдизларидаги ортик (запас) озиқ моддалар, шунингдек уларнинг таркибидаги сувнинг мавсум давомида ўзгариб туриши катта қизиқиш уйғотади. К. Рахмонбердиев (1954). қаламча тайёрлашнинг турли муддатларини (кузда, қишда, эрта баҳор ва баҳор охирларида) ўрганди. Февраль ойининг охирларида баҳор шароитининг қанчалик келишига қараб тут дарахтларида шира ҳаракатиниг бошланиш даври рўй беради. Ана шу муддатда ва март ойининг бошларида тайёрланган қаламчалар тайёрланган куни ўтказилади, Улар намланган ва қуруқ қумда сақланиб қаламча сақланадиган бино ичида ҳарорат 2-5Сда, нисбий намлиги 85-90% тутилди. Намланган қумда сақланган қаламчаларнинг куртаклари бўрта бошлагани ҳолда, қуруқ қумда сақланаётган қаламчаларнинг куртаклари хали тиним ҳолатида бўлди. Хатто мўътадил даражадаги шароитда ҳам қаламчалардан қисман бўлса ҳам йиғилган озиқ моддаларнинг сарфланиб йуқолиши кузатилди. қаламчаларни сақлаш муддатини қисқартириш учун тут қаламчаларини баҳорда шира ҳаракати бошлангунча қадар тайёрлангани маъқулдир. қаламчаларни экиш олдидан кўмиб қўйиш. Хиббимов маълумоти бўйича (1979), март ойининг биринчи ўн кунлигида қаламча тайёрланадиган она тутзордан бир йиллик новдалар қирқиб олиниб улар очиқ ерга ўтказишга қадар уч-тўрт хафта давомида нам тупроқка 50-60 см чуқурликда кўмилиб

сақланади. Бу эса қаламчаларни экиш муддати, қачон тупроқнинг ҳарорати 18-20 С’ ни ташкил этганида маъқул бўлади. Тут қаламчалари ётиқ ҳолатда ва қия қилиб экилади. қаламчаларни ётиқ ҳолатда экиш учун уларнинг узунлиги 30-40 см, қия қилиб экилганида 15-20 см бўлиши керак. қаламчалар ерга экилгандан кейин 10-15 кун ўтгач кесилган пастки қисмида қадоқ ҳосил бўла бошлайди. қаламчаларнинг камбий тўқимаси-дан дастлабки сариқ рангдаги ингичка илдизчалар ҳосил бўлади. Тутни ёғочлашган қаламчаларини ўстириш агротехникаси . қаламчаларни экиш учун 70 см кенгликда, 30-35 см баландликда эгатлар олиниб пуштанинг ўртасига 5-8 см чуқурликка экилади. қаламчаларни илдиз олиш даврида 30-40 кун ичида тез-тез суғорилиб турилиши керак, бегона ўтлардан тозалаш, ишлов бериш, ўғит бериш каби бир қатор агротехникага оид ишларни бажариш керак. ОЗИҚ БЕРУВЧИ ТУТЗОРЛАР ТАШКИЛ ЭТИШ Таянч иборалар : тут, тут дарахти, илдиз, тана, тут барги, новда, шох- шабба, жинсий органлар, гул, мева, уруғ, генератив, вегетатив, ниҳолча, кўчат, кўчатзор, каллак, шакл бериш, халқалаш, қаламча, пайванд, пархиш, боғ инвентарлари, агротехника, баланд танали, бута, интенсив тутзорлар, Озиқ берувчи тутзорлар хили. Республикамизда етиштирилаётган пиллага бўлган талаб жуда катта, шунинг учун ипак қуртининг озиқа негизини истиқболли, яъни юқори сифатли ва ҳосилли тут навлари билан бойитиш даркор. Кўплаб озиқ берувчи тутзорлар барпо этиш керак. Тутчиликда озиқ бурувчи тутлар экилиш усулига қараб уч хилга бўлинади: қаторлаб экиладиган тутлар, махсус алоҳида ер ажратилиб экиладиган тутзорлар ва учинчиси бошқа хилдаги дарахтлар билан аралаштириб ёки манзара учун экиладиган тутлар. Биринчи хил тутлар асосан йул, зовур (канал) , ариқ ёқаларига, шунингдек пахтазор ёки бошқа экин майдонларининг атрофига бир ёки икки

- уч қаторлаб экилган. Албатта икки ёки уч қатор қилиб экиладиган бўлса, тутларга шакл беришда танасини паканалаштиради. Бу хилдаги қаторлаб экилган тутлар хозирги пайтда Республикада 75-80 % ни ташкил этади. Иккинчи хилга алоҳида катта майдонлар ажратилиб баланд ва бута тутзорлар ташкил этилади. Бундай майдонларнинг катталиги бир гектардан 10 гектаргача бўлиши мумкин. Бу хилдаги тутзорлар республикамизда 2025% ни ташкил этади холос. Агарда пиллачилиги ривожланган Хитой, Хиндистон, Япония мамлакатларини мисол қилиб оладиган бўлсак, уларда 100% бу хилдаги тутзорлар, шу билан бирга 100% навдор тутлардан ташкил топган.Бизда бу кўрсаткич, яъни навдор тутзорлар атиги 1-2% ни ташкил қилади. Учинчи хилга тут дарахтини бошқа дарахтлар билан ихо-та учун экилади. Шунингдек шаҳарларда манзара учун ҳам эки-лади. Тут танасининг паст-баландига қараб уч гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳга - танасининг илдиз бугзидан шох-шаббасигача, баландлиги 1,0-1,2 м бўлган тут дарахтлари киради. Иккинчи гурух - танасининг илдиз бўғзидан шох-шаббасигача, баландлиги 0,5 - 0,7 м бўлган бута тут дарахтлари. Учинчи гурух - танасининг илдиз бугзидан шох - шаббасигача , баландлиги 0,3 м дан паст бўлганбута тутлар. Тут дарахтини йўл, каналлар, ҳамда арик бўйларига бир қаторлаб экилганида, албатта бақувват икки йиллик танасининг илдиз бўғзидан шохшаббасигача бўлган баландлиги 120 см кам бўлмаган кўчатлар экилиши шарт. Агарда бу айтилгандан паст бўлса, хали ёш улғайиб улгурмаган дарахтларни уй хайвонлари еб қуритади. Ана шундай ҳодисалар республикамиз вилоятларида жуда кўп. Кўчатнинг танаси 120 см бўлса, унинг учта шохи 40-50 см бўлади, натижада дарахтнинг барг қисми 160-170 см жойлашади, бундай тут дарахтларини мол еб йўқ қила олмайди. қаторлаб экиладиган тутларнинг оралиғи 2,5 - 3 метрдан кам бўлмаслиги, экиладиган жойининг чуқурлиги 50

см, кенглиги 70 см бўлиши керак. Экилаётган вақтда кўчат илдизининг уч ва лат еган қисми ўткир пичоқ ёки боғ қайчи билан қирқилади. Кўчат чуқурни ўртасига ўтказилиб аввал тупроқнингт юза қисми, сўнгра тагидан олинган қисми кўмилади. Тупроқ кўчат илдиз бўғзидан кузда 4-5 см, баҳорда 2-3 см юқорида бўлганида яхши бўлади. Агарда кўчатлар баҳорда экилса, дархол сув берилиши керак. Кўчатлар яхши кўкариб кетгунча тез-тез сув қуйилади. Биринчи йили 7-9 марта сув, 3 марта юмшатилиб, 2 марта минерал ўғитлар билан озиқлантирилади. Озиқ берувчи баланд танали, бута ва интенсив тутзорлар. Баланд танали тутзорлар барпо этишда ер танлашга катта эътибор бериш керак. Чунки тутнинг нави қанчалик яхши бўлмасин тупроғи шур, ер ости устлари якин, тупроқ унумдорлиги ёмон тошли бўлган ерларда барг ҳосили кам ва сифати ёмон бўлади. Шунинг учун (ер остки) сизот сувлари камида 1 м. дан пастда бўлиши шўрланмаган ёки жуда кам шўрланган ва суғориш учун қулай бўлган жойларда тутзорлар барпо этса, тезда ривожланиб ипак қурти учун тўйимли барг олиш мумкин. Баланд танали тутлар ораси 4х4 м ёки 5х5 м қилиб экилиши керак, агарда 3х3 м, 3х4 м қилиб экилса, у ҳолда қуёш тушиши кам, демак ёруғлик кам ва ҳаво юриши ёмон бўлиши натижасида барг сифати ва ҳосили камаяди. Кўчатлар учун ер якка қатор тутлари ковлангандек бўлиб, экишда кўчат экиш тахтасидан фойдаланилса тўғри бўлади. қазишда “Беларусь” тракторига осиладиган КПЯ-100 чуқур қазигичдан фойдаланиш мумкин. Баланд танали тутзорга ҳам икки йиллик бақувват кўчатлар экилиши керак . Тутлар экилиб булгач жуяклар олиб дархол биринчи сув берилади. Мавсум давомида икки марта минерал ўғитлар гектарига №120 кг Р60-90 кг ,К-30 кг берилади, 3-4 марта трактор билан оралиги юмшатилиб, дарахт атрофи кетмон билан 10-15 см чуқурликда ағдарилади, 7-9 марта суғорилади.

Баланд танали тутзорга кўчатларни экиш ва бута тутзордаги дарахтларга шакл бериш. 62-расм.. Баланд танали тутзорга кўчат экиш. 63 расм. Бута тутзордаги тутларга шакл бериш. Баланд танали тутлар экилган йилдан бошлаб 3 йил давомида шакл бериб бориш мумкин, кўпинча адабиётларда тутларга баргидан фойдаланиш вақтидан бошлаб шакл бериб бориш керак деган фикрлар айтилади. Лекин жуда кўп ҳолда 95-98 % тутларга хеч қандай шакл берилмайди, сабаби ипак қуртини боқиш даврида вақт етишмайди, сўнгра барг қирқувчини ўзи

билмайди, нечта новда ва қанча баландликда қолдириб қирқишни шунинг учун энг яхшиси якка қатор қилиб, баланд танали тутзорлардаги тутларни экилгандан бошлаб шакл бериш керак, ана шунда 6 каллакли 2 ярусли, 12 каллакли 3 ярусли тутлар ўстириши мумкин. Бундай шакл берилган тутлар кучли бўлади, кассаллан-майди, барг ҳосили сифатли ва мўл бўлади. Демак, биринчи ёки иккинчи йили 3 та шохда 2 тадан новда қолдириб, қолганини юлиб олиб ипак қурти учун фойдаланилади, келгуси йили бундай тутларни шу ҳолатда қолдирилса, 6 каллакли бўлади, агарда яна шакл бериш давом эттирилса, 6 та новда яна 2 тадан бақувват ўсгани қолдирилса 3 ярусли 12 каллакли тут бўлади. Хозирги пайтда республикамизда шакл берилган тутлар қанча бор деса, бирон киши аниқ айта олмайди, ҳар бир вилоятда бармоқ билан санай оладиган даражада мавжуд. Демак тутларга шакл беришни ҳар бир хўжаликда 1 ёки 2 та киши шуғулланса етарли. Бута тутзор . Бута тутзор якка қатор ва баланд танали тутзорга нисбатан ҳосилга тез киради. Якка қатор ва баланд танали тутлар учун кўчатлар 3 йил парвариш қилинади: 1 йил ниҳолзорда, 2 йил кўчатзорда, сўнгра доимий жойида 3-4 йил .Хаммаси бўлиб 7-8 йил вақт талаб этилади. Бута тутзор барпо қилиб баргидан фойдаланиш учун 3 ёки 4 йил вақт керак, яъни бир йил ниҳолзорда ниҳолчалар парвариш қилиниб , иккинчи йили тўғридан-тўғри бута тутзорга экилади ва у ерда 2 ёки 3 йил парвариш қилиниб , сўнгра баргидан фойдаланиш мумкин. Демак бута тутзор 3-4 йил олдин ҳосилга кириши билан унинг барг ҳосили ҳам 2-3 баравар кўп бўлади, агарда навдор тутлардан экилса 1 гектар бута тутзордан 10-15 тонна сифатли барг олиш мумкин, вахоланки республикамизда мавжуд бўлган бута тутзорларда 2-3 тонна барг олинмоқда. Тут дарахти баргининг ҳосилини ва озиқлик сифатини аниқлаш усуллари.

Республикамиз туманларидаги ҳосил берувчи мавжуд тутларнинг ҳосилига қараб қанча ипак қуртини боқишни режалаштириш ипакчиликда озиқа баланси дейилади. Озиқа баланси ипак қуртини зоти қутилар сони ва боқиш агротехникасига қараб белгиланади. Озиқа баланси белгилашдан олдин тут дарахтларининг барг ҳосилини аниқлашни тўғри ташкил этиш керак, бунинг учун бу ишга ўта тажрибали мутахассисларни жалб этиш керак. Ипакчиликда озиқа балансини билиш учун ҳар йили баҳорда ипак қуртини боқишни бешинчи ёшининг 4-5 кунларида белгиланган тутларнинг ҳосили аниқланиб борилиши керак, натижада келгуси йили эрта баҳорда ипак қуртини неча қути жонлантириш мумкинлиги режалаштирилади. Баланд танали тутларда танасининг 1 метр баландликдаги йўғонлиги 5- 10, 10-20, 20-30, 30-45, 45-60 см ва ундан юқори бўлган гуруҳларга ажратиб уларнинг барг ҳосили тортиш йўли билан аниқланади. Баланд танали тутларнинг барг ҳосилини аниқлашда , юқорида айтилган ҳар бир гурухдан ўртача ривожланган 5 та намуна дарахтлар танланиб уларга бўёқ сурилади. Бўёқ суриб қўйилган намуна дарахтининг хеч қандай новдаси кесилмайди. Ипак қуртини бешинчи ёшининг 4-5 кунлари тутнинг барг ҳосили қуйидагича аниқланади. fқp-p 1 , бунда f- битта намуна дарахт баргининг оғирлиги, кг. р - барча новдаларнинг барг билан оғирлиги, кг. р 1 - баргсиз новдаларнинг оғирлиги, кг. Баланд танали тут дарахтларини барг ҳосилини шох - шаббасининг ҳажмига қараб аниқлаш . Бу усул 1952 йилда Л. С. Даин тамонидан ишлаб чиқилган бўлиб тут дарахтини шох-шаббасининг ривожланиши, яъни ундаги новда ва барг ҳосилдорлиги ўртасида узвий боғлиқлик борлигини математик йўл билан аниқлашга асосланган. Бу усулда тут дарахтининг ташқи кўринишига қараб 3 гурухга бўлади: 1- баргли новдалар зич жойлашган, ёнидан қараганда ёруғлик кўринмайди.

2 - гурухга айрим новдалар шох-шабба доирасидан четга ўсиб чиққан ва баргли новдалари бироз сийрак жойлашган, ёруғлик қисман кўринадиган. 3 - гурухга шох-шаббаси тарвақайлаган, яъни маълум бир шаклга эга бўлмаган, баргли новдалари жуда сийрак дарахтлар киради. Л. С. Даин усулида барг ҳосили қуйидаги формула бўйича аниқланади:

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. Ахмедов.Н, И.Эльмурадова – Тутоводство, Тошкент, 2006. Ўқув қўлланма, 35 бет 2. Рахмонбердиев.К, М.Хиббимов – Тутни қаламчадан ўстириш, Тошкент. 2008. услубий қўлланма, 99 бет 3. Ахмедов Н, Муродов С – Ипакчилик асослари, Тошкент, 1998 й Дарслик, 2007 бет 4. Ахмедов Н. – Ипак қурти экологияси ва боқиш агротехникаси, Тошкент, 2014 йил. Дарслик. 180 бет Абдуллаев У.А. – «Тутчилик», Тошкент, «Меҳнат», 1991. дарслик, 399 бет 5. Азизов Т,Ахмедов Н. Орипов О. Пиллаларга дастлабки ишлов бериш Ўқув қўлланмаси. Тошкент 2010 й. 136 бет 6. С.Собиров, Н.Ахмедов, У.Жуманова - «Ипак қуртининг касалликлари ва зараркунандалари» ўқув қўлланма Тошкент 2011 йил. Ўқув қўлланма. 99 бет. 7. Ахмедов Н., Наврўзов С. – Ипак қурти уруғчилиги, Тошкент, 2014. Дарслик, 214 бет

Похожие

Тутни ташқи муҳитга бўлган талаби. Тутни уруғидан кўпайтириш

Ипакчиликни халқ хўжалигидаги аҳамияти ва озиқа базасини ривожлантириш

Андазаларни техник кўпайтириш

Тут дарахтини ташқи ва ички тузилиши

Ипак қуртини боқиш агротехникаси