Ипакчиликни халқ хўжалигидаги аҳамияти ва озиқа базасини ривожлантириш - Текстиль - Рефераты

Ипакчиликни халқ хўжалигидаги аҳамияти ва озиқа базасини ривожлантириш

Загружено в:

26.11.2022

Скачано:

0

Размер:

166.779296875 KB

Ипакчиликни халқ хўжалигидаги аҳамияти ва озиқа базасини ривожлантириш Таянч иборалар : ипакчилик, табиий ипак, пилла, ипак хом-ашёси, газлама, ипак қуртининг турлари, ингичка тола, тут дарахти, тут барги Пиллачилик қишлоқ хўжалигининг муҳим тармоқларидан бири бўлиб, тўқимачилик саноатини хом-ашё билан таъминлайди. Республикамиз халқ хўжалиги ривожланган ва аҳолининг турмуш даражаси яхшиланган сари уни табиий ипакдан тўқилган турли кийимларга бўлган эхтиёжи ҳам ортиб бормоқда. Табиий ипакдан қимматли, пишиқ газламалар тўқилиб, ундан авиация, космонавтика саноатида, табобатда, радиотехника ва бошқа сохаларда кенг фойдаланилади. Шунинг учун Республикамизда ипакчиликни янада ривожлантиришга катта эътибор берилмоқда. Ипак қуртининг бир неча турларидан ипак олинади. Бу турлардан хонакилаштирилган тут ипак қурти фақат тут барги билан озиқланади ва узунлиги 1000-1500 м дан ортиқ ингичка толадан иборат пилла ўрайди. Юқори сифатли ва ранг-баранг шойи матолар дунёда, айниқса Шарқда қадим замонлардан машҳурдир. Ипак Хитойдан Марказий Осиё орқали Европа мамлакатларига ҳам олиб борилган. Натижада кейинчалик «Буюк ипак йўли» деб аталган савдо ва маданий алоқалар йўли-маданиятни бирлаштирувчи йўл вужудга келган. Буюк Амир Темур ҳокимлик қилган даврда давлатнинг бутун ҳудудида, айниқса Марказий Осиёда «Буюк ипак йўли» бўлиб жойлашган Самарқанд, Шаҳрисабз, Бухоро, Туркистон шаҳарлари ва Фарғона водийсида пиллакашлик, ипакчилик ва шойи матолар тўқиш санъатининг ривожланиб, кийим-бош учун ипакка зар ва кумуш иплар аралаштириб тўқилган шойи газламалар пайдо бўлган. Бундай кийимлар «Буюк ипак йўли» орқали Европа мамлакатларига тарқалган.

Тахминан VII асрда ипакчилик Европада пайдо бўлган, ўтган асрнинг бошларида эса Болқон, Туркия, Италия ва Франция мамлакатларида ривожланиб, юқори поғоналарга кўтарилди. Лекин тут ипак қуртининг оммавий касаллиги (пебрина) тарқалиши натижасида XIX асрнинг ўрталарида Франция ипакчилиги катта талофатларга учради. Ипакчилик деганда пилла етиштириш учун зарур бўлган мураккаб жараёнлар мажмуаси тушунилиб, тутзорлар барпо қилиш, қурт уруғини очириш (уруғни жонлантириш) , қурт боқиш, наслчилик ишлари; қурт уруғини тайёрлаш (қурт уруғи етиштириш), пиллага дастлабки ишлов бериш, (ғумбакни ўлдириш ва пиллани қуритиш) ипак қурти касалликлари, зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари ишлаб чиқилади. Пиллачилик қишлоқ хўжалигининг етакчи тармоқларидан бирипахтачилик билан жуда уйғунлашиб кетган. Тут дарахтлари ипак қурти учун озуқа манбаи бўлиши билан бирга пахтазорларни, ғўзаларни гармсель ва бошқа таъсирлардан ҳимоялайди, суғориш каналларининг қирғоқларини мустаҳкамлайди. Қишлоқ хўжалиги тармоғида фемер хўжаликларини кўпайтириш ипакчиликни янада ривожлантириш имкониятини туғдиради. Республикамизда қишлоқ хўжалик соҳасини барқарор ривожланишини ва ялпи ишлаб чиқариш маҳсулотларини самарадорлигини ошириш бўйича Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан бир қатор фармойиш ва қарорлар чиқарилмоқда. Бунинг исботи сифатида қишлоқ хўжалик соҳаси ичида ипакчилик тармоғини комплекс ривожлантириш ва қўллаб қувватлаш мақсадида 2017 йил 24 мартда Ф-4881-сонли Республика ипакчилик тармоғи корхоналарини янада қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисидаги фармойиши ва“Ўзбекипаксаноат” уюшмаси фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида 2017 йил 29 мартдаги ПҚ-2856-сонли қарорига мувофиқ Республикада пиллачиликнинг озуқа базасини жадал ривожлантириш, ипак қуртини парвариш қилиш ва пилла етиштириш жараёнларини узлуксиз

такомиллаштириш, пилла, хом ипак, ипак калава ишлаб чиқариш ва уларни чуқур қайта ишлашнинг самарали усулларини кенг жорий этиш, ипакдан тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш, соҳанинг экспорт салоҳиятини юксалтириш ҳамда қишлоқ жойларда аҳоли бандлиги ва даромадлари даражасини оширишни таъминлайдиган ягона ва яхлит ташкилий-технологик тизимини барпо этиш асосида пиллачилик тармоғини комплекс ривожлантириш вазифалар белгилаб берилди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 12 январдаги “Республика ипакчилик тармоғини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” ПҚ-3472-сон қарорида пиллачилик соҳасини барқарор ривожлантириш бўйича махсус қуртхоналар ва интенсив тутзорларни ташкил этиш ҳамда рақобатбардош дурагай ипак қурти уруғларини тайёрлаш, ипакчилик тармоғи учун малакали кадр тайёрлаш мақсадида 2018-2019 ўқув йилидан бошлаб махсус сиртқи бўлимни ташкил этиш ва кадр тайёрлашни йўлга қўйиш каби муҳим вазифалар юклатилган. Кейинги йилларда Республикамизда пиллачилик соҳаси бўйича кадрлар тайёрлаш масаласига ҳам катта эътибор берилмоқда. Тошкент Давлат аграр университетида ветеринария ва ипакчилик факультети, қишлоқ хўжалигининг барча йўналишларига ва Республикамизнинг қишлоқ хўжалик институтларини барча агрономия, иқтисод, бухгалтерия ҳисоби ва қишлоқ хўжалик менежменти факультетларида “Ипакчилик ва тутчилик”, “Ипакчилик асослари” фани ўқитилмоқда. Кадрлар тайёрлаш ишининг муваффақияти ўқув жараёнларининг тўғри ташкил этилишига ва таълим бериш вақтида ишлаб чиқаришдаги илғорлар тажрибаларидан ҳамда иш усулларидан кенг фойдаланишига кўп жиҳатдан боғлиқдир. Ипакчиликни аҳамияти. Пиллачилик қишлоқ хўжалигининг муҳим тармоқларидан бири бўлиб, тўқимачилик саноатини ҳом-ашё билан таъминлайди. Республикамиз халқ хўжалиги ривожланган ва аҳолининг турмуш даражаси яхшиланган сари уни табиий ипакдан тўқилган турли

кийимларга бўлган эҳтиёжи ҳам ортиб бормоқда. Табиий ипакдан қимматли, пишиқ газламалар тўқилиб, ундан авиация, космонавтика саноатида, табобатда, радиотехника ва бошқа соҳаларда кенг фойдаланилади. Шунинг учун Республикамизда ипакчиликни янада ривожлантиришга катта эътибор берилмоқда. Ипакчилик тарихи. Ҳозирги замон ипакчилигининг ватани жанубишарқий Осиёдир. Ипак қуртининг бир неча турларидан ипак олинади. Бу турлардан ҳонакилаштирилгани тут ипак қурти фақат тут барги билан озиқланади ва узунлиги 1000-1500 м дан ортиқ ингичка толадан иборат пилла учрайди.Юқори сифатли ва ранг-баранг шойи матолар дунёда, айниқса Шарқда қадим замонлардан машҳурдир. Буюк Амир Темур ҳокимлик қилган даврда давлатнинг бутун ҳудудида, айниқса Марказий Осиёда «Буюк ипак йўли» бўйлаб жойлашган Самарқанд, Шаҳрисабз, Бухоро, Туркистон шаҳарлари ва Фарғона водийсида пиллакашлик, ипакчилик ва шойи матолар тўқиш санъатининг ривожланиб, кийим-бош учун ипакка зар ва кумуш иплар аралаштириб тўқилган шойи газламалар пайдо бўлган. Бундай кийимлар «Буюк ипак йўли» орқали Европа мамлакатларига тарқалган. Хитойда эрамиздан қарийиб 3000 йил илгарироқ табиий ипак тайёрлаш билан шуғулланилган. Ўрта Осиёга ипакчилик IV асрда кириб келган. Аммо кейинги йиллардаги текширишларга қараганда Мовароуннаҳрда ипакчилик жуда қадимдан (эрамиздан олдин) мавжудлиги тасдиқланмоқда.

1-Расм Ипакдан тайёрланган матолар Республикада пилла тайёрлаш Тут дарахтлари ипак қурти учун озуқа манбаи бўлиш билан бирга пахтазорларни, ғўзаларни гармсель ва бошқа таъсирлардан ҳимоялайди, суғориш каналларининг қирғоқларини мустаҳкамлайди. Қишлоқ хўжалиги тармоғида фермер хўжаликларини кўпайтириш ипакчиликни янада ривожлантириш имкониятини туғдиради. Кейинги йилларда Республикамизда пиллачилик соҳаси бўйича кадрлар тайёрлаш масаласига ҳам катта эътибор берилмоқда. Тошкент Давлат аграр университетида Ветеринария ва Ипакчилик факультетида, Андижон қишлоқ хўжалик институтида ва Тошкент давлат аграр университети негизидаги Термез филиалида ипакчилик йўналишлари, шунингдек бу олий даргоҳларнинг барча агрономия ва иқтисод ҳамда бухгалтерия ҳисоби факультетларида ипакчилик асослари фани ўқитилмоқда. Кадрлар тайёрлаш ишининг муваффақияти ўкув жараёнларининг тўғри ташкил этилишига ва таълим бериш вақтида ишлаб чиқаришдаги илғор тажрибалардан ҳамда иш усулларидан кенг фойдаланилишига кўп жиҳатдан боғлиқдир.

Республикада ипак қуртининг озиқа базасини ривожлантириш чоратадбирлари. Пиллачилик тармоғининг энг долзарб муаммоси юқори навли рақобатбардош пилла ҳамда ипак толаси ишлаб чиқаришни йўлга қўйишдир. Соҳадаги ушбу муаммони бартараф этиш мақсадида Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 3-январдаги 01-03-26-1 сонли қарорида фермер хўжаликларида 3 гектар ва ундан ортиқ тутзорлар ташкил этиб, уларнинг ёнида 15 қутига мўлжалланган қуртхоналар қуриш тўғрисида, ҳамда 2012 йил 12 ноябрдаги “Ўзпахтасаноат” уюшмаси тизимидаги пахта пунктларида пилла етиштириш ва аҳолига хизмат кўрсатиш шаҳобчаларини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида қарорлар қабул қилинди. Ушбу қарорларга асосан “Ўзпахтасаноат” уюшмаси тизимидаги пахта заводлари ва уларнинг 196 та пахта қабул қилиш масканларида 50-70 қутидан ипак қурти боқиб пилла етиштириш йўлга қўйиш ва қуртхоналар ёнида интенсив технологияли тутзорлар ташкил қилиш учун 5 гектардан ер майдони ажратиш бўйича тегишли идораларга топшириқлар берилади. Ҳозирги кунда юқоридаги топшириқлар асосида 196 та пахта қабул қилиш масканлари ичида ёки ёнида 72 х 12 схемада 70 қути ипак қурти боқиш учун қуртхоналар қурилиб, тутзорлар ташкил қилиш учун Хитойдан тут кўчатлари келтирилиб экилди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. Ахмедов.Н, И.Эльмурадова – Тутоводство, Тошкент, 2006. Ўқув қўлланма, 35 бет 2. Рахмонбердиев.К, М.Хиббимов – Тутни қаламчадан ўстириш, Тошкент. 2008. услубий қўлланма, 99 бет 3. Ахмедов Н, Муродов С – Ипакчилик асослари, Тошкент, 1998 й Дарслик, 2007 бет 4. Ахмедов Н. – Ипак қурти экологияси ва боқиш агротехникаси, Тошкент, 2014 йил. Дарслик. 180 бет Абдуллаев У.А. – «Тутчилик», Тошкент, «Меҳнат», 1991. дарслик, 399 бет 5. Азизов Т,Ахмедов Н. Орипов О. Пиллаларга дастлабки ишлов бериш Ўқув қўлланмаси. Тошкент 2010 й. 136 бет 6. С.Собиров, Н.Ахмедов, У.Жуманова - «Ипак қуртининг касалликлари ва зараркунандалари» ўқув қўлланма Тошкент 2011 йил. Ўқув қўлланма. 99 бет. 7. Ахмедов Н., Наврўзов С. – Ипак қурти уруғчилиги, Тошкент, 2014. Дарслик, 214 бет

Похожие

Пиллани дастлабки ишлаш базасини лойиҳалаш

Ипак қурти биологияси

Костюм композициясида безакнинг аҳамияти

Тўқимачилик саноатининг аҳамияти, йигириш системалари

Тут дарахти касалликлари ва зараркунандалари