Суюқликларни узатиш - Медицина - Рефераты

Суюқликларни узатиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

113.5 KB

Суюқликларни узатиш Режа 1. Суюқлик ва газларни узатиш. Суюқликларни узатиш. 2. Насосларнинг турлари ва асосий параметрлари. 3. Насоснинг асосий параметрлари. 4. Насосларнинг умумий напори ва сўриш баландлиги.

Суюқлик ва газларни узатиш Суюқликларни узатиш Кимё саноатининг барча тармоқларида суюқликлар горизонтал ва вертикал трубалар орқали узатилади. Сув, нефть, бензин, керосин, мойлар ва бошқа суюқликларни узатиш учун мўлжалланган машиналар (қурилмалар) насослар дейилади. Трубаларнинг бошланҲич ва охирги нуқталаридаги босимлар фарқи трубалардан суюқликнинг оқиши учун ҳаракатлантирувчи куч ҳисобланади. Суюқлик оқимининг трубалардаги ҳаракатлантирувчи кучи гидравлик машиналар ёки насослар орқали ҳосил қилинади. Насос электор двигателдан механик энергия олиб, уни суюқликнинг ҳаракатланаётган оқим энергиясига айлантириб, босимини оширади. Насослар халқ хўжалигининг барча соҳаларида: машинасозликда, металургияда, кимё саноатида, ер ишларини гидромеханизациялаштиришда ва кўпчилик бошқа тармоқларда кенг қўлланилади. Насосларнинг турлари ва асосий параметрлари Насослар асосан икки турга: динамик ва ҳажмий насосларга бўлинади. Динамик насосларда суюқлик ташқи куч таъсирида ҳаракатга келтирилади. Насос ичидаги суюқлик насосга кириш ва ундан чиқиш трубалари билан узлуксиз боҲланган бўлади. Суюқликга таъсир қиладиган кучнинг турига кўра, динамик насослар парракли ва ишқаланиш кучи ёрдамида ишладиган насосларга бўлинади. Парракли насослар ўз навбатида марказдан қочма ва пропеллер (ўкли) насосларга бўлинади. Марказдан қочма насосларда суюқлик иш Ҳилдиракларнинг марказдан унинг четига қараб ҳаракат қилса, пропеллерли насосларда эса суюқлик Ҳилдиракнинг ўқи йўналишида ҳаракат қилади.

Ишқаланиш кучига асосланган насослар икки хил (уюрмавий ва оқимли) бўлади. Уютрмавий ва оимли нососларда суюқлик асосан ишаланиш кучи таъсирида ҳаракатга келади. Ҳажмий насосланинг ишлаш принципи суюқликнинг маълум бир хажмини ёпиқ камерадан итариб чиқаришга асосланган. Ҳажмий насослар жумласига поршеньли, плунжерли, диагфрагмали, шестерняли, пластинали ва винтсимон насослар киради. Саноатда суюқликларни сиқилган газ (ёки ҳаво) ёрдамида узатиш учун газлифтлар ва монтежюлар ҳам ишлатилади. Насоснинг асосий параметрлари Насослардан фойдаланиш иш унумдорлиги, напор ва қувват каби катталиклар билан белгиланади. Насосли вақт бирлиги ичида ўзати берадиган суюқлик миқдори иш унумдорлиги (ёки сарфи) дейилади ( Q , м 3 /с). Насоснинг масса бирлигига эга бўлган суюқликка берган солиштирма энергияси напор деб юритилади (Н, м). Насоснинг напори оқимининг насосга қириш ва чиқишдаги солиштирма энергиялари айирмасига тенг. Суюқликка энергия бериш учун сарифланган насоснинг фойдали қуввати N ф суюқлик сарфи миқдори  Q нинг солиштирма энергиясига кўпайтирилганига тенг: N ф =  QH =  g QH . Насоснинг ўқинади қуввати фойдали қувватидан каттароқ бўлади, чунки насосда энергиянинг бир қисми йўқотилади. Энергиянинг йўқотилиши насоснинг фойдали иш коэффициенти (ФИК)  Н билан белгиланади. Демак, насоснинг ўқидаги қувват қуйидаги тенглама билан топилади:

Фойдали иш коэффициенти  Н насосдаги қувватининг нисбий йўқолишини, насоснинг мукаммаллигини ва уни ишлатишнинг арзонлигини ифодалайди ҳамда қуйидаги кўпайтма орқали топилади:  =  V  r  м , бу ерда  V - ҳажмий ФИК;  r - гидравлик ФИК;  м - механик ФИК. Ҳажмий ФИК насоснинг хақиқий иш унумдорлигининг назарий иш унумдорлигига нисбатига тенг бўлиб, насос конструкциясининг зич бўлмаган жойларидан сизиб чиққан суюқликнинг миқдорини белгилайди. Гидравлик ФИК суюқликнинг насосдан ўтишида гидравлик ва маҳаллий қарширикларни енгиш учун сарф бўлган напорнинг йўқолишини ифодалайди. Механик ФИК насос механизмларидаги ишқаланишини енгишга сарфланган қувватининг йўқолишини белгилайди. Двигател истеъмол қиладиган қувват (ёки двигательнинг номинал қуввати) насос ўқидаги қувватдан ортиқроқ бўлади, чунки қуватнинг бир қисми электр двигателнинг ўқида ва электр двигателдан механик энергия насосга берилаётганда сарф бўлади, яъни: Кўпайтма  Н  У  ДВ насос қурилмасининг тўла ФИК деб юритилади ва  билан белгиланади. Насос қурилмаларини ўрнатиш учун зарур бўлган қувват қуйидагига тенг: N Н =  N ДВ ;

Насосларнинг умумий напори ва сўриш баландлиги Суюқликни пастки идишдан ( - расм) сўриш ва ҳайдаш трубалари орқали ҳайдаш учун двигатель насосга зарур энергия бериши, яъни насос босими (напор) ҳосил қилиши лозим. Насоснинг умумий напорни - расмдаги насос қурилмасидан аниқлаш учун сўриш ва ҳайдаш трубалари учун Бернулли тенгламаси- нинг ўзгаришидан фойдаланамиз. Бунинг учун сўриш ва ҳайдаш вақтидаги параметларнинг ўзгаришини қуйидаги тартибда аниқлаймиз: р 1 - суюқлик сўриб олинаётган идишдаги босим; р - юқорида жойлашган идишдаги босим; р С , р Х - суюқликнинг насосга киришидаги ва чиқишидаги босими; Н С - сўриш баландлиги; Н Х - ҳайдаш баландлиги; Н Г - суюқликнинг геометрик кўтарилиш баландлиги; h - вакуумметр ва монометр ўрнатилагн нуқталар орасидаги вертикал масофа.

Насоснинг напорини аниқлаш учун пастки идишдаги суюқлик баландлигининг текислигига нисбатан сўриш вақтидаги 1-1 ва 1 1 -1 1 кесимлар учун Бернулли тенгламасини ёзамиз: Худди шунингдек, насос ўқидан ўтувчи текисликка нисбатан ҳайдаш вақтидаги 1-1 ва 2-2 кесимлар учун Бернулли тенгламасини ёзамиз: бу тенгмаларда:  1 ,  2 - пастки ва юқориги идишлардаги суюқликнинг тезлиги;  С  Ҳ - сўриш ва ҳайдаш трубалардаги суюқлик тезлиги; h С , h Ҳ - сўриш ва ҳайдаш трубалардаги гидравлик қаршиликларни енгиш учун кетган напор миқдори. Сўриш ва ҳайдаш трубалардаги тезликка нисбатан пастки ва юқориги идишлардаги суюқлик тезлигининг ўзгариши жуда кичик бўлиб, у нолга тенг (  1 = 0;  2 = 0). Насоснинг напори оқимнинг насосига кириш ва чиқишдаги солиштирма энергиялари айирмасига тенг: ( ) ва ( ) тенгламалардан айирмалар фарқини аниқласак: Бунда  С =  Ҳ , чунки ҳайдаш ва сўриш трубаларнинг диаметри бир хил. h У = h С + h Ҳ трубанинг умумий гидравлик қаршилиги. Бундан ташари, - расмдан: H С + H Ҳ = H Г . Бу ҳолда тенгламани қуйидагича ёзин мумкин:

Демак, насоснинг умумий напори суюқликни геометрик баландлик Н Г га кўтариш учун, пастки ва юқориги идишлардаги босимлар фарқини ҳамда сўриш ва узатиш трубаларидаги гидравлик қаршиликни енгиш учун сарфланади. Агар пастки ва юқориги идишлардаги босим ўзаро тенг бўлса, у ҳолда насоснинг умумий напори: Н = Н Г + h У . Суюқлик горизонтал трубалар орқали узатилсин (Н Г = 0): Худди шунингдек насоснинг умумий напорини манометр ва вакуумметрнинг кўрсатиши бўйича ҳам аниқлаш мумкин: Шундай қилиб, насоснинг умумий напори манометр ва вакуумметрлар (узатилаётган суюқлик устуни метр ҳисобида) кўрсатишларининг йиҲиндиси билан бу приборлар уланган нуқталар орасидаги вертикал масофатинг ( h ) йиҲиндисига тенг. Сўриш баландлиги. Пастки идишдаги суюқликнинг эркин сиртига ( - расм) атмосфера босими р 0 таъсир этади. Суюқлик сўриш трубаси орқали баландликка кўтарилиб, насоснинг иш камерасини тўлдириш учун бу камерада сийраклаш (яъни вакуум) вужудга келтириш керак. Бунда иш камерасига қолдиқ абсолют босим р С < р 0 таъсир этади. Босимлар фарқи р 0 - р С ҳосил бўлганлиги сабабли суюқлик устунини метрларда ифодаланган напори р 0 - р С /  g ҳосил бўлади. Бу босимнинг бир қисми суюқликни сўриш

трубасида Н баландликка кўтариш учун, қолган қисми эса суюқликнинг трубада  тезлик билан ҳаракатланишига ёки тезлик напорини ҳосил қилиш учун ва сўрилаётган суюқлик йўлида учрайдиган барча қаршиликларни енгишга сарфланади. У ҳолда: Узатилаётган суюқликнинг қайнаб кетишини ҳисобга олган ҳолда (у доим сўрилиши учун) сўрилиш трубаларидаги босим шу температурадаги суюқликнинг тўйинган буғ босими р t дан юқори бўлиши керак. Бунда насоснинг нормал ишлаши учун тенглама қуйидагича ёзилади: Бу ердан Температура ортиши билан суюқликнинг тўйинган буғ босими ҳам ортиб, у қайнаш температурасида ташқи атмосфера босимига тенглашади, бу вақтда сўриш баландлиги нолга тенг бўлади. Шунинг учун қовушоқлиги юқори ва иссиқ суюқликларни узатаётганда насос қабул қилувчи идишга нисбатан пастроқ ўрнатилиши зарур. Худди шунингдек, сўриш баландлигини ҳисоблашда гидравлик ва маҳаллий қаршиликларни енгиш учун кетган сарфлардан ташқари, марказдан қочма насосларда кавитация ҳодисаси, поршенли насосларда эса инерцион куч таъсирида бўладиган босим йўқолишлари инобатга олиниши лозим. Марказдан қочма типдаги насослар.

Марказдан қочма насосларда спиралсимон қобиқ ичида паракли иш Ҳилдирак жойлашган бўлади. Иш Ҳилдиракнинг айланишида марказдан қочма куч ҳосил бўлади. Бу куч таъсирида суюқликнинг сўрилиши ва уни ҳайдаш бир меъёрда узлуксиз боради. Насос ишга тушилишидан олдин сўриш трубаси, иш Ҳилдираги ва қобиқ суюқлик билан тўлдирилади. Шундан кейин двигатель ток манбаига уланади: иш Ҳилдираги ҳаракатга келтирилади. Суюқлик Ҳилдирак билан бирга айланиб, марказдан қочма куч таъсирида парраклар воситасида Ҳилдиракнинг марказдан чеккасига отилиб, спиралсимон қўзҲалмас камерасини тўлдиради ва ҳайдаш трубаси орқали баландликка кўтарилади. Бунда иш Ҳилдирагига кириш олдида сийракланиш вужудга келади. Суюқлик атмосфера босими таъмирида йиҲгич резервуардан кириш клапани орқали сўриш трубасидан насосга кириб, иш Ҳилдиракнинг марказий қисмини тўлдиради ҳамда Ҳилдиракнинг чеккаларига чиқариб ташланади ва

ҳакозо. Шундай қилиб, узлуксиз марказдан қочма куч таъсирида суюқликнинг насос орқали ўтадиган узлуксиз оқими вужудга келади. Суюқлик иш Ҳилдираги орқали оқиб ўтишида двигательнинг техник энергияси суюқлик оқими энергиясига айланади. Бунда иш Ҳилдираги чиқиш олдида суюқликнинг босими ортади. Марказдан қочма насосларнинг асосий тенгламаси. Насоснинг ишланиши таҳлил қилиш учун суюқлини иш Ҳилдирагининг икки парраги орасидаги канал бўйлаб харакат қилишини кўрамиз. Насос ишлаганида суюқликнинг ҳар бир заррачалари бир вақтнинг узида каналда  нисбий тезликда паррак бўйлаб ҳамда иш Ҳилдираги билан биргаликда насос ўқи атрофида и тезликда айланма ҳаракат қилади. Каналдаги суюқлик заррачаларини абсолют тезлиги иккала  ва и тезликларнинг геометрик йиҲиндисига тенг. Механика қонунларига асосан, вақт бирлигидаги ўзгарувчан ҳаракат миқдори системага тенг таъсир қилувчи ташқи кучларнинг моментига тенг.

Агар суюқлик массасини G десак, вақт бирлигида насос Ҳилдирагидан ўтаётган суюқлик миқдори: бу ерда R 1 ва R 2 - Ҳилдиракнинг ички ва ташқи радиуси; М- Ҳилдиракнинг айланиш моменти. Айланиш моментида суюқликнинг сарфи бўлмаса ва Ҳилирак моментининг бурчак частотаси  бўлса, Ҳилдирак парракларининг суюқликка берадиган қуввати қуйидагича бўлади: бу ерда Hn - насос Ҳилдираги ҳосил қиладиган назарий напор. Шундай қилиб: бўлгани учун тенгламадан назарий напорни аниқласак, у ҳолда:

Бу тенглик марказдан қочма насосларнинг асосий тенгламаси бўлиб, назарий напорни аниқлаш учун ишлатилди. Насосларда напорнинг максимал қийматига эришиш учун иш Ҳилдирагидаги парракларга суюқлик радиал йўналиш кирадиган қилиб тайёрланади. Насос ҳосил қиладиган ҳақиқий напор назарий напордан кам бўлади, чунки напорнинг бир қисми гидравлик қаршиликларни енгиш учун сарф бўлади. Бундан суюқликнинг ҳамма заррачалари икки паррак орасидаги каналда бир хил траектория бўйлаб харакат қилмайди, шунинг учун Ҳилдиракдаги суюқлик оқимлари учун уларнинг бурчак тезликлари ҳам турлича бўлади. Йўқотилган напорларнинг миқдорига гидравлик фойдали ҳаракат коэффициенти  r ва ҳажмий коэффициент  v билан ҳисобга олинади. Шундай қилиб, насоснинг ҳақиқий напори қуйидагича аниқланади:  нинг қиймати нассо конструкцияси катталиги ва тайёрланиш сифатига боғлиқ бўлиб  r =0,7....0,9;  v =0,8 Парракли насосларнинг иш ва умумий характеристикалари. Пропорционаллик қонуни. Насосларнинг характеристикалари. Иш Ҳилдиракнинг айланишлар частотаси n ўзгармас бўлганда насос иш унумдорли Q нинг напорни Н, насоснинг ўз қуввати N е ва фойдали иш коэффициенти  н билан график усулдаги боғлиқлиги насосларнинг характеристикалари деб юритилади.

Бунда график боғлиқлар марказдан қочма насосларни текшириш пайтида олинади. Бунда ҳайдаш линиясидаги задвижканинг очилиши ҳар хил олинади. Бу вақтда насос оладиган минимал қувват насоснинг салт ишлашига (яъни Q=0) мос келади. Бундай шароитда фойдали иш коэффициенти ҳам  н = 0 бўлади, чунки насос суюқликни узатишга оид фойдали иш бажармайди, салт ишлаш қуввати эса насосдаги барча ишқаланишлар (подшипниклардаги ва ўқ зичлагичлардаги ишқаланишлар, насос қобиҲини тўлдирувчи суюқликнинг насос паррагига ишқаланиши ва бошқалар) вужудга келадиган механик исрофларни қоплашга сарфланади. Иш унумдорлигини задвижкасини очиш билан кўпайтирсак, насосларнинг напори камайиб, насос оладиган қувват ортиб боради. ва фойдали иш коэффициенти максимал қийматга эга бўлади. Бу ҳол шуни кўрсатадики, айланиш Ҳилдирагининг тезлиги ўзгармас бўлганда, насоснинг характеристикасидан фойдаланиб, энергиядан энг тежамли, фойдаланиш режимини топиш мумкин. Насоснинг турли режимда ишлаш қобилиятини унверсал характиристикада аниқлаш қулай иш Ҳилдиракнинг айланиш сони ҳар хил бўлганда напор, фойдали иш коэффиценти ва иш унимдорлиги ўртасидаги боғлиқлик насоснинг унверсал характеристикаси ёрдамида насоснинг

фойдали иш коэффицентининг максимал қийматига тўғри келадиган иш режимларининг чегараларини ва энг қулай иш режимини аниқлаш мумкин. Насосларнинг характеристикалари тегишли каталогларда келтирилади. Пропорционаллик қонуни. ¶илдиракнинг айланишлар частотаси ўзгарганда насоснинг иш унумдорлиги, напори ва насос истеъмол қиладиган қувват ўзгаради. ¶илдиракнинг 1 минутдаги максимал айланишлар частотаси n 1 дан n 2 га қадар оширилса. насоснинг иш унумдорлиги Q 2 ҳам Q 1 иш унумдорлигига нисбатан пропорционал равишда ортади: Суюқликнинг тегишли Н 1 ва Н 2 напорлари айланишлар частотасининг квадратлари нисбатига пропорционал: Насос истеъмол қиладиган қувват N 1 суюқлик сарфи Q нинг суюқлик босими Н га кўпайтмасига пропорционал бўлганлиги сабабли, Ҳилдиракнинг бир минутдаги айланишлар частотаси турлича бўлгандаги насоснинг оладиган қуввати N 2 ва N 1 бир минутдаги айланишлар частотасининг кублари нисбатига пропорционал бўлади: Демак, насос Ҳилирагининг айланишлар частотаси ортиши билан унинг унумдорлиги биринчи даражада, напори иккинчи даражада, талаб қилинадиган қувват эса учинчи даражада ошади. аммо амалда

пропорционаллик қонуни Ҳилдирак айланишлар частотасининг икки мартадан кам ўзгарган шароитдагина ўз кучини сақлайди.

Похожие

Суюқликларни ҳайдаш

Асосий жараёнлар ва аппаратлар фани ва унинг вазифалари

Кўпик ҳосил бўлиши жараёни ва уни йўқотиш усуллари

Гидростатика

Мавҳум қайнаш қатламининг гидродинамикаси