Координатор доира - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари - Медицина - Рефераты

Координатор доира - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари

Загружено в:

17.11.2022

Скачано:

0

Размер:

154.4169921875 KB

Координатор доира - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари Режа: Мияча ўзаклари.  Миячани физиологияси:  Миячани текшириш усуллари ва патологияси.  Мияча зарарланишининг белгилари  Болаларда ҳаракат координациясини текшириш

Мияча онтогенез даврида ромбсимон мия пуфагининг орқа деворидан тараққий этади, шунинг учун мия сўғонини орқасида, бош миянинг энса бўлаги остида жойлашиб, ундан миячани чодири (tentorium cerebelli) билан ажралиб туради. Мияча бола туғилиш даврида 50 граммга, катта одамда эса 150 граммга тенг. Мияча эллипсоид ёки қўзиқоринсимон шаклга эга бўлиб, унинг учта: тепа, паст ва олдинги юзалари бор. Олдинги юзаси 4қоринчани томини ташкил қилади ва уни кўриш учун миячани мия сўғонидан ажратиш керак. Мияча иккита - чап ва ўнг ярим шарлар ва уларни бириктириб турувчи ўрта қисми - чувалчангдан иборат. 41- расм. Мияча. 1. Чувалчанг 2. Мияча ярим шари 3. 4-қоринча 4. Mияча юқори оёқчаси 5. Мияча ўрта оёқчаси 6. Миячани пастки оёқчаси 7. Mияча бодомчалари Олдинги фило ва онтогенез маълумотларига кўра мияча чувалчанги олдин юзага келган эски, мияча ярим шарлари эса кейин пайдо бўлган янги қисмга киритилган. Ҳозирги вақтда эса мияча узунасига эмас, балки кўндаланг учта бўлимга бўлинади: олдинги, ўрта ва орқа бўлимлар. Олдинги ва орқа бўлим эски мияча, ўрта бўлим эса янги мияча таркибига киради. Ярим шарлар ва мияча чувалчанги термини фақат миячани марказий ёки периферик бўлимларини ифодалаш учун ишлатилади.

Мияча икки хил - оқ ва кулранг моддадан иборат. Кулранг модда нерв ҳужайралари тўпламидан иборат бўлиб, миячани ташқи қисмини ташкил қилади ва мияча пўстлоғи деб аталади, у 1-2 ммга тенг бўлиб уч қават ҳужайралардан иборат. 1. Ташқи молекуляр қаватда катта ва кичик юлдузсимон ҳужайралар жойлашган. Булар орасида саватсимон Голджи ҳужайраларини ҳам кўриш мумкин (тиргак ҳужайралар). 2. Иккинчи ганглиоз қават йирик специфик Пуркинье ҳужайраларидан тузилган. 3. Учинчи донадор қават майда ганглиоз ва саватсимон Голджи ҳужайраларидан иборат. Пуркинье ҳужайралари бирбири билан уч хил йўл билан боғланган: параллел толалар, саватсимон ҳужайралар орқали ва ўз аксонлари билан. Пуркинье ҳужайра аксонлари асосий марказдан қочувчи толалар ҳисобланиб, улар қўшни ҳужайраларга йўналмайди. Булардан ташқари мияча пўстлоғида (мохсимон) пихсимон толалар бўлиб, улар донасимон ҳужайраларда тугалланади, ҳамда судралувчи толалар, улар Пуркинье ҳужайраларни дендритларини ўраб туради. 42- расм. Мияча цитоархитектоникаси. 1. Саватсимон ҳужайралар 2.Ташқи юлдузсимон ҳужайралар 3.Пуркинэҳужайралари дендритлари 4. Пуркинэ ҳужайралари 5. Kўндаланг толалар 6.Донасимон ҳужайралар 7.Голджи (ички юлдузсимон) ҳужайралар 8. Moлекуляр қават

9. Донадор қават Баъзи авторларни фикрига кўра мохсимон толалар спино ва оливоцеребелляр йўллар таркибига кириб, доначасимон ҳужайралар билан алоқа ҳосил қилиб, импульсларни тарқоқ ҳолатда узатишда иштирок этади. Судралувчи толалар эса вестибуляр ва кўприк ўзаклардан тарқалиб Пуркинье ҳужайралар денритларига импульсни локал узатади. Мияча пўстлоғи остида оқ модда жойлашган бўлиб, улар нерв толаларидан иборат. Бу толалар мияча пўстлоғи ҳужайралари ва ўзаклари ўсимталаридан иборат. Мияча ўзаклари. 43- расм. Вестибуло-церебляр йўл. 1. Юқориги вестибуляр ўзак 2. Taшқи вестибуляр ўзак 3. Ички вестибуляр ўзак 4. Пастки вестибуляр ўзак 5. Чувалчанг 6. Ёпилғич ўзак 7. Шарсимон ўзак 8. Пробкасимон ўзак 9. Тишсимон ўзак 10. Вестибуляр тугуни 11. Вестибуляр нерв 12.Ярим ойсимон каналлардан келаётган толалар

13.Қопча ва бачадончадаги отодоғдан келаётган толалар. Мияча оқ моддасида унинг марказий ўзаклари жойлашган. Ҳар бир ярим шарда 4 та ўзак қайд этилади. Ўртада яъни мияча чувалчангида чўққи ўзаги (nucleus fastigi) жойлашган. Бу ўзакни ён томонида шарсимон, сўнг пўкаксимон, энг ташқарида, тишсимон ўзак жойлашган. Мияча ўзакларининг гистологик тузилиши. 1. Чўққи ўзаги катта ва кичик ҳужайралардан иборат бўлиб, катта ҳужайралар ташқи ва кичик ҳужайралар ички томонда жойлашади. Кичик ҳужайралардан эфферент толалар тарқалиб улар кесишма ҳосил қилади. 2. Шарсимон ўзакда ҳам катта ва кичик ҳужайралар бўлиб, улар тўплам-тўплам жойлашади. Бу ўзакнинг афферент йўлларини чувалчангнинг Пуркинье ҳужайраларининг толалари ва Бехтерев ўзагини толалари ҳосил қилади. Эфферент толалар эса миячанинг устки оёқчаларини ташкил қилади. 3. Пўкаксимон ўзак ганглиоз ҳужайраларидан ташкил топган бўлиб, тўплам- тўплам бўлиб жойлашади. Улар тишсимон ўзак ҳужайраларига ўхшаш бўлиб, фарқи улардан каттароқдир. Уларнинг афферент толаларини Пуркинье ҳужайраларининг ўқ цилиндрлари, эфферент толалари эса миячани юқори оёқчасини ҳосил қилади. 4. Тишсимон ўзак - катта мультиполяр, ҳамда майда ганглиоз ҳужайралардан иборат. Бу ҳужайраларни танасида Ниссел моддаси ва липофусцин пигменти бор. Бу ўзак ҳужайраларидан

жуда кўп дедритлар тарқалган бўлиб, улар коллатераллар ҳосил қилади. Аксонлари эса миячани устки оёқчасини ташкил бўлишида иштирок этади. Бу ўзакни дорзомедиал қисми чувалчанг билан, ҳамда мия пўстлоғини сенсомотор соҳаси билан алоқада (тепа ва чакка бўлаги). Эфферент толалари эса мияча устки оёқчасини асосини ташкил қилади. Мияча пўстлоғини ўрта қисми (чувалчанги) шарсимон ва чўққи ўзаклар билан, мияча ярим шарларини пўстлоғи тишсимон ва пўкаксимон ўзаклар билан боғланган. Мияча пўстлоғи ўз томонидаги ўзаклар билан боғлиқ. Миячани марказий нерв тизими бошқа бўлимлари билан алоқалари. Мияча оқ моддасида қуйидаги толалар қайд этилади: проекцион, ассоциатив, комиссурал. Проекцион толалар миячани марказий нерв тизими билан боғлайди. Бу боғланиш эса миячани 3 жуфт оёқчалари орқали рўй беради. Миячада қуйидаги оёқчалар мавжуд: устки ёки олдинги оёқча, ўрта оёқча, пастки ёки орқа оёқча. 44- расм. Mияча оёқчалари ва ўзаклари. 1. Пробкасимон ўзак 2. Тишсимон ўзак 3. Mиячани ўрта оёқчаси 4. Mиячани пастки оёқчаси 5. Mиячани юқориги оёқчаси 6. Taшқи вестибуляр ўзак 7. Юз нервини тиззаси 8. Шарсимон ўзак 9. Юз нерви 10. Tўрсимон қоринча 11. Oлтинчи жуфт нервини ўзаги

12. Еттинчи жуфт нервини ўзаги 13. Kўприк ўзаги Миячани пастки ва ўрта оёқчалари афферент толалардан иборат бўлиб, импульсни миячага олиб келади. Устки оёқча эса аралаш толалардан иборат (эфферент ва афферент). Миячани пастки оёқчалари уни узунчоқ ва орқа мия билан боғлайди. Унда икки қисм қайд этилади - ташқи ва ички. Ташқи қисми арқонсимон танача бўлиб, у орқа ва узунчоқ миядан келувчи йўллардан иборат. Арқонсимон танача Бурдах ўзаги олдидан бошланади. Бу оёқчадан қуйидаги йўллар ўтади: 1. Чуқур сезги йўлини бир қисми, кесишма ҳосил қилишдан олдин. 2. Флексиг тутами бу тутамни I нейрони орқа мия тугунида жойлашади, уни денритлари мушак, бўғимларга боради, аксони эса орқа мияни орқа шохини олди қисмида Кларк ҳужайраларида тугайди. II нейрон эса Кларк ҳужайраларидан бошланиб ён тизимчадан тепага кўтарилади, мияча пастки оёқчаси орқали чувалчанг пўстлоғида тугалланади. 3. Пастки оливадан миячага келувчи тутам. 4. Вестибуляр аппаратдан миячага келувчи тутам. Бу йўл Бехтерев ўзагидан бошланиб ўз томонидаги миячани пастки оёқчаси орқали ёпилғич ўзакка келади. 5. Тўр формациядан миячага келувчи тутам. 45- расм. Mиячани афферент ўтказувчи йўллари. 1. Koртико-понто-церебеляр йўл

2. Kўприк ўзаклар 3. Рострал орқа мия мияча йўл 4. Oлдинги орқа мия мияча йўли 5. Oрқа мия мияча йўли 6. Teкто-церебeлляр йўли 7. Kўприк мияча йўли 8. Вестибуляр мияча йўли 9. Рeтикуляр мияча йўли 10. Пoнaсимон-церебляр йўл Миячани ўрта оёқчаси уни варолий кўприги билан боғлайди. Миячанинг бу оёқчаси орқали бош мия пўстлоғидан келувчи йўллар ўтади: 1. Тепа, кўприк, мияча йўли. 2. Пешона, кўприк, мияча йўли. 3. Энса, кўприк, мияча йўли. Бу йўллар мия пўстлоғидан бошланиб, ички капсулани олдинги оёқчаси орқали ўтиб кўприкни хусусий ўзакларда тугайди. II нейрон эса шу ўзаклардан бошланиб кўприк асосида кесишма ҳосил қилади ва миячани қарама-қарши ўрта оёқлари орқали уни пўстлоғида тугайди. III нейрон эса мияча

пўстлоғидан бошланиб, тишсимон ўзакда тугайди. 46- расм. Mиячани эфферент йўли. 1. Kурув дўнглигини вентрал олдинги ва орқа ўзаги 2. Қизил ўзак 3. Ёпилғич ўзак 4. Шарсимон ўзак 5. Пробкасимон ўзак 6. Тишсимон ўзак 7. Mияча пўстлоғи 8. Mиячани мотор ва премотор соҳаси 9. Юқориги мия оёқчасида йўлни кесиш 10. Расселнинг илмоқсимон тутами 11. Вестибуляр ўзак 12. Пастки олива 13. Ташқи тўрсимон формация ўзаги Шундай қилиб, мияча қарама-қарши бош мия пўстлоғи билан боғланган, шунинг учун бош мия зарарланса миячани зарарланиш белгилари қарама-қарши томонда рўй беради. Миячани олдинги оёқчаси уни ўрта мия билан боғлайди. Бу оёқчадан ҳам афферент ҳам эфферент йўллар ўтади, яъни аралаш ҳисобланади. Эфферент йўл бу IV нейрон ҳисобланади, у тишсимон ўзакдан бошланиб, олдинги оёқча орқали ўтиб, кўприк ва ўрта мия чегарасида кесишма ҳосил қилади, (Верникинхег кесишмаси) яъни қарама-қарши томонга ўтади ва қизил ўзакда тугайди, айрим толалар кўрув бўртиғига йўналади. Қизил ўзак ҳужайраларидан V нейрон бошланиб, у шу заҳоти қарама-қарши томонга ўтади (Форел кесишмаси) ва мия сўғони, орқа мияни ён тизимчаси бўйлаб ўтиб олдинги шохда тугайди. Олдинги шох ҳужайраларидан эса охирги VI нейрон бошланиб, уни аксонлари мушакларда тугайди. (VI нейронли Монаков тутами). Шундай қилиб, миячадан чиқувчи эфферент йўл, яъни церебелло- руброспинал йўл икки марта кесишма ҳосил қилиб миячани ўз

томонидаги мия поғонаси, орқа мия, қўл, оёқ ва тана билан боғлайди. 47- расм. Oрқа мия мияча йўли. 1. Олдинги орқа мия мияча йўли 2. Понасимон ўзак мияча йўли 3. Пастки мияча оёқчаси 4. Чуқур сезги йўли ўзаги 5. Рoстрал орқа мия мияча йўли 6. Орқа мия мияча йўли 7. Mияча юқори оёқчаси Олдинги оёқчадан яна афферент Говерс йўли ўтади. Говерс тутами Флексиг тутами каби орқа мияни орқа шохининг олдинги ҳужайраларининг аксони ҳисобланиб, бу тутамни иккинчи нейрони орқа мияда биринчи кесишмани ҳосил қилади ва ён тизимча бўйлаб кўтарилиб ўрта мияда иккинчи кесишмани ҳосил қилиб устки оёқча орқали мияча чувалчанги пўстлоғида тугайди. Шундай қилиб, Говерс тутами ҳам икки маротаба кесишма ҳосил қилиб, орқа мия, тана, қўл ва оёқни ўз томонидаги мияча яримшари билан боғлайди. Мияча йўлларини хусусияти: 1. Мияча афферент ва эфферент йўллар орқали ўз томонидаги мия сўғони, орқа мия, тана билан ва

қарама-қарши томондаги мия пўстлоғи, қизил ўзак ва кўрув бўртиғи билан боғланади. Миячани физиологияси: 1. Ҳаракат координациясини бошқаришда чуқур сезги каби мияча ҳам иштирок этади. Мияча инсонни ҳар бир ҳаракатини бошқариб, уни координациялаб туради. Бу вазифани мияча орқа мия ва бош мия билан бўлган чуқур алоқалари орқали, рефлектор, онгсиз равишда бошқаради. 2. Миячага тана ҳаракати ҳақида доимо аниқ маълумотлар келади ва у ўз йўллари орқали мувозанатни сақлайди. 3. Мияча мушак синергиясини сақлайди, яъни мураккаб ҳаракат вақтида антагонистларни бўшатиб, агонистларни қўзғатади. 4. Мияча ҳаракатни аниқ, равон бажаришни таъминлаб беради. Бунга эйметрия дейилади. 5. Мияча мушаклар тонусини бошқаришда иштирок этади. Миячани қон билан таъминланиши (a.vertebrobasillaris). Миячани умуртқа ва асосий артерия тизими қон билан таъминлайди. Умуртқа артериясидан I жуфт пастки орқа мияча артерияси чиқади. Асосий артериядан эса ўрта ва юқориги олдинги мияча артериялари чиқади ва шу 3 жуфт артерия миячани қон билан таъминлайди. Миячани текшириш усуллари ва патологияси. Ҳаракат координациясини бузилишига атаксия дейилади. Бунда мушаклар парези ёки фалажи кузатилмайди. Атаксияда мушаклар гипо ёки атонияси бўлади. Патологик жараён миячанинг чувалчангида ёки ярим шарларида жойлашишига қараб, статик ва локомотор атаксияси ажратилади.

Статик усуллар мияча чувалчангини зарарланишидаги атаксияни аниқлайди. 1. Ромберг усули - бемор кўзини юмиб, иккала товонини жипслаштирган ҳолатда туради. Атаксия бўлса бемор олдинга, орқага, бирор бир томонга гандираклайди ёки қулайди. Мураккаблашган Ромберг усули статик атаксияни енгил шаклини аниқлаш учун кўлланилади. Текширилувчи иккала товонини бир чизиқда жойлаштирган ҳолатда, оёқларини олдинма- кетин қўяди. Бир товонини бармоқлари, иккинчи товонини орқасига тегиб туради, кейин оёқларини ҳолати ўзгартирилади. Юришни текшириш -бунинг учун олдин бемор кўзини очиқ ҳолда тўғри чизиқ бўйлаб юради, кейин кўзини юмиб юради. Мияча зарарланганида оддий ҳаракатларни биргаликда бажарилиши (синергия) бузилади ва буни Бабинский усули билан аниқланади: бемор тахта устида орқасига ёстиқсиз ётади, қўлларини кўкраги устида бир-бири билан қовуштиради, шундай ҳолатида ўтириш сўралади. Асинергия бор бўлса, беморни танаси кўтарилмасдан мияча ярим шари зарарланган томонида оёғи кўтарилади. Локомотор (ҳаракат координацияси) усуллари мияча ярим шарларини зарарланган томонидаги атаксияни аниқлайди. 1. Бармоқ-бурун усули: беморга кўзини юмиб, қўлини четга олиб бориб, кўрсаткич бармоғи билан бурни учига тегизишини тавсия қилинади (олдин бир томонда, кейин иккинчи томонда). Атаксия бўлса, қўли қалтираб бурнини учига тегмайди, бу синовни бажара олмайди. 2. Адиадохокинезни аниқлаш: беморга олдинга чўзилган қўлини кафтини тез-тез пронация ва супинация қилиш тавсия қилинади. Зарарланган томонидаги қўлида ҳаракатлар чаққон

бажарилмайди ва ортиқча ҳаракатлар қилинади. Ана шунга адиодохокинез дейилади. 3. Дизметрияни аниқлаш: бемор неврологик болғача сопини бир қўли билан ушлайди, иккинчи қўлини бош ва кўрсаткич бармоқлари билан болғачани сопини ва кенг резинкалик қисмини галма-гал ушлайди. Агарда дизметрия бўлса, бармоқларни тарқатиб юбориш ва ушлаш бир ўлчовда бўлмайди. 4. Стюарт Холмс синамаси (қарама-қарши тортилиш белгиси). Беморга бармоқларини муштум қилиб, тирсак бўғимида букилган қўлини маҳкам ушлаш тавсия қилинади, врач шу қўлни ёзмоқчи бўлади ва тўсатдан қўйиб юборади. Атаксияси (гиперметрияси) бор бўлса ва мушак тонуси камайган ҳолда беморни мушти кўкрагига бориб урилади. Бу усулни ўтказиши вақтида бемор бошини қарама-қарши томонга буриб туриши керак. Чап томонини текширганда бемор бошини ўнг томонга буриши, ўнг томонини текширганда буни тескариси бўлиши керак. 5. Товон тизза усули: орқасида ётган бир оёғини кўтариб, товони билан иккинчи оёғини тиззасига теккизиб, босмасдан болдирини олди томондан сирғантириб пастга тушириш (олдин кўзи очиқ ҳолатда, кейин кўзини юмиб) тавсия қилинади. Атаксияси бор томонида оёғи қалтирайди ва бир текисда силлиқлик билан бажара олмайди. Мияча зарарланганда статик ва локомотор усуллардан ташқари яна нистагмни борлиги, гапиришни ўзгаришини ва хат ёзиш текширилади.

МИЯЧА ЗАРАРЛАНИШИНИНГ БЕЛГИЛАРИ Мияча ва унинг алоқа йўллари зарарланганида мушакларнинг гипотонияси ва атаксия пайдо бўлади, статик атаксияда тик туриш қийинлашади, гандираклайди ёки Ромберг ҳолатида қулайди, мияча чувалчангини олди томони (рострал қисми) зарарланса, Ромберг ҳолатида йиқилиш олдига, орқа (каудал) қисми зарарланса - йиқилиши ёки тебраниши орқага бўлади, гандираклаб, маст кишини юришини эслатади. Айниқса юришнинг ўзгариши беморни тўғри чизиқ бўйлаб юрганида билинади. Локомотор атаксияси эса миячанинг ярим шарлари зарарланганида юз беради. Ундай беморда зарарланган томонида мушаклар гипотонияси, бармоқ-бурун, товон-тизза усулларида атаксия, дизметрия қарама-қарши тортилиш белгиси ижобий бўлади. Ромберг ҳолатида тебраниш, маст кишининг юриши, скандирлашган нутқ ва нистагм пайдо бўлади. Мияча атаксиясини сенситив, вестибуляр ва пешона атаксиялари билан дифференциялаш керак. 1. Сенситив (устун) атаксияси чуқур сезгини ўтказув йўлларини (Голл ва Бурдах тутамлари) ҳар хил сатҳида ва кўрув бўртиғи зарарланганида бўлади. Чуқур сезги бузилганда орқа устун атаксиясидан фарқи, парастезия ва кечаси кучли оғриқ бўлади. Бундай атаксия кўрув анализатори назорати билан компенсация қилинади. Беморлар оёғини остига қараб юрганларида, гандиракламасликлари мумкин. Кўзини юмганида ва қоронғида гандираклаш кучаяди (орқа устун ёки сенситив атаксияси кўпроқ учрайди) ва бунда чуқур сезги бузилади. 2. Вестибуляр атаксияси лабиринт ва вестибуляр аппарат зарарланганида вужудга келади

ва бош айланиши, кўнгил айниш, қусиш, қулоқларда шовқинлар билан қўшилиб келади, зарарланган томонида кўпинча қулоқни эшитиши пасаяди. 3. Пешона атаксияси патологик ўчоққа қарама-қарши томонида бўлади, бу эса патологик жараён пешона - кўприкмияча ўтказув йўлларини зарарланганида бўлади ва пешона бўлагини зарарланиш белгилари астазия, абазия ва ушлаш рефлекси билан бирга кечади, мияча синовлари ётган ҳолда яхши, ўтирган ва турганда атаксия билан нотўғри бажарилади. Болаларда ҳаракат координациясини текшириш Уч ойгача бўлган чақалоқ болаларда ихтиёрий ҳаракат координацияси бўлмайди. Тўрт ойлик соғлом бола ўзини ўйинчоқларини ушлаши мумкин. Ёш бола туриш ва югуриш махоратини ўзлаштирган даврида (10-16 ойлик) ёшига қараб координация тараққиётини имкониятларини баҳолаш ҳам аҳамиятлидир. 3-4 ёшлик болаларда ҳаракат координацияси ишини тўлиқ текшириш мумкин. Болалар тик туришга ва юришга ўрганаётган даврида касал бўлиб қолса, ҳаракат координацияси тараққиётини бир неча ойга секинлаштиради. 3-4 ёшли болада Ромберг ҳолатида тебраниш бўлса бу усул ижобий бўлади ва улар оғиш ва йиқилиш томонини аниқлаш мумкин. Болалар статик атаксияси оёқларини кенг қўйиб, ишончсизлик билан юриш, кўзини юмиб туриб, бир қўлини кўрсаткич бармоғи билан бошқа қўлини кўрсаткич бармоғига қалтираш натижасида тега олмаслигига ҳарактерлидир. Товон-тизза усулида бир оёғини товонини иккинчи оёғини тиззасига текиза олмайди, унинг ўрнига сони ёки болдирига текизади, кафтини пронация ва супинациясини кетмакет чаққон қила олмайди. Барани

усулини текширишда касал бола чўзилган қўлини кўрсаткич бармоғи билан стулда ўтирган текширувчини кўрсаткич бармоғига тега олмайди. Мияча ярим шари зарарланган томонга қўли оғиб кетади.

Адабиётлар: 1. Герасимова М.М. «Нервные болезни». Дарслик. - Тверь. Триада. 2003й. 2. Жан Айкарди «Заболевания нервной системы у детей» в 2-х томах. Дарслик. – Москва. Бином. Лаборатория знаний 2013 й. 3. Маджидова Ё.Н. «Хусусий неврология».Дарслик. -Тошкент. Sharq. 2012 й. 4. Бадалян Л.О. «Детская неврология». Дарслик. - Москва. Медицина. 2001 й. 5. Маджидова Ё.Н. «Соматоневрология». Ўқув қўлланма. - Тошкент. Навруз. 2018 й. 6. Маджидова Ё.Н., Трошин В.Д., Погодина Т.Г., Хрулев А.Е. «Неотложная неврология». Дарслик. - Тошкент. Навруз. 2018 й. 7. Маджидова Ё.Н., Содиқова Г.К., Нурмухамедова М.А «Катталар ва болалар неврологик статусини қадамма-қадам текшириш бўйича амалий кўникмалар». Ўқув қўлланма. - Тошкент. ТАМАДДУН. 2017 й. 8. Маджидова Ё.Н., Усманова Д.Д. «Тунельные синдромы». Монография. - Тошкент. Baktria press. 2017 й. 9. Маджидова Ё.Н., Нурмухамедова М.А., Хайдарова Д.К., Прохорова А.Н. «Умеренные когнитивные нарушения у больных с дисциркуляторной энцефалопатией». Ўқув қўлланма. - Ташкент. ТАМАДДУН. 2015 й. 10. Маджидова Ё.Н., Нурмухамедова М.А., Азимова Н.М., Ким О.В., Хамидова Н.А. «Частная неврология». Ўқув қўлланма. - Тошкент. Узбекистон миллий энциклопедияси. 2014 й.

Похожие

Сезги доираси - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари

Ҳаракат доираси - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари

Бош мия нервлари - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари, патологияси ва зарарланиш синдромлари

Рефлектор доира - тузилиши, вазифаси, текшириш усуллари ва патологияси

Экстрапирамида тизими - тузилиши, вазифаси, патологияси